Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

18 marca 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 16 marca 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy

-niepodlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,

-dokumentowania ww. czynności.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego  

Wnioskodawczyni jest adwokatem wpisanym na listę adwokatów prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką w …. Wnioskodawczyni prowadzi Kancelarię Adwokacką pod firmą Kancelaria Adwokacka Adwokat …, NIP: …, w ramach której świadczy usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych), dalej jako: Klienci, w zakresie, w jakim działalność radcy prawnego została uregulowana w odrębnych przepisach prawa m.in. w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 499).

Działalność Wnioskodawczyni obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami. W związku ze świadczeniem usług prawniczych w ramach prowadzonej Kancelarii Adwokackiej Wnioskodawczyni zarejestrowała działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawnicza. Wnioskodawczyni jest czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury VAT albo rachunku.

W ramach praktyki adwokackiej, Wnioskodawczyni świadczy nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 945 z późn. zm.), dalej jako: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej należy do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami. Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym.

Do obowiązków powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej m.in. liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych.

Wnioskodawczyni zawarła z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej (dalej: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną). Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą przez Wnioskodawczynię, Wnioskodawczyni działając w charakterze radcy prawnego zobowiązała się do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat.

Dodatkowo, w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów Wnioskodawczyni), miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat.

Podobną umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego Wnioskodawczyni zawarła z organizacją pozarządową - Stowarzyszeniem .. z siedzibą w …, której to Powiat zlecił prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej w … oraz drugiego punktu w .. (dalej łącznie jako: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną).

Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo Wnioskodawczyni zawrze umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawczyni udziela porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń.

Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie . na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Wnioskodawczyni nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawczyni odbyła w tracie miesiąca.

Poza praktyką w ramach Kancelarii Adwokackiej oraz świadczeniem nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy z Powiatem, Wnioskodawczyni udziela nieodpłatne poradnictwo obywatelskie na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Jest zadaniem zleconym Powiatu. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie nie jest tożsame z działalnością prawniczą, a do jego świadczenia nie jest wymagane posiadanie tytułu adwokata albo radcy prawnego. Niezbędne jest ukończenie szkolenia na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Powiat może powierzyć prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego. Wnioskodawczyni zawiera umowy o udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego ("Umowa o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie") z organizacjami pozarządowymi, z którymi w celu realizacji zadań zleconych współpracuje Powiat.

Obecnie Wnioskodawczyni udziela nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie Umowy zawartej ze Stowarzyszeniem .. z siedzibą w …. Nie jest jednak wykluczone, że umowa będzie kontynuowana w kolejnych latach albo Wnioskodawczyni zawrze umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu poradnictwa obywatelskiego.

Na podstawie Umowy o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego Wnioskodawczyni zobowiązała się lub zobowiąże do świadczenia poradnictwa obywatelskiego osobom uprawnionym w ramach wyznaczonych dyżurów w punktach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz w miejscu i czasie wyznaczonym w Umowie.

Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należne Wnioskodawczyni jest określone w Umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jako ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie. Jego wysokość wynika z zasad określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i jest uzależnione od ilości dni przepracowanych przez Wnioskodawczynię w danym miesiącu, a nie od ilości porad albo innych zadań należących do zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu.

Podobnie jak w przypadku nieodpłatnej pomocy prawnej, Wnioskodawczyni udziela nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobiście, osobom uprawnionym, które dokonały odpowiedniego zgłoszenia, w miejscu i czasie określonym w Umowie o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz za wynagrodzeniem ustalonym na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Wnioskodawczyni nie ma tym samym dowolności sposobu wykonania zlecenia, czasu i miejsca oraz możliwości wyboru osób, którym udziela nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Wnioskodawczyni zaznacza, że w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację indywidualną dokumentuje ww. świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz Powiatu/organizacji pozarządowej. Wnioskodawczyni uwzględnia VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem oraz poradnictwa obywatelskiego Wnioskodawczyni powzięła wątpliwość, czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego następuje w ramach prowadzonej przez Wnioskodawczynię działalności.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Wnioskodawczyni udziela porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń.

Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Wnioskodawczyni nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawczyni odbyła w tracie miesiąca.

Wykonywanie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem (zwanym dalej: "Stowarzyszeniem") oraz Powiatem (zwanym dalej: "Powiatem") następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych oraz poradnictwa obywatelskiego w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacjach wskazanych w zawartych Umowach. Wnioskodawczyni nie będzie ich wykonywała z innymi osobami, w szczególności współpracownikami. Umowa z Powiatem zawiera zapis, że w przypadku, gdy Zleceniobiorca nie będzie mógł w danym dniu i godzinach świadczyć pomocy prawnej osobiście z powodu zaistnienia szczególnych okoliczności (choroba, ważne zdarzenie losowe), obowiązany jest do wyznaczenia zastępcy i wcześniejszego powiadomienia Zleceniodawcy drogą mailową, podając datę zastępstwa, miejsce i dane osoby zastępującej. Zastępstwo może pełnić wyłącznie osoba zgłoszona do obsługi nieodpłatnej pomocy prawnej, z którą Zleceniodawca zawarł umowę analogiczną do niniejszej umowy.

 Natomiast Umowa ze Stowarzyszeniem zawiera uregulowanie, że w razie niemożliwości osobistego świadczenia pomocy prawnej przez Zleceniobiorcę, Zleceniobiorca może polecić wykonanie przedmiotu niniejszej umowy innej osobie, która posiada uprawnienia do wykonywania zawodu radcy prawnego lub adwokata/doradcy obywatelskiego, zgodnie z wymogami art. 5 ustawy i z którą Stowarzyszenie ma podpisaną umowę na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej/poradnictwa obywatelskiego. Wynagrodzenie określone w przedmiotowych umowach jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (zwanej dalej "Ustawą") oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje stawkę bazową na dany rok kalendarzowy.

Wnioskodawczyni nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu/ Stowarzyszenia ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawczyni odbyła w tracie miesiąca. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie odbytych dyżurów nieodpłatnych porad prawnych lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zgodnie z przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy. W wykonaniu umowy, poza wynagrodzeniem, Wnioskodawczyni nie otrzymuje dodatkowych świadczeń.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawczyni w przedmiotowych umowach zobowiązuje się do świadczenia usług w lokalach położonych na terenie powiatu. Zgodnie z zapisami umowy zawartej z Powiatem lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesło), zamykana na klucz szafę do przechowywania dokumentów, niezbędne urządzenia techniczne (urządzenie wielofunkcyjne - drukarka i skaner oraz komputer - stacjonarny albo laptop) oraz dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, zapewniające dostęp do nieodpłatnej powszechnie dostępnej (niewymagającej logowania się) bazy aktów prawnych.

Ponadto, Zleceniodawca wyposaża lokale w podstawowe materiały biurowe oraz tusz (toner) do drukarki lub kserokopiarki. Umowa zawarta ze Stowarzyszeniem nic nie mówi na temat korzystania z wyposażenia, ale de facto Wnioskodawczyni korzysta na podstawie ww. umowy z infrastruktury stanowiącej własność Starostwa Powiatowego w których zlokalizowane są punkty pomocy. Wnioskodawczyni korzysta jedynie wyjątkowo z własnego laptopa, jednak nie wynika to z konieczności zapewnienia tego sprzętu we własnym zakresie, ale wygody i własnych chęci Wnioskodawczyni.

Wnioskodawczyni nie ponosi gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umów zawartych zarówno z Powiatem, jak i ze Stowarzyszeniem. Poniższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawczynię umów zlecenia. Udzielając pomocy prawnej lub poradnictwa obywatelskiego Wnioskodawczyni nie ponosi odpowiedzialności za świadczone usługi. Wnioskodawczyni obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną/ doradztwem obywatelskim tworzy dla nich m.in. projekty pism, których nie podpisuje własnym imieniem i nazwiskiem. Wypełniając kartę pomocy "A" w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie jest wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Stowarzyszenie.

Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia Wnioskodawczyni wykorzystuje lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat i organizację wewnętrzną Stowarzyszenia. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca Wnioskodawczyni nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Istotną okolicznością jest także fakt, że Wnioskodawczyni nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Powiat/Stowarzyszenie. Umowy zlecenia przewidują bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Wnioskodawczynię ryzyka ekonomicznego.

Wnioskodawczyni nie wyraża i nie będzie wyrażała oświadczeń woli w imieniu i na rzecz na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia. Świadcząc usługi objęte przedmiotowymi umowami Wnioskodawczyni nie działa jako pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą, nie sporządza, ani nie podpisuje pism. Wnioskodawczyni nie używa w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma również żadnego wpływu na dobór klientów. Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawczynię umów zlecenia.

W umowach zawartych przez Wnioskodawczynię nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Ani umowa zawarta z Powiatem, ani umowa zawarta ze Stowarzyszeniem nie zobowiązuje Wnioskodawczyni do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega ona takiemu ubezpieczeniu OC. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponoszą podmioty, z którymi ma Wnioskodawczyni zawarła umowy (odpowiednio Powiat lub Stowarzyszenie). Powyższe wyjaśnienia są wspólne dla obu zawartych przez Wnioskodawczynię umów zlecenia.

W myśl art. 3 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

·poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym,

·wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego,

·sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym,

·nieodpłatną mediację,

·sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo-administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Wnioskodawczyni zaznacza, że w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację indywidualną dokumentuje ww. świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz Powiatu oraz Stowarzyszenia. Wnioskodawczyni uwzględnia VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem Wnioskodawczyni powzięła wątpliwość, czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej następuje w ramach prowadzonej przez Wnioskodawczynię działalności.

Pytania

1.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawczynię działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

2.Czy w odniesieniu do czynności opisanych w pkt 1 Wnioskodawczyni, z tytułu wykonania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, winna wystawić faktury VAT, a czy też powinna wystawić notę księgową?

Pani stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawczyni, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Wnioskodawczynię działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Uzasadnienie

Zgodnie z art. 5 ust. 1 VATU, opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług. Jak stanowi art. 8 ust. 1 VATU, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7. Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.

W świetle art. 15 ust. 1 VATU, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają czynności wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 VATU, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.), za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej. W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając na względzie powyższe, zdaniem Wnioskodawczyni, przychody z nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach umowy o nieodpłatną pomoc prawną powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie prowadzonej przez Wnioskodawczynię działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Wnioskodawczynię nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT. Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej wykonującej tzw. wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle regulacji VAT.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujące m.in. odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie wolnego zawodu o charakterze intelektualnym (Por. J. Jacyszyn, Przedsiębiorca a wolny zawód, „Rejent” 2003, nr 10, s. 72-75). W konsekwencji, w celu ustalenia, czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z wykonywanym przez nią wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu VATU, należy każdorazowo zbadać, jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W szczególności, nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób  fizycznych do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę prawnego za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.

Powyższe wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności gospodarczej. W tym kontekście należy stwierdzić, że adwokat udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Punktu Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego działa jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako przedsiębiorca prowadzący Kancelarię Adwokacką. Wnioskodawczyni nie reprezentuje bowiem swojej Kancelarii, nie może również działać na rzecz swojej Kancelarii (przyjmować pełnomocnictwa, podpisywania pism). Ponadto, stosunek prawny i faktyczny pomiędzy Wnioskodawczynią, a Powiatem oraz Stowarzyszeniem znacząco odbiega od stosunku łączącego Wnioskodawczynię z Klientami. W odniesieniu do definicji działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów, oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz krajowych sądów administracyjnych. W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TS z 15.12.1987 r., C-235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v. Królestwo Niderlandów, EU:C:1987:161, dalej wyrok C-235/85, Komisja, oraz wyrok TS z 25.07.1991 r., C-202/90, Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:C:1991:332, dalej wyrok C-202/90, Ayuntamiento).

Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej działalności gospodarczej określone w VATU, należy uznać, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Powiatem oraz Stowarzyszeniem nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej. Wnioskodawczyni wykonuje czynności nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma swobody miejsca i czasu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa Umowa o nieodpłatną pomoc prawną zawarta z Powiatem analogicznie Stowarzyszeniem. Jeżeli z różnych przyczyn nie może wykonać zadań w trakcie dyżuru, musi zapewnić zastępstwo, nie może w szczególności zmienić dnia albo godzin dyżuru, lub wyznaczyć dyżur w miejscu przez niego wyznaczonym (np.: w siedzibie prowadzonej Kancelarii).

Wnioskodawczyni (w przeciwieństwie do usług świadczonych na rzecz Klientów) nie ma swobody wyboru osób, na rzecz których świadczy pomoc prawną. Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona na rzecz osób uprawnionych, które zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. W wyjątkowych sytuacjach wynikających m.in. z konfliktu interesów Wnioskodawczyni może odmówić nieodpłatnej pomocy prawnej, ale jest zobowiązana do wskazania osobie uprawnionej innego Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej na terytorium Powiatu. Wnioskodawczyni nie wykorzystuje zasobów należących do Kancelarii do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Co do zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinien dostarczyć Wnioskodawczyni Powiat a Wnioskodawczyni wykorzystuje zasoby Powiatu zgromadzone w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Wnioskodawczyni wykorzystuje własne zasoby jedynie w takim zakresie, w jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (np.: samochód prywatny w celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej).

Mając powyższe na względzie, Wnioskodawczyni nie ponosi ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy zawartej z Powiatem/ Stowarzyszeniem. Wynagrodzenie Wnioskodawczyni jest z góry określone. Wnioskodawczyni nie ma możliwości negocjowania wynagrodzenia, a wynagrodzenie nie jest rezultatem ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. W odniesieniu do relacji pomiędzy Powiatem/Stowarzyszeniem a Wnioskodawczynią należy wskazać, że nie ma ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności pomiędzy Wnioskodawczynią a Powiatem bądź Stowarzyszeniem. Wnioskodawczyni nie ma możliwości kształtowania zasad współpracy z Powiatem /Stowarzyszeniem na takich zasadach, na jakich kształtuje zasady świadczenia usług na rzecz Klientów. Z drugiej strony, Powiat/Stowarzyszenie zawierając Umowę również nie ma swobody ustalania warunków współpracy, ale jest związany przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Wobec powyższego, czynności nieodpłatnej pomocy prawnej wykonywane przez Wnioskodawczynię nie są wykonywane w ramach Jej działalności gospodarczej, ale działalności wykonywanej osobiście, a tym samym nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Wnioskodawczyni wskazuje, że ww. stanowisko było potwierdzane przez Dyrektora KIS w licznych interpretacjach indywidualnych, przykładowo:

·w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-3.4012.66.2023.2.AKS,

·w interpretacji indywidualnej z 10 sierpnia 2024 r., o sygn. 0114-KDIP4-2.4012.401.2023.1.MC,

·w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.80.2024.2.HW.

Biorąc pod uwagę stanowisko zawarte we wniosku, tj. przyjęcie, że świadczenie przez Wnioskodawczynię, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, usług nieodpłatnych porad prawnych na podstawie zawartej z Powiatem analogicznie Stowarzyszeniem umowy, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie podlega podatkiem VAT, zdaniem Wnioskodawczyni, nie jest ona zobowiązana do dokumentowania tych czynności fakturami (faktura nie jest dowodem właściwym dla udokumentowania otrzymanego z tego tytułu wynagrodzenia). Jednocześnie, w ocenie Wnioskodawczyni, na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, brak jest przeciwskazań dla udokumentowania wykonywanych czynności poprzez wystawienie innego dokumentu księgowego, np. noty księgowej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy wskazać, że aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):