Brak prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z realizacją projektu.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

2 maja 2022 r. wpłynął Państwa wniosek z 28 kwietnia 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku prawa do odliczenia podatku naliczonego w związku z realizacją projektu pn. „(...) ”.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenie przyszłego

Gmina jest zarejestrowanym, czynnym podatnikiem VAT. Jako jednostka samorządu terytorialnego wykonuje swoje zadania zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Gmina rozlicza się z podatku VAT z tytułu zawartych umów cywilnoprawnych, świadczy usługi dzierżawy i najmu, między innymi wynajmuje lokale użytkowe, świadczy usługi sprzedaży gruntów.

Stosownie do przepisu art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

Do zadań własnych gminy należy zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty (art. 7 ust. 1 pkt 6; 9; pkt 15; pkt 17 ustawy o samorządzie gminnym).

W szczególności zadania własne obejmują działania z zakresu pomocy społecznej, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej. Gmina, realizując swoje zadania ustawowe, planuje w 2022 r. wyposażyć dwie świetlice wiejskie i dwie świetlice socjoterapeutyczne w tablice touchboard wraz z projektorami oraz w przenośne komputery stanowiące interaktywne pomoce dydaktyczne, które będą wykorzystywane do prowadzenia działalności edukacyjnej w ww. świetlicach.

Gmina  1 czerwca 2021 r. zawarła umowę o dofinansowanie ze środków pochodzących z EFRROW w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014‑2020 na realizację operacji pn. „(…)” w ramach działania „Wsparcie dla rozwoju lokalnego w ramach inicjatywy LEADER”. Gmina w zapytaniu ofertowym wyłoniła wykonawcę inwestycji, a poniesiony wydatek został udokumentowany fakturą wystawioną na Gminę. Za wykonane prace Gmina - inwestor zapłaciła wykonawcy ustaloną kwotę netto powiększoną o podatek VAT od towarów i usług.

Operacja polegająca na wyposażeniu łącznie czterech świetlic (dwóch wiejskich i dwóch socjoterapeutycznych) w nowoczesny sprzęt multimedialny realizuje przedsięwzięcie innowacyjne dla mieszkańców, które przyczyni się do wzmocnienia kapitału społecznego oraz rozwoju produktów lokalnych, jakimi są m.in. usługi kulturalno-edukacyjne. Dzięki zakupionemu sprzętowi wzrośnie jakość świadczonych usług, a także zostanie stworzona możliwość dalszego ich rozwoju. Wykorzystując ww. tablice można w ciekawszy sposób przedstawiać materiały multimedialne, nanosić uwagi, adnotacje, rysunki.

Przedmiotowa inwestycja stanowi zadanie własne Gminy i nie ma charakteru komercyjnego, a wydatki z nią związane nie będą wiązały się w żaden sposób ze sprzedażą opodatkowaną. Gmina nie będzie pobierała opłat za korzystanie z zakupionego sprzętu, ani nie będzie osiągała z tego tytułu żadnych dochodów. Koszt podatku VAT tej inwestycji został uznany za koszt kwalifikowany, ponieważ Gmina nie może w żaden sposób odzyskać poniesionego kosztu podatku VAT.

Gmina jest zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT w ograniczonym zakresie i nie ma możliwości odliczenia podatku VAT z tytułu realizacji wyżej opisanej inwestycji.

Zakupiony sprzęt multimedialny zostanie przekazany nieodpłatnie Gminnemu Ośrodkowi Kultury (dalej: GOK) oraz Środowiskowemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej (dalej: ŚOPS) z siedzibą w (…). Każdy z ww. podmiotów będzie odpowiedzialny za utrzymanie, eksploatację, konserwację itp. dwóch zestawów multimedialnych (tablica touchboard + komputer mobilny).

Użytkownikiem świetlic wiejskich w Gminie na czas nieoznaczony na podstawie zawartych umów użytkowania jest GOK w (…). Organizatorem dla GOK-u w (…) jest Gmina (…). GOK w (…) posiada osobowość prawną i podlega wpisowi do Rejestru samorządowych instytucji kultury prowadzonego przez Burmistrza Gminy (…). GOK w (…) jako użytkownik świetlic wiejskich jest zobowiązany do ponoszenia wszelkich opłat (media, podatki i inne) związanych z użytkowaniem świetlic. Ponadto, na Użytkowniku ciąży  obowiązek zapewnienia sobie własnym staraniem i na własny koszt dostawy energii elektrycznej, gazu ziemnego, wody oraz innych usług komunalnych - wywozu nieczystości płynnych i stałych. Umową użytkowania zawartą z Gminą (…) GOK w (…) zobowiązany jest do korzystania z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem oraz do wykorzystywania jej na cele prowadzenia na niej wyłącznie działalności statutowej. Zgodnie ze Statutem GOK „realizuje swoje zadania m.in. udostępniając pomieszczenia, pracownie, świetlice oraz obiekty sportowe pozostające w administracji Ośrodka organizacjom pozarządowym i osobom indywidualnym w celu realizacji zadań statutowych Ośrodka oraz prowadząc działalność własną w zakresie m.in. usług poligraficznych, wynajmu sal oraz obiektów zarządzanych przez Ośrodek, małej gastronomii”.

Z kolei zgodnie ze statutem stanowiącym załącznik do uchwały (…) Rady Miejskiej w (…) z dnia 30 marca 2005 r. ŚOPS w (…) jest „samodzielną jednostką organizacyjną gminy działającą na podstawie statutu, wykonującą zadania pomocy społecznej. (...) Ośrodek wykonuje zadania własne gminy w zakresie pomocy społecznej kierując się ustaleniami Burmistrza”. ŚOPS nie posiada osobowości prawnej, działa jako jednostka organizacyjna Gminy, utworzona na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i posiada status jednostki budżetowej. Na podstawie stosownych porozumień ŚOPS korzysta ze świetlic socjoterapeutycznych w (…) oraz w (…), w których prowadzi zajęcia plastyczne, gry i zabawy, oferuje pomoc w odrabianiu lekcji oraz organizuje różnego rodzaju zajęcia dla dzieci ze szkół podstawowych jak np. klub nastolatka, treningi umiejętności społecznych. Pomieszczenia wykorzystywane są wyłącznie na potrzeby organizacji zajęć programowych świetlic socjoterapeutycznych, zajęć dydaktycznych, jak również na działalność Klubu Seniora. Przekazany sprzęt zwiększy możliwości i jakość organizacji zajęć kreatywnych - rozwijających wyobraźnię, zajęć socjoterapeutycznych pomagających zrozumieć siebie i innych, zajęć profilaktyczno-wychowawczych, które wyposażają dzieci w wiedzę i umiejętności rozpoznawania rożnych zagrożeń oraz skutecznego reagowania na nie, znacząco przyczyni się do wzmocnienia kapitału społecznego oraz uatrakcyjni inne liczne wydarzenia realizowane w świetlicach tj. warsztaty, cykle szkoleń dla rodziców, kobiet, dla seniorów.

W związku z realizacją zadania i późniejszym utrzymaniem pomocy interaktywnych nie wystąpią przychody z tytułu sprzedaży opodatkowanej po stronie Gminy (w tym po stronie ŚOPS). Ewentualne przychody mogą wystąpić z tytułu używania sprzętu przez GOK.

Pytanie

Czy w związku z realizacją przez Gminę operacji pn. „(...) ” objętej PROW 2014-2020 w zakresie „(...) ”, Gminie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z wystawionych faktur dokumentujących poniesione nakłady na realizację ww. inwestycji?

Państwa stanowisko w sprawie

Prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego). Stosownie do art. 15 ust. 1 i 2 Ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług w zakresie w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15 ww. ustawy, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Zgodnie z art. 15 ust. 6 ww. ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, do realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Gmina, stosownie do art. 2 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym posiada osobowość prawną, wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ww. ustawy, do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 6, pkt 9, pkt 15 i pkt 17 ustawy o samorządzie gminnym zadania własne gminy obejmują działania z zakresu pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych, kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych, wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej.

Działalność ta nie stanowi działalności gospodarczej, a dokonywane przez gminę wydatki związane z zakupem tablic interaktywnych i nieodpłatnym przekazaniem ich Gminnemu Ośrodkowi Kultury w (...) oraz Środowiskowemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej nie powodują wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem VAT przez Gminę, a jedynie związane są z wykonywaniem zadań ustawowych. Nie jest więc możliwe, w opisanej sytuacji, skorzystanie z prawa odliczenia podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym zwrotu podatku VAT.

GOK  ma odrębną osobowość prawną niż Gmina. To oznacza, że ewentualne przychody z odpłatnego udostępnienia zakupionego w ramach projektu sprzętu mogą pojawić się po stronie GOK-u, ale nie będą one stanowiły dochodów opodatkowanych VAT Gminy. Jednocześnie Gmina (...) nie pobiera żadnej odpłatności (czynszu) za prowadzenie działalności odpłatnej w świetlicach wiejskich. Ewentualne wykorzystanie zakupionego w ramach projektu sprzętu przez Gminę wiązać się będzie tylko z działalności nieodpłatną w ramach wykonywania zadań własnych gminy związanych z kulturą i rekreacją, utrzymaniem gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej, wspieraniem i upowszechnianiem idei samorządowej, w tym z tworzeniem warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych oraz z wdrażaniem programów pobudzania aktywności obywatelskiej.

Na powyższe nie będzie miało wpływu ewentualne czerpanie pożytków przez GOK w (...) posiadający osobowość prawną, bowiem GOK wykonuje swoją działalność w imieniu własnym i na własną rzecz, a zatem jego przychody w żaden sposób nie mogą stanowić dochodów Gminy. Skoro jednocześnie Gmina nie będzie pobierała żadnej odpłatności od GOK-u, po stronie Gminy nie pojawi się w związku z zakupem i eksploatacją zakupionego w ramach projektu sprzętu żaden dochód opodatkowany VAT.

ŚOPS w (...) jest wyodrębnioną jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, która prowadzi swoją działalność w formie jednostki budżetowej. Realizuje ona na rzecz gminy zadania zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 6 ustawy o samorządzie gminnym. Z dniem 1 stycznia 2017 r. doszło do scentralizowania rozliczeń gminy oraz jej jednostek budżetowych, w związku z czym ŚOPS nie jest odrębnie od Gminy zarejestrowanym podatnikiem VAT.

W strukturze ŚOPS-u funkcjonuje świetlica będąca placówką wsparcia dziennego, o której mowa w art. 18 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447). Celem świetlicy jest realizacja zadań własnych Gminy wymienionych w ww. ustawie.

W myśl art. 16 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej obowiązek zapewnienia realizacji zadań pomocy społecznej spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej w zakresie ustalonym ustawą. Wśród działań podejmowanych w ramach pomocy społecznej są zadania mające charakter odpłatny np. zapewnienie usług opiekuńczych, jednakże taką czynnością nie jest prowadzenie świetlic socjoterapeutycznych, w których dzieci przebywają nieodpłatnie (zgodnie z regulaminem specjalistycznej placówki wsparcia dziennego - świetlicy socjoterapeutycznej wraz z filiami świetlicy). Działalność gminy w ramach pomocy społecznej wpisuje się w cel prowadzonej działalności gminy. Gmina nie będzie prowadzić działalności opodatkowanej podatkiem od towarów usług, która byłaby związana z poniesionymi przez nią wydatkami w związku z realizacją zadań będących przedmiotem niniejszego wniosku. Podjęcie wszelkich czynności związanych z zakupem wyposażenia do świetlic będzie służyć realizacji zadań własnych Gminy w postaci zaspokajania potrzeb społeczności lokalnej. Realizacja zadania nie będzie służyła Wnioskodawcy do wykonywania jakichkolwiek odpłatnych czynności na podstawie umów cywilnoprawnych (w szczególności Gmina nie zamierza udostępniać odpłatnie świetlic podmiotom zewnętrznym). Zadanie to wpisuje się w publicznoprawną aktywność Gminy jako organu władzy publicznej, stanowiąc w ten sposób środek do realizacji obligatoryjnych zadań publicznych, jakimi są zadania w zakresie polityki społecznej, edukacji, oświaty oraz pomocy społecznej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U.  2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą. W myśl tego przepisu:

Art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy:

Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego.

Przedstawiona wyżej zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto ustawodawca stworzył podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno tzw. przesłanek pozytywnych, to jest m.in. tego, że zakupy będą wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W myśl art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy:

Jak stanowi art. 88 ust. 4 ustawy:

Stosownie zatem do cytowanych przepisów na zakres prawa do odliczeń w sposób bezpośredni wpływa pojmowanie statusu danego podmiotu jako podatnika podatku od towarów i usług wykonującego czynności opodatkowane. Tylko podatnik w rozumieniu art. 15 ustawy, ma prawo do odliczenia podatku naliczonego. Co do zasady status podatnika związany jest z prowadzeniem przez dany podmiot działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy.

Art. 15 ust. 1 ustawy:

Art. 15 ust. 2 ustawy:

Zgodnie z przepisem art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559 ze zm.):

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym:

W myśl art. 7 ust. 1 pkt 6, pkt 9, pkt 15 i pkt 17  ww. ustawy:

Wskazali Państwo, że zamierzają zrealizować zadanie pn. „(…)”. Operacja polegająca na wyposażeniu łącznie czterech świetlic (dwóch wiejskich i dwóch socjoterapeutycznych) w nowoczesny sprzęt multimedialny realizuje przedsięwzięcie innowacyjne dla mieszkańców, które przyczyni się do wzmocnienia kapitału społecznego oraz rozwoju produktów lokalnych, jakimi są m.in. usługi kulturalno-edukacyjne.

Państwa wątpliwości dotyczą prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków poniesionych z tytułu realizacji ww. zadania.

Rozliczenie podatku naliczonego na zasadach określonych w art. 86 ust. 1 ustawy, uwarunkowane jest tym, aby nabywane towary i usługi były wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Z okoliczności sprawy wynika, że zakupiony sprzęt multimedialny zostanie przekazany nieodpłatnie Gminnemu Ośrodkowi Kultury (GOK) oraz Środowiskowemu Ośrodkowi Pomocy Społecznej (ŚOPS) z siedzibą w (…). Każdy z ww. podmiotów będzie odpowiedzialny za utrzymanie, eksploatację, konserwację itp. dwóch zestawów multimedialnych (tablica touchboard + komputer mobilny). W związku z realizacją zadania i późniejszym utrzymaniem pomocy interaktywnych nie wystąpią przychody z tytułu sprzedaży opodatkowanej po stronie Gminy.

Zatem w omawianej sprawie warunek uprawniający do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego nie będzie spełniony, ponieważ nabywane towary i usługi do realizacji ww. zadania nie będą wykorzystywane przez Państwa do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.

Nieodpłatne udostępnienie zakupionego sprzętu multimedialnego i pomocy interaktywnych nie będzie wiązało się z wykorzystaniem nabywanych przez Państwa w związku z realizacją ww. zadania towarów i usług do czynności opodatkowanych.

W konsekwencji, nie będą Państwo mieli prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwoty podatku VAT naliczonego wynikającego z faktur dokumentujących wydatki dotyczące realizacji zadnia pn. „(…)”.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Interpretacja dotyczy tylko pytania (przedmiotu wniosku), które Państwo przedstawili  nie dotyczy innych kwestii poruszanych przez Państwa we wniosku, które nie zostały objęte pytaniem.

Ponadto tut. Organ informuje, że organy podatkowe nie są kompetentne do rozstrzygania wątpliwości podatników odnośnie możliwości zaliczenia wartości podatku od towarów i usług do kosztów kwalifikowanych. Kwestię tę rozstrzygają bowiem przepisy regulujące zasady korzystania ze środków bezzwrotnej pomocy zagranicznej. Zasady i przepisy podatkowe przywołane w uzasadnieniu niniejszej interpretacji mogą być jedynie pomocne Państwu przy dokonywaniu oceny, czy podatek VAT w tej sytuacji powinien być kosztem kwalifikowanym.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Państwa sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i muszą się Państwo zastosować do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Pańtwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).