Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

4 czerwca 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 29 maja 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego

Jest Pan radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w (…) oraz prowadzi Pan Kancelarię Radcy Prawnego A. A., w ramach której świadczy Pan usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców.

Działalność obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami.

W 2017 roku zarejestrował Pan działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawniczą. Jest Pan czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz klientów dokumentuje Pan, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury albo paragonu.

W ramach praktyki prawniczej świadczy Pan także nieodpłatną pomoc prawną, udziela Pan nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji na zasadach określonych w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.

Zawarł Pan z powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zawarł Pan również z organizacją pozarządową umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej, doradztwa obywatelskiego i mediacji.

Zobowiązał się Pan do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez powiat.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie nie jest tożsame z działalnością prawniczą, a do jego świadczenia nie jest wymagane posiadanie tytułu adwokata albo radcy prawnego.

Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

W 2023 r. zawarł Pan z powiatem (...) umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej w punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w (...). Umowa została zawarta na okres od 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r.

W 2024 r. zawarł Pan z powiatem (...) umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej w punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej w (...). Umowa została zawarta na okres od 1 stycznia 2025 r. do 31 grudnia 2025 r.

W 2024 r. (jak i latach poprzednich) taką umowę zawarł Pan również z organizacją pozarządową ((…) z siedzibą w (…)) na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego doradztwa obywatelskiego i mediacji w (...) i w (...).

Umowa została zawarta na czas określony na lata 2025-2027.

Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą z Powiatem, zobowiązał się Pan do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnej mediacji osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat.

Dodatkowo, w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiaty.

Podobną umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawarł Pan z (…) z siedzibą w (…) (dalej: Stowarzyszenie).

Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo zawrze Pan umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej udziela Pan porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń.

Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbył Pan w tracie miesiąca.

Powiat może powierzyć prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Obecnie udziela Pan nieodpłatnych porad prawnych i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie Umowy zawartej ze Stowarzyszeniem.

Zgodnie z art. 11 ust. 3a ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej: „Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie może świadczyć osoba, która:

1)posiada wykształcenie wyższe,

2)ukończyła z oceną pozytywną szkolenie z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego, zwane dalej „szkoleniem”, albo posiada doświadczenie w świadczeniu poradnictwa obywatelskiego i uzyskała zaświadczenie potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności w tym zakresie wydane przez podmiot uprawniony do prowadzenia szkolenia oraz kursu doszkalającego, o którym mowa w art. 11a ust. 2,

3)spełnia wymogi, o których mowa w ust. 3 pkt 2 lit. c i d , zwana dalej „doradcą”.

Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należne Zleceniobiorcy (doradcy obywatelskiemu) jest określone w Umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jako ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie. Jego wysokość wynika z zasad określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i jest uzależnione od ilości dni przepracowanych przez Zleceniobiorcę (doradcę obywatelskiego) w danym miesiącu, a nie od ilości porad albo innych zadań należących do zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu.

Podobnie jak w przypadku nieodpłatnej pomocy prawnej, doradca obywatelski udziela nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobiście, osobom uprawnionym, które dokonały odpowiedniego zgłoszenia, w miejscu i czasie określonym w Umowie o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz za wynagrodzeniem ustalonym na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Osoba świadcząca takie usługi nie ma tym samym dowolności sposobu wykonania zlecenia, czasu i miejsca oraz możliwości wyboru osób, którym udziela nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatną mediację należne Panu jako radcy prawnemu od organizacji pozarządowej jest określone w „Umowie o wykonywanie świadczeń” jako miesięczne wynagrodzenie uzależnione od przepracowanych godzin.

W latach poprzednich, tj. od 2017 r. do 2024 r. dokumentuje Pan ww. świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji poprzez wystawienie faktury na rzecz Powiatu/organizacji pozarządowej.

W celu uszczegółowienia stanu faktycznego podaje dodatkowe informacje mogące mieć znaczenie dla sprawy.

Wykonywanie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych oraz poradnictwa obywatelskiego w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacjach wskazanych w zawartych Umowach. Nie wykonuje ich Pan z innymi osobami, w szczególności współpracownikami.

Umowa z Powiatem zawiera zapis, że w przypadku, gdy Zleceniobiorca nie będzie mógł w danym dniu i godzinach świadczyć pomocy prawnej osobiście z powodu zaistnienia szczególnych okoliczności, obowiązany jest do wyznaczenia zastępcy. Zastępstwo może pełnić wyłącznie osoba zgłoszona do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej, z którą Zleceniodawca zawarł umowę analogiczną do niniejszej umowy.

Natomiast Umowa ze Stowarzyszeniem zawiera uregulowanie, że w razie niemożliwości osobistego świadczenia pomocy prawnej przez Zleceniobiorcę, Zleceniobiorca może polecić wykonanie przedmiotu niniejszej umowy innej osobie, która posiada uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego lub adwokata/doradcy obywatelskiego, zgodnie z wymogami art. 5 ustawy. Wynagrodzenie jest wypłacane Panu przez Powiat oraz Stowarzyszenie za osobiste świadczenie usług nieodpłatnych porad prawnych oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Poniższe wyjaśnienia są wspólne dla zawartych przez Pana umów zlecenia.

Wynagrodzenie określone w przedmiotowych umowach jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (zwanej dalej „Ustawą”) oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje stawkę bazową na dany rok kalendarzowy.

Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu/Stowarzyszenia ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbył Pan w tracie miesiąca. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie odbytych dyżurów nieodpłatnych porad prawnych lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu.

Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy.

W wykonaniu umowy, poza wynagrodzeniem, nie otrzymuje Pan dodatkowych świadczeń. Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W przedmiotowych umowach zobowiązuje się Pan do świadczenia usług w lokalach położonych na terenie obsługiwanych powiatów. Lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesło), zamykaną na klucz szafę do przechowywania dokumentów, niezbędne urządzenia techniczne (urządzenie wielofunkcyjne - drukarka i skaner oraz komputer - stacjonarny albo laptop) oraz dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, zapewniające dostęp do nieodpłatnej powszechnie dostępnej (niewymagającej logowania się) bazy aktów prawnych.

Ponadto Zleceniodawca wyposaża lokale w podstawowe materiały biurowe oraz tusz (toner) do drukarki lub kserokopiarki. Umowa zawarta ze Stowarzyszeniem nic nie mówi na temat korzystania z wyposażenia, ale de facto korzysta Pan na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność danego Starostwa Powiatowego lub poszczególnych Gmin, w których zlokalizowane są punkty pomocy. Korzystam jedynie wyjątkowo z własnego laptopa, jednak nie wynika to z konieczności zapewnienia tego sprzętu we własnym zakresie, ale wygody i własnych chęci. Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla zawartych umów zlecenia.

W związku z wykonywanymi umowami nie ponosi Pan gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i ze Stowarzyszeniem. Poniższe wyjaśnienia są wspólne dla zawartych przeze mnie umów zlecenia. Udzielając pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego nie ponosi Pan odpowiedzialności za świadczone usługi. Obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną/doradztwem obywatelskim tworzę dla nich m.in. projekty pism, których nie podpisuje Pan własnym imieniem i nazwiskiem.

Wypełniając kartę pomocy „A” w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Stowarzyszenie.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat i organizację wewnętrzną Stowarzyszenia. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Istotną okolicznością jest także fakt, że nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat/ Stowarzyszenie. Umowy zlecenia przewidują bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami.

W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Pana ryzyka ekonomicznego. Ponadto, nie wyraża Pan i nie będzie Pan wyrażał oświadczeń woli w imieniu i na rzecz na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia.

Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami nie działa Pan jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza Pan, ani nie podpisuje Pan pism. Nie używa Pan w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje Pan osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma Pan również żadnego wpływu na dobór klientów.

Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla zawartych przez Pana umów zlecenia. W umowach zawartych przez Pana nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta ze Stowarzyszeniem nie zobowiązuje Pana do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega Pan takiemu ubezpieczeniu OC.

W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi zawarł Pan umowy (odpowiednio Powiat lub Stowarzyszenie).

Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla zawartych umów zlecenia.

W myśl art. 3 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

• poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym,
• wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego,
• sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym,
• nieodpłatną mediację,
• sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo- administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

W ramach umowy zarówno z Powiatem, jak i Stowarzyszeniem wykonuje wszystkie powyższe świadczenia. Każdorazowo świadczenia dobrane są do szczególnej sytuacji osoby uprawnionej.

W ramach umowy zawartej ze Stowarzyszeniem zobowiązany jest Pan do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, którego zakres świadczeń wynika z art. 3a ww. ustawy i obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji.

Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego.

Dodatkowo wskazuje Pan, że:

„Doradztwo obywatelskie” należy rozumieć jako „poradnictwo obywatelskie”.

Umowa zawarta przez Pana na rzecz Powiatu dotyczy świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji. Umowa zawarta z Powiatem została zawarta w związku z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2024 r., poz. 1534).

Czynności na rzecz Powiatu realizował Pan od 1 stycznia 2024 r. roku do dnia dzisiejszego. Umowa obowiązuje do końca 2025 r.

Umowa zawarta przez Pana z Powiatem określa miejsce i czas realizacji czynności. Powiat zlecił Panu udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji w punkcie mieszczącym się w siedzibie Starostwa Powiatowego w (...) w czwartki w godzinach od 7:30 do godz. 11:30 z wyłączeniem dni wolnych od pracy.

Wynagrodzenie należne Panu od Powiatu jest stałe w formie ryczałtu określonego brutto. Nie miał Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu, jego wysokość nie podlegała negocjacji. Wysokość wynagrodzenia jest z góry narzucona w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Pana wynagrodzenie nie jest zależne od ilości udzielonych świadczeń.

Poza wynagrodzeniem nie otrzymuje Pan od Powiatu innych, dodatkowych świadczeń.

Podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest dostarczenie rozliczenia wraz z dokumentacją każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przy pomocy Systemu (...) oraz terminowego przekazywania oświadczeń osób uprawnionych do Starosty wraz z pismem o ilości przekazywanych oświadczeń, informacji o występujących zastępstwach oraz podpisaną listą obecności za każdy miesiąc.

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu za wykonywane czynności na podstawie będącej przedmiotem wniosku umów, nie stanowi przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.).

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu za wykonywane czynności na podstawie zawartych umów, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

W umowie zawartej z Powiatem nie zawarto postanowień, w ramach których ponosi Pan odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy.

W umowie zawartej z Powiatem nie zawarto postanowień, w ramach których określono odpowiedzialność zleceniodawcy (Powiatu) wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy przez Pana.

Umowa zawarta z Powiatem stanowi umowę zlecenia.

Do wykonywania czynności na rzecz Powiatu na podstawie zawartych umów korzysta Pan z lokalu udostępnionego przez Powiat (lokalu, w których znajduje się punkt pomocy).

Do wykonywania czynności na rzecz Powiatu na podstawie zawartych umów wykorzystuje Pan infrastrukturę i organizację wewnętrzną zapewnioną przez Powiat, tj. w szczególności meble, biurka, krzesła, laptopa, papier, sieć energetyczną, internet i inne.

Umowy zawarte przez Pana na rzecz Stowarzyszenia dotyczą świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji.

Czynności na rzecz Stowarzyszenia realizował Pan od stycznia 2017 r. do dnia dzisiejszego. Umowy obowiązują do końca 2025 r.

Umowy zawarte ze Stowarzyszeniem określają miejsce i czas realizacji czynności. Stowarzyszenie zleciło Panu udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji zgodnie z harmonogramami świadczenia porad, tj. w Punktach mieszczących się w określonych w harmonogramach siedzibach gmin znajdujących się na terenie powiatów w określonym zakresie czasowym:

• wtorek godz. 8:00 do 12:00 - Urząd Gminy i Miasta (...),
• czwartek godz. 11:30 - 15:30 Starostwo Powiatowe w (...),
• piątek godz. 08:00-12:00 - Urząd Gminy (…)

- z wyłączeniem dni wolnych od pracy.

Wynagrodzenie należne Panu od Stowarzyszenia jest ustalone za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji w stałej kwocie za godzinę zegarową świadczonej pomocy (nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji) za podstawowe 4 godziny dyżuru.

Nie ma Pan wpływu na wysokość przyznanego Panu wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od tego ile dni w miesiącu pełni Pan dyżury. Wynagrodzenie nie jest zależne od ilości udzielonych świadczeń.

Poza wynagrodzeniem nie otrzymuje Pan od Stowarzyszenia innych, dodatkowych świadczeń.

Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każda zegarowa godzina dyżuru według przedstawionej listy obecności, dostarczanej Stowarzyszeniu po zakończeniu miesiąca. Ponadto zgodnie z umową ze Stowarzyszeniem podstawę do regulowania należności przez Stowarzyszenie stanowi prawidłowo wystawiona przez Pana nota, wystawiana po zakończeniu każdego miesiąca świadczenia usług.

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia za wykonywane czynności na podstawie będących przedmiotem wniosku umów, nie stanowi przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.).

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia za wykonywane czynności na podstawie zawartych umów, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

W umowie zawartej ze Stowarzyszeniem nie zawarto postanowień, w ramach których ponosi Pan odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy. Nie ponosi Pan zatem odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi.

W umowie zawartej ze Stowarzyszeniem nie zawarto postanowień, w ramach których określono odpowiedzialność zleceniodawcy (Stowarzyszenia) wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy przez Pana.

Umowa zawarta ze Stowarzyszeniem stanowi umowę zlecenia.

Na podstawie wykonywanej czynności na rzecz Stowarzyszenia na podstawie zawartej umowy korzysta Pan z lokali udostępnionych Panu przez Stowarzyszenie (lokali, w których znajdują się punkty pomocy).

Do wykonywania czynności na rzecz Stowarzyszenia na podstawie zawartych umów wykorzystuje Pan infrastrukturę i organizację wewnętrzną zapewnioną przez Stowarzyszenie, tj. w szczególności meble, biurko, krzesła, laptopa, papier, sieć energetyczną, internet i inne.

Umowy zawarte przez Pana na rzecz Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej dotyczyłyby świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji.

Umowa zawarta ze stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową będzie określała miejsce i czas realizacji czynności. Stowarzyszenie/inna organizacja pozarządowa zleca udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji zgodnie z ustalonymi harmonogramami świadczenia porad, tj. w Punktach i w ściśle określonym zakresie czasowym.

Wynagrodzenie należne Panu od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej będzie ustalone za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji za podstawowe godzin dyżuru w stałej kwocie za godzinę zegarową świadczonej pomocy. Nie będzie miał Pan wpływu na wysokość przyznanego Panu wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie będzie określone w stałej kwocie za jeden dyżur (4 godziny zegarowe świadczonej pomocy), niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość wahać się może jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od tego ile dni w miesiącu będę pełnić dyżury. Wynagrodzenie nie będzie zależne od ilości udzielonych świadczeń.

Poza wynagrodzeniem nie będzie Pan otrzymywał od Stowarzyszenia innych, dodatkowych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie każda zegarowa godzina dyżuru według przedstawionej listy obecności, dostarczanej Stowarzyszeniu/innej organizacji pozarządowej po zakończeniu miesiąca. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia będzie wystawiona nota lub inny dokument rozliczeniowy po zakończeniu każdego miesiąca świadczenia usług i dostarczenie jej Stowarzyszeniu/innej organizacji pozarządowej.

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej za wykonywane czynności na podstawie będących przedmiotem wniosku umów, nie będzie stanowić przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.).

Pana wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej za wykonywane czynności na podstawie zawartych umów, będzie stanowić przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

W umowie zawartej ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową nie będą zawarte postanowienia, w ramach których będzie Pan ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy. Nie będzie Pan ponosić odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi.

W umowie zawartej z Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową nie będą zawarte postanowienia, w ramach których określona będzie odpowiedzialność zleceniodawcy (Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej) wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy przez Pana.

Umowa zawarta ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową stanowić będzie umowę zlecenia.

Na podstawie wykonywanej czynności na rzecz Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej na podstawie zawartej umowy będzie Pan korzystać z lokalu/lokali udostępnionego przez Stowarzyszenie/ inną organizację pozarządową (lokalu/lokali, w których znajdują się punkty pomocy).

Do wykonywania czynności wynikających z umów będzie Pan wykorzystywał lokale i infrastrukturę zapewnioną przez Stowarzyszenie/inną organizację pozarządową, tj. w szczególności: meble, krzesła, papier, internet, laptopa i inne) w związku z wykonywanymi czynnościami.

Pytania

1)Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, doradztwa obywatelskiego i mediacji na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu VAT?

2)Czy udzielanie przez Pana w przyszłości nieodpłatnej pomocy prawnej, doradztwa obywatelskiego i mediacji na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu VAT?

3)Czy w odniesieniu do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług powinien Pan wystawić faktury, rachunek czy notę księgową?

4)Czy w przypadku uznania, że usługa określona w pkt 1 jest zwolniona z opodatkowania VAT ma Pan prawo do korekty podatku VAT za rok 2024, 2023, 2022, 2021 i 2020?

Pana stanowisko w sprawie

1. Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji na zasadach przedstawionych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT.

Nie ma Pan samodzielności w zakresie udzielania poradnictwa, udziela go Pan osobom uprawnionym w ramach punktu nieodpłatnej pomocy prawnej lub punktu poradnictwa obywatelskiego i mediacji, w czasie i miejscu określonym w umowie, nie wykorzystuje Pan do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego własnych zasobów, ale zasoby należące do starostwa i organizacji pozarządowej, nie ponosi Pan odpowiedzialności ani ryzyka związanego z udzielanymi poradami, a Pana wynagrodzenie jest ustalone na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i niezależne od ilości porad udzielonych w miesiącu.

W odniesieniu do świadczonych przez Pana usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami współpracy z powiatem oraz stowarzyszeniem, z czynności podlegających ustawie.

Zatem świadczenie przez Pana jako radcę prawnego opisanych usług bezpłatnej pomocy prawnej oraz bezpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, i w efekcie nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

2. To samo tyczy się świadczenia przez Pana w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W przyszłości świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji na zasadach przedstawionych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT.

3. W odniesieniu do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług powinien Pan wystawić notę księgową.

4. W przypadku uznania, że usługa określona w pkt 1 jest zwolniona z opodatkowania VAT ma Pan prawo do korekty podatku VAT za lata 2024, 2023, 2022, 2021 i 2020.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 775), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie art. 15 ust. 3 ustawy:

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006 r., Nr 347, str. 1, ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla a Recandadores de Tributos de las Zonas primera y Segunda, C-235/85 pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Holandii).

Pana wątpliwości sprowadzają się między innymi do ustalenia, czy świadczenie na podstawie umowy zawartej z Powiatem nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji oraz świadczenie na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, a także świadczenie na podstawie zawartej w przyszłości umowy ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji podlega/będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy.

W opisie sprawy wskazał Pan, że wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu oraz Stowarzyszenia, a także wynagrodzenie, które będzie Pan w przyszłości otrzymywał od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej za wykonywane czynności na podstawie będących przedmiotem wniosku umów, nie stanowi/nie będzie stanowić przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Jednocześnie wskazał Pan, że wynagrodzenie otrzymywane od Powiatu oraz Stowarzyszenia, a także wynagrodzenie, które będzie Pan w przyszłości otrzymywał od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej za wykonywane czynności na podstawie zawartych umów, stanowi/będzie stanowić przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

Zatem należy przeanalizować, czy w rozpatrywanej sprawie zostały spełnione pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Powiatem/Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, to nie można uznać Pana za podatnika podatku od towarów i usług. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że występuje Pan w charakterze podatnika podatku od towarów i usług.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna – świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Powiatu/Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Zatem mając na uwadze przedstawione we wniosku okoliczności sprawy oraz obowiązujące przepisy prawa podatkowego należy stwierdzić, że w analizowanym przypadku, świadczenie przez Pana usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji na podstawie umowy zawartej z Powiatem oraz świadczenie usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem, a także świadczenie usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji na podstawie zawartej w przyszłości umowy ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową, nie mieści się/nie będzie się mieścić w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

W rozpatrywanej sprawie wskazał Pan, że umowa zawarta z Powiatem stanowi umowę zlecenia. Umowa ta określa miejsce i czas realizacji czynności. Powiat zlecił Panu udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji w punkcie mieszczącym się w siedzibie Starostwa Powiatowego w (...).

Wynagrodzenie należne Panu od Powiatu jest stałe w formie ryczałtu określonego brutto. Nie miał Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu, jego wysokość nie podlegała negocjacji. Wysokość wynagrodzenia jest z góry narzucona w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Pana wynagrodzenie nie jest zależne od ilości udzielonych świadczeń. Poza wynagrodzeniem nie otrzymuje Pan od Powiatu innych, dodatkowych świadczeń. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia jest dostarczenie rozliczenia wraz z dokumentacją każdego przypadku udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej przy pomocy Systemu (...) oraz terminowego przekazywania oświadczeń osób uprawnionych do Starosty wraz z pismem o ilości przekazywanych oświadczeń, informacji o występujących zastępstwach oraz podpisaną listą obecności za każdy miesiąc.

Ponadto, w umowie zawartej z Powiatem nie zawarto postanowień, w ramach których ponosi Pan odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy.

Jednocześnie wskazał Pan, że do wykonywania czynności na rzecz Powiatu na podstawie zawartych umów korzysta Pan z lokalu udostępnionego przez Powiat (lokalu, w których znajduje się punkt pomocy). Do wykonywania czynności na rzecz Powiatu na podstawie zawartych umów wykorzystuje Pan infrastrukturę i organizację wewnętrzną zapewnioną przez Powiat, tj. w szczególności meble, biurka, krzesła, laptopa, papier, sieć energetyczną, internet i inne.

Ponadto w odniesieniu do umowy zawartej ze Stowarzyszaniem wskazał Pan, że umowa ta stanowi umowę zlecenia. Czynności na rzecz Stowarzyszenia realizował Pan od stycznia 2017 r. do dnia dzisiejszego. Umowy obowiązują do końca 2025 r.

Umowy zawarte ze Stowarzyszeniem określają miejsce i czas realizacji czynności. Stowarzyszenie zleciło Panu udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji zgodnie z harmonogramami świadczenia porad, tj. w Punktach mieszczących się w określonych w harmonogramach siedzibach gmin znajdujących się na terenie powiatów w określonym zakresie czasowym.

Wynagrodzenie należne Panu od Stowarzyszenia jest ustalone za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji w stałej kwocie za godzinę zegarową świadczonej pomocy (nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji) za podstawowe 4 godziny dyżuru. Nie ma Pan wpływu na wysokość przyznanego Panu wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od tego ile dni w miesiącu pełni Pan dyżury. Wynagrodzenie nie jest zależne od ilości udzielonych świadczeń. Poza wynagrodzeniem nie otrzymuje Pan od Stowarzyszenia innych, dodatkowych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każda zegarowa godzina dyżuru według przedstawionej listy obecności, dostarczanej Stowarzyszeniu po zakończeniu miesiąca. Ponadto zgodnie z umową ze Stowarzyszeniem podstawę do regulowania należności przez Stowarzyszenie stanowi prawidłowo wystawiona przez Pana nota, wystawiana po zakończeniu każdego miesiąca świadczenia usług.

Ponadto, w umowie zawartej ze Stowarzyszeniem nie zawarto postanowień, w ramach których ponosi Pan odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy. Nie ponosi Pan zatem odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi.

Co więcej wskazał Pan, że w zakresie czynności wykonywanych na rzecz Stowarzyszenia na podstawie zawartej umowy korzysta Pan z lokali udostępnionych Panu przez Stowarzyszenie (lokali, w których znajdują się punkty pomocy). Do wykonywania czynności na rzecz Stowarzyszenia na podstawie zawartych umów wykorzystuje Pan infrastrukturę i organizację wewnętrzną zapewnioną przez Stowarzyszenie, tj. w szczególności meble, biurko, krzesła, laptopa, papier, sieć energetyczną, internet i inne.

Natomiast w odniesieniu do umowy, która zostanie zawarta przez Pan ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową wskazał Pan, że umowa ta stanowić będzie umowę zlecenia. Umowa zawarta ze stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową będzie określała miejsce i czas realizacji czynności. Stowarzyszenie/inna organizacja pozarządowa zleca udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji zgodnie z ustalonymi harmonogramami świadczenia porad, tj. w Punktach i w ściśle określonym zakresie czasowym.

Wynagrodzenie należne Panu od Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej będzie ustalone za świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej mediacji za podstawowe godzin dyżuru w stałej kwocie za godzinę zegarową świadczonej pomocy. Nie będzie miał Pan wpływu na wysokość przyznanego Panu wynagrodzenia wynikającego z zawartej ze Stowarzyszeniem umowy. Wynagrodzenie będzie określone w stałej kwocie za jeden dyżur (4 godziny zegarowe świadczonej pomocy), niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość wahać się może jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od tego ile dni w miesiącu będę pełnić dyżury. Wynagrodzenie nie będzie zależne od ilości udzielonych świadczeń. Poza wynagrodzeniem nie będzie Pan otrzymywał od Stowarzyszenia innych, dodatkowych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia będzie każda zegarowa godzina dyżuru według przedstawionej listy obecności, dostarczanej Stowarzyszeniu/innej organizacji pozarządowej po zakończeniu miesiąca. Podstawą do wypłaty wynagrodzenia będzie wystawiona nota lub inny dokument rozliczeniowy po zakończeniu każdego miesiąca świadczenia usług i dostarczenie jej Stowarzyszeniu/innej organizacji pozarządowej.

W umowie zawartej ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową nie będą zawarte postanowienia, w ramach których będzie Pan ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy. Nie będzie Pan ponosić odpowiedzialności wobec osób trzecich za świadczone usługi.

Jednocześnie na podstawie wykonywanej czynności na rzecz Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej na podstawie zawartej umowy będzie Pan korzystać z lokalu/lokali udostępnionego przez Stowarzyszenie/inną organizację pozarządową (lokalu/lokali, w których znajdują się punkty pomocy). Do wykonywania czynności wynikających z umów będzie Pan wykorzystywał lokale i infrastrukturę zapewnioną przez Stowarzyszenie/inną organizację pozarządową, tj. w szczególności: meble, krzesła, papier, internet, laptopa i inne) w związku z wykonywanymi czynnościami.

Zatem w związku z realizacją świadczeń w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji na podstawie umów zawartych z Powiatem/Stowarzyszaniem/inną organizacją pozarządową wykorzystuje/będzie Pan wykorzystywać infrastrukturę i organizację wewnętrzną zlecającego co powoduje, że nie ponosi Pan/nie będzie Pan ponosić w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Ponadto, otrzymuje Pan/będzie Pan otrzymywać wynagrodzenie, które jest/będzie stałe. Jednocześnie, w umowach zawartych z Powiatem oraz Stowarzyszeniem nie zawarto postanowień, w ramach których ponosi Pan odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy. W umowie zawartej ze Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową również nie będą zawarte postanowienia, w ramach których będzie Pan ponosić odpowiedzialność wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w czasie wykonywania przedmiotu umowy.

W konsekwencji należy wskazać, że zawarcie opisanych we wniosku umów zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego jest Pan związany ze zleceniodawcą (Powiatem/Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Powiatu/Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej, tj. nieodpłatna pomoc prawna, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie i nieodpłatna mediacja, nie podlegały/nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstaje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umów zlecenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji.

Tym samym Pana stanowisko w zakresie opodatkowania podatkiem od towarów i usług świadczonych na podstawie umów zlecenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji należało uznać za prawidłowe.

Pana wątpliwości dotyczą także ustalenia, czy w odniesieniu do czynności w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, które to czynności nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług powinien Pan wystawić fakturę, rachunek czy notę księgową.

W odniesieniu do Pana wątpliwości należy wskazać, że zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy:

Przepis art. 106e ust. 1 ustawy zawiera katalog obligatoryjnych danych, które powinna zawierać faktura.

Stosownie do art. 106i ust. 1 ustawy:

W świetle przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, faktury są dokumentami potwierdzającymi rzeczywiste transakcje gospodarcze dokonywane przez podatnika. Faktura pełni szczególną rolę dowodową w prawidłowym wymiarze podatku VAT, dlatego też niezwykle istotne jest prawidłowe oznaczenie wszystkich elementów faktury.

Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego (potwierdzeniem nabycia określonych towarów i usług lub też otrzymania zaliczki). Wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie ww. dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego.

Faktura jest dokumentem sformalizowanym (potwierdzającym zaistnienie określonego zdarzenia gospodarczego), który powinien spełniać szereg wymogów przewidzianych przepisami prawa.

Ponadto wskazać należy, że z powyższych przepisów wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wskazano powyżej, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Powiatu/Stowarzyszenia/innej organizacji pozarządowej, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi/nie będzie prowadził Pan działalności gospodarczej.

Podsumowując, skoro ww. usługi nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, brak jest podstaw do wystawiania przez Pana faktur lub rachunków.

Powyższe wynagrodzenie z umów zlecenia zawartych z Powiatem/Stowarzyszeniem/inną organizacją pozarządową w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych.

Zaznaczenia jednak wymaga, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie jest objęta ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Zatem Pana stanowisko w zakresie dokumentowania świadczeń w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji należało uznać za prawidłowe.

Ponadto Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy w związku z realizacją nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji ma Pan prawo do korekty podatku VAT za lata: 2024, 2023, 2022, 2021 i 2020.

Stosownie do art. 99 ust. 1 ustawy:

W myśl art. 99 ust. 12 ustawy:

Zgodnie z art. 109. ust.1 ustawy:

Według art. 109 ust. 3 ustawy:

Podatek od towarów i usług należy do grupy podatków powstających z mocy prawa, który pobierany jest w trybie tzw. samoobliczenia. Dlatego też szczególnie istotną rolę w tym podatku odgrywają deklaracje podatkowe. Przy ich pomocy podatnik określa i zgłasza organowi podatkowemu (deklaruje) wysokość zobowiązania podatkowego. Przepisy dotyczące deklaracji podatkowych mają zatem duże znaczenie w procesie poboru podatku.

Zgodnie z art. 81 § 1 Ordynacji podatkowej:

Na mocy art. 81 § 2 Ordynacji podatkowej:

Ponadto, w myśl art. 70. § 1 Ordynacji podatkowej:

Korekta deklaracji ma na celu poprawienie błędu, który został popełniony przy jej sporządzeniu. Może on dotyczyć określenia wysokości zobowiązania podatkowego, wysokości nadpłaty lub zwrotu podatku oraz innych danych zawartych w treści deklaracji. Należy zauważyć, że skorygowanie deklaracji polega na ponownym, poprawnym już wypełnieniu deklaracji.

Wskazane wyżej przepisy statuują ogólną zasadę, prawo podatnika do korygowania uprzednio złożonych deklaracji. Korekta pliku JPK_VAT z deklaracją podatkową zastępuje poprzednio złożony plik JPK_VAT z deklaracją, czyli za prawidłowe uważane są te dane, które zostały wykazane w skorygowanym pliku JPK_VAT z deklaracją. Składając korektę pliku JPK_VAT z deklaracją podatkową podatnik oświadcza, że jego wiedza w zakresie skonkretyzowania zobowiązania podatkowego uległa zmianie, a także wyraża wolę nadania swojemu uprzedniemu oświadczeniu wiedzy w tym przedmiocie odmiennego brzmienia. Zatem skorzystanie przez podatnika z wprowadzonej przez ustawodawcę instytucji korekty pliku JPK_VAT z deklaracją powoduje, że złożony przez niego korygujący plik JPK_VAT z deklaracją zastępuje pierwotny (korygowany) plik JPK_VAT z deklaracją podatkową i pociąga za sobą skutki prawne, pozbawiając jednocześnie pierwotny pliku JPK_VAT z deklaracją mocy prawnej.

Z wniosku wynika, że czynności na rzecz Powiatu realizował Pan od 1 stycznia 2024 r. roku do dnia dzisiejszego. Umowa obowiązuje do końca 2025 r. Natomiast czynności na rzecz Stowarzyszenia realizował Pan od stycznia 2017 r. do dnia dzisiejszego. Umowy obowiązują do końca 2025 r.

Jak ustalono powyżej, wykonane przez Pana czynności na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji, nie podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym skoro w okolicznościach niniejszej sprawy wykonywane przez Pana czynności na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia nie podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT, to stwierdzić należy, że z tego tytułu nie powstał obowiązek podatkowy.

W konsekwencji uznać należy, że nie był Pan zobowiązany z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji do wykazania podstawy opodatkowania i kwoty podatku należnego w pliku JPK_VAT z deklaracją podatkową.

Mając zatem na uwadze powołane przepisy oraz okoliczności przedstawione we wniosku stwierdzić należy, że ma Pan prawo do dokonania korekty pliku JPK_VAT w związku z wpłacaniem od 2020 r. do 2024 r. podatku VAT, gdyż nie miał Pan obowiązku rozpoznawania podatku VAT należnego z tytułu usług nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji.

Zatem Pana stanowisko w zakresie prawa do korekty podatku VAT należnego w związku z realizacją świadczeń w zakresie nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej mediacji należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia oraz zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.