Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 czerwca 2025 r. wpłynął Państwa wniosek z 2 czerwca 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

• uznania, że wywłaszczenie Nieruchomości w zamian za odszkodowanie może korzystać ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy,
• ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Gmina jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT.

Gmina wykonuje zadania nałożone na nią odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których została powołana. Większość z nich realizowana jest przez Gminę w ramach reżimu publicznoprawnego. Poza tym Gmina dokonuje wybranych czynności na podstawie zawieranych umów cywilnoprawnych i traktuje je jako podlegające ustawie o VAT.

Ponadto, składnikiem mienia komunalnego Wnioskodawcy są w szczególności nieruchomości stanowiące jego własność. Na mocy przepisów ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t. j. Dz. U. z 2024 r., poz. 311, dalej: „Ustawa drogowa”) określona nieruchomość należąca do Gminy może stać się własnością Skarbu Państwa lub innej jednostki samorządu terytorialnego (np. województwa). W odniesieniu do dróg krajowych i wojewódzkich decyzję w tym zakresie (decyzję o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej) wydaje właściwy wojewoda. Jednocześnie za przejęte pod drogi nieruchomości, zgodnie z art. 12 ust. 4f Ustawy drogowej, dotychczasowemu właścicielowi nieruchomości przysługuje odszkodowanie.

Wojewoda A. (dalej: „Wojewoda”) wydał decyzje dotyczące ustalenia na rzecz Gminy odszkodowania z tytułu przejęcia przez Skarb Państwa, z mocy prawa, nieruchomości stanowiących własność Gminy, tj.:

• decyzję z 5 marca 2025 r., nr (…), znak (…) (dalej: „Decyzja I”), w której ustanowił na rzecz Gminy odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia działki o nr ewidencyjnym 1 położonej w obrębie A. Gmina otrzymała przedmiotową decyzję 5 marca 2025 r. oraz nie wniosła w jej zakresie odwołania, w konsekwencji czego 19 marca 2025 r. stała się ona ostateczna;
• decyzję z 9 stycznia 2025 r., nr (…), znak (…) (dalej: „Decyzja II”), w której ustanowił na rzecz Gminy odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia działki o nr ewidencyjnym 2 położonej w obrębie B. Gmina otrzymała przedmiotową decyzję 13 stycznia 2025 r. oraz nie wniosła w jej zakresie odwołania, w konsekwencji czego 27 stycznia 2025 r. stała się ona ostateczna.

Wskazane decyzje były rezultatem wydanej przez Wojewodę decyzji Nr (…) z 28 kwietnia 2023 r., znak (…) o zezwoleniu na realizację przez Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad (dalej: „GDDKiA”) inwestycji drogowej pn. „(…)” (dalej: „Decyzja wywłaszczeniowa”).

Przedmiotowe decyzje dotyczyły działek stanowiących dotychczas wyłączną własność Gminy, oznaczonych w ewidencji gruntów w następujący sposób:

• działka o nr ewidencyjnym 1 położona w obrębie A. (dalej: „Nieruchomość I”) oraz
• działka o nr ewidencyjnym 2 położona w obrębie B. (dalej: „Nieruchomość II”) (dalej łącznie: „Nieruchomości”).

Gmina informuje, iż na mocy Decyzji wywłaszczeniowej Nieruchomość I została wydzielona z działki o nr ewidencyjnym 3, natomiast Nieruchomość II z działki o nr ewidencyjnym 4. Dodatkowo, Wnioskodawca wskazuje, iż ww. działki stały się jej własnością w 2005 r.

Część Nieruchomości I na moment wywłaszczenia objęta była miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego (dalej: „MPZP”), zgodnie z którym przeznaczona była pod przebudowę drogi krajowej nr (…) do parametrów drogi (...) oraz lokalizację MOP III na działkach nr 5 i 6, natomiast w pozostałej części działka nie była objęta aktualnie obowiązującym MPZP. Ponadto, dla terenu działki nieobjętego MPZP na moment wywłaszczenia nie wydano decyzji o warunkach zabudowy. Ponadto, Nieruchomość II na moment wywłaszczenia objęta była MPZP, zgodnie z którym przeznaczona była pod przebudowę drogi krajowej nr (…) do parametrów drogi (...).

Dodatkowo, Nieruchomości stanowiły grunty zabudowane, tj. na terenie rzeczonych nieruchomości (zarówno objętym MPZP, jak i nieobjętym) znajdowały się wówczas drogi utwardzone asfaltem (dalej: „Drogi”). Ponadto, przez teren Nieruchomości przebiegała również infrastruktura techniczna podziemna.

Drogi znajdujące się na Nieruchomościach stanowiły na moment wywłaszczenia własność Gminy. Dodatkowo, wartość Dróg została uwzględniona w wycenie dla celów ustalenia należnego Gminie odszkodowania za wywłaszczenie.

Wnioskodawca w okresie dwóch lat przed wydaniem Decyzji wywłaszczeniowej nie ponosił wydatków na remont/modernizację/ulepszenie (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym) znajdujących się na Nieruchomościach Dróg, w szczególności takich, które stanowiłyby co najmniej 30% ich wartości początkowych.

GDDKiA dokonała wypłaty odszkodowań z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości w terminach przewidzianych odpowiednio w Decyzji I oraz Decyzji II, tj. w terminie 14 dni od dnia, w którym dana decyzja stała się ostateczna, jednak nie wcześniej niż 14 dni od dnia, w którym Decyzja wywłaszczeniowa stała się ostateczna. W konsekwencji, Gmina otrzymała odszkodowanie ustalone na mocy Decyzji I 12 marca 2025 r., natomiast odszkodowanie ustalone na mocy Decyzji II 13 marca 2025 r.

Końcowo, Gmina informuje, iż wykazała przedmiotowe transakcje w rozliczeniu VAT za miesiąc, w którym otrzymała ww. odszkodowania, tj. w pliku JPK_V7M za marzec 2025 r. oraz odprowadziła z tego tytułu podatek VAT należny do Urzędu Skarbowego.

Pytania

1.Czy przekazanie przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa Nieruchomości, w zamian za odszkodowanie, korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 29a ust. 8 ustawy o VAT?

2.Czy w zakresie transakcji wywłaszczenia Nieruchomości obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, tj. z chwilą otrzymania odszkodowania z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości?

Państwa stanowisko w sprawie

Przekazanie przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa Nieruchomości, w zamian za odszkodowanie, korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 29a ust. 8 ustawy o VAT.

W zakresie transakcji wywłaszczenia Nieruchomości obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT, tj. z chwilą otrzymania odszkodowania z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Ad 1

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu VAT podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1, przez dostawę towarów rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Na mocy art. 41 ust. 1 ustawy o VAT, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1. Jednocześnie, na podstawie art. 146ef ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 została od 2024 r. zmieniona na 23%.

Co do zasady, dostawa gruntów, traktowanych w świetle przepisów ustawy o VAT jako towary, podlega opodatkowaniu według stawki podstawowej. Od zasady ogólnej przewidziano jednak pewne wyjątki, m.in. w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy o VAT, zgodnie z którym zwolniona z podatku VAT jest dostawa budynków, budowli lub ich części, z wyjątkiem, gdy:

a)dostawa jest dokonywana w ramach pierwszego zasiedlenia lub przed nim,

b)pomiędzy pierwszym zasiedleniem a dostawą budynku, budowli lub ich części upłynął okres krótszy niż 2 lata.

W świetle art. 2 pkt 14 ustawy o VAT przez pierwsze zasiedlenie należy rozumieć oddanie do użytkowania, pierwszemu nabywcy lub użytkownikowi lub rozpoczęcie użytkowania na potrzeby własne budynków, budowli lub ich części po ich:

a)wybudowaniu lub

b)ulepszeniu, jeżeli wydatki poniesione na ulepszenie, w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiły co najmniej 30% wartości początkowej.

Z przytoczonej definicji pierwszego zasiedlenia wynika zatem, iż pierwsze zasiedlenie powinno być rozumiane możliwie szeroko, a więc jako rozpoczęcie użytkowania budynku, budowli lub ich części, bez względu na okoliczność czy użytkownikiem tego obiektu stanie się nabywca, użytkownik czy też sam podmiot, który doprowadził do powstania tego obiektu.

W tym miejscu Gmina pragnie ponadto zauważyć, że przepisy ustawy o VAT nie definiują pojęcia budynku czy budowli. Należy więc zwrócić uwagę na uregulowania zawarte w ustawie z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2024 r., poz. 725 ze zm., dalej: „Prawo budowlane”) - na podstawie art. 3 pkt 3 oraz pkt 3a ww. ustawy ilekroć w ustawie jest mowa o:

a)budowli - należy przez to rozumieć każdy obiekt budowlany niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, jak: obiekty liniowe, lotniska, mosty, wiadukty, estakady, tunele, przepusty, sieci techniczne, wolno stojące maszty antenowe, wolno stojące trwale związane z gruntem tablice reklamowe i urządzenia reklamowe, budowle ziemne, obronne (fortyfikacje), ochronne, hydrotechniczne, zbiorniki, wolno stojące instalacje przemysłowe lub urządzenia techniczne, oczyszczalnie ścieków, składowiska odpadów, stacje uzdatniania wody, konstrukcje oporowe, nadziemne i podziemne przejścia dla pieszych, sieci uzbrojenia terenu, budowle sportowe, cmentarze, pomniki, a także części budowlane urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych, elektrowni jądrowych i innych urządzeń) oraz fundamenty pod maszyny i urządzenia, jako odrębne pod względem technicznym części przedmiotów składających się na całość użytkową;

b)obiekcie liniowym - należy przez to rozumieć obiekt budowlany, którego charakterystycznym parametrem jest długość, w szczególności droga wraz ze zjazdami, linia kolejowa, wodociąg, kanał, gazociąg, ciepłociąg, rurociąg, linia i trakcja elektroenergetyczna, linia kablowa nadziemna i, umieszczona bezpośrednio w ziemi, podziemna, wał przeciwpowodziowy oraz kanalizacja kablowa, przy czym kable w niej zainstalowane nie stanowią obiektu budowlanego lub jego części ani urządzenia budowlanego.

Mając na uwadze powyższe, należałoby przyjąć, że znajdujące się na Nieruchomościach Drogi opisane w stanie faktycznym spełniały na moment wywłaszczenia definicję budowli w rozumieniu Prawa budowlanego.

Zważywszy zatem, że w analizowanym przypadku przedmiotem transakcji były grunty wraz z Drogami, zastosowanie powinny znaleźć zasady opodatkowania przewidziane dla posadowionych na gruncie obiektów. W związku z tym, zdaniem Gminy, przedmiotową transakcję na gruncie VAT Gmina powinna rozpatrywać jako czynność stanowiącą de facto dostawę budynków, budowli lub ich części wraz z przynależnym do nich gruntem.

Powyższe stanowisko zajął przykładowo Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 10 sierpnia 2011 r., sygn. I FSK1232/10, wskazując iż: „(...) w świetle unormowań zawartych w Kodeksie cywilnym niemożliwe jest istnienie własności budynku całkowicie oderwanej od prawa do gruntu. Związanie budynku z gruntem przewidziane jest najwyraźniej w art. 47 § 1 i 2 oraz art. 48 k.c. Z unormowań powyższych wynika jednoznacznie, że budynki są częściami składowymi gruntu i mogą istnieć tylko w sytuacjach przewidzianych w Kodeksie cywilnym lub też w przepisach szczególnych (...) Kluczowe znaczenie w niniejszej sprawie ma również wykładnia art. 29 ust. 5 ustawy VAT. Zgodnie z treścią tego przepisu dostawa budynków lub budowli trwale z gruntem związanych albo części takich budynków lub budowli z podstawy opodatkowania nie wyodrębnia się wartości gruntu. Przepis ten reguluje szczególną sytuację, gdy podatnik dokonuje w ramach jednej transakcji dostawy dwóch różnych towarów: budynku (budowli lub ich części) oraz gruntu, z którym budynek (budowla tub jej cześć) ten jest trwale związany. Treść tego przepisu, nakazuje opodatkować dostawę gruntu według tej samej stawki, co budynek na nim wybudowany. (...) Niezasadne w świetle przepisów prawa cywilnego jest zatem dzielenie dostawy gruntu zabudowanego na dwie samodzielne i odrębne transakcje dostawy gruntu oraz dostawy budynku. Trudno jest również znaleźć uzasadnienie dla takiego podziału na gruncie regulacji ustawy o podatku od towarów i usług. (...) przyjęta przez organ konstrukcja dzieląca jedną transakcję na dostawę niezabudowanego gruntu i nieodpłatną dostawę towarów nie zmienia okoliczności, że grunt podlegający dostawie, to wciąż grunt zabudowany, do dostawy którego należy stosować treść tak art. 29 ust. 5, jak i art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy VAT”.

W konsekwencji, dla określenia sposobu opodatkowania VAT transakcji dot. Nieruchomości, biorąc pod uwagę treść art. 29a ust. 8 ustawy o VAT, kluczowe jest określenie sposobu opodatkowania VAT Dróg znajdujących się na moment wywłaszczenia na Nieruchomościach.

Jednocześnie Gmina stoi na stanowisku, że w analizowanym przypadku doszło do pierwszego zasiedlenia, a od tego momentu do momentu wywłaszczenia upłynął okres zdecydowanie dłuższy niż 2 lata, bowiem Nieruchomości wraz z Drogami zostały przez Gminę nabyte w 2005 r., a Gmina w ostatnich dwóch latach przed wywłaszczeniem nie ponosiła żadnych nakładów na ich remont/modernizację/ulepszenie.

Na prawidłowość wskazanego powyżej stanowiska wskazuje przykładowo interpretacja indywidulna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „DKIS”) z 18 grudnia 2024 r., sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.750.2024.2.KAK, w której wskazano: „W opisie sprawy wskazali Państwo, że działka nr (...) została utworzona z podziału posiadanych przez Uczelnię działek. Działka (...) w roku (...) decyzją nr (...) została wydzielona pod drogę publiczną o kategorii drogi gminnej i z mocy prawa stała się własnością Gminy Miejskiej. Na działce jest droga z nawierzchnią asfaltową oraz uzbrojenie techniczne tj. kanalizacja opadowa zbierająca wodę z powierzchni drogi, oświetlenia drogi - słupy oświetleniowe z oprawami + kabel energetyczny, chodnik, teren zielony. Z treści wniosku wynika, że pomiędzy pierwszym zasiedleniem budowli a opisaną dostawą upłynął okres dłuższy niż dwa lata. W konsekwencji, dostawa budowli usytuowanych na działce nr (...) korzysta ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy. (...) odszkodowanie z tytułu przejścia z mocy prawa na rzecz Gminy Miejskiej (...) własności nieruchomości oznaczonej jako działka ewidencyjna nr (...) i obr. (...) jedn. ewid. (...) będzie stanowiło wynagrodzenie za odpłatną dostawę towarów, która to czynność będzie korzystała ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 29a ust. 8 ustawy”.

Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane w interpretacji indywidualnej DKIS z 19 kwietnia 2024 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.94.2024.1.KO, w której organ stwierdził: „(...) należy stwierdzić, że w rozpatrywanej sprawie dostawa ww. budowli w postaci drogi, nie została dokonana w ramach pierwszego zasiedlenia, ani przed nim, gdyż - jak wynika z opisu sprawy - budowla ta została już zasiedlona. Ponadto jak podali Państwo od daty pierwszego zasiedlenia do dostawy budowli minęło więcej niż dwa lata. Ponadto z treści wniosku wynika, że w odniesieniu do budowli znajdującej się na działce nie zostały poniesione przed dniem przejęcia przez Skarb Państwa wydatki na jej ulepszenie w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym, stanowiące co najmniej 30% wartości początkowej tej budowli. (...) W konsekwencji dostawa działki nr 1, na której znajduje się ww. budowla, przy uwzględnieniu treści art. 29a ust. 8 ustawy, również objęta była zwolnieniem od podatku od towarów i usług. Podsumowując, przeniesienie z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa ww. nieruchomości w zamian za odszkodowanie podlegało zwolnieniu od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy”.

Powyższe stanowisko Gminy potwierdzają także inne interpretacje indywidualne DKIS wydawane w sprawach o podobnym stanie faktycznym, m.in. interpretacja indywidualna DKIS z 2 października 2024 r., sygn. 0114-KDIP4-3.4012.373.2024.2.RK, interpretacja indywidualna DKIS z 7 marca 2023 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.294.2023.2.AB, czy interpretacja indywidualna DKIS z 5 maja 2021 r., sygn. 0114-KDIP1-3.401 2.97.2021.2.KK.

Mając na uwadze powyższe, przekazanie przez Gminę na rzecz Skarbu Państwa Nieruchomości w zamian za odszkodowanie korzysta ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 29a ust. 8 ustawy o VAT.

Ad 2

Podstawowa zasada dotycząca powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT została sformułowana w art. 19a ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

Natomiast zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tytułu przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu własności towarów w zamian za odszkodowanie.

Stosownie do treści art. 19a ust. 6 ustawy o VAT w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 1 i 2, obowiązek podatkowy powstaje w odniesieniu do otrzymanej kwoty.

Z kolei według art. 19a ust. 8 ustawy o VAT jeżeli przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi otrzymano całość lub część zapłaty, w szczególności przedpłatę, zaliczkę, zadatek, ratę, wkład budowlany lub mieszkaniowy przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, obowiązek podatkowy powstaje z chwilę jej otrzymania w odniesieniu do otrzymanej kwoty, z wyjątkiem:

1)dostaw towarów, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 1b;

2)dostaw towarów i świadczenia usług, w stosunku do których obowiązek podatkowy powstaje w sposób, o którym mowa w ust. 5 pkt 4.

Mając na uwadze powyższe, w opinii Gminy, obowiązek podatkowy w przypadku transakcji wywłaszczenia Nieruchomości opisanych w stanie faktycznym powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy o VAT.

Stanowisko Wnioskodawcy znajduje potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych wydawanych przez DKIS w podobnych stanach faktycznych, przykładowo w interpretacji indywidualnej z 13 maja 2024 r. sygn. 0114-KDIP4-2.4012.150.2024.1.MŻA, w której DKIS wskazał: „(...) Z powołanych przepisów wynika, że w przypadku przeniesienia z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienia z mocy prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie obowiązek podatkowy powstaje z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty z tego tytułu. W konsekwencji w analizowanej sprawie zastosowanie znajdzie art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b u.p.t.u. Jak wynika z opisu sprawy, dokonali Państwo odpłatnej dostawy działek o nr 1, 2, 3, 4, 5, 6. W związku z dostawą działek powstał obowiązek podatkowy. Odpłatna dostawa nieruchomości powinna zostać ujęta w ewidencji sprzedaży VAT i strukturze jednolitego pliku kontrolnego za miesiąc (okres rozliczeniowy), w którym otrzymali Państwo odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość”.

Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane również w interpretacji indywidualnej DKIS z 10 maja 2023 r., sygn. 0115-KDIT1-1.4012.738.2018.8.S.RR oraz z 21 lipca 2023 r., sygn. 0114-KDIP4-2.4012.294.2023.1.WH.

Mając powyższe na uwadze, obowiązek podatkowy w zakresie ww. transakcji wywłaszczenia Nieruchomości na podstawie Decyzji I oraz Decyzji II powstał z chwilą otrzymania przez Wnioskodawcę odszkodowań w przedmiotowym zakresie, tj. odpowiednio 12 marca 2025 r. oraz 13 marca 2025 r. W konsekwencji, Gmina prawidłowo wykazała przedmiotowe transakcje w rozliczeniu VAT za marzec 2025 r.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 2 pkt 6 ustawy:

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy:

Z przywołanego powyżej przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (nieruchomości) w zamian za odszkodowanie jest objęte podatkiem od towarów i usług (a więc także wówczas, gdy nie jest ono następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa).

W takiej sytuacji uznać należy, że ma miejsce dostawa towarów w zamian za odszkodowanie, natomiast odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną – objętą opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę w rozumieniu art. 7 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bowiem aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Z art. 15 ust. 1 ustawy wynika, że:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Natomiast stosownie do treści art. 15 ust. 6 ustawy:

Oznacza to, że organ będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach, tj. gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań oraz, gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Powyższy zapis jest odzwierciedleniem art. 13 obowiązującej od dnia 1 stycznia 2007 r. Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z dnia 11 grudnia 2006, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady, zgodnie z którym:

W pierwszej kolejności zaznaczyć należy, że ani organ władzy publicznej ani urząd obsługujący ten organ wydając nieruchomość za odszkodowaniem nie może skorzystać z wyłączenia z opodatkowania na podstawie art. 15 ust. 6 ustawy. W przypadku wywłaszczenia nieruchomości za odszkodowaniem nie są realizowane zadania, dla realizacji których organy te zostały powołane. Zatem w przedmiotowym zakresie nie występują Państwo jako podmiot prawa publicznego, lecz jako właściciel. Państwa sytuacja w odniesieniu do kwestii własności Nieruchomości jest taka sama jak innych podmiotów, dokonujących dostawy gruntów.

Tym samym dokonując zbycia opisanych Nieruchomości, działają Państwo jako podatnik w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy, prowadzący działalność gospodarczą, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy.

Tak więc przeniesienie przez Państwa własności opisanych we wniosku działek nr 1 i 2 na rzecz Skarbu Państwa w zamian za odszkodowanie, stanowi odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W tym przypadku odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. Wyjaśnić należy, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów – przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.

Jak wynika z opisu sprawy, Wojewoda A. wydał decyzje dotyczące ustalenia na Państwa rzecz odszkodowania z tytułu przejęcia przez Skarb Państwa, z mocy prawa, Nieruchomości (działek nr 1 i 2) stanowiących Państwa własność, tj.:

• Decyzję I z 5 marca 2025 r., w której ustanowił na Państwa rzecz odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia działki nr 1 (Nieruchomość I),
• Decyzję II z 9 stycznia 2025 r., w której ustanowił na Państwa rzecz odszkodowanie z tytułu wywłaszczenia działki nr 2 (Nieruchomość II).

Ww. decyzje były rezultatem wydanej przez Wojewodę Decyzji wywłaszczeniowej z 28 kwietnia 2023 r.

Na mocy Decyzji wywłaszczeniowej Nieruchomość I została wydzielona z działki nr 3, a Nieruchomość II z działki nr 4. Jak Państwo wskazali, ww. działki stały się Państwa własnością w 2005 r.

Nieruchomości na moment wywłaszczenia stanowiły grunty zabudowane, tj. na ich terenie znajdowały się wówczas Drogi utwardzone asfaltem. Ponadto, przez teren Nieruchomości przebiegała infrastruktura techniczna podziemna.

GDDKiA dokonała wypłaty odszkodowań z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości w terminach przewidzianych w Decyzji I oraz Decyzji II. W konsekwencji 12 marca 2025 r. otrzymali Państwo odszkodowanie ustalone na mocy Decyzji I, natomiast 13 marca 2025 r. - odszkodowanie ustalone na mocy Decyzji II.

Państwa wątpliwości w sprawie w pierwszej kolejności dotyczą ustalenia, czy przekazanie przez Państwa na rzecz Skarbu Państwa Nieruchomości, w zamian za odszkodowanie, korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy.

Stosownie do treści art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy:

Jak wynika z powyższych uregulowań, zwolnienie wynikające z art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy stosuje się w odniesieniu do dostawy całości lub części budynków i budowli, jeżeli w stosunku do nich powstało pierwsze zasiedlenie, przy czym okres pomiędzy pierwszym zasiedleniem, a dostawą nie jest krótszy niż 2 lata.

Zgodnie z art. 2 pkt 14 ustawy:

Z powyższego przepisu wynika, że pierwszym zasiedleniem jest pierwsze zajęcie nieruchomości do używania. „Pierwsze zasiedlenie” budynku, budowli lub ich części ma więc miejsce zarówno w sytuacji, w której po wybudowaniu budynku budowli lub ich części oddano go w najem, jak i w przypadku wykorzystywania budynku, budowli lub ich części na potrzeby własnej działalności gospodarczej podatnika – bowiem w obydwu przypadkach doszło do korzystania z budynku, budowli lub ich części.

Zauważenia wymaga, że stosowanie zwolnień od podatku ma charakter wyjątkowy i nie podlega ani wykładni rozszerzającej, ani zawężającej, natomiast możliwość wychodzenia poza wykładnię literalną jest niedopuszczalna. W efekcie, podatnik uprawniony jest do zastosowania ww. preferencji, gdy charakter dokonywanych przez niego czynności, w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości, wyczerpuje znamiona ujęte w treści przepisu statuującego jego prawo do zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług.

Kwestię opodatkowania dostawy gruntu, na którym posadowione zostały budynki lub budowle rozstrzyga art. 29a ust. 8 ustawy, w myśl którego:

Co do zasady zatem, grunt będący przedmiotem sprzedaży podlega opodatkowaniu według takiej stawki podatku od towarów i usług, jaką opodatkowane są budynki/budowle na nim posadowione. Oznacza to, że w sytuacji, gdy budynki, budowle lub ich części korzystają ze zwolnienia od podatku VAT, również sprzedaż gruntu korzysta ze zwolnienia od podatku.

Dodatkowo należy wskazać, że przepisy ustawy o podatku od towarów i usług nie definiują pojęcia „budowli”. W tym zakresie należy odnieść się do przepisów ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 418), zwanej dalej „ustawą Prawo budowlane”.

W myśl art. 3 pkt 1, pkt 3, pkt 3a ustawy Prawo budowlane:

W celu ustalenia, czy w analizowanej sprawie zastosowanie znajdzie zwolnienie od opodatkowania wskazane w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy, należy w pierwszej kolejności rozstrzygnąć, czy i kiedy względem budowli posadowionych na działkach nr 1 i 2 nastąpiło pierwsze zasiedlenie.

Z opisu sprawy wynika, że działki nr 3 i 4, z których zostały wydzielone działki nr 1 i 2, stały się Państwa własnością w 2005 r. Na moment wywłaszczenia Nieruchomości stanowiły grunty zabudowane, tj. na ich terenie znajdowały się Drogi. Zgodnie z Państwa wskazaniem, w okresie dwóch lat przed wydaniem Decyzji wywłaszczeniowej nie ponosili Państwo wydatków na remont/modernizację/ulepszenie (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym) znajdujących się na Nieruchomościach Dróg, w szczególności takich, które stanowiłyby co najmniej 30% ich wartości początkowych.

Analiza powołanych wyżej przepisów prawa oraz przedstawionych okoliczności sprawy, prowadzi do wniosku, że pomiędzy pierwszym zasiedleniem budowli (Dróg) znajdujących się na działkach nr 1 i 2 a ich dostawą upłynął okres dłuższy niż 2 lata. W związku z powyższym, w odniesieniu do transakcji dostawy ww. budowli spełnione zostały przesłanki do zastosowania zwolnienia od podatku VAT, określone w art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy.

Jednocześnie dostawa gruntów (działek nr 1 i 2), na których znajdują się ww. budowle –stosownie do art. 29a ust. 8 ustawy – również korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 ustawy.

W konsekwencji powyższego, dostawa Nieruchomości na rzecz Skarbu Państwa w zamian za odszkodowanie, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jednakże na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 29a ust. 8 ustawy korzysta ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT.

Zatem Państwa stanowisko w kwestii dotyczącej pytania nr 1 jest prawidłowe.

Państwa wątpliwości w dalszej kolejności dotyczą ustalenia momentu powstania obowiązku podatkowego z tytułu wywłaszczenia Nieruchomości.

Podstawowa zasada dotycząca powstania obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług została sformułowana w art. 19a ust. 1 ustawy, zgodnie z którym:

Powyższy przepis formułuje zasadę ogólną, zgodnie z którą obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towaru bądź wykonania usługi co oznacza, że podatek staje się wymagalny w rozliczeniu za okres, w którym dokonana została dostawa towarów bądź świadczenie usług i powinien być rozliczony za ten okres.

Natomiast na podstawie art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy:

Stosownie do treści art. 19a ust. 6 ustawy:

Należy zauważyć, że art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy uzależnia moment powstania obowiązku podatkowego w przypadku wywłaszczenia nieruchomości w zamian za odszkodowanie od samego faktu otrzymania tego odszkodowania w całości lub w części (w chwili jego otrzymania i w odniesieniu do otrzymanej kwoty).

Jak wynika z wniosku, otrzymali Państwo odszkodowania z tytułu wywłaszczenia działek nr 1 i 2 odpowiednio 12 marca 2025 r. i 13 marca 2025 r.

Zatem mając na uwadze opis sprawy oraz powołane przepisy prawa stwierdzić należy, że obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług z tytułu przekazania Nieruchomości w trybie wywłaszczenia, w zamian za odszkodowanie, powstał w momencie otrzymania przez Państwa należnych odszkodowań, stosownie do treści art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. b ustawy.

Tym samym, Państwa stanowisko do pytania nr 2 jest prawidłowe.

Interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (pytań). Inne kwestie przedstawione we własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone. Dotyczy to w szczególności kwestii, czy prawidłowo wykazali Państwo przedmiotowe transakcje w rozliczeniu podatku VAT za marzec 2025 r.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Jednocześnie wskazuję, że interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywać się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.