Uznanie Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność prze... - Interpretacja - 0112-KDIL1-1.4012.275.2022.3.JKU

ShutterStock

Interpretacja indywidualna z dnia 7 września 2022 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL1-1.4012.275.2022.3.JKU

Temat interpretacji

Uznanie Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku stanowi – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – czynność wyłączoną z opodatkowania VAT.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług w zakresie uznania Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku stanowi – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – czynność wyłączoną z opodatkowania VAT (pytania oznaczone we wniosku nr 2 i 3) – jest prawidłowe.

Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej

31 maja 2022 r. wpłynął Państwa wniosek wspólny z 26 maja 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie:

1)braku obowiązku sporządzenia spisu z natury oraz braku konieczności zapłaty podatku od towarów i usług od towarów wchodzących w skład Przedsiębiorstwa w spadku, przy nabyciu których Przedsiębiorcy lub Przedsiębiorstwu w spadku przysługiwało prawo do odliczenia VAT przez:

-Zainteresowaną niebędącą stroną postępowania (pytanie oznaczone we wniosku nr 1),

-Zainteresowanego będącego stroną postępowania (pytanie oznaczone we wniosku nr 4),

-Przedsiębiorstwo w spadku (pytanie oznaczone we wniosku nr 5),

-Zarządcę (pytanie oznaczone we wniosku nr 6),

2)uznania Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku stanowi – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – czynność wyłączoną z opodatkowania VAT (pytania oznaczone we wniosku nr 2 i 3).

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 12 sierpnia 2022 r. (wpływ 17 sierpnia 2022 r.). Treść wniosku wspólnego jest następująca:

Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem

1)Zainteresowany będący stroną postępowania:

D.

(…)

2)Zainteresowani niebędący stroną postępowania:

S.

(…)

Opis zdarzenia przyszłego

W dniu 9 kwietnia 2022 r. zmarł A. (PESEL: (…)), prowadzący do momentu śmierci działalność gospodarczą pod firmą X (NIP (…), REGON (…)).

Przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą od roku 1992 i był wpisany do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEiDG) z datą rozpoczęcia działalności od 28 sierpnia 1992 r. Przedsiębiorca był także od 7 sierpnia 1995 r. zarejestrowany jako aktywny podatnik VAT. Przedmiotem prowadzonej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej było w szczególności:

-49.41.Z Transport drogowy towarów (wywóz drewna z lasu),

-02.40.Z Działalność usługowa związana z leśnictwem.

Przedsiębiorca prowadził działalność gospodarczą przy użyciu zorganizowanego zespołu składników niematerialnych i materialnych, obejmujących w szczególności księgi rachunkowe i własność środków trwałych, wyposażenia, leasing samochodów, zobowiązania i należności.

Dokonywana przez przedsiębiorcę w ramach prowadzonej działalności gospodarczej sprzedaż była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, wobec czego podatnik dokonywał pełnego odliczenia podatku naliczonego od nabywanych towarów i usług wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej.

Przedsiębiorca w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej nie ustanowił na wypadek śmierci zarządcy sukcesyjnego.

Przedsiębiorca nie sporządził testamentu oraz brak jest osób, na rzecz których uczyniono zapis windykacyjny (spadkodawca nie sporządził żadnych zapisów windykacyjnych). Zmarły przedsiębiorca A. w chwili śmierci pozostawał w związku małżeńskim z S., a w ich związku małżeńskim obowiązywał ustrój majątkowej wspólności ustawowej, ich udziały w majątku były równe.

Zmarły przedsiębiorca A. pozostawił jedynego syna D.

Spadkobiercami ustawowymi po zmarłym A. są:

1)zstępny – D., który w dniu 27 kwietnia 2022 r. podpisał akt notarialny (…) przyjęcia spadku. P. D. będzie posiadał 25% udziałów w Przedsiębiorstwie w spadku,

2)  żona – S., która w dniu 27 kwietnia 2022 r. podpisała akt notarialny (…) przyjęcia spadku. P. S. będzie posiadała 75% udziałów w Przedsiębiorstwie w spadku.

Wnioskodawca ma wątpliwość, czy przedmiot darowizny stanowi przedsiębiorstwo, czy zorganizowaną cześć przedsiębiorstwa z uwagi na to, że przedmiotem darowizny ma być 75% udziałów Przedsiębiorstwa w spadku.

W dalszej części opisano darowiznę jako zorganizowaną część przedsiębiorstwa, stanowiącą 75% udziałów w Przedsiębiorstwie w spadku pod firmą X w spadku.

Po dniu śmierci Przedsiębiorcy, tj. 9 kwietnia 2022 r. spadkobierca S., jako małżonek przedsiębiorcy, podjęła kroki zmierzające do kontynuacji działalności przedsiębiorstwa.

W dniu 12 kwietnia 2022 r. złożyła do Urzędu Skarbowego w (…) zawiadomienie, że będzie zarządzać przedsiębiorstwem X w spadku do dnia powołania zarządu sukcesyjnego zgodnie z art. 13 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym.

Następnie stosownie do zapisów art. 95 z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie w związku z art. 13 ust. 3 ustawy z 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, w dniu 27 kwietnia 2022 r. na zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorstwa zmarłego 9 kwietnia 2022 r. przedsiębiorcy A., prowadzącego działalność gospodarczą pod firmą: X NIP: (…), REGON (…), stałe miejsce wykonywania działalności (…), wpisanego do CEIDG, został powołany przez S. p. D. (PESEL (…)) syn A. i S.  Rep. A nr (…)/2022, po sporządzeniu protokołu powołania zarządcy sukcesyjnego nr Rep. (…)/2022, zgodę na powołanie wyrazili spadkobiercy ustawowi:

a)S. (PESEL (…)) – żona przedsiębiorcy A., której przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w wysokości 3/4 części,

b)D. (PESEL (…)) – któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku w wysokości 1/4 części.

Do dnia złożenia wniosku nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, ani nie zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przedsiębiorcy.

ZDARZENIA PRZYSZŁE

Następnie zostanie sporządzony akt dziedziczenia P. D. przejmie 25% udziałów Przedsiębiorstwa w spadku, a P. S. 75% udziałów Przedsiębiorstwa w spadku.

W dalszym postępowaniu P. S. przekaże aktem darowizny 75% udziałów przedsiębiorstwa w spadku p. D. W momencie podpisania notarialnego aktu darowizny, uzgodniono między właścicielami podział przedsiębiorstwa X W SPADKU na poszczególne jego składniki stanowiące dwie zorganizowane części Przedsiębiorstwa w spadku obejmujące wartościowo:

a)25% udziału p. D.,

b)75% udziału p. S..

Szczegółowy podział składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania Przedsiębiorstwa w spadku na dwie części, jako zorganizowane części Przedsiębiorstwa w spadku opisano w dalszej części opracowania.

Wnioskodawca D. działający jako zarządca sukcesyjny, prowadzi i ma zamiar dalej prowadzić po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, obecnie jako jedyny właściciel Przedsiębiorstwa w spadku po akcie darowizny 75% udziałów przekazanych przez S. na rzecz P. D., prowadzoną przez A. działalność przed śmiercią w oparciu o Przedsiębiorstwo w spadku. W tym celu P. D. otworzy tożsamą działalność gospodarczą i zarejestruje się jako czynny podatnik VAT, przed aktem darowizny 75% udziałów przekazanych aktem darowizny przez P. S. na rzecz D.. Tym samym P. D. stanie się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa X w spadku.

Zgodnie z art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym, zarząd sukcesyjny wygasa z dniem nabycia spadku przez jedną osobę, tj. przez D. Dalszą czynnością będzie przekazanie Przedsiębiorstwa w spadku do istniejącej działalności gospodarczej P. D. i dalsze kontynuowanie działalności w dotychczasowym zakresie oraz jej rozwijanie.

Po sporządzeniu aktu dziedziczenia ustawowego po zmarłym p. A., w skład którego wchodzi między innymi przedsiębiorstwo X spadkobiercami są i przyjęli spadek, co opisano w stanie faktycznym:

1)S. – żona przedsiębiorcy 3/4 udziału w przedsiębiorstwie,

2)D. – syn przedsiębiorcy 1/4 udziału w przedsiębiorstwie.

Przedmiotem darowizny ma być 3/4 udziałów P. S.  w Przedsiębiorstwie w spadku na rzecz syna D.. O tym, czy doszło do wyodrębnienia zorganizowanej części przedsiębiorstwa decyduje pełen zakres zbywanego majątku, praw i zobowiązań. Po akcie dziedziczenia P. S. będzie przysługiwało 75% udziału w przedsiębiorstwie X w spadku i podziale ilościowo-wartościowym w dniu darowizny co stanowi:

1)Dane z ksiąg rachunkowych:

a)75% przychodów,

b)75% kosztów,

2)Zobowiązania 75%,

3)środki trwałe:

a)(…) – wartość netto 97,600 (nie liczyć amortyzacji),

b)(…) – wartość netto 3000,00 (nie liczyć amortyzacji),

c)Samochód (…) zakup 2016 – wartość netto 19,304,

d)Naczepa (…) – wartość netto 6790,00 zł,

e)(…) – wartość netto 900,00 zł,

f)(…) (zakup 2003) wartość – 800,00 zł,

g)(…) wartość – 1000,00 zł,

h)(…) leasingu,

4)Pracownik.

5)Baza klientów wg uzgodnienia, renoma.

6)Wyposażenie:

a)(…) wartość 3089,00 zł,

b)(…) wartość 3000,00 zł,

c)(…) wartość 2124,00 zł,

razem : 137.607,00 zł, co stanowi 75% udziału w przedsiębiorstwie w spadku.

Tak wyodrębnione składniki Przedsiębiorstwa w spadku stanowią jego zorganizowana część, zgodnie z art. 2 pkt 27e ustawy o podatku od towarów i usług. Pozostałe 25% udziału w przedsiębiorstwie X w spadku przypadające synowi D., który jest zarządcą sukcesyjnym i pracownikiem Przedsiębiorstwa w spadku co stanowi:

1)Księgi rachunkowe:

a)25% przychodu,

b)25% kosztów,

2)Zobowiązania 25%,

3)środki trwałe:

a)Samochód (…) –wartość netto – 4500,00 zł,

b)(…) wartość netto – 39000,00 zł,

c)(…) – 500,00 zł,

4)Wyposażenie:

a) (…) wartość – 1869,00 zł,

5)(…) w leasingu.

6)Pracownik.

Razem wartość netto: 45.869,00 zł, co stanowi 25% udziału w Przedsiębiorstwie w spadku, tak wyodrębnione 25% udziałów Przedsiębiorstwa w spadku też może działać samodzielnie.

Zatem darowizna przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części traktowana, jako zbycie (w tym przypadku 75% udziałów przypadających P. S., jako żonie zmarłego A. w przedsiębiorstwie X w spadku) nie jest przedmiotem opodatkowania VAT. Wynika to z art. 6 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.

Przez zorganizowaną część przedsiębiorstwa, zgodnie z art. 2 pkt 27e, rozumie się organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania przeznaczone do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Ze względu na specyfikę przedsiębiorstwa X w spadku świadczącego tylko usługi transportowe towarów, tj. wywóz drewna z lasu do odbiorców na zlecenie, bardzo łatwo wyodrębnić zorganizowaną część przedsiębiorstwa składającą się z:

a)Ksiąg rachunkowych:

-75% udziału w przychodach,

-75% udziału w kosztach,

-75% udziału w zobowiązaniach,

-75% udziałów w środkach trwałych (w tym leasing samochodów, wyposażenie).

Następnie w dniu darowizny 75% udziałów w Przedsiębiorstwie w spadku P. S. na rzecz P. D. całe Przedsiębiorstwo w spadku zostanie przeniesione w 100% do własnej działalności p. D. W tym samym dniu wygaśnie zarząd sukcesyjny, gdyż D. stanie się jedynym właścicielem Przedsiębiorstwa w spadku.

Pytania:

1.Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy D., zgodnie z którym po dokonaniu aktu darowizny przez spadkobiercę S. na rzecz D. i wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, tym samym D. został jedynym właścicielem Przedsiębiorstwa w spadku, przejmie On ogół prawnopodatkowych praw i obowiązków Przedsiębiorstwa w spadku zarówno powstałych za życia spadkodawcy, jak i w czasie istnienia Przedsiębiorstwa w spadku i po jego przekazaniu do własnego przedsiębiorstwa i dalszej kontynuacji działalności (pytanie oznaczone we wniosku nr 2)?

2.Czy po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego Wnioskodawca kontynuując działalność nabytego w drodze spadku 100% udziałów Przedsiębiorstwa w spadku w ramach swojej działalności gospodarczej, stanie się następcą prawnym w podatku od towarów i usług, i czy czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku i kontynuacja działalności w ramach własnej działalności stanowi czynność wyłączoną z opodatkowania na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług (pytanie oznaczone we wniosku nr 3)?

Stanowisko Zainteresowanych w sprawie

Stanowisko do pytania oznaczonego we wniosku nr 2.

Zgodnie z przepisami Ordynacji podatkowej, Spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy (art. 97 par. 1 z zastrzeżeniem par. 1a, 2 i 2a).

Przedsiębiorstwo w spadku wstępuje w takie prawa i obowiązki wyłącznie związane z działalnością gospodarczą.

W myśl art. 97 par. 2, jeżeli spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym związane z działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobiercę, pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na własny rachunek, a działalność będzie kontynuowana pod firmą X D. po przejęciu całego przedsiębiorstwa X w spadku.

W podobnej sprawie została wydana pozytywna decyzja z dn. 14 stycznia 2021 r. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0115-KDIT3.4011.514.2020.5.JG.

Stanowisko do pytania oznaczonego we wniosku nr 3.

W świetle art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, czynność zbycia przedsiębiorstwa jest wyłączona spod opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Przedsiębiorstwo winno być definiowane zgodnie z art. 55 Kodeksu Cywilnego, jako zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych. Działające przedsiębiorstwo X w spadku spełnia ww. wymagania.

Czynność zbycia przedsiębiorstwa należy interpretować szeroko jako czynności prawne powodujące przeniesienie na nabywcę praw i obowiązków wchodzących w skład przedsiębiorstwa razem z prawem własności. Obie przesłanki dotyczące art. 6 ust. 1 są spełnione przy czynności przeniesienia Przedsiębiorstwa w spadku, gdyż cały majątek przedsiębiorstwa przechodzi na własność jednego nabywcy, który kontynuuje działalność zbywcy. Tym samym do pytania 3 ma zastosowanie art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, i czynności przeniesienia przedsiębiorstwa podlega wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Podobna sytuacja jest przedmiotem pisma z dnia 25 listopada 2020 r. Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej nr 0112-KDIL1-1.4012.460.2020.1.MB.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku w zakresie uznania Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku stanowi – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – czynność wyłączoną z opodatkowania VAT (pytania oznaczone we wniosku nr 2 i 3) – jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają:

1) odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2) eksport towarów;

3) import towarów na terytorium kraju;

4) wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5) wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, (…).

Stosownie do treści art. 2 pkt 6 ustawy:

Przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Prawo dopuszcza, aby własność tej samej rzeczy przysługiwała niepodzielnie kilku osobom. Na tym polega współwłasność w świetle art. 195 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm., dalej: Kodeks cywilny):

Własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność).

Współwłasność nie jest instytucją samodzielną, lecz stanowi odmianę własności i charakteryzuje się tym, że własność rzeczy (ruchomej lub nieruchomej) przysługuje kilku podmiotom. Do współwłasności stosuje się – jeśli co innego nie wynika z przepisów poświęconych specjalnie tej instytucji – przepisy odnoszące się do własności.

Współwłasność nie cechuje się fizycznym rozgraniczeniem własności w określonej rzeczy. Nie można przypisać jej określonego fizycznego składnika w rzeczy wspólnej.

Należy zatem uznać, że udział każdego ze współwłaścicieli jest ze swej istoty szczególną postacią prawną własności.

Jak stanowi art. 196 § 1 Kodeksu cywilnego:

Współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych, albo współwłasnością łączną.

Zgodnie z art. 196 § 2 Kodeksu cywilnego:

Współwłasność łączną regulują przepisy dotyczące stosunków, z których ona wynika. Do współwłasności w częściach ułamkowych stosuje się przepisy niniejszego działu

W przypadku współwłasności w częściach ułamkowych każdy ze współwłaścicieli ma określony ułamkiem udział w rzeczy. Udział wyraża zakres uprawnień współwłaściciela względem rzeczy wspólnej. Współwłaściciel ma względem swego udziału pozycję wyłącznego właściciela. Ze względu na charakter udziału, jako wyłącznego prawa współwłaściciela, zasadą jest zgodnie z art. 198 Kodeksu cywilnego, że:

Każdy ze współwłaścicieli może rozporządzać swoim udziałem bez zgody pozostałych współwłaścicieli

Rozporządzanie udziałem polega na tym, że współwłaściciel może zbyć swój udział. Współwłaściciele są zatem odrębnymi podmiotami prawa.

Jednocześnie przepisy art. 6 ustawy wskazują na wyłączenia określonych czynności spod zakresu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Są w nim wskazane czynności, które co do zasady należą do grupy czynności podlegających opodatkowaniu, mieszczące się w zakresie odpłatnej dostawy towarów czy też odpłatnego świadczenia usług, z uwagi jednak na stosowne wyłączenie, czynności te nie podlegają opodatkowaniu.

Na mocy art. 6 pkt 1 ustawy:

Przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Powyższe oznacza, że transakcja mająca za przedmiot przedsiębiorstwo lub jego zorganizowaną część (dalej „ZCP”) nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Termin „transakcja zbycia” należy rozumieć w sposób zbliżony do pojęcia „dostawy towarów” w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy tzn. „zbycie” obejmuje wszelkie czynności, w ramach których następuje przeniesienie prawa do rozporządzania przedmiotem jak właściciel, np. sprzedaż, zamianę, darowiznę, nieodpłatne przekazanie, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego, czyli aportu.

Ze względu na szczególny charakter przepis art. 6 pkt 1 ustawy, winien być interpretowany ściśle, co oznacza, że ma zastosowanie wyłącznie w przypadku zbycia przedsiębiorstwa (w rozumieniu Kodeksu cywilnego) lub zorganizowanej jego części, w rozumieniu art. 2 pkt 27e ustawy.

Pojęcie „przedsiębiorstwa” nie zostało zdefiniowane w ustawie. Zgodnie z poglądem przyjętym powszechnie w doktrynie prawa podatkowego, orzecznictwie sądowym oraz interpretacjach organów podatkowych – dla celów VAT – pojęcie przedsiębiorstwa powinno być rozumiane zgodnie z jego definicją zawartą w art. 551 Kodeksu cywilnego.

W myśl regulacji zawartej w art. 551 ustawy Kodeks cywilny:

Przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej.

Obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa);

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości;

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych;

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne;

5) koncesje, licencje i zezwolenia;

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej;

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne;

8) tajemnice przedsiębiorstwa;

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 552 Kodeksu cywilnego:

Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przedsiębiorstwa, chyba że co innego wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Jak stanowi art. 2 pkt 27e ustawy:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o zorganizowanej części przedsiębiorstwa – rozumie się przez to organizacyjnie i finansowo wyodrębniony w istniejącym przedsiębiorstwie zespół składników materialnych i niematerialnych, w tym zobowiązania, przeznaczonych do realizacji określonych zadań gospodarczych, który zarazem mógłby stanowić niezależne przedsiębiorstwo samodzielnie realizujące te zadania.

Przepisy ustawy z dnia 5 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej i innych ułatwieniach związanych z sukcesją przedsiębiorstw (Dz. U. z 2021 r. poz. 170), zwaną dalej „ustawą o zarządzie sukcesyjnym”, wprowadziły specyficzny rodzaj podatnika, jaki stanowi przedsiębiorstwo w spadku.

Ponadto przepisy ustawy o zarządzie sukcesyjnym wprowadziły także zmiany m.in. w ustawie o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników oraz w ustawie o podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące mienie przedsiębiorcy w chwili jego śmierci.

W myśl art. 2 ust. 2 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Jeżeli w chwili śmierci przedsiębiorcy przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2020 r. poz. 1740) stanowiło w całości mienie przedsiębiorcy i jego małżonka, przedsiębiorstwo w spadku obejmuje całe to przedsiębiorstwo.

Przepis art. 2 ust. 3 ustawy o zarządzie sukcesyjnym wskazuje, że:

Przedsiębiorstwo w spadku obejmuje także składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte przez zarządcę sukcesyjnego albo na podstawie czynności, o których mowa w art. 13, w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.

Jak stanowi art. 3 ww. ustawy:

Właścicielem przedsiębiorstwa w spadku w rozumieniu ustawy jest:

1)osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym, nabyła składniki niematerialne i materialne, o których mowa w art. 2 ust. 1, na podstawie powołania do spadku z ustawy albo testamentu albo nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie na podstawie zapisu windykacyjnego;

2)małżonek przedsiębiorcy w przypadku, o którym mowa w art. 2 ust. 2, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;

3)osoba, która nabyła przedsiębiorstwo w spadku albo udział w przedsiębiorstwie w spadku bezpośrednio od osoby, o której mowa w pkt 1 lub 2, w tym osoba prawna albo jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 331 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny, do której wniesiono przedsiębiorstwo tytułem wkładu – w przypadku gdy po śmierci przedsiębiorcy nastąpiło zbycie tego przedsiębiorstwa albo udziału w tym przedsiębiorstwie.

Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Przedsiębiorca może powołać zarządcę sukcesyjnego w ten sposób, że:

1) wskaże określoną osobę do pełnienia funkcji zarządcy sukcesyjnego albo

2) zastrzeże, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.

Przepis art. 9 ust. 2 ustawy o zarządzie sukcesyjnym stanowi, że:

Powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę oraz wyrażenie zgody osoby powołanej na zarządcę sukcesyjnego na pełnienie tej funkcji w przypadkach, o których mowa w ust. 1, wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

W myśl art. 12 ust. 1 ww. ustawy:

Jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony z chwilą śmierci przedsiębiorcy, po śmierci przedsiębiorcy zarządcę sukcesyjnego może powołać:

1)małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub

2)spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo

3)spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Zgodnie z art. 12 ust. 10 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego wygasa z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy. Jeżeli akt zgonu przedsiębiorcy nie zawiera daty zgonu albo chwila śmierci przedsiębiorcy została oznaczona w postanowieniu stwierdzającym zgon, termin ten biegnie od dnia znalezienia zwłok przedsiębiorcy albo uprawomocnienia się postanowienia stwierdzającego zgon.

Jak stanowi art. 13 ust. 1 cyt. ustawy:

W okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia ustanowienia zarządu sukcesyjnego, a jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony – do dnia wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, osoba, o której mowa w art. 14, może dokonywać czynności koniecznych do zachowania majątku lub możliwości prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku, polegających w szczególności na:

1)zaspokajaniu wymagalnych roszczeń lub przyjmowaniu należności, które wynikają ze zobowiązań przedsiębiorcy związanych z wykonywaniem działalności gospodarczej, powstałych przed jego śmiercią;

2)zbywaniu rzeczowych aktywów obrotowych w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2019 r. poz. 351, z późn. zm.1).

Zgodnie z art. 13 ust. 2 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Osoba, o której mowa w art. 14, może także dokonywać czynności zwykłego zarządu w zakresie przedmiotu działalności gospodarczej wykonywanej przez przedsiębiorcę przed jego śmiercią, jeżeli ciągłość tej działalności jest konieczna do zachowania możliwości jej kontynuacji lub uniknięcia poważnej szkody.

Natomiast art. 14 ust. 1 powyższej ustawy stanowi, że:

Osobami uprawnionymi do dokonywania czynności, o których mowa w art. 13, są:

1)małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku, lub

2)spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, albo

3)spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy albo zapisobierca windykacyjny, któremu zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku.

Stosownie do treści art. 14 ust. 2 tej ustawy:

Po uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydaniu europejskiego poświadczenia spadkowego czynności, o których mowa w art. 13, może dokonywać wyłącznie właściciel przedsiębiorstwa w spadku.

Zgodnie z art. 29 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Od chwili ustanowienia zarządu sukcesyjnego zarządca sukcesyjny wykonuje prawa i obowiązki zmarłego przedsiębiorcy wynikające z wykonywanej przez niego działalności gospodarczej oraz prawa i obowiązki wynikające z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

Stosownie do art. 59 ust. 1 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Zarząd sukcesyjny wygasa z:

1)upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy, jeżeli w tym okresie żaden ze spadkobierców przedsiębiorcy nie przyjął spadku ani zapisobierca windykacyjny nie przyjął zapisu windykacyjnego, którego przedmiotem jest przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie, chyba że zarządca sukcesyjny działa na rzecz małżonka przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku;

2)dniem uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia albo wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, jeżeli jeden spadkobierca albo zapisobierca windykacyjny nabył przedsiębiorstwo w spadku w całości;

3)dniem nabycia przedsiębiorstwa w spadku w całości przez jedną osobę, o której mowa w art. 3 pkt 3;

4)upływem miesiąca od dnia wykreślenia zarządcy sukcesyjnego z CEIDG, chyba że w tym okresie powołano kolejnego zarządcę sukcesyjnego;

5)dniem ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy;

6)dniem dokonania działu spadku obejmującego przedsiębiorstwo w spadku;

7)upływem dwóch lat od dnia śmierci przedsiębiorcy.

W myśl art. 49 pkt 3 ustawy o zarządzie sukcesyjnym:

Przedsiębiorstwo w spadku jest jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, będącą podatnikiem, o którym mowa w art. 15 ust. 1a oraz art. 17 ust. 1i ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2020 r. poz. 106, 568, 1065, 1106 i 1747).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy:

Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 1a ustawy:

Podatnikiem, o którym mowa w ust. 1, jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:

1)zarządu sukcesyjnego albo

2)uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

Stosownie do art. 15 ust. 1b ustawy:

Podatnika, o którym mowa w ust. 1a, uznaje się za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika.

W art. 17 ust. 1i ustawy wskazano, że:

Podatnikiem, o którym mowa w ust. 1, jest także jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej stanowiąca przedsiębiorstwo w spadku w okresie od otwarcia spadku do dnia wygaśnięcia:

1)zarządu sukcesyjnego albo

2)uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego, jeżeli zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników.

Przepis art. 17 ust. 1j ustawy stanowi, że:

Podatnika, o którym mowa w ust. 1i, uznaje się za podatnika kontynuującego prowadzenie działalności gospodarczej zmarłego podatnika.

W myśl art. 96 ust. 7 ustawy:

W przypadku śmierci podatnika naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika z rejestru jako podatnika VAT.

Zgodnie z regulacją art. 96 ust. 7b ustawy:

Naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1a, z rejestru jako podatnika VAT w przypadku:

1)zaprzestania przez osobę, która dokonała zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku pod firmą zmarłego przedsiębiorcy albo

2)wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego – w przypadku gdy zarząd sukcesyjny nie został ustanowiony i dokonano zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, albo

3)zaprzestania pełnienia funkcji przez zarządcę sukcesyjnego, albo

4)wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Natomiast na podstawie przepisu art. 96 ust. 7c ustawy:

Osoba, która dokonała zgłoszenia, o którym mowa w art. 12 ust. 1c ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników, a w przypadku jej śmierci, ograniczenia lub utraty zdolności do czynności prawnych – osoby, o których mowa w art. 14 ustawy o zarządzie sukcesyjnym, dokonujące czynności, o których mowa w art. 13 tej ustawy, są obowiązane do poinformowania naczelnika urzędu skarbowego o zaistnieniu zdarzeń, o których mowa w ust. 7b pkt 1 i 2, niezwłocznie, nie później niż w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zdarzeń.

W tym miejscu warto przytoczyć treść przepisów rozdziału 14 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.), dotyczących praw i obowiązków następców prawnych oraz podmiotów przekształcanych.

Zgodnie z art. 97 § 1 ustawy Ordynacja podatkowa:

Spadkobiercy podatnika, z zastrzeżeniem § 1a, 2 i 2a, przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy.

W myśl art. 97 § 1a cytowanej ustawy Ordynacja podatkowa:

Przedsiębiorstwo w spadku, w przypadku gdy ustanowiono zarząd sukcesyjny, wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie odrębnych ustaw. Przepis art. 26 stosuje się odpowiednio.

Stosownie do treści art. 97 § 1b ww. ustawy Ordynacja podatkowa:

Do czasu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe i niemajątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym również prawa nabyte przez przedsiębiorcę wynikające z decyzji wydanych na podstawie art. 67a § 1 pkt 1 i 2, są wykonywane przez zarządcę sukcesyjnego.

Na mocy art. 97 § 2 Ordynacji podatkowej:

Jeżeli, na podstawie przepisów prawa podatkowego, spadkodawcy przysługiwały prawa o charakterze niemajątkowym, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, uprawnienia te przechodzą na spadkobierców pod warunkiem dalszego prowadzenia tej działalności na ich rachunek.

Na podstawie art. 97 § 2a Ordynacji podatkowej:

Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w przypadku dalszego prowadzenia działalności przez przedsiębiorstwo w spadku i ustanowienia zarządu sukcesyjnego.

Zatem z art. 97 § 2 i art. 97 § 2a Ordynacji podatkowej wynika, że spadkobiercy przejmują wszelkie majątkowe prawa i obowiązki, a prawa niemajątkowe w zależności od tego czy kontynuują działalność spadkodawcy czy nie.

Na mocy art. 97 § 4 Ordynacji podatkowej:

Przepisy § 1-3 stosuje się również do praw i obowiązków wynikających z decyzji wydanych na podstawie przepisów prawa podatkowego.

Ponadto, jak wskazano powyżej, właścicielem przedsiębiorstwa w spadku w rozumieniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym może być osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym, nabyła składniki niematerialne i materialne, na podstawie powołania do spadku z ustawy albo testamentu albo nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie na podstawie zapisu windykacyjnego.

Tym samym – jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie – Wnioskodawca oraz Zainteresowana niebędąca stroną (spadkobiercy) stali się właścicielami przedsiębiorstwa w spadku.

Zgodnie z art. 97a § 1 Ordynacji podatkowej:

Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe przedsiębiorstwa w spadku ponoszą zapisobierca windykacyjny kontynuujący prowadzenie tego przedsiębiorstwa, spadkobiercy zmarłego przedsiębiorcy, jeżeli nie został uczyniony zapis windykacyjny obejmujący przedsiębiorstwo w spadku, a także małżonek zmarłego przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku. Przepis art. 98 stosuje się odpowiednio.

Natomiast art. 98 § 1 Ordynacji podatkowej stanowi, że:

Do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe.

Zaznaczenia wymaga, że powołany powyżej art. 97 ustawy Ordynacja podatkowa, stanowi o prawach i obowiązkach spadkobiercy, które były związane z prowadzoną przez spadkodawcę działalnością gospodarczą, natomiast art. 97a dotyczy zobowiązań podatkowych przedsiębiorstwa w spadku.

W myśl art. 1025 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny:

Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą.

Z treści przytoczonych przepisów Kodeksu cywilnego można wywieść, że z chwilą śmierci spadkodawcy wszystkie jego prawa i obowiązki, poza wyraźnie wskazanymi wyjątkami, ściśle związanymi z osobą spadkodawcy, przechodzą na spadkobierców.

Zgodnie natomiast z art. 1035 ww. ustawy:

Jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu.

Jednak zgodnie z art 1036 ustawy Kodeks cywilny:

Spadkobierca może za zgodą pozostałych spadkobierców rozporządzić udziałem w przedmiocie należącym do spadku. W braku zgody któregokolwiek z pozostałych spadkobierców rozporządzenie jest bezskuteczne o tyle, o ile naruszałoby uprawnienia przysługujące temu spadkobiercy na podstawie przepisów o dziale spadku.

Przepis art. 1037 § 1 ustawy Kodeks cywilny stanowi natomiast, że:

Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Z instytucją działu spadku mamy więc do czynienia w sytuacji, w której spadek przypada kilku spadkobiercom. W wyniku działu spadku prawa majątkowe objęte spadkiem przyznane poszczególnym spadkobiercom – stosownie do wielkości ich udziałów – przechodzą na nich. Ustaje więc wspólność majątku spadkowego. Umowa o dział spadku lub prawomocne orzeczenie sądowe o dziale spadku stanowią tytuł własności rzeczy, które w dziale przypadły poszczególnym spadkobiercom. Tak więc na skutek działu spadku następuje „konkretyzacja” składników masy spadkowej przypadających poszczególnym spadkobiercom.

Zwrócić należy uwagę, że na podstawie art. 97 § 1 spadkobiercy przejmują, przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy, zaś na podstawie art. 97 § 1a, przedsiębiorstwo w spadku wstępuje w takie prawa i obowiązki (z zastrzeżeniem, że dotyczy to wyłącznie praw i obowiązków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą).

Z powołanych przepisów wynika, że w przypadku śmierci przedsiębiorcy prowadzącego jednoosobową działalność gospodarczą sukcesja podatkowa uzależniona jest od tego, czy ustanowiono zarządcę sukcesyjnego. Jeżeli taka sytuacja ma miejsce, to sukcesorem na mocy przepisów Ordynacji podatkowej jest przedsiębiorstwo w spadku. Prawa i obowiązki wynikające z przepisów prawa podatkowego wykonuje w tym przypadku zarządca sukcesyjny.

Te prawa i obowiązki nie przechodzą na spadkobierców mocą wyraźnego zastrzeżenia z art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej. Gdy natomiast zarządcy sukcesyjnego nie ustanowiono, prawa i obowiązki przejmują spadkobiercy.

Natomiast w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego ustaje byt prawny przedsiębiorstwa w spadku osoby fizycznej, a naczelnik urzędu skarbowego wykreśla z urzędu podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1a, z rejestru jako podatnika VAT. Oznacza to, że po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego prawa i obowiązki przejmują spadkobiercy na zasadach ogólnych.

Ponadto, jak wskazano powyżej, właścicielem przedsiębiorstwa w spadku w rozumieniu ustawy o zarządzie sukcesyjnym może być osoba, która zgodnie z prawomocnym postanowieniem o stwierdzeniu nabycia spadku, zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia albo europejskim poświadczeniem spadkowym, nabyła składniki niematerialne i materialne, na podstawie powołania do spadku z ustawy albo testamentu albo nabyła przedsiębiorstwo albo udział w przedsiębiorstwie na podstawie zapisu windykacyjnego.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że zgodnie z art. 888 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.

Natomiast stosownie do treści art. 890 § 1 Kodeksu cywilnego:

Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.

Istotą darowizny jest zatem bezpłatne świadczenie, które darczyńca wykonuje ze swojego majątku na rzecz innej osoby.

Umowa darowizny ma więc przyczynę w zamiarze darczyńcy, aby kosztem własnego majątku nieodpłatnie wzbogacić inną osobę. Brak zamiaru (bezpłatnego przysporzenia) darczyńcy i porozumienia stron co do tego istotnego elementu umowy powoduje niedojście umowy do skutku, gdyż umowa darowizny nie może bez niego powstać. Świadczenie darczyńcy musi być subiektywnie i obiektywnie bezpłatne, tj. niezależne od uzyskania korzyści lub ekwiwalentu od obdarowanego. Czyniąc darowiznę, darczyńca realizuje zamiar przysporzenia obdarowanemu korzyści kosztem własnego majątku.

Z powyższego wynika, że darowizna jest świadczeniem jednostronnym, gdyż darczyńca nie żąda od obdarowanego żadnego świadczenia wzajemnego.

Jak wynika z cytowanego powyżej przepisu art. 97 § 1 Ordynacji podatkowej – przepis stanowi uregulowanie kwestii przejęcia praw i obowiązków spadkodawcy – spadkobiercy podatnika (z pewnymi zastrzeżeniami) przejmują przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy. Ponadto, przedsiębiorstwo w spadku, w przypadku, gdy ustanowiono zarząd sukcesyjny, wstępuje w przewidziane w przepisach prawa podatkowego majątkowe prawa i obowiązki spadkodawcy związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, z wyjątkiem tych praw, które nie mogą być kontynuowane na podstawie odrębnych ustaw (art. 97 § 1a przedmiotowej ustawy).

Biorąc pod uwagę cele instytucji zarządu sukcesyjnego, stwierdzić należy, że w opisanym przypadku spadkobierca, czy też spadkobiercy, którzy kontynuują działalność gospodarczą spadkodawcy oraz przedsiębiorstwa w spadku, powinni przejąć prawa i obowiązki przedsiębiorstwa w spadku na zasadach analogicznych do art. 97 § 1 i 2 Ordynacji podatkowej.

Zatem w sytuacji, kiedy przejęty majątek służy dalej spadkobiercy – Panu D. po dokonaniu akty darowizny przez Panią S.. – jak ma to miejsce w przedmiotowej sprawie – do kontynuacji działalności spadkodawcy, niewątpliwie musi dojść również do przejęcia praw i obowiązków przedsiębiorstwa w spadku.

Przedsiębiorstwo w spadku jest w rzeczywistości masą majątkową posiadającą, zgodnie z art. 15 ust. 1a ustawy, przymiot podatnika. Jest to podmiot kontynuujący działalność gospodarczą zmarłej osoby fizycznej, dla celów podatkowych wstępujący w miejsce zmarłego podatnika (art. 15 ust. 1b ustawy).

Jak wynika z opisu sprawy, po dniu śmierci Przedsiębiorcy spadkobierca Zainteresowana niebędąca stroną, jako małżonek przedsiębiorcy podjęła kroki zmierzające do kontynuacji działalności przedsiębiorstwa – złożyła do Urzędu Skarbowego zawiadomienie, że będzie zarządzać przedsiębiorstwem. Następnie na zarządcę sukcesyjnego przedsiębiorstwa zmarłego został powołany przez Zainteresowaną niebędącą stroną – Wnioskodawca, po sporządzeniu protokołu powołania zarządcy sukcesyjnego, zgodę na powołanie wyrazili spadkobiercy – Wnioskodawca i Zainteresowana niebędąca stroną. Do dnia złożenia wniosku nie został sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia, ani nie zostało wydane postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku po przedsiębiorcy. Następnie zostanie sporządzony akt dziedziczenia Wnioskodawca przejmie 25% udziałów przedsiębiorstwa w spadku, a Zainteresowana niebędąca stroną 75% udziałów przedsiębiorstwa w spadku. W dalszym postępowaniu Zainteresowana niebędąca stroną przekaże aktem darowizny 75% udziałów przedsiębiorstwa w spadku Wnioskodawcy. W momencie podpisania notarialnego aktu darowizny, uzgodniono między właścicielami podział przedsiębiorstwa na poszczególne jego składniki stanowiące dwie zorganizowane części przedsiębiorstwa w spadku. Wnioskodawca działający jako zarządca sukcesyjny, prowadzi i ma zamiar dalej prowadzić po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, obecnie jako jedyny właściciel przedsiębiorstwa w spadku po akcie darowizny 75% udziałów przekazanych przez Zainteresowaną niebędącą stroną na rzecz Wnioskodawcy, prowadzoną przez A. działalność przed śmiercią w oparciu o Przedsiębiorstwo w spadku. W tym Wnioskodawca otworzy tożsamą działalność gospodarczą i zarejestruje się jako czynny podatnik VAT, przed aktem darowizny 75% udziałów przekazanych aktem darowizny przez Zainteresowaną niebędącą stroną na rzecz Wnioskodawcy. Tym samym Wnioskodawca stanie się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku.

Jak ponadto wynika z opisu sprawy, w dniu darowizny 75% udziałów w przedsiębiorstwie w spadku P. S. na rzecz P. D., całe przedsiębiorstwo w spadku zostanie przeniesione w 100% do własnej działalności p. D.. W tym samym dniu wygaśnie zarząd sukcesyjny, gdyż D. stanie się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku.

W konsekwencji, mając na uwadze treść powołanych powyżej przepisów oraz przedstawiony opis sprawy należy wskazać, że w myśl art. 59 ust. 1 pkt 6 ustawy o zarządzie sukcesyjnym, dojdzie do wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego.

Zatem czynność wniesienia przez spadkobierców do działalności Wnioskodawcy majątku w celu kontynuowania działalności gospodarczej zmarłego (przedsiębiorstwa) odbywać się będzie w ramach generalnego (pełnego) następstwa prawnego. Przekazanie w formie darowizny na rzecz Wnioskodawcy 75% udziałów w przedsiębiorstwie w spadku nastąpi bowiem w dniu wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego i wówczas Wnioskodawca stanie się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku.

Odnosząc się do istoty sprawy, tj. kwestii wyłączenia z opodatkowania czynności zbycia przedsiębiorstwa w spadku należy wyjaśnić następujące kwestie.

Jak zostało wskazana powyżej, co do zasady, aby można było mówić o przedsiębiorstwie, składniki materialne i niematerialne tworzące to przedsiębiorstwo powinny pozostawać ze sobą we wzajemnych relacjach w sposób tworzący zespół. Istotne jest, aby w zbywanym przedsiębiorstwie zachowane zostały funkcjonalne związki pomiędzy poszczególnymi składnikami, tak żeby mogły posłużyć kontynuowaniu określonej działalności gospodarczej.

W przypadku współwłasności każdy ze współwłaścicieli jest odrębnym podmiotem, każdy może rozporządzać swoim udziałem w oderwaniu od pozostałych współwłaścicieli. Jednak nie dochodzi przy tym do fizycznego wyodrębnienia masy majątkowej stanowiącej tę współwłasność.

Odnosząc powyższe do przedmiotowej sprawy zasadniczo należałoby uznać, że każdy ze spadkobierców ma zamiar przekazać część, a nie całość przedsiębiorstwa w spadku, tj. Zainteresowana niebędąca stroną udziału 75% udziału, a Wnioskodawca 25% udziału w tym przedsiębiorstwie (które to części, zdaniem Zainteresowanych stanowią dwie zorganizowane części przedsiębiorstwa). Wskazać należy również, że udział w przedsiębiorstwie nie posiada cech fizycznie wyodrębnionych samodzielnych składników majątkowych i niemajątkowych, tym samym nie może być uznany za przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 551 Kodeksu cywilnego.

Nie można jednak w przedmiotowej sprawie pominąć specyficznych regulacji wynikających z ustawy o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej.

Celem wprowadzenia tych przepisów było zachowanie ciągłości prowadzenia przedsiębiorstwa w okresie, gdy trwają jeszcze procedury spadkowe. Ustawa obejmuje kwestie tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy wykonującego we własnym imieniu działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG oraz kontynuowania tej działalności gospodarczej.

W analizowanej sprawie przedsiębiorstwo w spadku, które kontynuuje działalność zmarłego przedsiębiorcy w dotychczasowym zakresie, odziedziczyło dwóch spadkobierców we współwłasności ułamkowej po 75% i 25% udziału, stając się jednocześnie właścicielami przedsiębiorstwa w spadku. Zatem spadkobiercy ww. udziałów już prowadzą działalność gospodarczą zmarłego przedsiębiorcy przed wniesieniem (w formie darowizny) przez Zainteresowaną niebędącą stroną postępowania 75% udziałów do działalności gospodarczej Wnioskodawcy, którą On zamierza utworzyć w celu kontynuowania działalności przedsiębiorstwa w spadku. W tym samym dniu wygaśnie zarząd sukcesyjny, gdyż Wnioskodawca stanie się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku. Działalność gospodarcza realizowana dotychczas przez przedsiębiorstwo w spadku będzie przez Wnioskodawcę kontynuowana w tym samym zakresie w ramach prowadzonej przez Wnioskodawcę działalności gospodarczej.

W tym miejscu należy wskazać, że stosownie do cyt. wyżej art. 6 pkt 1 ustawy, przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Zgodnie z art. 91 ust. 9 ustawy:

W przypadku zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa korekta określona w ust. 1-8 jest dokonywana przez nabywcę przedsiębiorstwa lub nabywcę zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Natomiast art. 19 dyrektywy obowiązującej od 1 stycznia 2007 r. Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE. L. 347 str. 1 ze zm.) stanowi, że w przypadku przekazania, odpłatnie lub nieodpłatnie lub jako aportu do spółki całości lub części majątku, państwa członkowskie mogą uznać, że dostawa towarów nie miała miejsca i że w takim przypadku osoba, której przekazano towary, będzie traktowana jako następca prawny przekazującego. W przypadkach gdy odbiorca nie podlega w pełni opodatkowaniu, państwa członkowskie mogą przedsięwziąć środki niezbędne w celu uniknięcia zakłóceń konkurencji. Mogą także przyjąć wszelkie niezbędne środki, aby zapobiec uchylaniu się od opodatkowania lub unikaniu opodatkowania poprzez wykorzystanie przepisów niniejszego artykułu.

Ponadto wskazać należy na tezę wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 października 2011 r., sygn. akt I FSK 1660/10, w którym zawarto, że „w przypadku nabycia przedsiębiorstwa samodzielnie sporządzającego bilans jego nabywca traktowany jest jako następca prawny podatnika dokonującego zbycia”.

Przyjęta w art. 6 pkt 1 ustawy opcja wyłączenia z opodatkowania czynności zbycia przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części wymaga, aby w przypadku zbycia tak określonego przedmiotu, jego nabywca traktowany był jako następca prawny podatnika dokonującego zbycia. W konsekwencji, w takiej sytuacji dochodzi do sukcesji prawnopodatkowej w zakresie podatku od towarów i usług – następuje przeniesienie na nabywcę zasad dotyczących opodatkowania tym podatkiem w odniesieniu do czynności związanych z nabytym mieniem na warunkach identycznych, jakie obowiązywały zbywcę, gdyby do zbycia nie doszło.

Zagadnienie sukcesji podatkowej w polskim prawie regulują przepisy zawarte w art. 93-93e Ordynacji podatkowej. W przepisach tych ustawodawca przedstawił katalog sytuacji, w których zachodzi sukcesja podatkowa, to jest sukcesja praw i obowiązków następców prawnych oraz podmiotów przekształcanych.

Jednakże, jak wynika z powołanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, na gruncie tej ustawy istnieje szczególne rozwiązanie, niezależne od unormowań zawartych w Ordynacji podatkowej, regulujące prawa i obowiązki następców prawnych. Norma wynikająca z art. 6 pkt 1 ustawy stanowi bowiem lex specialis wobec rozwiązań zawartych w Ordynacji podatkowej. W konsekwencji podatnik, który nabył przedsiębiorstwo i nadal je prowadzi, może korzystać w zakresie podatku od towarów i usług z uprawnień służących zbywcy tego przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części.

Mając powyższe na względzie, należy wskazać, że podatnik nabywający przedsiębiorstwo staje się następcą prawnym w podatku VAT zbywcy przedsiębiorstwa niezależnie od następstwa określonego przepisami ustawy Ordynacja podatkowa. Tym samym dochodzi do sukcesji podatkowej, w wyniku której nabywca przedsiębiorstwa jest beneficjentem czynności podatnika dokonującego zbycia.

W konsekwencji wniesienie przez spadkobierców przysługujących im udziałów w wysokości 75% i 25% w przedsiębiorstwie w spadku – które w momencie nabycia przez Wnioskodawcę w 100% będą stanowiły całość przejmowanego majątku, a zatem będą spełniały definicję przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 551 ustawy Kodeks cywilny, podlegać będzie wyłączeniu z opodatkowania podatkiem VAT na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy.

Podsumowując, po dokonaniu aktu darowizny przez spadkobiercę – Zainteresowaną niebędącą stroną na rzecz Wnioskodawcy i wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego, gdy Wnioskodawca stał się jedynym właścicielem przedsiębiorstwa w spadku po jego przekazaniu do własnego przedsiębiorstwa i dalszej kontynuacji działalności przejmie On ogół prawnopodatkowych praw i obowiązków przedsiębiorstwa w spadku zarówno powstałych za życia spadkodawcy, jak i w czasie istnienia przedsiębiorstwa w spadku.

Po wygaśnięciu zarządu sukcesyjnego Wnioskodawca kontynuując działalność nabytego w drodze spadku Przedsiębiorstwa w spadku (100% udziałów) w ramach swojej działalności gospodarczej, stanie się następcą prawnym w podatku od towarów i usług, i czynność przeniesienia majątku przedsiębiorstwa w spadku i kontynuacja działalności w ramach własnej działalności przez Wnioskodawcę stanowi czynność wyłączoną z opodatkowania na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

Zatem stanowisko Zainteresowanych w kwestii dotyczącej pytania oznaczonego we wniosku nr 2 i nr 3 należało uznać jako prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Wskazać należy, iż w treści wniosku powołali się Państwo na art. 6 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, jednakże zauważyć należy, że ww. przepis nie istnieje. Zatem powyższe przyjęto za omyłkę pisarską, a Organ uznał, że chodzi o przepis art. 6 pkt 1 ustaw. Powyższe nie miało to wpływu na niniejsze rozstrzygnięcie.

Informujemy, że w niniejszej interpretacji załatwiono wniosek w części dotyczącej zdarzenia przyszłego w zakresie uznania Zainteresowanego będącego stroną postępowania za następcę prawnego w przypadku wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego oraz uznania, że czynność przeniesienia majątku Przedsiębiorstwa w spadku stanowi – na podstawie art. 6 pkt 1 ustawy – czynność wyłączoną z opodatkowania VAT (pytania oznaczone we wniosku nr 2 i 3).

Natomiast wniosek w części dotyczącej zdarzenia przyszłego w zakresie braku obowiązku sporządzenia spisu z natury oraz braku konieczności zapłaty podatku od towarów i usług od towarów wchodzących w skład Przedsiębiorstwa w spadku, przy nabyciu których Przedsiębiorcy lub Przedsiębiorstwu w spadku przysługiwało prawo do odliczenia VAT przez: - Zainteresowaną niebędącą stroną postępowania (pytanie oznaczone we wniosku nr 1),

- Zainteresowanego będącego stroną postępowania (pytanie oznaczone we wniosku nr 4),

- Przedsiębiorstwo w spadku (pytanie oznaczone we wniosku nr 5),

- Zarządcę (pytanie oznaczone we wniosku nr 6), został załatwiony w postanowieniu o zastosowaniu interpretacji ogólnej z 7września 2022 r. nr 0112-KDIL1-1.4012.434.2022.1.JKU.

Z kolei wniosek w części dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych został załatwiony odrębnym pismem.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Jednocześnie należy podkreślić, że niniejsza interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku opisu sprawy, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania

Pan D. (Zainteresowany będący stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej) ma prawo wnieść skargę na tę interpretację indywidualną do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).