Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

1 września 2025 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy uznania, że kwoty otrzymywane z tytułu kar umownych w związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego stanowią należność za czynności niepodlegające opodatkowaniu o podatku od towarów i usług.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 26 września 2025 r.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

A. jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: „Wnioskodawca” lub „Spółka”) podlegającą nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w podatku dochodowym od osób prawnych na terytorium Polski. Wnioskodawca jest również zarejestrowany jako czynny podatnik podatku od towarów i usług (dalej podatek VAT) w Polsce.

Działalność Wnioskodawcy dotyczy m.in. nabywania i dalszej sprzedaży towarów nowych i używanych. W ramach powyższej działalności Wnioskodawca zawiera z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej (dalej: „Sprzedający”) umowy sprzedaży, na podstawie których kupuje od nich nowe lub używane towary w celu dalszej odsprzedaży. Towary, które nabywa Wnioskodawca to z reguły (…).

W ramach prowadzonej działalności zdarzają się sytuacje, w których Sprzedający decydują się na zawarcie przedwstępnej umowy sprzedaży. Umowa przedwstępna zawiera oznaczony termin, do którego upływu strony zobowiązują się zawrzeć umowę właściwą (przyrzeczoną), a także całkowitą cenę sprzedaży, w przypadku zawarcia umowy przyrzeczonej.

Na mocy umowy przedwstępnej Wnioskodawca wyrażając wolę kupna wypłaca Sprzedającemu zaliczkę na poczet późniejszego zakupu, w wysokości nie wyższej niż cena sprzedaży, określona w umowie przedwstępnej.

Umowa przedwstępna dopuszcza możliwość odstąpienia od umowy w przypadkach i na zasadach określonych przepisami powszechnie obowiązującymi, a także w przypadku złożenia przez Sprzedającego w umowie nieprawdziwych zapewnień lub oświadczeń, w tym w szczególności co do przysługującego mu prawa własności przedmiotu sprzedaży.

Ponadto w okresie od zawarcia umowy przedwstępnej do momentu zawarcia umowy przyrzeczonej Kupujący (Wnioskodawca) ma prawo zbadania rzeczy m.in. w zakresie rzeczywistej wartości przedmiotu umowy. Jeżeli w wyniku sprawdzenia towaru okaże się, że wartość rzeczy jest inna niż wskazana w umowie przedwstępnej, Wnioskodawca może zaoferować kupno towaru po innej cenie niż tak wskazana w umowie. W takim przypadku zawarcie umowy przyrzeczonej nastąpi wyłącznie, jeżeli sprzedający zaakceptuje nową propozycję cenową.

Jeżeli do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży nie dojdzie z przyczyn leżących po jednej ze stron (z wyłączaniem pewnych sytuacji wskazanych w umowie), zobowiązana jest ona do zapłaty drugiej stronie kary umownej w kwocie wynikającej z umowy przedwstępnej.

W przypadku nie zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego, Wnioskodawca otrzymuje zwrot uprzednio przekazanej zaliczki oraz ustaloną karę umowną.

W sytuacji, gdy dojdzie do zawarcia umowy przyrzeczonej, Wnioskodawca sprzedaje nabyte ostatecznie towary nowe lub używane osobom trzecim, opodatkowując je właściwą stawką podatku VAT lub w przypadku towarów używanych stosując procedurę VAT marża zgodnie z postanowieniami art. 120 ustawy o podatku od towarów i usług z 11 marca 2004 r. (t. j. Dz. U. 2024 r. poz. 361, zwana dalej „ustawą o VAT”).

Postanowienia jednej umowy (umowy przedwstępnej albo umowy przyrzeczonej) nie regulują sytuacji możliwych do wystąpienia w związku z wykonaniem drugiej umowy.

Uzupełnienie opisu stanu faktycznego

1.Na pytanie Organu: „W jakich dokładnie przypadkach umowa przedwstępna dopuszcza odstąpienie od umowy i przyznanie Państwu kwoty kary umownej?”

Wnioskodawca wskazał:

„Zgodnie z umową, jeżeli do zawarcia umowy sprzedaży nie dojdzie z przyczyn leżących po jednej ze stron, zapłaci ona drugiej stronie karę umowną.

Umowa przewiduje możliwość odstąpienia od umowy w następujących przypadkach:

a)w przypadkach i na zasadach określonych przepisami powszechnie obowiązującymi,

b)w przypadku złożenia przez Sprzedającego w umowie przedwstępnej nieprawdziwych zapewnień lub oświadczeń, w tym w szczególności co do przysługującego mu prawa własności przedmiotu sprzedaży”.

2.Na pytanie Organu: „Czy są Państwo zobowiązani do wykonania na rzecz Sprzedającego jakichkolwiek czynności/świadczeń w zamian za otrzymanie kary umownej wynikającej z zawartej ze Sprzedającym umowy przedwstępnej? Jeżeli tak, to proszę o ich wskazanie.”

Wnioskodawca wskazał:

„Z punktu widzenia Wnioskodawcy nie jest on zobowiązany do wykonania na rzecz Sprzedającego jakichkolwiek czynności/świadczeń w zamian za otrzymanie kary umownej wynikającej z zawartej ze Sprzedającym umowy przedwstępnej”.

3.Na pytanie Organu: „Czy otrzymanie kwoty kary umownej jest równoznaczne z rezygnacją przez Państwa z podejmowania dodatkowych działań mających na celu:

a)ewentualne wyrównanie strat związanych z nie zawarciem umowy przyrzeczonej,

b)dochodzenie od Sprzedającego innych roszczeń z tego tytułu?”

Wnioskodawca wskazał:

„Umowa nie reguluje, czy otrzymanie kwoty kary umownej jest równoznaczne z rezygnacją przez Wnioskodawcę z podejmowania dodatkowych działań mających na celu ewentualne wyrównanie strat związanych z nie zawarciem umowy przyrzeczonej oraz dochodzenie od Sprzedającego innych roszczeń z tego tytułu.

Otrzymanie kwoty kary umownej wywołuje skutki zgodnie z przepisami prawa powszechnie obowiązującego”.

4.Na pytanie Organu: „W jaki sposób kształtowana jest wysokość kary umownej - jak umowa określa jej wysokość?”

Wnioskodawca wskazał:

„Umowa określa wysokość kary umownej w zryczałtowanej kwocie pieniężnej odpowiadającej wysokości rekompensaty, jaką Wnioskodawca może oczekiwać za niespełnienie przez Sprzedającego zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej w postaci zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży”.

5.Na pytanie Organu: „Czy kara umowna otrzymana przez Państwa od Sprzedającego ma zrekompensować utracone przez Państwa zyski?”

Wnioskodawca wskazał:

„Wnioskodawca zawierając umowę przedwstępną ma prawo oczekiwać, że umowa przyrzeczona dojdzie do skutku. Należy zatem uznać, że kara umowna otrzymana od Sprzedającego jest rodzajem rekompensaty za niespełnienie zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej w postaci zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży”.

6.Na pytanie Organu: „Czy należna Państwu od Sprzedającego kwota kary umownej ma na celu pokrycie/zrekompensowanie Państwu poniesionej szkody, utraconych korzyści w związku z odstąpieniem od umowy z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego?”

Wnioskodawca wskazał:

„Jak wskazano w punkcie 5, Wnioskodawca zawierając umowę przedwstępną ma prawo oczekiwać, że umowa przyrzeczona dojdzie do skutku. Należy zatem uznać, że kara umowna otrzymana od Sprzedającego jest rodzajem rekompensaty za niespełnienie zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej w postaci zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży”.

Pytanie

Czy kwoty otrzymywane przez Wnioskodawcę z tytułu kar umownych z związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego stanowią wynagrodzenie, które powinno zostać opodatkowane podatkiem VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, środki otrzymywane z tytułu kar umownych w związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego, nie stanowią wynagrodzenia opodatkowanego podatkiem VAT.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również (...).

Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy o VAT, przez towary rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Jak wynika z art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Czynność podlega opodatkowaniu VAT jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Kwestia ta ma szczególnie istotne znaczenie przy takich świadczeniach, których istotą jest zaniechanie, powstrzymywanie się od określonych czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można było powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Dane świadczenie usług jest odpłatne, jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w trakcie którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi rzeczywistą równowartość usługi wyświadczonej na rzecz usługobiorcy. Inaczej mówiąc, wzajemny stosunek prawny istnieje jedynie wtedy, gdy występuje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego, w którym dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Zatem, aby uznać czynność za świadczenie usług podlegającą opodatkowaniu VAT musi istnieć związek pomiędzy świadczeniem usług oraz wypłaconym wynagrodzeniem. Tylko wówczas zapłata za usługę będzie stanowić podstawę opodatkowania dokonania danej czynności podatkiem VAT.

W przypadku niniejszego stanu faktycznego dochodzi do otrzymywania przez Wnioskodawcę kar umownych. Kara umowna nie została zdefiniowana w ustawie o VAT, związku z czym należy zastosować definicję wynikającą z ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 2024 r. poz. 1061, dalej „Kodeks cywilny”).

Jak wynika z art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Powyższy przepis wprowadza odpowiedzialność kontraktową i wskazuje na szkodę, jaką dłużnik zobowiązany jest do naprawienia. Na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Jak stanowi art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Na podstawie art. 484 § 1 Kodeksu cywilnego, w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły.

Kara umowna może obejmować trzy grupy zdarzeń, a mianowicie: niewykonanie zobowiązania, nienależyte wykonanie zobowiązania oraz konkretne uchybienia w zakresie sposobu wykonania zobowiązania. Ma na celu „naprawienie szkody”, a więc należy uznać, że jest ona swoistą postacią odszkodowania.

Istotą kary umownej jest bowiem rekompensata, zadośćuczynienie. Nie jest to płatność za świadczenie, lecz wyrównanie wyrządzonej szkody. Otrzymana kara umowna nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który ją otrzymuje. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej kary umownej jako podlegającej lub niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli kara nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony drugiego podmiotu, wówczas kwota otrzymanej kary nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Ponadto, jak wynika z przepisów prawa cywilnego, kara umowna co do zasady ma charakter odszkodowawczy. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie dochodzi do transakcji ekwiwalentnej - świadczenia w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Jak wynika z opisu stanu faktycznego, działalność Wnioskodawcy polega na kupnie i sprzedaży rzeczy nowych i używanych. W ramach działalności Wnioskodawca zawiera ze Sprzedającymi umowy sprzedaży na podstawie których kupuje od nich nowe i używane ruchomości w celu dalszej odsprzedaży.

Wnioskodawca zawiera ze sprzedającymi umowy przedwstępne. Umowa przedwstępna przewiduje zaliczkę dla sprzedającego, jednak dopuszcza możliwość odstąpienia od umowy w przypadkach i na zasadach określonych przepisami powszechnie obowiązującymi, a także w przypadku złożenia przez Sprzedającego w umowie nieprawdziwych zapewnień lub oświadczeń, w tym w szczególności co do przysługującego mu prawa własności przedmiotu sprzedaży.

Jeżeli do zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży nie dojdzie z przyczyn leżących po jednej ze stron (z wyłączaniem dodatkowych zapisów umownych), zobowiązana jest ona do zapłaty drugiej stronie kary umownej w kwocie wynikającej z umowy przedwstępnej.

W przypadku braku zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego, Wnioskodawca otrzymuje zwrot uprzednio przekazanej zaliczki oraz ustaloną karę umowną.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności, zdaniem Wnioskodawcy otrzymanie kary umownej w związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego, nie stanowi czynności opodatkowanej podatkiem VAT.

Jak wskazano w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z 4 maja 2017 r., sygn. akt I SA/Wr 1245/16:

Dane świadczenie usług jest zatem odpłatne, jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w trakcie którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi rzeczywistą równowartość usługi wyświadczonej na rzecz usługobiorcy. Inaczej mówiąc, wzajemny stosunek prawny istnieje jedynie wtedy, gdy występuje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego.

Na podstawie powyższego Wnioskodawca wywodzi, że kara umowna nie stanowi wynagrodzenia za żadną czynność opodatkowaną podatkiem VAT. W analizowanej sprawie nie istnieje związek pomiędzy wypłatą kwoty kary umownej, a otrzymaniem świadczenia wzajemnego przez Sprzedającego, bowiem odstąpienie od umowy przedwstępnej jest czynnością jednostronną. Nie można wywieźć istnienia świadczenia z samego faktu zawarcia dwustronnej czynności prawnej, jaką jest umowa przedwstępna, bowiem stanowi ona wyłącznie zobowiązanie do zawarcia umowy przyrzeczonej.

W ocenie Wnioskodawcy nie można także mówić tu o zobowiązaniu do powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowaniu czynności lub sytuacji, bowiem odstąpienie od umowy przedwstępnej stanowi jednostronną czynność, która możliwa jest ze względu na postanowienia w umowie przedwstępnej.

Wnioskodawca nie dokonuje świadczenia wzajemnego w związku otrzymaniem kary umownej.

Sprzedający dokonuje jednostronnej czynności odstąpienia od umowy bez jakiegokolwiek świadczenia ze strony Wnioskodawcy, godząc się na zapłatę kary umownej na podstawie postanowień wynikających z umowy przedwstępnej.

Czynności te nie są także wykonywane w ramach świadczenia innej usługi Wnioskodawcy, zatem nie można powiązać otrzymanej kary umownej ze świadczeniem usług Wnioskodawcy. Dodatkowo należy wskazać, że Wnioskodawca występuje w umowie w charakterze kupującego, zatem otrzymana kara umowna nie wiąże się także z dostawą towarów, w której Wnioskodawca byłby dostawcą.

W konsekwencji, zdaniem Wnioskodawcy powinien on traktować wypłacane na jego rzecz przez Sprzedającego kary umowne tytułu nie zawarcia umowy przyrzeczonej jako świadczenia będące poza zakresem opodatkowania podatkiem VAT.

Stanowisko to potwierdzają również wydawane interpretacje indywidualne m.in.:

• Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 16 maja 2025 r., nr 0114- KDIP1-1.4012.1.2020.14.S.KOM (która została zmieniona na korzyść podatnika po wyroku NSA) w której organ wskazał, że:

• Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 7 września 2020 r., nr S-ILPP1/4512-1-193/16/20-S/AP (również zmieniona po korzystnych wyrokach WSA oraz NSA) w której Organ stwierdził, że:

Biorąc powyższe pod uwagę Wnioskodawca uznaje, że otrzymywane kary umowne od Sprzedających w związku z brakiem zawarcia umowy przyrzeczonej nie stanowią wynagrodzenia za świadczenie usług, a wynagrodzenie z tego tytułu nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 775 ze zm.) zwanej dalej ustawą:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 2 pkt 6 ustawy:

Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 powołanej ustawy:

Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Należy wskazać, że ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z 15 lipca 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem TSUE w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

Pojęcie „odpłatności” pojawiło się również w orzeczeniu z 5 lutego 1981 r. w sprawie C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWG). Trybunał wskazał, że termin „zapłata” stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu - jak wskazał Trybunał - świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie zaś wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia) gdzie Trybunał zauważył, że czynność:

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz dostawcy towaru lub świadczącego usługę oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.

Z opisu sprawy wynika, że:

‒w ramach prowadzonej działalności zawierają Państwo z osobami fizycznymi nieprowadzącymi działalności gospodarczej umowy sprzedaży, na podstawie których kupują Państwo nowe lub używane towary celem dalszej odsprzedaży;

‒zdarzają się sytuacje, w których Sprzedający decydują się na zawarcie przedwstępnej umowy sprzedaży – na mocy tej umowy wyrażając wolę kupna wypłacają Państwo Sprzedającemu zaliczkę na poczet późniejszego zakupu;

‒w przypadku nie zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego, otrzymują Państwo zwrot uprzednio przekazanej zaliczki oraz ustaloną karę umowną;

‒umowa przedwstępna przewiduje możliwość odstąpienia od umowy w przypadkach i na zasadach określonych przepisami powszechnie obowiązującymi oraz w przypadku złożenia przez Sprzedającego w umowie przedwstępnej nieprawdziwych zapewnień lub oświadczeń, w tym w szczególności co do przysługującego mu prawa własności przedmiotu sprzedaży;

‒umowa przedwstępna nie reguluje, czy otrzymanie kary umownej jest równoznaczne z rezygnacją przez Państwa z podejmowania dodatkowych działań mających na celu ewentualne wyrównanie strat związanych z nie zawarciem umowy przyrzeczonej oraz dochodzenie od Sprzedającego innych roszczeń z tego tytułu;

‒umowa przedwstępna określa wysokość kary umownej w zryczałtowanej kwocie pieniężnej odpowiadającej wysokości rekompensaty, jaką mogą Państwo oczekiwać za niespełnienie przez Sprzedającego zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej w postaci zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży;

‒kara umowna otrzymywana od Sprzedającego jest rodzajem rekompensaty za niespełnienie zobowiązania wynikającego z umowy przedwstępnej w postaci zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży.

Wątpliwości Państwa dotyczą kwestii, czy kwoty otrzymywane z tytułu kar umownych w związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego stanowią należność za czynności niepodlegające opodatkowaniu o podatku od towarów i usług.

W przedmiotowej sprawie zatem należy ustalić, czy otrzymana przez Sprzedającego kara umowna w związku z nie zawarciem przyrzeczonej umowy sprzedaży przez Sprzedającego podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ustawy.

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

‒w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

‒świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy przy tym podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało - jako usługa - opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. W tym zakresie należy zatem posiłkować się przepisami prawa cywilnego.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 1071), rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

Zgodnie z art. 415 ustawy Kodeks cywilny:

W myśl postanowień art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej powołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują natomiast przepisy Działu II Kodeksu cywilnego - „Skutki niewykonania zobowiązań”.

Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego:

Na podstawie art. 484 § 1 i § 2 ww. ustawy:

Przepis wprowadzający karę umowną ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Kara umowna może obejmować trzy grupy zdarzeń, a mianowicie: niewykonanie zobowiązania, nienależyte wykonanie zobowiązania oraz konkretne uchybienia w zakresie sposobu wykonania zobowiązania. Ma na celu „naprawienie szkody”, a więc należy uznać, że jest ona swoistą postacią odszkodowania.

Istotą kary umownej jest rekompensata, zadośćuczynienie. Nie jest to płatność za świadczenie, lecz wyrównanie wyrządzonej szkody. Brak jest zatem ekwiwalentności, wzajemności jaka zachodzi pomiędzy świadczeniem usługi a wynagrodzeniem za te usługi. Otrzymana kara umowna nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który je otrzymuje. Z uwagi na powyższe regulacje prawne należy wskazać, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań.

Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej, bądź nie opodatkowaniu podatkiem VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wtedy kwota otrzymanych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy, należy wskazać, że otrzymywane przez Państwa kwoty tytułem Kar Umownych mają charakter czynności jednostronnej i nie wiążą się z otrzymaniem przez Sprzedającego świadczenia wzajemnego w postaci dostawy towarów lub świadczenia usług. Kwoty otrzymywane przez Państwa pełnią więc rolę rekompensaty i sprowadzają się do naprawienia szkody powstałej u Państwa w związku z nie zawarciem przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego.

W związku z powyższym, w przedmiotowej sprawie kwoty otrzymywane przez Państwa z tytułu kar umownych w związku z brakiem zawarcia przyrzeczonej umowy sprzedaży z przyczyn leżących po stronie Sprzedającego spełniają funkcję odszkodowawczą i nie mieszczą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy.

Tym samym Państwa stanowisko uznaję za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Jednocześnie wskazuję, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny i zdarzenie przyszłe sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym i zdarzeniem przyszłym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.