Naliczonej na podstawie umowy kary umownej za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad w okresie rękojmi nie będzie należało traktować jako odpłatnego świadczenia usług podlegającego opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług – jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

27 lipca 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 21 lipca 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy nieuznania kary umownej za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad w okresie rękojmi za odpłatne świadczenie usługi podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 25 października 2023 r. (wpływ 30 października 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością działającą na podstawie ustawy z dnia 26 października 1995 r. o społecznych formach rozwoju mieszkalnictwa. 100% udziałów w spółce posiada (…). W ramach prowadzonej działalności spółka zajmuje się m.in. budową budynków, w których lokale oddawane są następnie w najem jako lokale użytkowe lub mieszkalne. Wnioskodawca jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT.

W ramach prowadzonej działalności, (…) Wnioskodawca wszczął postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego w trybie przetargu nieograniczonego, polegającego na zaprojektowaniu i wybudowaniu zespołu budynków mieszkalnych wraz z zagospodarowaniem terenu (…). Zamówienie polegać miało na wykonaniu prac projektowych i budowlanych na działkach oznaczonych nr 1 oraz 2 wskazanych w programie funkcjonalno-użytkowym jako pola inwestycyjne (…).

(…) podpisana została między Wnioskodawcą a Spółką umowa o roboty budowlane (dalej: umowa), na podstawie której Wykonawca zobowiązał się w terminie wskazanym w umowie wykonać przedmiot zamówienia, szczegółowo opisany w umowie. Do przedmiotowej umowy zawarte zostały w terminie późniejszym aneksy nr 1 do 5, ich treść pozostaje jednak bez znaczenia dla niniejszego wniosku.

Inwestycja została zrealizowana przez Wykonawcę i (…) budynki zostały oddane do użytkowania najemcom. Wykonawca, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, jak i zapisów umowy ponosił odpowiedzialność na zasadzie rękojmi za wady w przedmiocie umowy ujawnione w okresie rękojmi. Wykryte wady miały być zgłaszane Wykonawcy, który w terminie wskazanym w wezwaniu zobowiązany był do ich usunięcia. Zgodnie z (…) umowy, Wykonawca zobowiązany był przystąpić do usuwania zgłoszonych wad niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia i usunąć je niezwłocznie, nie później jednak niż: w terminie 21 dni w przypadku wady nieistotnej lub innym terminie wyznaczonym przez Zamawiającego uwzględniającym możliwości techniczne Wykonawcy i inne obiektywne okoliczności mogące mieć wpływ na termin usunięcia zgłoszonych wad.

Zgodnie z (…) umowy, w razie przekroczenia terminu na usunięcie wady wskazanego przez Wnioskodawcę lub innego terminu uzgodnionego przez strony umowy, Wnioskodawca mógł obciążyć Wykonawcę karą umowną w wysokości (…) zł za każdy dzień opóźnienia w usunięciu wady, liczonego od dnia wyznaczonego przez Zamawiającego na usunięcie poszczególnej wady lub w innym uzgodnionym przez strony umowy terminie.

Po oddaniu inwestycji do użytkowania, ujawnił się szereg wad, m.in. (...). (...).

Spółka, zgodnie z zapisami umowy wzywała Wykonawcę do usunięcia powyżej opisanych wad, wyznaczając termin na wykonanie niezbędnych prac naprawczych. Wady zostały ostatecznie usunięte przez Wykonawcę, jednak nastąpiło to ze znaczącym opóźnieniem sięgającym od kilku do nawet ponad stu dni (najdłuższy przekroczony termin to 144 dni po wyznaczonej dacie na usunięcie wady). Zaznaczenia wymaga, że Wykonawca nie informował, iż usunięcie usterek nie będzie możliwe w wyznaczonym przez Wnioskodawcę terminie.

Na skutek tak opieszałego działania Wykonawcy, Wnioskodawca poniósł szkodę w postaci wzrostu kosztów energii oświetlenia części wspólnych. Nie sposób również nie zauważyć, że powyżej opisane opieszałe działania Wykonawcy w sposób negatywny wpłynęły na wizerunek Wnioskodawcy, jako podmiotu nie potrafiącego wyegzekwować od wykonawcy obowiązków wynikających z zapisów umowy. Wnioskodawca poniósł w związku z tym trudną do wyceny szkodę wizerunkową.

Łączna suma okresów przekroczenia terminów na usunięcie 35 wad dotyczących oświetlenia wynosi 939 dni.

Mając na względzie zapisy umowy, a także poniesioną z tego powodu szkodę, Wnioskodawca ma zamiar naliczyć Wykonawcy i wezwać do zapłaty kar umownych w związku z przekroczeniem terminów na usunięcie wad przedmiotu zamówienia.

Zgodnie z łączącą Strony umową, kara za każdy dzień opóźnienia wynosiła (…) zł, a zatem Zamawiający mógłby obciążyć Wykonawcę karą w wysokości (…) zł.

Wnioskodawca powziął jednak wątpliwości, czy naliczona w ten sposób kara umowna podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Pytanie

Czy w przypadku naliczenia przez Wnioskodawcę, na podstawie (…) umowy z (…), kary umownej za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad w okresie rękojmi, naliczoną karę umowną należy traktować jako odpłatne świadczenie usługi podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, naliczona przez Wnioskodawcę na podstawie (…) umowy z (…) kara umowna za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad ujawnionych w okresie rękojmi nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Uzasadnienie Państwa stanowiska w sprawie

Według zasady ogólnej wynikającej z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. nr 54 poz. 535; dalej ustawa o VAT), opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Zgodnie zaś z art. 8 ust. 1 powołanej powyżej ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji:

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Mając powyższe na względzie, aby zaistniała możliwość uznania określonego świadczenia za usługę, w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, muszą wystąpić następujące przesłanki:

·możliwe jest zidentyfikowanie określonego świadczenia;

·istnieje bezpośredni beneficjent tego świadczenia;

·nabywca odnosi konkretną, możliwą do ustalenia korzyść;

·świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy;

·pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą istnieje stosunek prawny, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne – tj. obie strony wyrażają wolę wymiany świadczeń.

Jeśli zatem dane rozliczenie spełnia łącznie powyższe przesłanki, stanowi ono usługę podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Nadto, czynność podlega opodatkowaniu, jeżeli dokonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Związek między zapłatą a świadczeniem (dostawą) musi być na tyle wyraźny, że płatność ewidentnie następuje w zamian za świadczenie usługi lub dostawę towaru.

Dalej podkreślić należy, że zgodnie z art. 483 § 1 kodeksu cywilnego: można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Kara umowna pełni różne funkcje: dyscyplinującą (wobec strony zagrożonej sankcją kary, która ma zmobilizować ją do należytego wykonania umowy), gwarancyjno-zabezpieczającą (zapewniającą wykonanie umowy w uzgodnionych rygorach, w tym przypadku w uzgodnionym terminie), odszkodowawczą (kompensacyjną, tzw. zryczałtowane odszkodowanie, które ma na celu zrekompensować wierzycielowi wszystkie uszczerbki związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy przez dłużnika), sankcyjną (sankcja za naruszenie obowiązku obligacyjnego) oraz symplifikacyjną (ułatwienie wierzycielowi dochodzenia kary umownej w procesie, gdyż nie ma on obowiązku wykazania faktu powstania szkody i jej wysokości, a jedynie skuteczne zastrzeżenie kary umownej oraz niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania) – komentarz do art. 483 KC red. Załucki 2023. wyd. 3/Szanciło, Legalis.

Jak wynika więc z powyższego, kara umowna ma więc charakter odszkodowawczy, a istotą odszkodowań nie jest płatność za usługę lub dostawę lecz rekompensata za szkodę. Zapłata takiej kary co do zasady nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, gdyż nie ma charakteru ekwiwalentnego i nie jest związana z żadnym świadczeniem w zamian za wynagrodzenie. Kara umowna ma naprawiać szkodę wynikłą z niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego. Z art. 484 § 1 zd. 1 kodeksu cywilnego wynika, że wysokość poniesionej szkody pozostaje bez znaczenia dla obowiązku zapłaty kary umownej.

Powyżej opisane stanowisko Wnioskodawcy, znajduje potwierdzenie w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 21 grudnia 2018 r. (znak 0112-KDIL1-3.4012.665.2018.1.JN), zgodnie z którą: Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji, kara umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia. Zapłata tej kary nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, te jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu Zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań i kar umownych nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

W tym miejscu Wnioskodawca przywołuje również wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 23 stycznia 2020 r., III SA/Wa 1177/19,LEX nr 3010585 rozstrzygający kwestię opodatkowania podatkiem VAT kary umownej, w którym stwierdzono: dokonywana na gruncie przepisów prawa cywilnego nie ma zasadniczego znaczenia dla oceny prawnopodatkowej, gdyż przepisy ustawy o VAT zawierają własne regulacje w tym zakresie. Zatem w pierwszej kolejności należy ustalić czy dana czynność jest świadczeniem usług w rozumieniu art. 8 ustawy o VAT, natomiast z punku widzenia jej opodatkowania nie ma znaczenia czy zgodnie z przepisami prawa cywilnego jest ona odszkodowaniem, karą umowną. W związku z powyższym jedynie na marginesie Sąd zauważa że zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego „Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna)”. Kara umowna jest więc swoistą postacią odszkodowania określaną często jako ryczałt odszkodowawczy m.in. za nienależyte wykonanie umowy, czyli takie zachowanie dłużnika, które zmierzało do spełnienia świadczenia, jednak osiągnięty przez niego wynik nie spełnia wymogów świadczenia, do którego dłużnik był zobowiązany.

Wnioskodawca wskazuje również, na interpretację Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w Opolu (PP/443-190-1/05), w której stwierdził, że: Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Natomiast w myśl art. 29 ust. 1 ustawy VAT, podstawą opodatkowania jest obrót, którym jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Obrotem jest także otrzymana dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana z dostaną lub świadczeniem usług. Przez dostawę towarów, o której mowa wyżej, stosownie do przepisu art. 7 ust. 1 powołanej powyżej ustawy, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, natomiast przez świadczenie usług w myśl art. 8 ust. 1 ww. ustawy, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy VAT. W rozumieniu ustawy VAT, usługą jest więc każde nie będące dostawą towarów świadczenie polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania, przy czym spełniony musi być warunek, iż usługa ma charakter świadczenia wzajemnego, a w ramach odpłatnej umowy zobowiązaniowej jedna ze stron jest bezpośrednim beneficjentem zobowiązania. W sytuacji, gdy którakolwiek z przesłanek nie zostanie spełniona, przedmiotowe zobowiązanie nie będzie podlegało opodatkowaniu. W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z jednostronnym ekwiwalentem pieniężnym wypłaconym Zamawiającemu przez Podatnika za niedotrzymanie warunków umowy. Zatem skoro przedmiotowa opłata – kara umowna – nie jest czynnością wymienioną w art. 5 ustawy VAT, ani też nie jest związana z czynnościami tam wymienionymi, tzn. nie wpływa na ich podstawę opodatkowania, należy uznać, że nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Stąd naliczone przez Zamawiającego kary umowne nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, a dokumentem potwierdzającym jej otrzymanie winna być nota księgowa. Z przepisu tego jednoznacznie wynika, iż aby w ogóle mogła być mowa o opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi dojść do jakiegoś świadczenia. W przypadku nałożenia kary na kontrahenta trudno mówić o jakimkolwiek świadczeniu na jego rzecz. Nałożenie kary, w żadnym razie nie stanowi świadczenia na rzecz osoby trzeciej. Przyczyna, dla której zamawiający nalicza dodatkową kwotę, leży po Pani stronie tzn. po stronie kontrahenta, który narusza warunki umowy. Naliczanie kary z tytułu nienależytego wywiązania się z umowy jest swego rodzaju odszkodowaniem. Nie jest zatem, w świetle przywołanych przepisów art. 29 ust. 1 kwotą należną z tytułu sprzedaży usług. Zapłata kwot mających charakter rekompensaty – odszkodowania z tytułu niewykonania w terminie umownym usługi projektowej nie podwyższa podstawy opodatkowania, tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, w przekonaniu Wnioskodawcy, tak uregulowana w umowie o roboty budowlane z (…) kara umowna, nie może zostać uznana za należność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT. W szczególności, Wnioskodawca zwraca uwagę, że w zamian za jej zapłatę, po stronie Wnioskodawcy nie powstaje żadne zobowiązanie do świadczenia na rzecz Wykonawcy czy też osoby trzeciej.

Zapłata kary umownej nie stanowi także ekwiwalentu za powstrzymywanie się Wnioskodawcy od jakiegoś działania, co również przemawiałoby za uznaniem, iż w takiej sytuacji kara podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Opisana w (…) umowy z (…) kara umowna ma charakter czysto kompensacyjny i dyscyplinujący.

Zauważenia bowiem wymaga, że przedmiotem zamówienia było wybudowanie lokali przeznaczonych na cele mieszkaniowe i użytkowe, a co za tym idzie wszelkie wady w ich wykonaniu mogły stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia ludzkiego. Tym samym Wnioskodawcy, jako Zamawiającemu zależało na tym, aby w razie ich ujawnienia, Wykonawca podjął niezwłocznie kroki mające na celu ich usunięcie. Powstałe kary, którymi Wnioskodawca planuje obciążyć Wykonawcę nie dotyczyły co prawda usterek zagrażających życiu, jednakże, nie sposób nie zauważyć, że Wnioskodawca poniósł szkodę z powodu ich nieusunięcia w terminie, którą zapłata kar umownych przewidzianych z tego tytułu w umowie może zrekompensować.

Mając na względzie powyższe, uzasadnione jest stanowisko Wnioskodawcy, iż naliczona kara umowna nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku – jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570 ze zm.):

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

W oparciu o art. 2 pkt 22 ustawy:

Z opisu sprawy wynika, że Wnioskodawca jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT. Między Wnioskodawcą a Spółką podpisana została umowa o roboty budowlane, na podstawie której Wykonawca zobowiązał się w terminie wskazanym w umowie wykonać przedmiot zamówienia, szczegółowo opisany w umowie. Do przedmiotowej umowy zawarte zostały w terminie późniejszym aneksy. Inwestycja została zrealizowana przez Wykonawcę i budynki zostały oddane do użytkowania najemcom. Wykonawca, na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, jak i zapisów umowy ponosił odpowiedzialność na zasadzie rękojmi za wady w przedmiocie umowy ujawnione w okresie rękojmi. Wykryte wady miały być zgłaszane Wykonawcy, który w terminie wskazanym w wezwaniu zobowiązany był do ich usunięcia. Zgodnie z umową, Wykonawca zobowiązany był przystąpić do usuwania zgłoszonych wad niezwłocznie po otrzymaniu zgłoszenia i usunąć je niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 21 dni w przypadku wady nieistotnej lub innym terminie wyznaczonym przez Zamawiającego uwzględniającym możliwości techniczne Wykonawcy i inne obiektywne okoliczności mogące mieć wpływ na termin usunięcia zgłoszonych wad. Zgodnie z umową, w razie przekroczenia terminu na usunięcie wady wskazanego przez Wnioskodawcę lub innego terminu uzgodnionego przez strony umowy, Wnioskodawca mógł obciążyć Wykonawcę karą umowną w wysokości (…) zł za każdy dzień opóźnienia w usunięciu wady, liczonego od dnia wyznaczonego przez Zamawiającego na usunięcie poszczególnej wady lub w innym uzgodnionym przez strony umowy terminie. Po oddaniu inwestycji do użytkowania, ujawnił się szereg wad, m.in. (...). (...). Spółka, zgodnie z zapisami umowy wzywała Wykonawcę do usunięcia powyżej opisanych wad, wyznaczając termin na wykonanie niezbędnych prac naprawczych. Wady zostały ostatecznie usunięte przez Wykonawcę, jednak nastąpiło to ze znaczącym opóźnieniem. Wykonawca nie informował, iż usunięcie usterek nie będzie możliwe w wyznaczonym przez Wnioskodawcę terminie. Na skutek tak opieszałego działania Wykonawcy, Wnioskodawca poniósł szkodę w postaci wzrostu kosztów energii oświetlenia części wspólnych. Powyżej opisane opieszałe działania Wykonawcy w sposób negatywny wpłynęły na wizerunek Wnioskodawcy. Wnioskodawca poniósł w związku z tym trudną do wyceny szkodę wizerunkową. Mając na względzie zapisy umowy, a także poniesioną z tego powodu szkodę, Wnioskodawca ma zamiar naliczyć Wykonawcy i wezwać do zapłaty kar umownych w związku z przekroczeniem terminów na usunięcie wad przedmiotu zamówienia.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą ustalenia, czy naliczoną karę umowną należy traktować jako odpłatne świadczenie usługi podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z treści przywołanego wyżej przepisu art. 8 ust. 1 ustawy wynika, że ustawodawca przyjął generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia niebędące dostawą towarów. Stąd też należy stwierdzić, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów”. Jest ona wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Co do zasady, każde świadczenie niebędące dostawą towarów, polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi usługę w rozumieniu ustawy. Przy czym muszą być spełnione następujące warunki:

·w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;

·świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby określona czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jako odpłatne świadczenie usług. Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem usług, a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz świadczącego usługę, oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.

Przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie definiują pojęcia „kary umownej” bądź „odszkodowania”. W związku z tym, należy się posiłkować regulacjami zawartymi w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.).

Zagadnienie kar umownych reguluje przepis art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, stosownie do którego:

Kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę.

Z cytowanego wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok Sądu Najwyższego z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08). Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Według art. 391 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie ww. przepisu odszkodowanie uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Na mocy art. 471 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto pomiędzy zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Zatem ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

W świetle wyżej powołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczoną redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

Kara umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia. Zapłata tej kary nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji.

Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań i kar umownych nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. Ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania, jako podlegającego bądź nieopodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

Mając na uwadze opis sprawy oraz przytoczone przepisy prawa stwierdzić należy, że kary umowne naliczone przez Wnioskodawcę za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad w okresie rękojmi nie będą stanowiły wynagrodzenia za świadczenie usług lub dostawę towarów, lecz swoistego rodzaju odszkodowanie, rekompensatę, karę umowną określoną zgodnie z zawartą umową.

W przedmiotowej sprawie nie będzie spełniona przesłanka istnienia związku pomiędzy zapłatą przez Wykonawcę określonej kwoty pieniężnej (kary umownej) a otrzymaniem świadczenia wzajemnego, co jest warunkiem koniecznym do uznania, że zapłata tych kwot będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Podsumowując, w przypadku naliczenia przez Wnioskodawcę, na podstawie umowy, kary umownej za opóźnienie Wykonawcy w usunięciu wad w okresie rękojmi, naliczonej kary umownej nie będzie należało traktować jako odpłatnego świadczenia usług podlegającego opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej:

W związku z powyższym, wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Państwa wniosku (pytania). Inne kwestie przedstawione w opisie zdarzenia przyszłego, bądź we własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być, zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej, rozpatrzone.

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem zdarzenia przyszłego. Ponoszą Państwo ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu zdarzenia przyszłego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze zdarzeniem przyszłym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).