Temat interpretacji

Czy zasób pieniężny, z którego sędziom przez Skarb Państwa udzielane są pożyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych (określonych w art. 96 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) stanowi fundusz zakładowy w rozumieniu art. 9 pkt 10 lit. e) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i czy w konsekwencji pożyczka udzielana z tego źródła podlega zwolnieniu przedmiotowemu od podatku od czynności cywilnoprawnych?

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2005r. Nr 8, poz. 60 ze zm.) oraz § 5 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 30 maja 2011r. (data wpływu do tut. Biura 02 czerwca 2011r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania pożyczki udzielonej sędziemu przez Skarb Państwa ze środków przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych - jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 02 czerwca 2011r. wpłynął do tut. Biura ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie możliwości zwolnienia z opodatkowania pożyczki udzielonej sędziemu przez Skarb Państwa ze środków przeznaczonych na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca (sędzia Sądu Okręgowego) korzystając z prawa przewidzianego w art. 96 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) wystąpił do Prezesa Sądu Apelacyjnego z wnioskiem o udzielenie pomocy finansowej na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych. W wyniku pozytywnego rozpatrzenia wniosku, w dniu 02 maja 2011r. wnioskodawca zawarł - występując w roli pożyczkobiorcy - ze Skarbem Państwa, reprezentowanym przez Prezesa Sądu Apelacyjnego oraz Zastępcę Dyrektora Sądu Apelacyjnego umowę pożyczki na kwotę 120.000,00 zł. Zgodnie z wolą ustawodawcy umowa pożyczki stanowi jedyną formę przyznawania wsparcia na sfinansowanie potrzeb mieszkaniowych, określonych w art. 96 ww. ustawy.

Z uwagi na to, że z datą zawarcia umowy pożyczki powstaje obowiązek podatkowy w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych (art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 09 września 2000r. o podatku od czynności cywilnoprawnych), który obciąża pożyczkobiorcę (art. 4 pkt 7 ustawy), zobligowanego następnie - w myśl przepisu art. 10 ust. 1 ustawy do obliczenia i wpłacenia podatku w terminie 14 dni od wspomnianej na wstępie daty, aby nie uchybić odmiennemu (od swojego) przekonaniu organów podatkowych, w dniu 12 maja 2011r. wnioskodawca złożył w urzędzie skarbowym deklarację PCC-3 oraz dokonał przelewu podatku w kwocie 2.400,00 zł.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy zasób pieniężny, z którego sędziom przez Skarb Państwa udzielane są pożyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych (określonych w art. 96 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) stanowi fundusz zakładowy w rozumieniu art. 9 pkt 10 lit. e) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych i czy w konsekwencji pożyczka udzielana z tego źródła podlega zwolnieniu przedmiotowemu od podatku od czynności cywilnoprawnych...

Wnioskodawca wskazał, iż punktem wyjścia jego stanowiska prawnego jest treść przepisu art. 9 pkt 10 lit. e) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Prawodawca zadekretowanym tam zwolnieniem przedmiotowym, objął m.in. pożyczki udzielone z kas lub funduszów zakładowych". W ustawie brak jest jednak definicji legalnej: funduszu zakładowego" oraz kasy zakładowej. W tej sytuacji, dla odkodowania zakresu znaczeniowego przytoczonych tutaj zwrotów, wypada odwołać się do pojęcia zakładu (pracy) - w rozumieniu, jakie nadają mu przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. Kodeks pracy. W istocie bowiem, w wymienionym na wstępie przepisie, przez wzgląd na charakter, wymienionych w dalszej jego części, źródeł pożyczek zwolnionych od podatku (np. pracownicze kasy zapomogowo pożyczkowe, zakładowy fundusz świadczeń socjalnych), chodzi o fundusze i kasy utworzone w związku z istnieniem stosunku pracy. Zdaniem wnioskodawcy, uznając, że zakład pracy jest zespołem środków techniczno-organizacyjnych i majątkowych, stanowiących pewną wyodrębnioną całość oraz jednocześnie jednostką techniczno - organizacyjną będącą placówką zatrudnienia, przyjąć można, iż fundusz zakładowy lub kasa zakładowa to wydzielony zasób pieniężny, tworzony na poziomie zakładu i wchodzący w skład jego zasobów majątkowych. W kontekście tak sformułowanej definicji, w doktrynie prawa podatkowego pojawił się - jedyny znany wnioskodawcy - pogląd kwestionujący (choć nie w sposób stanowczy) objęcie zwolnieniem przedmiotowym udzielanej w formie pożyczki pomocy finansowej dla zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych sędziów (art. 96 ustawy o ustroju sądów powszechnych z dnia 27 lipca 2001r. Dz. U. Nr 98 poz. 1070 ze zm.) - por. Z. Ofiarski Ustawy: o opłacie skarbowej, o podatku od czynności cywilnoprawnych. Komentarz" ABC 2009 wyd. III. Zapatrywanie to argumentowano usytuowaniem funduszu, z którego finansowane są przedmiotowe pożyczki, poza zakładem pracy pożyczkobiorcy - albowiem środki przeznaczone na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów planowane i rozdysponowywane są przez Ministra Sprawiedliwości (§ 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 2003r. w sprawie sposobu planowania i wykorzystywania środków na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów oraz warunków przyznawania pomocy finansowej z tych środków - Dz. U. Nr 80 poz. 727 ze zm.).

W ocenie wnioskodawcy problem tkwi jednak w tym, że sąd (i to niezależnie od tego czy będzie chodzić o sąd apelacyjny, o sąd okręgowy czy też wreszcie o sąd rejonowy) jako zakład pracy, w wielu aspektach swojej działalności nie stanowi jednostki hermetycznej, autonomicznej, czyli takiej, która na zewnatrz dawałaby się postrzegać jako jednostka samodzielna pod wzgledem majątkowym, organizacyjnym i pracowniczym. Co się tyczy statusu pracowniczego sędziego sądu okręgowego (przysługującego wnioskodawcy) jego zwierzchnikiem służbowym na podstawie art. 22 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych jest prezes sądu okręgowego, niemniej jednak np. umowę pożyczki zawiera z tym sędzią Prezes Sądu Apelacyjnego i Dyrektor tegoż sądu (§ 6 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 2003r. w sprawie sposobu planowania i wykorzystywania środków na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów oraz warunków przyznawania pomocy finansowej z tych środków). Prezes Sądu Apelacyjnego wydaje decyzję o przyznaniu sędziemu jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu (art. 94b § 4 pkt 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych), jemu również sędziowie składają oświadczenia o stanie majątkowym (art. 87 § 2 ww. ustawy), natomiast o przeniesieniu służbowym sędziego (art. 75 § 3 ww. ustawy), udzieleniu mu urlopu dla poratowania zdrowia (art. 93 § 3 ww. ustawy) czy też o niektórych przypadkach delegowania sędziego (art. 77 § 1 ww. ustawy) decyduje już Minister Sprawiedliwości (a zatem ten sam organ, który planuje i dzieli środki przeznaczone w formie pożyczek na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów). Wnioskodawca zaznaczył, iż podał tylko niektóre przykłady kompetencji różnych organów, usytuowanych na różnych szczeblach ogólnie pojmowanego wymiaru sprawiedliwości, które w sposób bezpośredni dotyczą praw i obowiązków pracowniczych sędziego sądu okręgowego. Według wnioskodawcy, rzecz jednak w tym, iż owa egzemplifikacja dowodzi tego, że konkretny sąd okręgowy już choćby na owej płaszczyźnie praw i obowiązków pracowniczych nie może być postrzegany jako jednostka autonomiczna.

Zdaniem wnioskodawcy, to samo dotyczy jej finansowania. Sąd okręgowy, jak i całe sądownictwo, nie wypracowuje dochodu, który w dalszej perspektywie przeznaczony byłby na sfinansowanie jego funkcjonowania. Środki na ten cel, w tym m.in. na wypłatę wynagrodzeń pracowniczych pochodzą z budżetu państwa (art. 176 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych). Budżet sądownictwa stanowi natomiast wyodrębnioną część budżetu państwa (art. 103 ust. 1 i art. 121 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009r. o finansach publicznych; część 15/00 budżetu), której dysponentem jest Minister Sprawiedliwości (art. 177 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych); on też planuje i dzieli środki przeznaczone w formie pożyczek na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziów.

Wnioskodawca stwierdził, iż za pomocą powyższych przykładów wykazał, że pojęcie zakładu pracy jako jednostki, w obrębie której sędzia sądu okręgowego pełni swoją służbę, nie może być sprowadzane tylko do ram zakreślonych obszarem kompetencji organów danego sądu okręgowego oraz zamykane w granicach wyznaczonych przez środki techniczno - organizacyjne przeznaczone do jego dyspozycji (tj. konkretnego sądu okręgowego). Przez wzgląd na rozlokowanie na różnych szczeblach sądownictwa organów kompetentnych do kształtowania sytuacji pracowniczej sędziego oraz z uwagi na to, że źródła finansowania wszystkich sądów powszechnych (apelacyjnych, okręgowych i rejonowych) umiejscowione są w tym samym punkcie, czyli w odpowiedniej wyodrębnionej części budżetu, zakres znaczeniowy pojęcia zakładu pracy, do którego odwołuje się ustawodawca w przepisie art. 9 pkt 10 lit. e) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, wykracza poza jednostkę, w ramach której sędzia wykonuje li tylko swoje obowiązki służbowe, i sięga granic wyznaczonych przez pojęcie sądownictwa (w tym przypadku sądownictwa powszechnego).

Według wnioskodawcy, jeżeli wziąć pod uwagę fakt, że zarówno środki na bieżące funkcjonowanie sądów, w tym na wynagrodzenie sędziego, jak i na sfinansowanie pożyczek na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziego, pochodzą z tego samego źródła (tj. z budżetu państwa, z jego części odpowiadającej sądom powszechnym) i że ich głównym dysponentem jest ten sam podmiot - Minister Sprawiedliwości (na podstawie § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 stycznia 2008r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia gospodarki finansowej i działalności inwestycyjnej sądów powszechnych (Dz. U. Nr 11 poz. 69)), to - zdaniem wnioskodawcy - nie można twierdzić, by środki na sfinansowanie pożyczek (w odróżnieniu np. od wynagrodzeń) zostały utworzone poza zakładem (w rozumieniu przedstawionym w poprzednim akapicie) i dopiero później do niego przekazane. Rzecz tutaj bowiem nie w odmienności źródeł (bo ono pozostaje to samo), lecz w wyodrębnieniu przedmiotowych środków, mającym ustawowe umocowanie, wobec wskazania ustawodawcy o potrzebie zadekretowania ich maksymalnej wysokości (art. 96 § 2 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych). Według wnioskodawcy, to ostatnie tym bardziej zatem skłania do twierdzenia, że środki przeznaczone na pożyczki wymienione w art. 96 § 1 ww. ustawy nie tylko posiadają charakter zakładowy, ale przy tym tworzą fundusz, posiadający najsilniejsze bo ustawowe umocowanie.

W przekonaniu wnioskodawcy, zasób pieniężny, z którego przez Skarb Państwa udzielane są sędziom pożyczki na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych (art. 96 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych) stanowi fundusz zakładowy w rozumieniu art. 9 pkt 10 lit. e) ustawy z dnia 09 września 2000r. o podatku z czynności cywilnoprawnych, a przeto udzielane z niego pożyczki podlegają przedmiotowemu zwolnieniu z tego podatku.

Wnioskodawca wskazał, że za zasadnością twierdzenia, iż fundusz przeznaczony na sfinansowanie pożyczek na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych sędziego powstaje w ramach (wewnątrz) zakładu pracy sędziego, i że z tego tytułu pożyczki te korzystają z przedmiotowego zwolnienia z podatku od czynności cywilnoprawnych, przemawia również fakt, iż jednym z warunków przyznania sędziemu pomocy finansowej jest nieskorzystanie przez niego, w okresie pięciu lat poprzedzających złożenie wniosku o przyznanie pomocy finansowej, ze zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (poza wyjątkami, które nie mają znaczenia dla wywodu; por. § 3 ust. 1 pkt 2 ww. rozporządzenia z dnia 11 kwietnia 2003r.). Wnioskodawca stwierdził, iż satysfakcjonującej odpowiedzi na pytanie o ratio legis takiego unormowania, udziela jedynie twierdzenie o tożsamości źródeł finansowania i zakładowego charakteru obydwóch wymienionych tutaj form wsparcia l takowego ich traktowania przez prawodawcę.

Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych tworzony jest przede wszystkim w oparciu o odpisy dokonywane zgodnie z przepisami ustawy z dnia 04 marca 1994r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (t.j. Dz. U. z 1996r. nr 70 poz. 335 ze. zm.) obciążające koszty działalności danej jednostki sądowej (art. 6 ust. 1 ww. ustawy). Sądy środki na swą działalność (w tym na tworzenie funduszu świadczeń socjalnych) otrzymują jednak z budżetu państwa, czyli z tego samego źródła (o czym mowa była na wstępie), z którego pochodzą kwoty przeznaczone na sfinansowanie pożyczek wymienionych w art. 96 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zdaniem wnioskodawcy, należy zatem sądzić, że gdyby prawodawca nie miał na uwadze wskazanej wyżej tożsamości źródeł finansowania obydwu funduszy, nie zadekretowałby w swoim rozporządzeniu przesłanki negatywnej przyznania pożyczki, odwołującej się do udzielenia sędziemu finansowego wsparcia w oparciu o inną przecież formułę prawną.

Na tle przedstawionego stanu faktycznego stwierdzam, co następuje:

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 09 września 2000r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2010r. Nr 101, poz. 649 ze zm.) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ww. ustawy podatkowi temu podlegają umowy pożyczki pieniędzy lub rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku.

Ponieważ w ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych brak jest definicji umowy pożyczki, w tym zakresie należy posiłkować się uregulowaniami zawartymi w ustawie Kodeks cywilny.

W myśl art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

Zgodnie z art. 4 pkt 7 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych ciąży, przy umowie pożyczki, na biorącym pożyczkę.

W związku z powyższym, należy stwierdzić, że umowa pożyczki pieniężnej podlega generalnie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

W ustawie o podatku od czynności cywilnoprawnych przewidziano jednak sytuacje, w których czynność mieszcząca się w zakresie przedmiotowym ustawy jest wyłączona z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Na podstawie art. 2 pkt 4 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych nie podlegają podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest:

1. opodatkowana podatkiem od towarów i usług,
2. zwolniona z podatku od towarów i usług, z wyjątkiem:

• umów sprzedaży i zamiany, których przedmiotem jest nieruchomość lub jej część, albo prawo użytkowania wieczystego, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub prawo do miejsca postojowego w garażu wielostanowiskowym lub udział w tych prawach,
• umowy sprzedaży udziałów i akcji w spółkach handlowych.

Należy jednak zaznaczyć, że o wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje okoliczność, że strony tej umowy posiadają generalnie status podatnika podatku od towarów i usług, lecz wyłącznie fakt, że jedna ze stron z tytułu dokonania tej konkretnej czynności jest opodatkowana podatkiem od towarów i usług lub jest z tego podatku zwolniona.

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, że wnioskodawca, będący sędzią Sądu Okręgowego, na podstawie art. 96 ustawy z dnia 27 lipca 2001r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm.) zawarł umowę pożyczki pieniężnej na zaspokojenie swoich potrzeb mieszkaniowych.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 38 ustawy z dnia 11 marca 2004r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 ze zm.) zwolnione od podatku są usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

W świetle powyższego przepisu, udzielenie sędziemu oprocentowanej pożyczki pieniężnej na podstawie umowy cywilnoprawnej w obecnym stanie prawnym podlega zwolnieniu od podatku od towarów i usług. W konsekwencji, przedmiotowa czynność nie podlega podatkowi od czynności cywilnoprawnych na podstawie art. 2 pkt 4 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, zgodnie z którym nie podlegają temu podatkowi czynności cywilnoprawne, inne niż umowa spółki i jej zmiany, jeżeli przynajmniej jedna ze stron z tytułu dokonania tej czynności jest zwolniona z podatku od towarów i usług (z wyjątkiem umów wymienionych w tym przepisie).

W przedmiotowej sprawie, podlegająca generalnie opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowa pożyczki będzie zatem wyłączona z opodatkowania tym podatkiem na podstawie art. 2 pkt 4 lit. b) ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. To oznacza, że na wnioskodawcy nie ciąży obowiązek uiszczenia podatku od czynności cywilnoprawnych.

Skoro zatem rzeczona umowa pożyczki wyłączona jest z opodatkowania, to nie mają do niej zastosowania uregulowania dotyczące zwolnienia z opodatkowania określone w art. 9 ww. ustawy. To oznacza, iż stanowisko wnioskodawcy, według którego omawiana pożyczka korzysta ze zwolnienia z opodatkowania, należało uznać za nieprawidłowe. Jeżeli bowiem dana czynność cywilnoprawna wyłączona jest z opodatkowania, to nie jest do niej możliwe zastosowanie zwolnienia przedmiotowego przewidzianego ustawą. Tym samym odniesienie się do zastosowania wskazanego zwolnienia stało się bezprzedmiotowe.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Katowicach Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Bielsku-Białej, ul. Traugutta 2a, 43-300 Bielsko-Biała.

Wniosek ORD-IN

Treść w pliku PDF

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach