Temat interpretacji
Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
8 maja 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 30 kwietnia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
Wnioskodawca posiada miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art. 3 ust. 1 ustawy o PIT.
Wnioskodawca do 2022 roku pozostawał w związku małżeńskim, w którym początkowo obowiązywał ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.
Na potrzeby niniejszego wniosku Wnioskodawca oraz żona Wnioskodawcy będą łącznie zwani: „Małżeństwem”.
W 2019 r. Małżeństwo zawarło umowę o zniesieniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na skutek której dokonano całości podziału ich majątku wspólnego. W 2022 roku został orzeczony rozwód pomiędzy małżonkami.
W wyniku zawarcia zgodnej umowy dot. podziału majątku wspólnego małżonków w formie aktu notarialnego, żona Wnioskodawcy otrzymała nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, w której dotychczas Małżeństwo wspólnie zamieszkiwało wraz ze swoimi dziećmi (dalej: „Nieruchomość”), natomiast na rzecz Wnioskodawcy została m.in. ustanowiona nieodpłatna i dożywotna służebność mieszkania na ww. budynku mieszkalnym jednorodzinnym, polegającą na prawie Wnioskodawcy do zamieszkiwania w całym budynku mieszkalnym w dotychczasowym zakresie oraz swobodnego dojścia i dojazdu przez nieruchomość gruntową do tego budynku.
W umowie dot. podziału majątku wspólnego została określona wartość nieruchomości, która przypadła żonie Wnioskodawcy, jak i wartość służebności mieszkania ustanowionej na rzecz Wnioskodawcy.
Dnia 20 czerwca 2024 r. żona Wnioskodawcy zawarła w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży Nieruchomości, a część jej wartości pieniężnej została przekazana przez nabywcę Nieruchomości w trybie art. 9211 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. 2024 poz. 1061 ze zm., dalej: „Kodeks cywilny”) bezpośrednio na rachunek Wnioskodawcy jako odbiorcy przekazu, w związku ze zrzeczeniem się przez Wnioskodawcę służebności mieszkania.
Omawiane przekazanie „części wartości pieniężnej” Wnioskodawcy, jest konsekwencją zrzeczenia się przez Wnioskodawcę prawa do służebności mieszkania, które zostało ustanowione w ramach podziału majątku wspólnego małżonków.
Pytania
1.Czy opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 Kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością mieszkania przysługującą Wnioskodawcy, podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT?
2.W przypadku negatywnej odpowiedzi na pytanie nr 1, tj. w przypadku gdy opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością przysługującą Wnioskodawcy nie podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT, to czy Wnioskodawca ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym?
3.W przypadku uznania, że Wnioskodawca ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym, to w jaki sposób Wnioskodawca winien ustalić podstawę opodatkowania?
Pana stanowisko w sprawie
Ad 1.
W ocenie Wnioskodawcy, opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy, a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością mieszkania przysługującą Wnioskodawcy, podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT.
Na mocy art. 47 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2809 z późn. zm., dalej jako: Kodeks rodzinny i opiekuńczy) małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa).
Jak wynika z dyspozycji przepisu art. 211 Kodeksu cywilnego, każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej, chyba że podział byłby sprzeczny z przepisami ustawy lub ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy albo że pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.
W myśl natomiast art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego.
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.
Z literalnego brzmienia powołanego przepisu wynika zatem, że wyłączeniu spod stosowania przepisów ustawy o PIT podlegają przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania małżeńskiej wspólności majątkowej.
Przychodem z podziału majątku wspólnego jest wartość otrzymanego przez każdego z małżonków majątku, a także wartość spłat (dopłat) otrzymywanych przez jednego z tytułu podziału majątku. Wartość majątku oraz wartość spłat uzyskanych z tego tytułu przez małżonków nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Uwzględniając przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz przywołane przepisy prawne stwierdzić należy, że jeżeli przychodem jest wartość otrzymanego przez każdego z małżonków majątku, to w rezultacie wartość otrzymanej przez Wnioskodawcę kwoty pieniężnej, na skutek zrzeczenia się prawa do służebności mieszkania, podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT.
Co warto podkreślić, na skutek zrzeczenia się ograniczonego prawa rzeczowego w formie służebności mieszkania, Wnioskodawca otrzymał jedynie ekwiwalent pieniężny prawa służebności mieszkania, przyznanego mu w ramach podziału majątku wspólnego małżonków. W rezultacie nieruchomość nabywcy jest wolna od obciążenia ograniczonym prawem rzeczowym.
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stale potwierdza, że wartość składników majątku otrzymana w związku z podziałem majątku wspólnego małżonków podlega wyłączeniu spod reżimu ustawy o PIT.
W interpretacji z dnia 31 stycznia 2025 r., nr 0115-KDIT2.4011.525.2024.3.MM organ podatkowy potwierdził: „Skoro zatem na skutek sądowego zniesienia współwłasności nieruchomości, która uprzednio wchodziła w skład majątku wspólnego otrzymała Pani udział wynoszący więcej niż 1/2 własności tej nieruchomości nabytej w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej, to nie powstał u Pani przychód opodatkowany podatkiem dochodowym od osób fizycznych, gdyż na mocy powołanego na wstępie art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych”. W interpretacji z dnia 24 lutego 2025 r., nr 0115-KDIT2.4011.38.2025.1.MD Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził: „(...) uzyskane przez Pana przychody z tytułu podziału majątku wspólnego, w wyniku którego przyznane zostały Panu na wyłączną własność składniki tego majątku, w postaci samochodu osobowego i ciągnika rolniczego, oraz spłata kwoty pieniężnej od Pana żony, podlegają wyłączeniu z opodatkowania, wynikającemu z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.
Co warto podkreślić, podział majątku wspólnego małżonków nie musi się sprowadzać wyłącznie do przyznania każdemu z małżonków prawa własności. Małżonkowie ze względu na treść art. 47 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego mają swobodę przy ustalaniu dysponowania i rozdzielania swojego majątku. W konsekwencji mieli oni prawo do: przyznania całościowej Nieruchomości Żonie Wnioskodawcy, a Wnioskodawcy ustanowienia służebności mieszkania na tej Nieruchomości.
Mając powyższe na względzie, opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością przysługującą Wnioskodawcy, podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT.
Ad 2.
Zdaniem Wnioskodawcy, w przypadku negatywnej odpowiedzi na pytanie nr 1, tj. w przypadku gdy opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością przysługującą Wnioskodawcy nie podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT, to Wnioskodawca nie ma obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym.
Źródłem przychodu jak wskazuje art. 10 ust. 1 pkt 8 lit a) ustawy o PIT jest odpłatne zbycie nieruchomości jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonane w przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych określonych w lit. a-c - przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie.
Z powyższego przepisu wynika, że jeżeli zbycie nieruchomości nastąpi po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie lub wybudowanie, przychód powstały w związku ze sprzedażą nieruchomości nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
W niniejszej sprawie nabycie Nieruchomości nastąpiło w 2010 r., a jej sprzedaż w 2024 r. Oznacza to, że pomiędzy nabyciem a sprzedażą upłynął wymagany ustawowo 5-letni termin.
W dniu 31 marca 2021 r. wydana została interpretacja ogólna Ministra Finansów (nr DD2.8201.7.2020), potwierdzająca że 5 letni termin determinujący ustanie obowiązku zapłaty podatku dochodowego w przypadku sprzedaży nieruchomości, winien być liczony od dnia jej nabycia do majątku wspólnego, nie od dnia podpisania umowy o podziale majątku.
Natomiast w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 13 kwietnia 2023 r., nr 0115-KDIT2.4011.111.2023.1.MM potwierdził, że „(...) odpłatne zbycie w 2022 r. tej nieruchomości (która w 2017 r. na mocy umowy majątkowej małżeńskiej ustanawiającej ustrój rozdzielności majątkowej i umowy o podział majątku wspólnego przypadła Pani na wyłączną własność) zostało dokonane po upływie pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło jej nabycie, a w konsekwencji sprzedaż ta nie stanowi źródła przychodu, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem”.
W ocenie Wnioskodawcy, na równi należy traktować prawo własności danego składnika majątku otrzymanego w drodze podziału majątku z prawem służebności osobistej przypisanym do tego składnika.
Mając powyższe na względzie, w przypadku negatywnej odpowiedzi na pytanie nr 1, tj. w przypadku gdy opisane w stanie faktycznym rozliczenie dokonane w formie przekazu, o którym mowa w art. 9211 kodeksu cywilnego pomiędzy Żoną Wnioskodawcy a Wnioskodawcą związane ze zbyciem Nieruchomości i ustaloną w drodze podziału majątku wspólnego służebnością przysługującą Wnioskodawcy nie podlega wyłączeniu przedmiotowemu, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o PIT, to Wnioskodawca nie ma obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym.
Ad 3.
W ocenie Wnioskodawcy, w przypadku uznania, że Wnioskodawca ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym, to Wnioskodawca powinien ustalić podstawę opodatkowania jako różnicę pomiędzy kwotą otrzymaną od Żony Wnioskodawcy a wartością wynikającą z aktu notarialnego, na podstawie którego dokonano podziału majątku wspólnego.
Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy o PIT dochodem ze źródła przychodów jest co do zasady nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym.
Jak wskazał NSA w wyroku z dnia 9 lutego 2023 r. sygn. akt II FSK 1757/20 „Sytuacja, w której podatnik podatku dochodowego od osób fizycznych (prawnych) uzyskuje przychód, ale nie ma możności uwzględnienia kosztów jego uzyskania, nie może być zaakceptowana. Przemawia przeciwko temu nie tylko sama nazwa podatku (podatek dochodowy, a nie przychodowy), ale także argument z zakresu fundamentalnych założeń konstrukcyjnych podatku. Logika podatku dochodowego jest taka, że przychód „powstaje” z kosztów jego uzyskania”.
Oznacza to, że Wnioskodawca winien ustalić dochód jako różnicę pomiędzy kwotą otrzymaną od Żony Wnioskodawcy a wartością wynikającą z aktu notarialnego, na podstawie którego dokonano podziału majątku wspólnego.
W wyroku NSA z dnia 28 września 2017 r. sygn. akt II FSK 3244/16 „Nabycie w czasie trwania wspólności nieruchomości, oznacza nabycie przez każdego z małżonków tego prawa w całości, a nie w określonym ułamkowo udziale. W razie zatem ustania wspólności majątkowej małżeńskiej należy przyjąć, że koszty są związane z danym przedmiotem, który przypadł małżonkowi w związku z ustaniem tej wspólności. W niniejszym przypadku do kosztów uzyskania przychodu, o których mowa w art. 22 ust. 6c u.p.d.o.f. z tytułu sprzedaży lokalu mieszkalnego, możliwe jest zatem zaliczenie ceny nabycia nieruchomości oraz kosztów jej nabycia tj. aktu notarialnego i podatku od czynności cywilnoprawnych (łącznie 230.122 zł.)”. Oznacza to, że w przypadku gdyby zbycie Nieruchomości nastąpiło przed upływem 5-letniego okresu, o którym mowa w ustawie o PIT, Żona Wnioskodawcy mogłaby pomniejszyć przychód o koszt nabycia Nieruchomości. Należy jednocześnie stwierdzić, że w okolicznościach niniejszej sprawy Wnioskodawcy również przysługuje prawo do pomniejszenia przychodu otrzymanego w związku ze sprzedażą Nieruchomości otrzymanej w drodze podziału majątku (ewentualnego przychodu w postaci otrzymanej rekompensaty za zrzeczenie się służebności) o koszt uzyskania przychodu, a więc wartość służebności ustalonej w akcie notarialnym dot. podziału majątku wspólnego.
Mając powyższe na względzie, przypadku uznania, że Wnioskodawca ma obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych i wykazania przychodu w zeznaniu rocznym, to Wnioskodawca powinien ustalić podstawę opodatkowania jako różnicę pomiędzy kwotą otrzymaną od Żony Wnioskodawcy a wartością wynikającą z aktu notarialnego, na podstawie którego dokonano podziału majątku wspólnego.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest nieprawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:
Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.
Jak stanowi art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy:
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.
Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.
W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Źródłami przychodów są inne źródła.
Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:
Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.
Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika, że:
·Do 2022 roku pozostawał Pan w związku małżeńskim, w którym początkowo obowiązywał ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej.
·W 2019 r. zawarł Pan z żoną umowę o zniesieniu wspólności majątkowej małżeńskiej, na skutek której dokonano całości podziału Państwa majątku wspólnego.
·W 2022 roku został orzeczony rozwód pomiędzy małżonkami.
·W wyniku zawarcia zgodnej umowy dot. podziału majątku wspólnego małżonków w formie aktu notarialnego, Pana żona otrzymała nieruchomość zabudowaną budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym, w której dotychczas Państwo wspólnie zamieszkiwali wraz ze swoimi dziećmi, natomiast na Pana rzecz została m.in. ustanowiona nieodpłatna i dożywotna służebność mieszkania w ww. budynku mieszkalnym jednorodzinnym, polegającą na prawie Pana do zamieszkiwania w całym budynku mieszkalnym w dotychczasowym zakresie oraz swobodnego dojścia i dojazdu przez nieruchomość gruntową do tego budynku.
·W umowie dot. podziału majątku wspólnego została określona wartość nieruchomości, która przypadła Pana żonie, jak i wartość służebności mieszkania ustanowionej na Pana rzecz.
·20 czerwca 2024 r. Pana była żona zawarła w formie aktu notarialnego umowę sprzedaży nieruchomości, a część jej wartości pieniężnej została przekazana przez nabywcę nieruchomości w trybie art. 9211 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, bezpośrednio na Pana rachunek jako odbiorcy przekazu, w związku ze zrzeczeniem się przez Pana służebności mieszkania.
·Omawiane przekazanie „części wartości pieniężnej” Pana, jest konsekwencją zrzeczenia się przez Pana prawa do służebności mieszkania, które zostało ustanowione w ramach podziału majątku wspólnego małżonków.
Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiują pojęcia „służebności”, należy więc odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.).
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
Stosownie do art. 298 Kodeksu cywilnego:
Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych.
W myśl art. 299 Kodeksu cywilnego:
Służebność osobista wygasa najpóźniej ze śmiercią uprawnionego.
Stosownie do art. 300 Kodeksu cywilnego:
Służebności osobiste są niezbywalne. Nie można również przenieść uprawnienia do ich wykonywania.
Art. 301 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Mający służebność mieszkania może przyjąć na mieszkanie małżonka i dzieci małoletnie. Inne osoby może przyjąć tylko wtedy, gdy są przez niego utrzymywane albo potrzebne przy prowadzeniu gospodarstwa domowego. Dzieci przyjęte jako małoletnie mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletności.
§ 2. Można się umówić, że po śmierci uprawnionego służebność mieszkania przysługiwać będzie jego dzieciom, rodzicom i małżonkowi.
Art. 302 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Mający służebność mieszkania może korzystać z pomieszczeń i urządzeń przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców budynku.
§ 2. Do wzajemnych stosunków między mającym służebność mieszkania a właścicielem nieruchomości obciążonej stosuje się odpowiednio przepisy o użytkowaniu przez osoby fizyczne.
Jak stanowi z kolei art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego.
Zgodnie z art. 294 Kodeksu cywilnego:
Właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem, jeżeli wskutek zmiany stosunków służebność stała się dla niego szczególnie uciążliwa, a nie jest konieczna do prawidłowego korzystania z nieruchomości władnącej.
Z powołanych przepisów wynika, że służebność osobista jest obciążeniem nieruchomości na rzecz indywidualnie oznaczonej osoby fizycznej. Na skutek ustanowienia służebności właściciel nieruchomości obciążonej ma obowiązek znosić w określonym zakresie korzystanie z jego nieruchomości przez osobę uprawnioną.
Z kolei, uregulowana w art. 301 i 302 ww. Kodeksu cywilnego służebność mieszkania stanowi rodzaj służebności osobistej, która polega na uprawnieniu osoby fizycznej do korzystania z budynku lub jego części znajdującego się na cudzej nieruchomości.
Ponadto wyjaśnić należy, że źródłem powstania służebności osobistej może być zarówno umowa pomiędzy właścicielem nieruchomości a osobą fizyczną, jak również rozrządzenie testamentowe i obciążenie spadkobiercy zapisem o treści służebności osobistej.
Niemniej jednak pamiętać należy, że dożywotnia służebność jest ograniczonym prawem rzeczowym, nie jest jednak prawem odpowiadającym prawu własności. W związku z powyższym służebności można się zrzec.
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
W myśl art. 246 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Jeżeli uprawniony zrzeka się ograniczonego prawa rzeczowego, prawo to wygasa. Oświadczenie o zrzeczeniu się prawa powinno być złożone właścicielowi rzeczy obciążonej.
§ 2. Jednakże gdy ustawa nie stanowi inaczej, a prawo było ujawnione w księdze wieczystej, do jego wygaśnięcia potrzebne jest wykreślenie prawa z księgi wieczystej.
Odnosząc zatem powyższe uregulowania prawne na grunt rozpatrywanej sprawy stanowisko Pana, w myśl którego w sytuacji opisanej we wniosku znajduje zastosowanie art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych należy uznać za nieprawidłowe.
Art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi:
Przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania lub ograniczenia małżeńskiej wspólności majątkowej oraz przychodów z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich.
Zatem, wyłączeniu spod działania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegają przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków w wyniku ustania małżeńskiej wspólności majątkowej, jak również przychody z tytułu wyrównania dorobków po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonków lub śmierci jednego z nich. Przychodem z podziału majątku wspólnego jest wartość otrzymanego przez każdego z małżonków majątku, a także wartość spłat (dopłat) otrzymywanych przez jednego z tytułu podziału majątku.
Wyłączenie przedmiotowe dotyczy zatem rozliczeń majątkowych przy podziale majątku wspólnego (np. przeniesienie własności, ustanowienie służebności), a nie rozliczeń następujących po zbyciu nieruchomości i uzyskaniu przychodu z tytułu zrzeczenia się tych praw.
Zrzeczenie się służebności osobistej, takiej jak służebność mieszkania, nie ma bezpośredniego wpływu na podział majątku wspólnego małżonków. Służebność osobista jest bowiem ograniczonym prawem rzeczowym, które nie wchodzi w skład majątku wspólnego. Zrzeczenie się tej służebności przez osobę uprawnioną (służebnika) powoduje jedynie wygaśnięcie tego prawa, a nie wpływa na prawa własności do nieruchomości, która jest przedmiotem służebności.
W Pana sprawie prawo do służebności osobistej było ustalone w ramach podziału majątku wspólnego, co na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlega wyłączeniu z opodatkowania. Jednakże, przekaz środków pieniężnych nastąpił dopiero w 2024 roku, w wyniku zrzeczenia się służebności, co jest odrębnym zdarzeniem prawnym od samego podziału majątku.
Nie uzyskał Pan również przychodu ze sprzedaży nieruchomości określonego w art. 10 ust. 1 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, bowiem sprzedaży nieruchomości dokonała Pana była żona, która w momencie sprzedaży była wyłącznym właścicielem tej nieruchomości. Otrzymał Pan natomiast kwotę pieniężną w ramach zadośćuczynienia za pozbawienie Pana prawa do zamieszkania, które było Panu zapewnione.
W świetle powyższego przychód uzyskany przez Pana z tytułu zrzeczenia się nieodpłatnej i dożywotnej służebności mieszkania winien być zakwalifikowany do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. do „innych źródeł”.
Przechodząc do wyjaśnienia Panu kwestii ustalenia podstawy opodatkowania, wskazuję, że zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.
Aby wydatek mógł być uznany za koszt uzyskania przychodów, winien spełniać łącznie następujące warunki:
·pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu i być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu,
·nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych,
·być właściwie udokumentowany.
Stwierdzenie, że określone wydatki poniesione przez podatnika spełniają wszystkie wskazane przez ustawodawcę warunki podatkowego uznania ich za koszt uzyskania przychodów, stanowi niezbędną przesłankę odliczenia ich przez podatnika od osiągniętego przychodu.
Wskazuję, że w związku z ustanowieniem nieopłatnej dożywotniej służebności mieszkania nie poniósł Pan żadnych wydatków w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu.
Zrzeczenie się służebności osobistej, takiej jak służebność mieszkania, stanowi odrębną czynność prawną, niezwiązaną bezpośrednio z podziałem majątku wspólnego małżonków. Służebność osobista nie wchodzi w skład majątku wspólnego, dlatego jej zrzeczenie się przez uprawnionego powoduje jedynie wygaśnięcie tego prawa, nie wpływając na prawa własności nieruchomości obciążonej służebnością.
Zatem nie jest Pan uprawniony do pomniejszenia kwoty otrzymanego przychodu o wartość wynikającą z aktu notarialnego, na podstawie którego dokonano podziału majątku wspólnego.
Podsumowując, otrzymana przez Pana kwota pieniężna w związku ze zrzeczeniem się nieodpłatnej dożywotniej służebności mieszkania, niewątpliwie stanowi dla Pana przysporzenie majątkowe, skutkujące powstaniem przychodu z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym przychód ten podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na zasadach ogólnych, który należy wykazać w zeznaniu podatkowym wraz z pozostałymi dochodami, składanym do 30 kwietnia roku następującego po roku, w którym osiągnął Pan przychód.
W świetle powyższego zajęte przez Pana stanowisko uznać należy za nieprawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
W odniesieniu do powołanych przez Pana interpretacji indywidualnej stwierdzam, że zostały one wydane w indywidualnej sprawie innego podmiotu i nie mają zastosowania w sprawie będącej przedmiotem Pana wniosku.
Powołane orzeczenia sądów administracyjnych są rozstrzygnięciami wydanymi w konkretnych sprawach, osadzonych w określonym stanie faktycznym i tylko do nich się odnoszącymi, w związku z tym, nie mają waloru wykładni powszechnie obowiązującej. Orzeczenia sądowe są dla organu nieocenionym źródłem wiedzy i materiałem poznawczym, bieżąco wykorzystywanym w toku załatwiania spraw. Z tego względu należy pamiętać, że orzeczenia mają charakter indywidualny, nie wiążą organów podatkowych i są formalnie wiążące dla organu podatkowego tylko w konkretnej sprawie. Orzeczenia nie mają mocy prawnej precedensów i charakteru wykładni powszechnie obowiązującej.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.
Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.