Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

8 lutego 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 8 lutego 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy wskazania, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku stanowi/będzie stanowić świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Uzupełniła go Pani pismem z 2 kwietnia 2025 r. (wpływ 7 kwietnia 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Jest Pani radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych. Prowadzi Pani Kancelarię Radcy Prawnego, w ramach której świadczy Pani usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych, dalej jako: „Klienci”), w zakresie, w jakim działalność radcy prawnego została uregulowana w odrębnych przepisach prawa m.in. w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 499).

Pani działalność obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami. Od 2017 r. ma Pani zarejestrowaną działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawniczą. Jest Pani czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje Pani, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury VAT albo paragonu fiskalnego.

W ramach praktyki zawodowej, świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 945 z późn. zm.), dalej jako: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego należą do zadań zleconych powiatu realizowanych przez powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami.

Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym. Do obowiązków Powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje, oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, m.in. liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z Okręgową Izbą Adwokacką oraz Okręgową Izbą Radców Prawnych.

W grudniu 2023 r. zawarła Pani z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej w punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Umowa została zawarta na okres od 1 stycznia 2024 r. do 31 grudnia 2024 r. W listopadzie 2024 r. (jak i latach poprzednich) taką umowę zawarła Pani również z organizacją pozarządową (Stowarzyszeniem A).

Umowa została zawarta na czas nieokreślony. Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą z Powiatem, zobowiązała się Pani do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnej mediacji osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat.

Dodatkowo, w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez powiaty.

Podobną umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawarła Pani ze Stowarzyszeniem A (dalej: „Stowarzyszenie”). Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo zawrze Pani umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej. W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej udziela Pani porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń. Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat i Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.

Nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbyła Pani w trakcie miesiąca. Powiat może powierzyć prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.

Obecnie nie udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie Umowy zawartej ze Stowarzyszeniem, bowiem nie posiada Pani uprawień doradcy obywatelskiego. Nie jest jednak wykluczone, że w kolejnych latach po uzyskaniu uprawnień doradcy obywatelskiego, zawrze Pani taką umowę ze Stowarzyszeniem, z którym obecnie Pani współpracuje, lub inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu poradnictwa obywatelskiego.

Zgodnie z art. 11 ust. 3a ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej: Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie może świadczyć osoba, która:

1)posiada wykształcenie wyższe,

2)ukończyła z oceną pozytywną szkolenie z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego, zwane dalej „szkoleniem”, albo posiada doświadczenie w świadczeniu poradnictwa obywatelskiego i uzyskała zaświadczenie potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności w tym zakresie wydane przez podmiot uprawniony do prowadzenia szkolenia oraz kursu doszkalającego, o którym mowa w art. 11a ust. 2,

3)spełnia wymogi, o których mowa w ust. 3 pkt 2 lit. c i d , zwana dalej „doradcą”.

Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należne Zleceniobiorcy (doradcy obywatelskiemu) jest określone w Umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jako ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie. Jego wysokość wynika z zasad określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i jest uzależnione od ilości dni przepracowanych przez Zleceniobiorcę (doradcę obywatelskiego) w danym miesiącu, a nie od ilości porad albo innych zadań należących do zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Podobnie jak w przypadku nieodpłatnej pomocy prawnej, doradca obywatelski udziela nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobiście, osobom uprawnionym, które dokonały odpowiedniego zgłoszenia, w miejscu i czasie określonym w Umowie o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz za wynagrodzeniem ustalonym na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Osoba świadcząca takie usługi nie ma tym samym dowolności sposobu wykonania zlecenia, czasu i miejsca oraz możliwości wyboru osób, którym udziela nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

Na moment składania wniosku o interpretację indywidualną, dokumentuje Pani ww. świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnej mediacji poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz Powiatu/organizacji pozarządowej. Uwzględnia Pani VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza go w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatną mediację należne Pani jako radcy prawnemu od organizacji pozarządowej jest określone w „Umowie o wykonywanie świadczeń” jako miesięczne wynagrodzenie uzależnione od przepracowanych godzin.

Uzupełnienie opisu sprawy

W odpowiedzi na pytanie nr 1: „Czy świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także usługi nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej z Powiatem/Fundacją wyraża/będzie Pani wyrażała oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Powiatu/Fundacji?”

wskazała Pani:

W odpowiedzi na pytanie nr 2: „Czy ponosi/będzie Pani ponosiła ryzyko gospodarcze, ekonomiczne za czynności wykonywane na podstawie umowy zawartej z Powiatem/Fundacją? Jeśli nie, to kto ponosi/będzie ponosił to ryzyko?”

wskazała Pani:

W odpowiedzi na pytanie nr 3: „Czy w umowie z Powiatem/Fundacją są/będą zawarte postanowienia, w ramach których Powiat/Fundacja wzięłaby jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Powiatu/Fundacji?”

wskazała Pani:

W odpowiedzi na pytanie nr 4: „Czy zawarta z Powiatem/Fundacją umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dotycząca nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego przewiduje/będzie przewidywać stałe wynagrodzenie za świadczone usługi? Czy wystąpi również jakaś część wynagrodzenia zmiennego? Jeśli tak, to jaka i od czego ono zależy/będzie zależeć?”

wskazała Pani:

W odpowiedzi na pytanie nr 5: „Czy wynagrodzenie, które Pani otrzymuje/otrzyma od Powiatu/Fundacji za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz usługi nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowi/będzie stanowić przychód, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163)? Jeśli tak, to proszę, aby wskazała Pani konkretny ustęp art. 12 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.

wskazała Pani:

W odpowiedzi na pytanie nr 6: „Czy wynagrodzenie, które Pani otrzymuje/otrzyma od Powiatu/Fundacji za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz usługi nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowi/będzie stanowić przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 ust. 2-9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych? Jeśli tak, to proszę, aby wskazała Pani konkretny ustęp art. 13 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”.

wskazała Pani:

Pytania

1.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu VAT?

2.Czy udzielanie przez Panią w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu VAT?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT. Nie ma Pani samodzielności w zakresie udzielania pomocy prawnej, bowiem udziela jej Pani osobom uprawnionym w ramach punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, w czasie i miejscu określonym w umowie. Nadto nie wykorzystuje Pani do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej własnych zasobów, ale zasoby należące do starostwa i organizacji pozarządowej. Jednocześnie nie ponosi Pani odpowiedzialności ani ryzyka związanego z udzielanymi poradami, a Pani wynagrodzenie jest ustalone na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i niezależne od ilości porad udzielonych w miesiącu.

W odniesieniu do świadczonych przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt. 3 ustawy.

To samo tyczy się świadczenia przez Panią w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Umowa zlecenia, którą podpisze Pani z organizacją pozarządową na świadczenie ww. usług, wyłącza Pani samodzielność w zakresie udzielania przez Panią nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Będzie Pani świadczyć usługi w czasie i miejscu określonym w umowie. Do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego będzie Pani korzystać z zasobów należących do organizacji pozarządowej lub starostwa. Nie będzie Pani ponosić odpowiedzialności, ani ryzyka związanego z udzielanymi poradami. Pani wynagrodzenie będzie miało wymiar ryczałtowy. To oznacza, że zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami współpracy z powiatem oraz stowarzyszeniem, z czynności podlegających ustawie.

Zatem świadczenie przez Panią jako radcę prawnego opisanych usług bezpłatnej pomocy prawnej lub też w przyszłości usług nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie jest Pani (nie będzie) z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług. Tym samym wykonywane czynności nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 3 ustawy:

Zgodnie z art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

W opisie sprawy wskazała Pani, że wynagrodzenie, które otrzymuje Pani za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej i mediacji na podstawie umowy zawartej ze Stowarzyszeniem oraz wcześniej z Powiatem, a także wynagrodzenie, które będzie Pani otrzymywała od Stowarzyszenia za świadczenie usług nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowi/będzie stanowić przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

-wykonywania tych czynności,

-wynagrodzenia, oraz

-odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym, kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią oraz Powiat i Stowarzyszenie.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1 ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady:

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady wskazano, że:

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przytoczyć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcą – Powiatem oraz Stowarzyszeniem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pani za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca (Pani) występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w przedmiotowej sprawie Powiatu oraz Stowarzyszenia.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji, czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu przez zleceniobiorcę ryzyka ekonomicznego.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Pani wątpliwości dotyczą ustalenia, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku stanowi/będzie stanowić świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega/będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.

Mając na uwadze powołane powyżej przepisy prawa na tle przedstawionego przez Panią opisu sprawy należy wskazać, że świadczenie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartych umów z Powiatem oraz Stowarzyszeniem, a także świadczenie w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie mieści/nie będzie mieściło się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest/nie będzie Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Jak wynika bowiem z opisu sprawy, za czynności wykonywane w ramach umowy zawartej ze Stowarzyszeniem nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego, ani ekonomicznego. Ryzyko gospodarcze, ekonomiczne ponosi Stowarzyszenie. Powiat dostaje dotację od Skarbu Państwa, przelewa ją Stowarzyszeniu, a Stowarzyszenie na rzecz Kancelarii Radcy Prawnego tytułem wynagrodzenia za wykonywanie usług w ramach umowy zawartej z Powiatem. Kwota wynagrodzenia za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej jest ustalona z góry w umowie i ja jako wykonawca nie ma Pani na nią wpływu. Zgodnie z zapisami umowy za świadczone usługi, wynagrodzenie Wnioskodawcy wypłaca Kancelaria Radcy Prawego na podstawie dotacji pobranej od Stowarzyszenia, chociaż nie realizuje Pani ww. usług na rzecz Kancelarii Radcy Prawego, tylko na rzecz Stowarzyszenia. Natomiast w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, sieci, bazy aktów prawnych, ryzyko ekonomiczne ponosi Gmina, bowiem ona ma obowiązek to wszystko zapewnić zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z dnia 21 grudnia 2018 r. w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W umowie ze Stowarzyszeniem jest zapis, iż ma Pani korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego, oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń, na potrzeby realizacji świadczeń. Świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej ze Stowarzyszeniem wyraża Pani oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia. Umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawarta ze Stowarzyszeniem przewiduje stałe wynagrodzenie za świadczone usługi, niezależnie od ilości dyżurów, które Pani pełni w danym miesiącu kalendarzowym (ma charakter ryczałtowy). Wynagrodzenie ustalone w umowie jest niezmienne i ustalone na cały rok trwania umowy. W aktualnej umowie o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej ze Stowarzyszeniem nie ma żadnego zapisu tyczącego się odpowiedzialności Stowarzyszenia wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Stowarzyszenia. Tym samym uważa Pani, że nie ma odpowiedzialności wobec osób trzecich również po Pani stronie jako Wykonawcy. Umowa ze Stowarzyszeniem przewiduje wobec Pani możliwość wyciągnięcia konsekwencji finansowych za nienależyte wykonanie umowy, tj. spóźnienia w rozpoczęciu dyżurów, w dostarczaniu oświadczeń i list obecności, skracaniu dyżurów, niepoinformowanie o niemożliwości realizacji dyżuru, czy też niezorganizowanie zastępstwa wg zasad określonych w umowie. Jest to odpowiedzialność Pani osoby za nieprzestrzeganie zapisów przewidzianych w umowie wobec Stowarzyszenia, a nie wobec osób trzecich.

Świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej z Powiatem, wyraża Pani oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Powiatu. W ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej z Powiatem otrzymuje Pani wynagrodzenie bezpośrednio od Powiatu. Powiat otrzymuje dotację od Skarbu Państwa, a następnie przelewa je tytułem Pani wynagrodzenia na rzecz Kancelarii Radcy Prawego. W umowie z Powiatem jest zapis, że Powiat zapewnia Pani lokal biurowy wchodzący w zasób Powiatu/Gminy, w którym wykonuje Pani usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Pomieszczenia te posiadają dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej. Pomieszczenia są wyposażone w niezbędny sprzęt biurowy, zestaw komputerowy oraz szafę do przechowywania dokumentów zawierających dane osobowe klientów punktu. Powiat ponosi koszty materiałów pomocniczych związanych z działalnością Punktu (koszty papieru, tonerów do drukarki itp.) oraz zapewnia dostęp do bazy aktów prawnych poprzez teleinformatyczny system aktów prawnych. Umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawarta z Powiatem przewiduje stałe wynagrodzenie za świadczone usługi, niezależnie od ilości dyżurów, które Pani pełni w danym miesiącu kalendarzowym (ma charakter ryczałtowy). Wynagrodzenie ustalone w umowie jest niezmienne i ustalone na cały rok trwania umowy. W umowie o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej z Powiatem nie ma żadnego zapisu tyczącego się odpowiedzialności Powiatu wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Powiatu. Tym samym uważa Pani, że nie ma odpowiedzialności wobec osób trzecich również po Pani stronie jako Wykonawcy. W umowie znajdują się zapisy przewidujące Pani odpowiedzialność względem Powiatu w przypadku naruszenia przez Panią obowiązków wynikających z niniejszej umowy, np. za nierzetelne dokumentowanie udzielonej pomocy prawnej, czy też niezorganizowanie zastępstwa wg zasad określonych w umowie.

W ramach umowy o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, którą zawrze Pani ze Stowarzyszeniem, nie będzie Pani ponosić ryzyka gospodarczego, ani ekonomicznego. Ryzyko gospodarcze, ekonomiczne będzie ponosić Stowarzyszenie. Świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem będzie Pani wyrażać oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia. W przyszłej umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, którą zawrze Pani ze Stowarzyszeniem, a której treść pokrywa się w całości z zapisami umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej obecnie ze Stowarzyszeniem, będzie przewidziane stałe wynagrodzenie za świadczone usługi, niezależnie od ilości dyżurów, które będzie Pani pełnić w danym miesiącu kalendarzowym (będzie miało charakter ryczałtowy). Wynagrodzenie to będzie niezmienne i ustalone na cały rok trwania umowy. W przyszłej umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, którą zawrze Pani ze Stowarzyszeniem, a której treść pokrywa się w całości z zapisami umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej obecnie ze Stowarzyszeniem, nie ma żadnego zapisu tyczącego się odpowiedzialności Stowarzyszenia wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Stowarzyszenia. Tym samym uważa Pani, że nie będzie takiej odpowiedzialności po Pani stronie jako Wykonawcy. W umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, będą zapisy przewidujące Pani odpowiedzialność względem Stowarzyszenia w przypadku naruszenia przez Panią obowiązków wynikających z zawartej umowy.

Wobec powyższego, w odniesieniu do świadczonych przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, istnieją/zaistnieją przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, co oznacza, że zostały/zostaną spełnione kryteria wyłączające świadczenie ww. usług, objętych zawartymi umowami z Powiatem oraz Stowarzyszeniem, z czynności podlegających ustawie o podatku od towarów i usług. Zatem świadczenie przez Panią, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, opisanych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie stanowi/nie będzie stanowiło wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej, i w efekcie nie jest/nie będzie Pani z tego tytułu podatnikiem podatku od towarów i usług, a wykonywane czynności nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu tym podatkiem.

Podsumowując, należy stwierdzić, że:

1.Udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej i nie podlega opodatkowaniu VAT.

2.Udzielanie przez Panią w przyszłości nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku nie będzie stanowiło świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej i nie będzie podlegało opodatkowaniu VAT.

Tym samym, Pani stanowisko w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 1 i nr 2 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

• stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia,
• zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14b § 3 Ordynacji podatkowej:

Składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego oraz do przedstawienia własnego stanowiska w sprawie oceny prawnej tego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego.

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Pani ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) podanym przez Panią w złożonym wniosku. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków 18/19 prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Informuję również, że niniejszą interpretacją został załatwiony wniosek w zakresie pytań oznaczonych we wniosku nr 1 i nr 2. Natomiast w części dotyczącej pytań oznaczonych we wniosku nr 3 i nr 4 zostało wydane postanowienie o umorzeniu postępowania.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.