Zwolnienie od podatku usług zarządzania zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b. - Interpretacja

Interpretacja indywidualna z dnia 29.10.2020, sygn. 0112-KDIL1-2.4012.376.2020.1.AW, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Temat interpretacji

Zwolnienie od podatku usług zarządzania zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r., poz. 1325, z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku sygnowanym datą 30 lipca 2020 r. (data wpływu 30 lipca 2020 r.), uzupełnionym pismem z dnia 30 lipca 2020 r. (data wpływu 30 lipca 2020 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zastosowania zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed i po dniu 4 czerwca 2016 r. w związku ze świadczeniem usług na podstawie umowy o obsługę prawną jest prawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 30 lipca 2020 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed i po dniu 4 czerwca 2016 r. w związku ze świadczeniem usług na podstawie umowy o obsługę prawną. Wniosek uzupełniono pismem z dnia 30 lipca 2020 r. o dowód potwierdzający dokonanie opłaty oraz wyciąg z KRS.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny i następujące zdarzenie przyszłe.

Kancelaria jest spółką wchodzącą w skład Grupy (w Polsce do grupy A, dalej: Grupa), tj. grupy podmiotów realizującej model biznesowy oparty na następujących założeniach:

zakup portfeli wierzytelności na rachunek własny,
zarządzanie portfelami inwestycyjnymi obejmującymi wierzytelności powiązanych lub stowarzyszonych funduszy oraz świadczenie usług związanych z dochodzeniem wierzytelności na zlecenie i w imieniu innych podmiotów.

Kancelaria nie posiada zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszy sekurytyzacjnych. Przedmiotem działalności gospodarczej Kancelarii jest szeroko rozumiana obsługa prawna. Do głównych obszarów usług świadczonych przez Kancelarię na rzecz funduszy sekurytyzacyjnych należą w szczególności:

dochodzenie wierzytelności na drodze pozasądowej, sądowej i egzekucyjnej,
analiza portfeli wierzytelności będących w posiadaniu funduszy sekurytyzacyjnych, pod kątem typowania spraw do pomocy prawnej,
doradztwo prawne, polegające na opiniowaniu projektów umów w związku z nabywanymi przez fundusze sekurytyzacyjne wierzytelnościami oraz innych dokumentów związanych z nabywanymi pakietami wierzytelności.

Kancelaria zarejestrowana jest jako podatnik VAT czynny.

W skład Grupy wchodzi również spółka X S.A. (dalej: X lub Zarządzający), której działalność gospodarcza skupia się głównie na zarządzaniu portfelami wierzytelności ulokowanymi w Funduszach. X posiada ostateczną decyzję Komisji Nadzoru Finansowego udzielającą zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego.

W ramach realizacji wspólnego modelu biznesowego X i Kancelaria nawiązują współpracę z Funduszami reprezentowanymi przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych. Współpraca X i Kancelarii z Funduszami ma na celu zarządzanie całością portfela inwestycyjnego tych Funduszy, tj. portfela obejmującego sekurytyzowane wierzytelności.

Ww. współpraca formalnie opiera się na dwóch powiązanych ze sobą funkcjonalnie umowach:

zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami Funduszy zawierana przez X z towarzystwem funduszy inwestycyjnych zarządzającym danym Funduszem oraz
umowę zlecenia świadczenia pomocy prawnej zawieranej przez Kancelarię bezpośrednio z Funduszem, które jest reprezentowane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

Jednocześnie X oraz Kancelaria działają wspólnie, podejmując działania dla osiągnięcia celów inwestycyjnych obsługiwanych Funduszy w zakresie i w sposób określony w Procedurze zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami (dalej: Procedura), w szczególności w zakresie dotyczącym zasad windykacji, która zgodnie z art. 192 ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (dalej: UFI) stanowi jeden z elementów wniosku o wydanie zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami.

Tak jak to zostało wskazane wcześniej umowa o zarządzanie zawierana jest pomiędzy X a towarzystwem funduszy inwestycyjnych, które zarządza określonym Funduszem.

Natomiast umowa zlecenia świadczenia pomocy prawnej zawierana jest przez Kancelarię z Funduszem reprezentowanym i zarządzanym przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych w celu określenia warunków i zakresu usług zarządzania świadczonych przez Kancelarię na rzecz Funduszu.

Na podstawie umowy o zarządzanie, Zarządzający zarządza całością portfela inwestycyjnego Funduszu, obejmującego pakiety wierzytelności i/lub sekurytyzowane wierzytelności w sposób zapewniający dążenie do realizacji celu inwestycyjnego Funduszu (zarówno w aspekcie zarządzania portfelem wierzytelności i obsługi prawnej, jak i w aspekcie procesu inwestycyjnego). Umowa ta precyzuje zakres czynności składających się na kompleksową usługę zarządzania (obejmującą zarządzanie portfelem oraz obsługę prawną). Umowa o zarządzanie była kilkukrotnie aktualizowana, dostosowywana do aktualnych potrzeb, czasami zmiany wynikały ze zmiany towarzystwa funduszy inwestycyjnych, które zarządzało Funduszami. Niemniej jednak charakter i istota świadczonej usługi zarządzania nie ulegała zmianie. Zgodnie z postanowieniami umów o zarządzanie, w ramach zarządzania portfelami Funduszy, Zarządzający:

aktywnie poszukuje wierzytelności, które mogą zostać nabyte przez Fundusz do portfela,
przeprowadza analizę przedinwestycyjną nabywanych do portfela wierzytelności oraz dokumentuje ten proces,
reprezentuje Fundusz w procesie inwestycyjnym, w tym między innymi dokonuje badania stanu wierzytelności przed złożeniem oferty, składa oferty i negocjuje warunki zakupu i sprzedaży wierzytelności, przy czym Zarządzający w ramach negocjowania warunków zakupu wierzytelności jest zobowiązany do podjęcia każdorazowo działań, z zachowaniem należytej staranności, mających na celu zobowiązanie zbywcy wierzytelności do niezwłocznego przekazywania należnych Funduszowi wpłat dłużników oraz do dokumentowania tych działań podejmowanych w ramach negocjacji. Ponadto Zarządzający zobowiązuje się zapewnić w toku negocjacji, o których mowa powyżej, spełnienie wymogów określonych w art. 51-53 Rozporządzenia 231/2013, o ile przepisy te będą miały zastosowania do przedmiotowej transakcji,
nabywa wierzytelności do portfela,
odbiera dokumentację dotyczącą wierzytelności nabywanych do portfela,
prowadzi ewidencję analityczną wierzytelności wchodzących w skład portfela,
obsługuje wierzytelności wchodzące w skład portfela w tym uzgadnia stan wierzytelności wchodzących w skład portfela,
prowadzi i koordynuje działania windykacyjne (przedsądowe, sądowe, egzekucyjne),
prowadzi ewidencję zabezpieczeń wierzytelności i podejmuje wszelkie niezbędne czynności związane z administrowaniem zabezpieczeniami wierzytelności i realizacją praw wynikających z tych zabezpieczeń, w tym podejmuje, na zasadach określonych w Procedurze oraz zgodnie z przepisami prawa i postanowieniami Statutu, działania mające na celu nabycie przez Fundusz własności przedmiotu zabezpieczenia wierzytelności, a także niezwłoczne zbycie nabytych w ten sposób rzeczy i praw celem zaspokojenia wierzytelności; do czasu zbycia rzeczy i praw nabytych w drodze realizacji zabezpieczeń wierzytelności, Zarządzający zobowiązany jest do podejmowania działań z zachowaniem najwyższej staranności zawodowej mających na celu zachowanie nabytych rzeczy i praw w stanie niepogorszonym, zarządzania nimi zgodnie z przepisami prawa, postanowieniami Statutu oraz interesem Funduszu i uczestników, w tym ograniczając ryzyka związane z ich własnością, realizacji wszelkich obowiązków wynikających z ich własności, a także podejmuje działania w celu niezwłocznej ich sprzedaży,
zleca profesjonalnym, uprawnionym podmiotom zewnętrznym wykonywanie następujących czynności w imieniu Funduszu, w zakresie niezbędnym dla prawidłowego i efektywnego dochodzenia wierzytelności: wykonywanie usług rzeczoznawstwa, w szczególności w zakresie dokonywania wycen, pośrednictwa obrotu nieruchomościami, usług komisowych, usług związanych z odbiorem, transportem oraz przechowaniem przedmiotów zabezpieczenia lub przedmiotów wierzytelności, zarządzania nieruchomościami, usług remontowych przedmiotów zabezpieczeń wierzytelności sekurytyzowanych dokonywanych w celu przygotowania ich do sprzedaży po przejęciu, wykonywania obowiązków analitycznych i raportowych,
wystawia wyciągi z ksiąg rachunkowych Funduszu i je podpisuje, na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez Fundusz i w jego zakresie,
podejmuje działania zmierzające do restrukturyzacji zadłużenia, w szczególności zawiera ugody z dłużnikami, których wierzytelności wchodzą w skład portfela, składa oświadczenia między innymi o odroczeniu terminów płatności, rozłożeniu spłaty na raty, zaniechania dochodzenia całości lub części, bądź umorzeniu całości lub części zadłużenia według swojego uznania,
przygotowuje i dostarcza towarzystwu funduszy inwestycyjnych dokumenty umożliwiające przeprowadzenie wyceny wierzytelności wchodzących w skład portfela, a także zapewnia dostarczenie towarzystwu dokumentów umożliwiających przeprowadzenie wyceny nieruchomości i ruchomości, które staną się własnością Funduszu w toku obsługi wierzytelności poprzez nabycie przez Fundusz własności przedmiotu zabezpieczenia wierzytelności oraz zawiera w imieniu Funduszu umowy o dokonywanie wycen tych nieruchomości i ruchomości, z zastrzeżeniem spełnienia wszelkich wymogów przewidzianych przepisami prawa przewidzianych dla zawarcia takich umów,
zbywa wierzytelności wchodzące w skład portfela,
przechowuje i archiwizuje dokumentację dotyczącą wierzytelności wchodzących w skład portfela,
wybiera Kancelarie świadczące usługi prawne na rzecz Funduszu w zakresie postępowań sądowych oraz pozasądowych dotyczących wierzytelności oraz koordynuje pracę Kancelarii,
prowadzi komunikację z dłużnikami, w tym w szczególności informuje każdego dłużnika o nabyciu przez Fundusz wierzytelności wobec niego, odpowiada na korespondencję przychodzącą od dłużników oraz odpowiada na skargi składane przez dłużników,
ustala aktualny adres dłużników w Centralnym Biurze Adresowym, w innych rejestrach lub w inny zgodny z prawem sposób,
na podstawie umowy/umów zawartych przez Fundusz z Biurem (dalej: Biuro), przekazuje do Biura informacje o zobowiązaniach dłużników Funduszu oraz podejmuje wszelkie czynności prawne oraz faktyczne związane z wykonywaniem obowiązków wskazanych powyżej, niezbędnych dla prawidłowego wykonania postanowień tej umowy/umów, niezależnie od rodzaju lub źródła ich powstania, jak również prowadzi nadzór nad należytym wykonywaniem obowiązków przez Biuro. Zarządzający będzie przekazywać dane do Biura wedle własnego uznania i oceny, mając na uwadze zwiększenie skuteczności podejmowanych działań dla wykonywania Umowy w sposób określony w ustawie z dnia 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych oraz wymianie danych gospodarczych (Dz. U. z 2011 r., Nr 182, poz. 1228, z późn. zm.), ustawy o ochronie danych osobowych oraz innych powszechnie obowiązujących przepisach prawa,
w przypadkach wyraźnie określonych w umowie o zarządzanie przyjmuje wpłaty od dłużników na poczet wierzytelności i rozdziela je niezwłocznie na właściwe rachunki bankowe Funduszu.

Dodatkowo, Zarządzający dokonuje w imieniu i na rachunek Funduszu weryfikacji wysokości, akceptacji oraz płatności kosztów związanych z przejmowaniem na własność, zarządzaniem i utrzymaniem nieruchomości i ruchomości nabytych przez Fundusz w drodze realizacji zabezpieczeń wierzytelności. Ponadto, Zarządzający w ramach zarządzania portfelem:

przygotowuje i przedkłada towarzystwu funduszy inwestycyjnych raporty, o których mowa w umowie,
upewnia się, że Fundusz posiada lub będzie posiadał środki finansowe niezbędne do nabycia wierzytelności przed złożeniem przez Zarządzającego oferty nabycia Wierzytelności,
upewnia się, przed podpisaniem przez Zarządzającego umowy nabycia wierzytelności, że wszelkie zgody organów Funduszu wymagane statutem i przepisami prawa dla przeprowadzenia danej transakcji oraz złożenia oferty zostały wydane,
prowadzi księgi pomocnicze Funduszu, które stanowią część ksiąg rachunkowych Funduszu, zgodnie z postanowieniami ustawy o rachunkowości oraz sporządza w imieniu i na rzecz Funduszu wyciągi z ksiąg rachunkowych Funduszu, stanowiących podstawę wpisu w księdze wieczystej lub rejestrze zastawów,
dokumentuje źródła będące podstawą decyzji inwestycyjnych dotyczących portfela zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami prawa, w tym do:
- przygotowania wspólnie z towarzystwem funduszy inwestycyjnych dokumentu strategii inwestycyjnej oraz
- dokumentowania transakcji, które nie zostały zawarte w ramach strategii inwestycyjnej, w sposób określony we właściwych przepisach prawa.

Dodatkowo, Zarządzający ma obowiązek stosować tzw. procedurę zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami, stanowiącą załącznik nr 3 do przedmiotowej umowy, która precyzuje czynności zarządzania portfelami wierzytelności, o których była mowa powyżej. Procedura ta została zaktualizowana w czerwcu 2020 r. Procedura jest przyjmowana uchwałą zarządu X. W procedurze zawarty jest również szczegółowy opis działań Zarządzającego, dotyczący możliwych kanałów kontaktu z dłużnikiem aż do momentu, w którym zarządzanie danym portfelem/lub jego częścią przechodzą z obsługi polubownej na obsługę prawną.

Z postanowień dotyczących przedmiotu umowy o zarządzanie wynika zastrzeżenie, iż usługa zarządzania w zakresie w jakim dotyczy prowadzenia działań windykacyjnych, sądowych, egzekucyjnych zostanie powierzona Kancelarii świadczącej usługi prawne na rzecz Funduszu w zakresie postępowań sądowych oraz pozasądowych dotyczących zarządzanych przez X portfeli wierzytelności. Innymi słowy ten element usługi zarządzania wykonywany będzie przy udziale Kancelarii świadczącej ogólną obsługę prawną w zakresie dochodzenia wierzytelności (przy czym X koordynuje również tę część pracy Kancelarii jako Zarządzający). Na wstępie umowy o zlecenie pomocy prawnej pomiędzy Funduszem a Kancelarią przywołane zostaje X jako podmiot świadczący usługi na podstawie umowy o zarządzanie zawartej z towarzystwem funduszy inwestycyjnych. X w tej umowie zostało również upoważnione przez Fundusz do przekazania Kancelarii dokumentacji wierzytelności z pakietu sekurytyzowanych wierzytelności w niezbędnym zakresie.

Zgodnie z umową o zlecenie pomocy prawnej pomiędzy Kancelarią a Funduszami zarządzanie portfelami przez Kancelarię obejmuje:

udzielanie porad prawnych w zakresie analizy prawnej pod kątem wytypowania wierzytelności w odniesieniu do których w ocenie Kancelarii niezbędna jest pomoc prawna (po uprzednim wskazaniu pakietów wierzytelności przez Zarządzającego),
prowadzenie konsultacji, przekazywanie opinii w zakresie rekomendacji dotyczących zawieranych ugód sądowych i pozasądowych,
dokonywanie wszelkich czynności związanych z obsługą prawną Funduszy w zakresie sprawowania zastępstwa prawnego we wszystkich postępowaniach sądowych i egzekucyjnych związanych z dochodzeniem należności przysługujących Funduszom wobec osób trzecich, w szczególności:
- występowanie do dłużników Funduszu z wezwaniami do dobrowolnego spełnienia świadczenia pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego lub egzekucyjnego,
- kierowanie spraw na drogę postępowania sądowego,
- zawieranie ugód sądowych i pozasądowych,
- prowadzenie spraw celem uzyskania tytułu wykonawczego,
- prowadzenie spraw w postępowaniu egzekucyjnym,
- prowadzenie spraw w postępowaniu karnym w zakresie roszczeń majątkowych,
- składanie w imieniu Funduszu oświadczeń w sprawie: umorzenia, długu, odroczenia płatności długu, rozłożenia długi na raty,
- dochodzenia roszczeń z weksli przekazanych przez Fundusz,
- składanie wniosków o wpis w księdze wieczystej lub księdze zastawów.

Proces obsługi prawnej przebiega w Zespole, który bardzo ściśle współpracuje z zespołami operacyjnymi Zarządzającego. Ta współpraca Zarządzającego z Kancelarią (profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi prawne) z punktu widzenia Funduszy jest niezbędna aby zapewnić jednolitą, spójną i kompleksową usługę zarządzania aktywami Funduszy. De facto, z punktu widzenia biznesowego, efekty tej współpracy stanowią dla Funduszy jedną usługę zarządzania, o czym świadczą zapisy umów o zarządzanie oraz zapisy umów o zlecenie pomocy prawnej. Nawet sama Procedura obowiązująca u Zarządzającego (stanowiąca załącznik do umowy o zarządzanie i będąca elementem koniecznym nałożonym przez Komisję Nadzoru Finansowego), również precyzuje schemat i elementy tej części usługi zarządzania która świadczona jest przez Kancelarię i polega na szeroko rozumianej pomocy prawnej.

Na podstawie umów pomiędzy Funduszami a Kancelarią, Fundusze zobowiązane są do wypłaty wynagrodzenia na rzecz Kancelarii za usługi pomocy prawnej na warunkach określonych w tychże umowach. Usługi pomocy prawnej świadczonej przez Kancelarię na rzecz Funduszu stanowią usługę ciągłą i są immanentnie związane z usługami świadczonymi przez Zarządzającego na rzecz towarzystwa funduszy inwestycyjnych reprezentującego tenże Fundusz. Innymi słowy, Kancelaria świadczy usługi pomocy prawnej tylko na rzecz Funduszy i w takim zakresie w jakim X zarządza portfelami danego Funduszu na podstawie umowy o zarządzanie z towarzystwem funduszy inwestycyjnych. Schemat usługi zarządzania polegającej na pomocy prawnej, świadczonej przez Kancelarię, wynika również z wcześniej wspomnianej Procedury. Zgodnie z Procedurą, po zakwalifikowaniu spraw do działań prawnych w oparciu o obowiązującą u Zarządzającego strategię, X podejmuje odpowiednie działania lub sprawa kierowana jest do Kancelarii celem podjęcia działań.

Działania prawne obejmują działania sądowe i egzekucyjne, jak również obsługę ugód zawieranych z dłużnikami. Decyzje dotyczące zawierania przez Kancelarię ugód z dłużnikami są każdorazowo konsultowane z Zarządzającym, który w tym zakresie ma pełną decyzyjność powierzoną przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych na podstawie zawartej umowy o zarządzanie. Zarządzający dba o pełną wymianę informacji z Kancelarią, działając w interesie Funduszu i dłużnika. X na bieżąco kontroluje realizację działań sądowych i egzekucyjnych zleconych Kancelarii.

Zarządzający lub Kancelaria jest upoważniona przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych do działania w imieniu Funduszu w postępowaniach administracyjnych toczonych przed organami administracji państwowej, w których Fundusz jest stroną w zakresie związanym z dochodzeniem roszczeń z pakietów sekurytyzowanych wierzytelności nabytych przez Fundusz.

Dodatkowo Kancelaria pełni istotną rolę w procesie inwestycyjnym, podczas którego Fundusz nabywa pakiety wierzytelności, doradzając i opiniując pod kątem prawnym wszelkie dokumenty związane z planowanym nabyciem pakietu wierzytelności. Z umowy o obsługę prawną wynika także, iż warunkiem koniecznym do reprezentowania Funduszu przed sądami powszechnymi i innymi organami jest udzielenie przez Fundusz pełnomocnictw procesowych wskazanym przez Kancelarię pracownikom lub współpracownikom Kancelarii, w szczególności radcom prawnym i aplikantom radcowskim działającym na zlecenie Kancelarii, upoważniających ich do działania w imieniu Funduszu w postępowaniach przed sądami powszechnymi oraz innymi organami z prawem udzielenia substytucji.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania:

Czy usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym umowy o obsługę prawną korzystają ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 4 czerwca 2016 r.?

Zdaniem Wnioskodawcy:

Ad 1
Usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym umowy o zlecenie pomocy prawnej korzystają ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 4 czerwca 2016 r.
Ad 2
Usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym umowy o zlecenie pomocy prawnej korzystają ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym od dnia 4 czerwca 2016 r.

Uzasadnienie stanowiska

Stan prawny obowiązujący przed 4 czerwca 2016 r.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 4 czerwca 2016 r., zwolnieniu z VAT podlegają usługi zarządzania:

funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych,
portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

Jednocześnie w myśl art. 3 ust. 1 UFI, fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Natomiast stosownie do treści art. 14 ust. 3 UFI, fundusz inwestycyjny może być utworzony jako:

fundusz inwestycyjny otwarty;
specjalistyczny fundusz inwestycyjny otwarty;
fundusz inwestycyjny zamknięty.

Jednocześnie zgodnie z art. 183 ust. 1 UFI, fundusz inwestycyjny zamknięty może być utworzony jako fundusz sekurytyzacyjny dokonujący emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności, w tym wierzytelności finansowanych ze środków publicznych w rozumieniu odrębnych przepisów, lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności.

Na podstawie art. 183 ust. 2 pkt 2 UFI, fundusz sekurytyzacyjny może być tworzony jako niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny.

W analizowanym okresie (tj. do dnia 4 czerwca 2016 r.) ustawa o VAT nie posługiwała się pojęciem alternatywnych funduszy inwestycyjnych. Termin ten nie występował również w UFI. Forma ta została wprowadzona bowiem dopiero na mocy ustawy z dnia 31 marca 2016 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2016 r., poz. 615; dalej ustawa nowelizująca), która weszła w życie dnia 4 czerwca 2016 r.

Z powyższych przepisów wynika, iż zwolnienie od VAT w przedmiotowym okresie znajdowało zastosowanie do usług zarządzania funduszami inwestycyjnym i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych oraz portfelami tych funduszy w rozumieniu przepisów UFI, a zatem do usług zarządzania:

funduszem inwestycyjnym otwartym oraz jego portfelem inwestycyjnym,
specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym oraz jego portfelem inwestycyjnym,
funduszem inwestycyjnym zamkniętym (w tym również funduszem sekurytyzacyjnym) oraz jego portfelem inwestycyjnym,
zbiorczymi portfelami papierów wartościowych.

Stan prawny obowiązujący po dniu 4 czerwca 2016 r.

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym po dniu 4 czerwca 2016 r., zwalnia się od VAT usługi zarządzania:

funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

W świetle powyższego, należy uznać, iż zwolnienie od VAT w obecnym stanie prawnym (tj. od dnia 4 czerwca 2016 r.) tak jak i poprzednio znajduje zastosowanie do usług zarządzania następującymi funduszami (oraz ich portfelami):

specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym,
funduszem inwestycyjnym zamkniętym (w tym m.in. funduszem sekurytyzacyjnym).

W polskim systemie podatkowym, nieco inaczej niż w prawodawstwie Unii Europejskiej, uregulowano koncepcję zwolnienia od VAT usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi i ich portfelami inwestycyjnymi. W ustawie o VAT mowa jest o zwolnieniu od podatku dwóch rodzajów usług:

usług zarządzania funduszem inwestycyjnym,
usług zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszy inwestycyjnych.

Z kolei, zgodnie z art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (dalej: Dyrektywa VAT), państwa członkowskie zwalniają transakcje zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, określonymi przez państwa członkowskie.

Praktyka orzecznicza Trybunatu Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: TSUE) wskazuje jednak, że zarządzanie portfelem inwestycyjnym jest elementem szeroko rozumianej koncepcji usługi zarządzania funduszem inwestycyjnym. W związku z powyższym wskazana wcześniej nieco inna konstrukcja zwolnienia podatkowego nie wpływa na fakt, że oba elementy: zarządzanie funduszem inwestycyjnym oraz zarządzanie jego portfelem powinny być traktowane jako usługa zwolniona od VAT zarówno na gruncie przepisów krajowych, jak i Dyrektywy VAT. Zwolnienie przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT dotyczy wszystkich funduszy inwestycyjnych działających na podstawie polskiego prawa, w tym funduszu sekurytyzacyjnego. Zatem zarządzanie portfelem funduszu sekurytyzacyjnego, którego aktywami są wierzytelności jest zwolnione od podatku VAT.

Mając to na względzie, dla stwierdzenia czy usługa świadczona przez Kancelarię na rzecz Funduszu może być objęta zwolnieniem od VAT konieczne jest ustalenie czy mieści się ona w zakresie pojęcia zarządzanie.

Do dnia 1 kwietnia 2013 r. usługa zarządzania była zdefiniowana w art. 43 ust. 8 ustawy o VAT, zgodnie z którym przez zarządzanie w rozumieniu art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b tej ustawy należało rozumieć:

zarządzanie aktywami;
dystrybucję tytułów uczestnictwa;
tworzenie rejestrów uczestników i administrowanie nimi;
prowadzenie rachunków rejestrów aktywów;
przechowywanie aktywów.

Jednakże dnia 1 kwietnia 2013 r. powyższy przepis został uchylony. Powodem jego uchylenia zgodnie z uzasadnieniem do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (druk sejmowy nr 805; dalej: Uzasadnienie) przewidującego uchylenie art. 43 ust. 8 ustawy o VAT była konieczność dostosowania przepisów ustawy o VAT do orzecznictwa TSUE. Jak wynika z Uzasadnienia: W wyroku w sprawie C-169/04 Abbey National Trybunał wskazał, że art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy nie zawiera żadnej definicji pojęcia zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi. Wykładnia tego przepisu powinna być dokonywana z uwzględnieniem kontekstu, w jaki się wpisuje, celów oraz układu tej dyrektywy oraz z uwzględnieniem zwłaszcza ratio legis zwolnienia, które przewiduje pkt 59 tego wyroku.

Obecnie zatem, ani przepisy ustawy o VAT ani Dyrektywa VAT nie definiują pojęcia zarządzania funduszami inwestycyjnymi. Powinno ono zatem zostać ustalone:

poprzez odwołanie się do potocznego znaczenia pojęcia zarządzania,
poprzez odwołanie się do innych aktów prawnych odnoszących się do zarządzania,
językowe znaczenie pojęcia zarządzania funduszami inwestycyjnymi.

Pojęcie zarządzać oznacza: (1) wydać polecenie, (2) sprawować nad czymś zarząd (wg słownika PWN). Zgodnie z Encyklopedią PWN zarządzanie oznacza zbiór działań zmierzających do osiągnięcia określonego celu związanego z interesem (potrzebą) danego przedmiotu zarządzania, realizowanych w następującej sekwencji: planowanie (wybór celów i sposobów ich osiągania oraz precyzowanie stosownych zadań i terminów ich wykonania); organizowanie (przydzielanie i zapewnianie zasobów, niezbędnych do realizacji zaplanowanych działań, w sposób gwarantujący skuteczność i sprawność zarządzania); przewodzenie (kierowanie, motywowanie do współpracy w trakcie realizacji zadań); kontrolowanie (stała obserwacja postępów i podejmowania korygujących decyzji).

Zatem, zastosowanie wykładni językowej prowadzi do wniosku, iż przez zarządzanie funduszami inwestycyjnymi należy rozumieć zespół czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu związanego z interesem Funduszu, realizowanych poprzez planowanie, organizowanie, przewodzenie oraz kontrolowanie.

Dodatkowo, działalność funduszy inwestycyjnych, w tym również funduszy sekurytyzacyjnych, jest ściśle regulowana przepisami UFI. Przedmiotem działalności tych podmiotów jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, w niektórych przypadkach również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe.

Niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny jest obowiązany lokować nie mniej niż 75% wartości aktywów funduszu, a w przypadku niestandaryzowanego funduszu sekurytyzacyjnego z wydzielonymi subfunduszami nie mniej niż 75% wartości aktywów każdego subfunduszu, w:

określone wierzytelności;
papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności pieniężne;
prawa do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności (art. 187 ust. 3 UFI).

Przedmiotem działalności funduszu sekurytyzacyjnego jest zatem nabywanie wierzytelności oraz ich egzekwowanie. Czynności zarządzania portfelem takiego funduszu muszą z natury rzeczy uwzględniać specyfikę jego aktywów, jakimi są wierzytelności. Cel i istota tych czynności są tożsame z celem i istotą czynności podejmowanych w ramach zarządzania aktywami finansowymi, przy czym portfele wierzytelności to specyficzny rodzaj aktywa finansowego, różny od akcji i innych papierów wartościowych, stąd też działania podejmowane w ramach zarządzania portfelami wierzytelności muszą być dostosowane do charakteru tych aktywów. Zatem, w praktyce charakter czynności wykonywanych przez zarządzającego funduszem sekurytyzacyjnym zdeterminowany jest naturą aktywa, zaś istotą tych czynności jest kompleksowa usługa zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu.

Biorąc pod uwagę wskazany powyżej charakter działalności funduszu sekurytyzacyjnego należy zauważyć, że proces zarządzania portfelem aktywów takich funduszy (portfelem wierzytelności) obejmuje co do zasady w szczególności:

wsparcie w zakresie wyszukania i nabycia pakietu wierzytelności w tym m.in. poszukiwanie odpowiednich wierzytelności do nabycia na rynku, analizę due dilligence pakietów wierzytelności przed ich nabyciem, reprezentowanie w procesie zakupu, dokonywanie wycen na potrzeby rekomendacji inwestycyjnych,
bieżącą obsługę takiego pakietu, w tym obsługę prawną, monitorowanie jego wartości i aktywne działania mobilizujące dłużników do rozpoczęcia i kontynuowania spłat wierzytelności, działania windykacyjne, w tym dochodzenie wierzytelności od dłużników na drodze sądowej i w postępowaniu egzekucyjnym, prowadzenie polityki umorzeń i zawierania ugód z dłużnikami itp.,
wsparcie w procesie zbywania wierzytelności lub pakietów wierzytelności stanowiących składniki aktywów funduszu,
zarządzanie funduszem inwestycyjnym w świetle aktów prawa europejskiego.

Pojęcie zarządzania funduszami inwestycyjnymi może zostać również wyinterpretowane z postanowień Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) (Dz. U.UE.L 2009.302.32; dalej: Dyrektywa 2009/65/WE).

Zgodnie z art. 6 ust. 2 Dyrektywy 2009/65/WE, działalność związana z zarządzaniem przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) obejmuje obowiązki, o których mowa w załączniku II. Zgodnie z treścią załącznika II, funkcje wchodzące w skład zbiorowego zarządzania portfelem to funkcje obejmujące:

zarządzanie inwestycjami;
administrację:
1. obsługę prawną i obsługę rachunkowo-księgową w zakresie zarządzania funduszem,
2. zapytania klientów,
3. wycenę i wyznaczanie ceny (w tym zwroty podatkowe),
4. monitorowanie przestrzegania uregulowań,
5. prowadzenie rejestru posiadaczy jednostek uczestnictwa,
6. wypłatę zysków,
7. emisję i umarzanie jednostek uczestnictwa,
8. rozliczanie umów (w tym wysyłanie potwierdzeń),
9. prowadzenie ksiąg,
wprowadzanie do obrotu.

Mając na uwadze powyższą definicję zarządzania istotnym jest wskazanie, że jej zakresem objęto obsługę prawną i obsługę rachunkowo-księgową w zakresie zarządzania funduszem. Dyrektywa 2009/65/WE nie definiuje jednak zakresu pojęcia obsługi prawnej. Celem jego ustalenia konieczne jest zatem odwołanie się do ustaw korporacyjnych dotyczących zawodów prawniczych, w których używane jest pojęcie pomocy prawnej.

Zgodnie z:

art. 6 ust. 1 ustawy z 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1870, z późn. zm.; dalej: ustawa o radcach prawnych) wynika, że świadczenie pomocy prawnej przez radcę prawnego polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika lub obrońcy.
art. 4 ust. 1 ustawy z 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz. U. z 2018 r., poz. 1148, z późn. zm.; dalej: Prawo o adwokaturze) wynika, że zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami.

Mając na uwadze wyżej cytowane przepisy Wnioskodawca wskazuje, że zarówno ustawa o radcach prawnych, jak również Prawo o adwokaturze zawierają jedynie przykładowy katalog usług, które wchodzą w zakres pojęcia świadczenie pomocy prawnej. Wskazuje na to użyty przez prawodawcę zwrot w szczególności. W związku z tym zdaniem Kancelarii świadczenie pomocy prawnej obejmuje również wykonywanie innych czynności, które leżą w kompetencji radcy prawnego oraz adwokata. Przykładowo, w odniesieniu do usług świadczonych przez radców prawnych poza czynnościami wymienionymi wyraźnie w art. 6 ustawy o radcach prawnych doktryna prawnicza wymienia szereg innych czynności pomocy prawnej wykształconych przez praktykę obrotu prawnego. Do tej kategorii usług pomocy prawnej zalicza się m.in. doradztwo prawne, zarządzanie ryzykiem prawnym, zarządzanie wiedzą prawną, tworzenie, koordynacja i zarządzanie zespołami obsługi prawnej, powiernictwo oraz opracowywanie projektów wewnętrznych dokumentów (Opinia Ośrodka Badań, Studiów i Legislacji Krajowej Rady Radców Prawnych z dnia 1 grudnia 2014 r. w sprawie interpretacji przepisów regulujących wykonywanie zawodu opracowana w odpowiedzi na pismo z dnia 22 października 2014 r.).

W świetle powyższego, wykładnia językowa oraz systemowa prowadzi do wniosku, że zakresem zarządzania funduszami inwestycyjnymi korzystającego ze zwolnienia od VAT objęte są również usługi obsługi prawnej funduszu (w rozumieniu ustaw korporacyjnych zawodów prawniczych). W określeniu, czy dana usługa świadczona na rzecz funduszu inwestycyjnego może korzystać ze zwolnienia od VAT w sposób zgodny z celami Dyrektywy VAT pomocne jest również bogate orzecznictwo Trybunału. Najistotniejsze znaczenie w tym zakresie mają:

wyrok z dnia 21 października 2004 r. w sprawie C-8/03 Banque Bruxelles Lambert S.A. (BBL) v. państwo belgijskie,
wyrok z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 Abbey National plc, Inscape Investment Fund,
wyrok z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 GfBk Gesellschaft fűr Bőrsenkommunikation GmbH.

W orzeczeniu z dnia 21 października 2004 r. w sprawie C-8/03 (Banque Bruxelles Lambert S.A. (BBL) v. państwo belgijskie), Rzecznik Generalny w swojej opinii podkreślił, że dopuszczalne jest objęcie zwolnieniem wszystkich transakcji bezpośrednio związanych z systemem zarządzania funduszami powierniczymi. Tym samym nie można ograniczać zwolnienia tylko do podejmowania decyzji.

Z kolei w wyroku z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C-169/04 Abbey National plc, Inscape Investment Fund TSUE wskazał, że:

Pojęcie zarządzania funduszami powierniczymi, o którym mowa w art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku (która została zastąpiona Dyrektywą VAT), jest autonomicznym pojęciem prawa wspólnotowego, którego treść nie może być zmieniona przez państwa członkowskie;
art. 13 część B lit. d pkt 6 VI Dyrektywy poza czynnościami zarządzania zbiorowym portfelem obejmuje także czynności, które polegają na zarządzaniu samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania w papiery wartościowe. Trybunał odniósł się w tym zakresie do czynności wyspecyfikowanych w załączniku II do Dyrektywy Rady 85/611/EWG (która została zastąpiona Dyrektywą 2009/65/WE), który jak wskazano wcześniej obejmuje również usługi obsługi prawnej;
treść art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy nie wyklucza co do zasady, by na zarządzanie funduszami powierniczymi składały się różne odrębne usługi wchodzące w zakres pojęcia zarządzania (a) specjalnymi funduszami inwestycyjnymi (zarządzania funduszami powierniczymi) w rozumieniu tego przepisu oraz by korzystały one z przewidzianego w nim zwolnienia z opodatkowania, nawet wówczas gdy świadczący te usługi jest podmiotem zarządzającym będącym osobą trzecią (...);
aby móc je zakwalifikować jako transakcje zwolnione z opodatkowania w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy, usługi w zakresie zarządzania administracyjnego i prowadzenia rachunkowości funduszy świadczone przez podmiot zarządzający będący osobą trzecią powinny tworzyć odrębną całość, która jeśli ją oceniać globalnie w konsekwencji wypełnia specyficznej istotne funkcje usługi opisanej w owym pkt 6.

W innym wyroku z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie C-275/11 GfBk Gesellschaft fűr Bőrsenkommunikation GmbH, Trybunał stwierdził, że:

okoliczność, iż usługi doradcze nie zostały wymienione w załączniku II do Dyrektywy 2009/65/WE, nie stanowi przeszkody w zaliczeniu ich do kategorii specyficznych usług objętych zakresem czynności zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym, ponieważ wyliczenie czynności zawarte w załączniku ma charakter otwarty. Także fakt, iż usługi doradcze świadczone przez osobę trzecią nie wiążą się z dokonaniem zmian w sytuacji prawnej lub finansowej funduszu również nie stoi na przeszkodzie objęciu ich pojęciem zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu Dyrektywy VAT;
aby usługi zarządzania świadczone przez osobę trzecią można było zakwalifikować jako transakcje podlegające zwolnieniu w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy, muszą one stanowić w globalnej ocenie odrębną całość oraz spełniać szczególne i istotne funkcje z zakresu zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi.

Z powołanego orzecznictwa TSUE należy wyprowadzić następujące wnioski:

definicja zarządzania wynikająca z przepisów wspólnotowych zawiera w sobie oprócz usług typowego zarządzania aktywami również czynności administracyjne wymienione w załączniku II Dyrektywy 2009/65/WE, w tym usługi obsługi prawnej w zakresie zarządzania funduszem,
w przypadku zlecenia usług w zakresie zarządzania administracyjnego podmiotom trzecim, zwolnienie od VAT przysługuje, o ile tworzą one odrębną całość, która jeśli ją oceniać globalnie wypełnia specyficzne i istotne funkcje usługi zarządzania,
fakt, że usługi doradcze świadczone przez osobę trzecią nie wiążą się z dokonaniem zmian w sytuacji prawnej lub finansowej funduszu nie stoi na przeszkodzie objęciu ich pojęciem zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu Dyrektywy VAT.

Oznacza to, że dla objęcia zwolnieniem od VAT czynności wykonywanych na rzecz funduszu inwestycyjnego nie jest konieczne, aby czynności te dotyczyły stricte działalności funduszu o charakterze inwestycyjnym (i polegały np. na podejmowaniu decyzji inwestycyjnych). Zarządzanie funduszem inwestycyjnym może zatem polegać nie tylko na gospodarowaniu środkami, którymi dysponuje fundusz/realizowaniu polityki inwestycyjnej, ale także realizowaniu funkcji związanych z bieżącą działalnością funduszu (np. poprzez zapewnienie jego obsługi prawnej i realizacji strategii windykacji przewidującej m.in. prowadzenie działań sądowych i egzekucyjnych w stosunku do sekurytyzowanych wierzytelności).

Orzecznictwo Trybunału potwierdza zatem, że na pojęcie zarządzania składają się różne odrębne usługi świadczone na rzecz funduszu inwestycyjnego, w tym również usługi wymienione w załączniku II Dyrektywy 2009/65/WE (obejmującym w szczególności obsługę prawną) i że usługi te powinny korzystać ze zwolnienia od VAT.

W ocenie Wnioskodawcy przepisów dotyczących zwolnienia od VAT usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych nie sposób interpretować w oderwaniu od celu ich wprowadzenia do systemu prawnego przez ustawodawcę. Jak bowiem wynika z uzasadnienia: wykładnia tego przepisu powinna być dokonywana z uwzględnieniem kontekstu, w jaki się wpisuje, celów oraz układu tej dyrektywy oraz z uwzględnieniem zwłaszcza ratio legis zwolnienia, które przewiduje. Celem wprowadzenia zwolnienia od VAT przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT (oraz odpowiadającego mu art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy VAT) jest przede wszystkim zapewnienie, aby wynagrodzenie z tytułu świadczenia usług zarządzania funduszami oraz ich portfelami inwestycyjnymi a więc czynności niezbędne dla ich bieżącego funkcjonowania nie były obciążone kwotą VAT należnego. Z uwagi bowiem na zasadniczy brak prawa do odliczenia VAT naliczonego przez fundusze, okoliczność taka mogłaby powodować po ich stronie generowanie dodatkowych kosztów przekładających się bezpośrednio na niższy wynik z realizowanych inwestycji, w tym obniżenie wartości aktywów netto funduszy, a pośrednio na ograniczenie możliwości korzystania przez inwestorów z tej formy inwestowania.

Taki wniosek wynika w szczególności z powołanego wyżej wyroku TSUE z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie GfBk Gesellschaft fűr Bőrsenkommunikation GmbH (C-275/11), w którym Trybunał stwierdził, że Należy bowiem przypomnieć, że inwestorzy inwestujący swoje środki bezpośrednio w papiery wartościowe nie są objęci podatkiem VAT i że celem zwolnienia transakcji związanych z zarządzaniem specjalnymi funduszami inwestycyjnymi ustanowionego w art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy jest ułatwienie drobnym inwestorom inwestowania w papiery wartościowe za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania, bez ponoszenia kosztów podatku VAT, w celu zapewnienia neutralności podatkowej wspólnego systemu podatku VAT w kwestii wyboru między bezpośrednim inwestowaniem w papiery wartościowe a inwestowaniem w nie za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. W tym kontekście zakres zwolnienia dla usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi powinien obejmować wszystkie usługi świadczone dla funduszu, których fundusz nie może zrealizować wykorzystując własne zasoby, a których zakup niezbędny jest dla realizowania przez fundusz bieżącej działalności gospodarczej prowadzącej do osiągnięcia celu inwestycyjnego.

Wnioskodawca wskazuje, że interpretując pojęcie zarządzania funduszami inwestycyjnymi należy również mieć na uwadze wniosek Komisji Europejskiej z dnia 28 listopada 2007 r. KOM (2007) 747, w którym Komisja postuluje m.in. dodanie do Dyrektywy VAT art. 135a pkt 11 definiującego zakres usług zarządzania specjalnymi funduszami inwestycyjnymi jako działalność mającą na celu zrealizowanie celów inwestycyjnych danego funduszu inwestycyjnego.

W ocenie Kancelarii pomimo, że wniosek ten nie został jak dotąd uwzględniony, jego treść powinna służyć jako jedna ze wskazówek interpretacyjnych w procesie wykładni przepisów art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT. Biorąc pod uwagę powołane wyżej przepisy oraz wnioski płynące z orzecznictwa TSUE, dla zastosowania do usług dotyczących funduszy inwestycyjnych zwolnienia od VAT przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT konieczne jest aby usługi świadczone przez podatnika na rzecz funduszu:

mieściły się w zakresie przedmiotowym usług zarządzania,
stanowiły czynności specyficzne i istotne z punktu widzenia działalności funduszu sekurytyzacyjnego,
stanowiły usługę kompleksową tworzącą odrębną, logicznie skonstruowaną i spójną całość,
realizowały cel wprowadzenia zwolnień od VAT dla usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi.

W ocenie Wnioskodawcy, usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu spełniają wszystkie wymienione wyżej warunki zastosowania do nich zwolnienia od VAT przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT (zarówno w brzmieniu obowiązującym do dnia 4 czerwca 2016 r., jak również od dnia 4 czerwca 2016 r.).

Zdaniem Wnioskodawcy, usługi wykonywane przez Kancelarię na rzecz Funduszu spełniają wszystkie kryteria uznania ich za usługi objęte zakresem zarządzania funduszami inwestycyjnymi lub usługi zarządzania portfelami inwestycyjnymi tych funduszy. W szczególności usługi te:

stanowią usługi zarządzania w potocznym (językowym) rozumieniu tego pojęcia,
objęte są zakresem działalności związanej z zarządzaniem funduszem inwestycyjnym określonym w aktach prawa europejskiego.

Zdaniem Wnioskodawcy, usługi wykonywane przez Kancelarię na rzecz Funduszu noszą cechy sprawowania zarządu funduszem sekurytyzacyjnym w potocznym (językowym) rozumieniu tego pojęcia. Stanowią one bowiem zbiór czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu Funduszu, tj. zarządzania jego portfelem inwestycyjnym (portfelem wierzytelności) realizowanych w drodze:

planowania co wyraża się m.in. w tym, że Kancelaria (po przedstawieniu przez Zarządzającego pakietu wierzytelności) wskazuje wierzytelności, które mają być dochodzone polubownie, a które na drodze sądowej i egzekucyjnej, dokonuje wyboru trybów postępowania oraz opracowuje ścieżkę postępowania sądowego,
organizowania co wyraża się m.in. w tym, że Kancelaria zapewnia, aby usługi obsługi prawnej świadczone na rzecz Funduszu realizowane były przez kompetentne osoby (w tym przez radców prawnych i adwokatów posiadających uprawnienia do świadczenia usług prawnych) oraz organizuje prace zmierzające do uzyskania tytułów wykonawczych, a następnie wyegzekwowania wierzytelności Funduszy,
przewodzenia co wyraża się m.in. w tym, że Kancelaria kieruje dochodzeniem wierzytelności na drodze sądowej i w postępowaniu egzekucyjnym,
kontrolowania co wyraża się m.in. w:
- nadzorowaniu pracy osób realizujących z ramienia Kancelarii obsługę prawną Funduszu,
- stałej obserwacji postępów w zakresie windykacji wierzytelności i podejmowaniu korygujących decyzji.

W związku z powyższym zdaniem Wnioskodawcy usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu (tj. funduszu sekurytyzacyjnego stanowiącego rodzaj funduszu inwestycyjnego zamkniętego) powinny korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT zarówno od dnia 4 czerwca 2016 r., jak i przed tą datą.

Jak bowiem Wnioskodawca wyjaśniał wcześniej, zmiana jaka została wprowadzona dnia 4 czerwca 2016 r. do art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT na mocy ustawy nowelizującej była spowodowana jedynie koniecznością dostosowania przepisów ustawy o VAT do zmian wprowadzonych w innych przepisach w tym w szczególności do UFI, do której wprowadzono nową kategorię alternatywnych funduszy inwestycyjnych.

W świetle powyższego w opinii Wnioskodawcy usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu (tj. funduszu sekurytyzacyjnego) powinny korzystać ze zwolnienia jako:

usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi lub portfelami funduszy inwestycyjnych w stanie prawnym obowiązującym do dnia 4 czerwca 2016 r. oraz jako
usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi lub portfelami funduszy inwestycyjnych w stanie prawnym obowiązującym od dnia 4 czerwca 2016 r. (tj. po wejściu w życie ustawy nowelizującej).

Wniosek, że usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu (tj. funduszu inwestycyjnego zamkniętego) powinny korzystać ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym do dnia 4 czerwca 2016 r., znajduje również potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych wydanych przez organy podatkowe w poprzednim stanie prawnym (tj. przed wejściem w życie ustawy nowelizującej). Przykładowo w interpretacji indywidualnej z dnia 30 czerwca 2015 r. (sygn. IPPP1/4512-341/15-2/JL), w której organ stwierdził, że (...) świadczone przez Spółkę usługi doradztwa prawnego związane z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi mieszczą się w zakresie czynności wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT i podlegają zwolnieniu od podatku VAT, o którym mowa w tym przepisie.

Także po wejściu w życie ustawy nowelizującej zdaniem organów podatkowych zwolnienie od VAT znajduje zastosowania do usług związanych z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi zamkniętymi. Powyższy wniosek znajduje potwierdzenie m.in. w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 9 stycznia 2018 r. (sygn. 0114-KDIP4.4012.641.2017.1.KR), w której organ zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, który twierdził, iż przedstawione w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego usługi świadczone przez spółkę na rzecz funduszy (przez które należy rozumieć zarówno fundusze inwestycyjne otwarte, jaki fundusze inwestycyjne zamknięte) stanowią usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi w rozumieniu ustawy o funduszach, które podlegają zwolnieniu od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a.

W ocenie Wnioskodawcy niewątpliwie usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu stanowią usługi obsługi prawnej, o których mowa w załączniku II Dyrektywy 2009/65/WE i które w świetle przepisów tej dyrektywy składają się na działalność związaną z zarządzaniem funduszem inwestycyjnym dotyczącą ich portfeli inwestycyjnych stanowiących portfele lub pule wierzytelności. Usługi świadczone przez Kancelarię na podstawie umowy o obsługę prawną polegają bowiem na:

występowaniu przed urzędami i sądami w charakterze pełnomocnika,
sądowym dochodzeniu wierzytelności Funduszu wobec dłużników,
dochodzeniu wierzytelności w ramach postępowania egzekucyjnego,
podejmowaniu czynności pozaprocesowych zmierzających do zawarcia ugody pozasądowej z dłużnikami

a więc stanowią usługi pomocy prawnej w rozumieniu ustaw korporacyjnych zawodów prawniczych.

Mając na uwadze wcześniej przywołany wyrok TSUE z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie GfBk Gesellschaft fűr Bőrsenkommunikation GmbH (C-275/11), Wnioskodawca zaznacza, że powyższej argumentacji nie zmienia fakt, iż usługi obsługi prawnej świadczone przez Kancelarię nie wiążą się z dokonaniem zmian w sytuacji prawnej Funduszu, bowiem zdaniem TSUE nie stoi to na przeszkodzie objęciu ich pojęciem zarządzania w rozumieniu Dyrektywy VAT. Co więcej usługi obsługi prawnej świadczone przez Kancelarię stanowią element kompleksowej usługi zarządzania świadczonej przez Zarządzającego wspólnie z Kancelarią na rzecz Funduszu. Skoro samo wykonywanie usług o charakterze administracyjnym (w tym usług obsługi prawnej) spełnia definicję zarządzania, to tym bardziej dotyczy to sytuacji, gdy usługi te stanowią element kompleksowej usługi zarządzania o szerszym zakresie, którą Kancelaria świadczy wraz z X na podstawie umów zawieranych z Funduszem. Usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu niewątpliwie stanowią czynności specyficzne i istotne dla działalności Funduszu. Są one również niezbędne z punktu widzenia realizacji celu zarządzania jakim jest maksymalizacja zysków, jakie aktywa (wierzytelności) mogą przynieść Funduszowi. W stanie faktycznym będącym przedmiotem zapytania Wnioskodawcy, należy mieć na uwadze, że usługi są przez Kancelarię świadczone na rzecz szczególnego rodzaju funduszu inwestycyjnego zamkniętego, jakim jest niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny. Jak zostało wskazane wyżej, specyfika tego typu funduszu polega na tym, że jego portfel inwestycyjny stanowią portfele wierzytelności stąd też działania podejmowane w ramach zarządzania portfelami wierzytelności muszą być dostosowane do charakteru tych aktywów. Proces zarządzania portfelem inwestycyjnym funduszu sekurytyzacyjnego, składającym się w zasadniczej części z pakietów wierzytelności, obejmuje szereg czynności faktycznych i prawnych związanych m.in. z uzyskiwaniem przychodów z wierzytelności, w tym poprzez ich egzekwowanie na drodze sądowej i pozasądowej oraz z jego bieżącą obsługą prawną. Powyższe czynności specyficzne dla zarządzania funduszami sekurytyzacyjnymi wykonywane są przez Kancelarię na podstawie umowy o zlecenie pomocy prawnej. W szczególności Kancelaria bezpośrednio przyczynia się do realizacji przychodów Funduszy z wierzytelności poprzez wykonywanie czynności zarządzania w zakresie dochodzenia wierzytelności Funduszy na drodze sądowej i pozasądowej oraz egzekwowania ich w postępowaniu egzekucyjnym. Wnioskodawca zwraca również uwagę, iż wierzytelności sekurytyzowane stanowią specyficzny typ wierzytelności, do zarządzania którymi wymagana jest specjalistyczna wiedza oraz możliwości techniczno-operacyjne. Umiejętne rozpoznanie specyfiki danej wierzytelności wpływa z kolei na konieczność podjęcia specjalistycznych działań. W związku z tym to do Kancelarii a więc podmiotu posiadającego szczególną wiedzę prawniczą należy zdecydowanie, która czynność z przedstawionego w umowie o obsługę prawną katalogu znajdzie zastosowanie w danym przypadku. Końcowo Wnioskodawca podkreśla, że dla oceny czy usługi będące przedmiotem niniejszego wniosku są specyficzne i istotne z punktu widzenia Funduszu będącego ich odbiorcą bez znaczenia są okoliczności, takie jak np. fakt, że analogiczne usługi wykonywane są przez inne podmioty, stopień zindywidualizowania tych usług czy też mechanizmy dotyczące kalkulacji wynagrodzenia.

Stanowisko takie znajduje pełne poparcie w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Tytułem przykładu można powołać wyrok NSA z dnia 23 kwietnia 2018 r. (sygn. akt I FSK 1028/16), w którym wskazano, że bez znaczenia należy uznać to, czy osoba trzecia wykonuje analogiczne czynności dla innych zarządzających, jak również stopień ich zindywidualizowania. (...) NSA (...) nie zauważa istotnego związku między charakterem usługi (specyficznością/istotnością) a kalkulacją wynagrodzenia. Niewątpliwie wszak charakter usługi powinien być oceniany z perspektywy świadczenia usługodawcy oraz zaspokojonych potrzeb usługobiorcy, a nie świadczenia wzajemnego usługobiorcy. Należy zwrócić także uwagę, na zasadniczą konkluzję poczynioną przez NSA w powołanym wyroku: Należy wręcz stwierdzić, że brak wiedzy w tym zakresie, a więc brak analiz i rekomendacji otrzymanych w wyniku wykonania przedmiotowej usługi ograniczyłoby lub uniemożliwiłoby należyte zarządzanie funduszami inwestycyjnymi. Mimo odmiennego stanu faktycznego, w którym zapadło powołane orzeczenie, ma one przełożenie na podstawy niniejszego wniosku.

Wnioskodawca wskazuje, że jest podmiotem profesjonalnie zajmującym się świadczeniem usług prawnych w zakresie zarządzania funduszami lub ich portfelami inwestycyjnymi, w tym zakresie bez usług świadczonych przez Wnioskodawcę, istotna część polityki inwestycyjnej Funduszu nie mogłaby być realizowana, ze względu na brak wiedzy, ale także uprawnień Funduszu w zakresie czynności wykonywanych przez Wnioskodawcę. Biorąc pod uwagę zakres czynności wykonywanych przez Kancelarię na podstawie umowy o obsługę prawną, a także specyfikę czynności niezbędnych w procesie zarządzania aktywami funduszu sekurytyzacyjnego, należy stwierdzić, że świadczone przez Spółkę usługi stanowią powiązany ze sobą zespół świadczeń, których zakres mieści się w katalogu usług specyficznych i istotnych składających się na zarządzanie funduszem sekurytyzacyjnym lub jego portfelem inwestycyjnym. Cel i istota tych czynności jest tożsamy z celem i istotą czynności podejmowanych w ramach zarządzania aktywami finansowymi (np. akcjami, udziałami, papierami wartościowymi itd.) każdego innego funduszu inwestycyjnego.

W ocenie Wnioskodawcy dodatkowym argumentem, który uzasadnia zastosowanie zwolnienia od VAT do usług świadczonych przez Kancelarię jest fakt funkcjonalnego powiązania między czynnościami wykonywanymi przez Kancelarię na podstawie umowy o zlecenie pomocy prawnej oraz przez Zarządzającego na podstawie umowy o zarządzanie. Zarówno cel, jak i całokształt czynności wykonywanych przez Kancelarię oraz X na rzecz danego Funduszu wskazuje na ich charakter jako kompleksowej usługi zarządzania funduszem inwestycyjnym i jego portfelem, która w całości powinna korzystać ze zwolnienia od VAT. Jak wynika ze stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego Kancelaria i X realizują wspólny model biznesowy polegający na zarządzaniu całością portfela inwestycyjnego Funduszy. Celem świadczenia usług na podstawie umowy o zlecenie pomocy prawnej oraz umowy o zarządzanie jest zapewnienie Funduszowi kompleksowej obsługi portfela wierzytelności (w tym pod kątem prawnym), począwszy od wsparcia na etapie zakupu poprzez bieżącą obsługę przejawiającą się w kontaktach z dłużnikami, dokonywaniu bieżących analiz, przygotowywania okresowych raportów, określania strategii windykacyjnych itp. aż do uzyskania przychodu z wierzytelności w drodze spłaty (w tym poprzez dochodzenie w postępowaniu sądowym i egzekwowania w postępowaniu egzekucyjnym), względnie zbycia. Zakres usługi określony w umowach zawartych z Funduszem jest skonstruowany w taki sposób, by korzystanie przez Fundusz z kompleksowych usług zarządzania realizowanych przez Zarządzającego i Kancelarię zaspokoiło potrzeby Funduszu w tym zakresie. W konsekwencji Wnioskodawca podkreśla, że każda z czynności wchodzących w skład usługi realizowanej na rzecz Funduszu jest niezbędna dla zarządzania portfelem sekurytyzowanych wierzytelności tego Funduszu.

Biorąc pod uwagę powyższe, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że wszystkie świadczenia wymienione w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego wykonywane przez Kancelarię i X na podstawie umów o zlecenie pomocy prawnej i o zarządzanie charakteryzują się tak ścisłym związkiem funkcjonalnym, iż pod względem ekonomicznym powinny zostać uznane za jedną całość. Należy przy tym zauważyć, że w analizowanej sprawie co prawda możliwe jest zidentyfikowanie poszczególnych świadczeń wykonywanych w ramach kompleksowej usługi zarządzania, niemniej jednak należy mieć na uwadze, iż zgodnie z zapisami zawartych umów, zamiarem stron jest świadczenie usługi zarządzania portfelem, a nie poszczególnych świadczeń wchodzących w jej skład.

W konsekwencji, w ocenie Wnioskodawcy, wydzielenie każdej czynności wykonanej w ramach zawartych umów jako odrębnego świadczenia miałoby charakter sztuczny. W ocenie Spółki, również z perspektywy nabywcy świadczenie wykonywane przez X i Kancelarię powinno być traktowane jako jedno świadczenie kompleksowe. Z umów zawartych przez Kancelarię i X z danym Funduszem wyraźnie wynika, że zamiarem nabywcy jest nabycie jednego świadczenia kompleksowego w postaci usługi zarządzania. Niewątpliwym jest, że poszczególne czynności wykonywane przez Kancelarię lub X nie stanowią dla obsługiwanego Funduszu celu samego w sobie, a jedynie mogą służyć realizacji zawartych umów. Zakres usługi zarządzania świadczonej przez X i Kancelarię został co prawda co przedstawiono w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego podzielony na pojedyncze elementy składowe, niemniej jednak z punktu widzenia Funduszu, zakup wymienionych w umowach pojedynczych świadczeń w oderwaniu od pozostałych nie jest celem samym w sobie. Celem tym jest bowiem zakup usługi złożonej z wielu elementów, które świadczone równocześnie zapewnią Funduszowi efektywną obsługę portfeli wierzytelności. W konsekwencji, Kancelaria stoi na stanowisku, że wydzielenie poszczególnych czynności wykonywanych przez X i Wnioskodawcę jako odrębnego świadczenia na gruncie VAT byłoby ekonomicznie nieuzasadnione. Tym samym, świadczenia objęte umową o zlecenie pomocy prawnej i umową o zarządzanie wykonywane przez Kancelarię i X należy łącznie uznać dla celów VAT za świadczenie kompleksowe, tworzące odrębną, logicznie skonstruowaną i spójną całość.

Zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą TSUE, wszystkie elementy świadczenia kompleksowego podlegają takim samym zasadom opodatkowania w zakresie elementów konstrukcyjnych podatku VAT (w tym w szczególności tej samej stawce VAT). Jak bowiem wielokrotnie podkreślał TSUE w swoim orzecznictwie w zakresie świadczeń kompleksowych, rozbijanie takich jednolitych świadczeń na pojedyncze elementy składowe i określanie dla tych elementów odrębnych konsekwencji podatkowych nie jest prawidłowe (pogląd taki został przedstawiony m.in. w orzeczeniu TSUE w sprawie C-349/96 Card Protection Plan Ltd (CPP) oraz w sprawie C-442/05 Zweckverband). Innymi słowy, wszystkie elementy świadczenia złożonego winny podlegać opodatkowaniu niejako łącznie, jako czynność, dla której łącznie określa się stawkę VAT (względnie zwolnienie z opodatkowania). Biorąc pod uwagę powyższe, fakt, że świadczenia wykonywane przez X i Kancelarię z ekonomicznego punktu widzenia stanowią jedno świadczenie kompleksowe, potwierdza w ocenie Wnioskodawcy możliwość zastosowania zwolnienia z VAT do usług wykonywanych przez Kancelarię.

W ocenie Wnioskodawcy, zastosowanie zwolnienia od VAT do usług świadczonych przez Kancelarię na rzecz danego Funduszu wpisuje się w cel, jaki przyświecał prawodawcy przy wprowadzeniu do systemu prawnego zwolnienia od VAT usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych. Zarządzanie aktywami funduszu sekurytyzacyjnego wymaga odpowiedniego zaplecza w zakresie zasobów ludzkich oraz doświadczenia w zakresie: dokonywania inwestycji, funkcjonowania rynku wierzytelności, znajomości otoczenia prawnego działania funduszu, dochodzenia roszczeń na drodze sądowej i pozasądowej itp. Jednocześnie, fundusze sekurytyzacyjne podobnie jak inne fundusze inwestycyjne w swej istocie stanowią masę majątkową wyposażoną w osobowość prawną, która nie zatrudnia pracowników, nie gromadzi zaplecza technicznego, a więc nie dysponuje środkami, które umożliwiałyby im samodzielną realizację celów inwestycyjnych. W tym zakresie fundusze uzależnione są od zewnętrznych usługodawców.

Jak Wnioskodawca wskazał powyżej, usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu, stanowią czynności specyficzne i istotne dla działalności Funduszu. Z uwagi na to, że mogą być realizowane wyłącznie przez osoby posiadające stosowne kompetencje w zakresie udzielania pomocy prawnej Fundusz nie jest w stanie wykonać czynności objętych zakresem umowy o obsługę prawną wykorzystując własne zasoby. Zakup tych usług jest więc niezbędny dla realizowania przez Fundusz bieżącej działalności gospodarczej prowadzącej do osiągnięcia celu inwestycyjnego jakim jest maksymalizacja zysków z wierzytelności. Opodatkowanie VAT świadczonych przez Kancelarię na rzecz Funduszu usług, których nabycie przez Fundusz jest niezbędne dla realizacji jego celu inwestycyjnego wobec zasadniczego braku prawa do odliczenia VAT naliczonego przez ten Fundusz spowodowałoby po jego stronie generowanie dodatkowych kosztów przekładających się na ograniczenie możliwości korzystania przez inwestorów z tej formy inwestowania. Takie działanie byłoby natomiast sprzeczne z celem wprowadzenia zwolnień od VAT w zakresie usług świadczonych na rzecz funduszy inwestycyjnych.

Na możliwość zastosowania zwolnienia od VAT do świadczonych przez Kancelarię na rzecz Funduszu usług zarządzania Funduszem nie powinna mieć wpływu okoliczność, że Kancelaria nie posiada zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego. Zwolnienie przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT ma bowiem charakter zwolnienia przedmiotowego, tj. znajdującego zastosowanie niezależnie od tego jaki podmiot wykonuje usługę objętą jego zakresem. Ponadto, w myśl art. 5 ust. 2 ustawy o VAT, czynności wymienione w ust. 1 ww. przepisu (m.in. świadczenie usług) podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Analogiczne wnioski wynikają również z powołanych wyżej orzeczeń TSUE:

w orzeczeniu z dnia 7 marca 2013 r. w sprawie GfBk Gesellschaft fűr Bőrsenkommunikation GmbH (C-275/11) TSUE zauważył, że zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, o którym mowa w przytoczonym przepisie, zdefiniowane jest ze względu na charakter świadczonych usług, a nie ze względu na podmiot będący usługodawcą lub usługobiorcą (...) zatem okoliczność, że podmiot zarządzający będący osobą trzecią nie działał na podstawie upoważnienia w rozumieniu art. 5g dyrektywy 85/611 zmienionej dyrektywą 2001/107, nie ma wpływu na włączenie usług doradczych i informacyjnych świadczonych przez zewnętrznego zarządzającego do kategorii specyficznych usług objętych zakresem czynności zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy (...). Ponadto, zdaniem TSUE wyrażonym w powołanym wyroku z utrwalonego orzecznictwa wyniku, że w dziedzinie poboru podatku VAT zasada neutralności podatkowej stoi na przeszkodzie wprowadzaniu rozróżnienia między zgodnymi a niezgodnymi z prawem transakcjami;
w wyroku z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C 169/04 Abbey National Trybunał wskazał, że zarządzanie funduszami powierniczymi, o którym mowa w pkt 6 tego artykułu, jest określane w zależności od rodzaju świadczonych usług, a nie w zależności od osoby świadczącej lub odbiorcy usług (...). Ponadto treść art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy nie wyklucza co do zasady, by na zarządzanie funduszami powierniczymi składały się różne odrębne usługi wchodzące w zakres pojęcia zarządzani (a) specjalnymi funduszami inwestycyjnymi (zarządzania funduszami powierniczymi) w rozumieniu tego przepisu oraz by korzystały one z przewidzianego w nim zwolnienia z opodatkowania, nawet wówczas gdy świadczący te usługi jest podmiotem zarządzającym będącym osobą trzecią.

Podsumowując, w ocenie Wnioskodawcy, usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym umowy o obsługę prawną mogą korzystać ze zwolnienia od VAT, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT (zarówno w brzmieniu obowiązującym do dnia 4 czerwca 2016 r., jak również od dnia 4 czerwca 2016 r.).

Powyższy wniosek uzasadniają następujące okoliczności:

Usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu stanowią usługi zarządzania funduszami inwestycyjnymi, co wynika z:
- językowego rozumienia pojęcia zarządzania (usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu stanowią bowiem zbiór czynności zmierzających do osiągnięcia określonego celu Funduszu, tj. zarządzania portfelem jego wierzytelności, realizowanych w drodze planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania),
- art. 6 ust. 2 w związku z załącznikiem II Dyrektywy 2009/65/ WE, w myśl których pojęcie zarządzania funduszami inwestycyjnymi obejmuje, oprócz czynności zarzadzania inwestycjami również obsługę prawną Funduszu (a więc czynności do których zobowiązana jest Kancelaria na podstawie umowy o obsługę prawną);
Usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu stanowią czynności specyficzne i istotne z punktu widzenia działalności Funduszu, gdyż:
- stanowią powiązany ze sobą zespół świadczeń, których zakres mieści się w katalogu usług składających się na zarządzanie specyficznym dla funduszy sekurytyzacyjnych portfelem inwestycyjnym, tj. portfelem wierzytelności,
- wykonując usługi obsługi prawnej, Kancelaria bezpośrednio przyczynia się do realizacji przychodów Funduszu z wierzytelności (poprzez wykonywanie czynności zarządzania w zakresie ich dochodzenia od dłużników na drodze sądowej i pozasądowej oraz w postępowaniu egzekucyjnym);
Czynności wykonywane przez Kancelarię i X na rzecz Funduszu z ekonomicznego punktu widzenia powinny być traktowane jako jedno świadczenie kompleksowe, które na gruncie VAT powinny podlegać opodatkowaniu wg tej samej stawki VAT właściwej dla świadczenia usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi, czyli powinny być zwolnione od VAT. Wynika to w szczególności z faktu, że:
- z umów zwieranych pomiędzy X i Kancelarią a Funduszem wyraźnie wynika, że zamiarem nabywcy jest nabycie jednego kompleksowego świadczenia w postaci usługi zarządzania,
- poszczególne czynności wykonywane przez Kancelarię lub X nie stanowią dla Funduszu celu samego w sobie, a jedynie mają służyć realizacji funkcji zarządzania portfelem wierzytelności tego Funduszu;
Zastosowanie zwolnienia od VAT do usług świadczonych przez Spółkę na rzecz Funduszu uzasadnione jest również celem wprowadzenia tego zwolnienia do porządku prawnego. Wynika to z faktu, że:
- usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu mogą być wykonywane wyłącznie przez osoby, które mają stosowne kompetencje w tym zakresie (mają prawo do wykonywania zawodów prawniczych),
- Fundusz nie jest w stanie wykonać czynności objętych zakresem umowy o obsługę prawną wykorzystując własne zasoby (nie zatrudnia bowiem prawników),
- zakup tych usług jest niezbędny dla realizowania przez Fundusz bieżącej działalności gospodarczej prowadzącej do osiągnięcia celu inwestycyjnego, jakim jest maksymalizacja zysków z wierzytelności,
- zastosowanie zwolnienia od VAT wobec braku możliwości odliczenia podatku naliczonego przez Fundusz nie powoduje generowania dodatkowych kosztów po stronie Funduszu, a tym samym ułatwi korzystanie przez inwestorów z tej formy inwestowania.

Wniosek, że usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu korzystają ze zwolnienia od VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT znajduje również potwierdzenie w licznych interpretacjach indywidualnych wydawanych przez organy podatkowe w podobnych stanach faktycznych. Przykładowo:

w interpretacji indywidualnej z dnia 30 czerwca 2015 r., sygn. IPPP1/4512-341/15-2/JL, Minister Finansów uznał, że Ze względu na wnioski płynące z powołanego orzecznictwa TSUE oraz treść art. 6 ust. 2 Dyrektywy 2009/65/WE, zgodnie z którym działalność związana z zarządzaniem przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) obejmuje obowiązki, o których mowa w załączniku II w tym obsługę prawną w zakresie zarządzania funduszem, należy stwierdzić, że świadczone przez Spółkę usługi doradztwa prawnego związane z zarządzaniem funduszami inwestycyjnymi mieszczą się w zakresie czynności wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy o VAT i podlegają zwolnieniu od podatku VAT, o którym mowa w tym przepisie.;
w interpretacji indywidualnej z dnia 30 kwietnia 2015 r., sygn. IPPP1/4512-138/15-2/MPe, Minister Finansów zgodził się ze stanowiskiem podatnika, że wykonywane przez Podatnika usługi w zakresie obsługi prawnej zarządzania inwestycjami oraz administracji Funduszami (...), świadczone na rachunek Funduszy posiadających osobowość prawną lub zarządzających Funduszami nieposiadającymi osobowości prawnej są objęte zwolnieniem z opodatkowania VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 Ustawy o VAT w zw. z art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy VAT.;
w interpretacji indywidualnej z dnia 25 stycznia 2017 r., sygn. 1462- IPPP1.4512.958.2016.1.BS, Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie potwierdził stanowisko wnioskodawcy, który twierdził, iż (...) usługi prawne opisane w stanie faktycznym i świadczone przez niego na rzecz Towarzystw lub bezpośrednio funduszy, a dotyczące zarządzania funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez Towarzystwa, będą zwolnione z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (...).;
w interpretacji indywidualnej z dnia 13 października 2017 r., sygn. 0114-KDIP4.4012.401.2017.3.AS. Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zgodził się ze stanowiskiem wnioskodawcy, który uważał, że (...) usługi prawne opisane w zdarzeniu przyszłym, które będą świadczone przez niego na rzecz ww. podmiotów, a dotyczące obsługi prawnej w zakresie zarządzania funduszami inwestycyjnymi zarządzanymi przez Towarzystwa, będą zwolnione z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy o VAT.;
w interpretacji indywidualnej z dnia 9 stycznia 2018 r., sygn. 0114- KDIP4.4012.641.2017.1.KR., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej potwierdził stanowisko wnioskodawcy, który twierdził, że przedstawione w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego usługi świadczone przez Spółkę na rzecz Funduszy stanowią usługi zarządzania funduszami inwestycyjnych w rozumieniu UFI, które podlegają zwolnieniu z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a ustawy VAT.;
w interpretacji indywidualnej z dnia 17 kwietnia 2018 r. (...), w której ww. Organ zgodził się ze stanowiskiem Spółki, która twierdziła, że usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu korzystają ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT.;
w interpretacjach indywidualnych z dnia 18 czerwca 2019 r. (...), w których Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej stwierdził, że czynności wykonywane przez Wnioskodawcę wpisują się w zakres usług zarządzania funduszami inwestycyjnymi zwolnionymi od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy. Poniżej fragment przedmiotowej interpretacji: Obsługa prawna jako usługa kompleksowa świadczona przez Wnioskodawcę (...) związana jest bezpośrednio z polityką inwestycyjną funduszu, umożliwia mu realizowanie działalności w tym zakresie, a tym samym pełni istotne funkcje w procesie zarządzania portfelem jego wierzytelności, realizowanych w drodze planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania. Świadczona usługa obsługi prawnej bezpośrednio przyczynia się do realizacji przychodów Funduszu z wierzytelności (poprzez wykonywanie czynności zarządzania w zakresie ich dochodzenia od dłużników na drodze sądowej i pozasądowej oraz w postępowaniu egzekucyjnym). Ww. usługi jako świadczenie o charakterze kompleksowym stanowią powiązany ze sobą zespół świadczeń, których zakres mieści się w katalogu usług składających się na zarządzanie specyficznym dla funduszy sekurytyzacyjnych portfelem inwestycyjnym, tj. portfelem wierzytelności, bez którego należyte prowadzenie polityki inwestycyjnej (w celu osiągnięcia celu inwestycyjnego jakim jest maksymalizacja zysków z wierzytelności) nie byłoby możliwe. Z powyższych względów należy uznać, że ww. usługi wpisują się w zarządzanie funduszem inwestycyjnym rozumianym zgodnie z przepisami ww. Dyrektywy 2009/65/WE oraz orzecznictwem TSUE. W konsekwencji usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym umowy o obsługę prawną korzystają ze zwolnienia z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i b ustawy o VAT w brzmieniu obowiązującym przed 4 czerwca 2016 r.;
w interpretacji indywidualnej z dnia 21 października 2019 r., 0112-KDIL1-1.4012.374.2019.1.OA.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2020 r., poz. 106, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zakres tych czynności został zdefiniowany w art. 7 i art. 8 ustawy.

I tak, w myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel ().

Stosownie natomiast do postanowień art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ().

W świetle art. 41 ust. 1 ww. ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Na mocy art. 146aa ust. 1 pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2019 r. do końca roku następującego po roku, dla którego wartość relacji, o której mowa w art. 38a pkt 4 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, jest nie większa niż 43% oraz wartość, o której mowa w art. 112aa ust. 5 tej ustawy, jest nie mniejsza niż -6%, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Zarówno w ustawie, jak i przepisach wykonawczych do niej, ustawodawca przewidział opodatkowanie niektórych czynności stawkami obniżonymi lub zwolnienie od podatku.

Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy, w brzmieniu obowiązującym od dnia 4 czerwca 2016 r., zwalnia się od podatku usługi zarządzania:

funduszami inwestycyjnymi, alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi,
portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych i alternatywnych funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

Z kolei do dnia 4 czerwca 2016 r. ww. art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy stanowił, że zwalnia się od podatku usługi zarządzania:

funduszami inwestycyjnymi i zbiorczymi portfelami papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych,
portfelami inwestycyjnymi funduszy inwestycyjnych, o których mowa w lit. a, lub ich częścią.

Na podstawie art. 43 ust. 15 ustawy, zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37 41, nie mają zastosowania do:

czynności ściągania długów, w tym factoringu;
usług doradztwa;
usług w zakresie leasingu.

Stosowanie zwolnień od podatku lub stawek preferencyjnych ma charakter wyjątkowy i nie podlega wykładni rozszerzającej. W efekcie podatnik uprawniony będzie do zastosowania ww. preferencji jedynie, gdy charakter czynności świadczonych przez niego w sposób jednoznaczny i niebudzący wątpliwości wyczerpuje znamiona ujęte w treści przepisu statuującego jego prawo do zastosowania zwolnienia od podatku od towarów i usług lub stawki obniżonej.

Z treści opisu sprawy wynika, że Kancelaria, będąca czynnym podatnikiem podatku VAT, jest spółką wchodzącą w skład Grupy, tj. grupy podmiotów realizującej model biznesowy oparty na następujących założeniach:

zakup portfeli wierzytelności na rachunek własny,
zarządzanie portfelami inwestycyjnymi obejmującymi wierzytelności powiązanych lub stowarzyszonych funduszy oraz świadczenie usług związanych z dochodzeniem wierzytelności na zlecenie i w imieniu innych podmiotów.

W ramach realizacji wspólnego modelu biznesowego X i Kancelaria nawiązują współpracę z Funduszami reprezentowanymi przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych.

Ww. współpraca formalnie opiera się na dwóch powiązanych ze sobą funkcjonalnie umowach:

zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami Funduszy zawierana przez X z towarzystwem funduszy inwestycyjnych zarządzającym danym Funduszem oraz
umowę zlecenia świadczenia pomocy prawnej zawieranej przez Kancelarię bezpośrednio z Funduszem, które jest reprezentowane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych.

Jednocześnie X oraz Kancelaria działają wspólnie, podejmując działania dla osiągnięcia celów inwestycyjnych obsługiwanych Funduszy w zakresie i w sposób określony w Procedurze zarządzania sekurytyzowanymi wierzytelnościami, w szczególności w zakresie dotyczącym zasad windykacji, która zgodnie z art. 192 ust. 4 pkt 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi stanowi jeden z elementów wniosku o wydanie zezwolenia na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami.

Zarządzający m.in. wybiera Kancelarie świadczące usługi prawne na rzecz Funduszu w zakresie postępowań sądowych oraz pozasądowych dotyczących wierzytelności oraz koordynuje pracę Kancelarii.

Zgodnie z umową o zlecenie pomocy prawnej pomiędzy Kancelarią a Funduszami zarządzanie portfelami przez Kancelarię obejmuje:

udzielanie porad prawnych w zakresie analizy prawnej pod kątem wytypowania wierzytelności w odniesieniu do których w ocenie Kancelarii niezbędna jest pomoc prawna (po uprzednim wskazaniu pakietów wierzytelności przez Zarządzającego),
prowadzenie konsultacji, przekazywanie opinii w zakresie rekomendacji dotyczących zawieranych ugód sądowych i pozasądowych,
dokonywanie wszelkich czynności związanych z obsługą prawną Funduszy w zakresie sprawowania zastępstwa prawnego we wszystkich postępowaniach sądowych i egzekucyjnych związanych z dochodzeniem należności przysługujących Funduszom wobec osób trzecich, w szczególności:
- występowanie do dłużników Funduszu z wezwaniami do dobrowolnego spełnienia świadczenia pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego lub egzekucyjnego,
- kierowanie spraw na drogę postępowania sądowego,
- zawieranie ugód sadowych i pozasądowych,
- prowadzenie spraw celem uzyskania tytułu wykonawczego,
- prowadzenie spraw w postępowaniu egzekucyjnym,
- prowadzenie spraw w postępowaniu karnym w zakresie roszczeń majątkowych,
- składanie w imieniu Funduszu oświadczeń w sprawie: umorzenia, długu, odroczenia płatności długu, rozłożenia długi na raty,
- dochodzenia roszczeń z weksli przekazanych przez Fundusz,
- składanie wniosków o wpis w księdze wieczystej lub księdze zastawów.

Proces obsługi prawnej przebiega w Zespole, który bardzo ściśle współpracuje z zespołami operacyjnymi Zarządzającego. Ta współpraca Zarządzającego z Kancelarią (profesjonalnym podmiotem świadczącym usługi prawne) z punktu widzenia Funduszy jest niezbędna aby zapewnić jednolitą, spójną i kompleksową usługę zarządzania aktywami Funduszy. De facto, z punktu widzenia biznesowego, efekty tej współpracy stanowią dla Funduszy jedną usługę zarządzania, o czym świadczą zapisy umów o zarządzanie oraz zapisy umów o zlecenie pomocy prawnej. Nawet sama Procedura obowiązująca u Zarządzającego, również precyzuje schemat i elementy tej części usługi zarządzania, która świadczona jest przez Kancelarię i polega na szeroko rozumianej pomocy prawnej.

Na tle powyższego opisu sprawy Wnioskodawca powziął wątpliwości dotyczące zastosowania zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed i po dniu 4 czerwca 2016 r. w związku ze świadczeniem usług na podstawie umowy o obsługę prawną.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że z dniem 4 czerwca 2016 r. zmieniła się treść powołanego wyżej przepisu art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy.

Nowa treść przepisu została nadana ustawą z dnia 31 marca 2016 r. o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 615) i była spowodowana koniecznością dostosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług do zmian wprowadzonych w innych ustawach (w tym w szczególności w ustawie o funduszach inwestycyjnych).

Podkreślenia wymaga, że ustawa o funduszach inwestycyjnych z dnia 27 maja 2004 r. (Dz. U. z 2014 r., poz. 157, z późn. zm.) otrzymała z dniem 4 czerwca 2016 r. tytuł ustawy o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz. U. z 2020 r., poz. 95, z późn. zm.).

W odniesieniu do kwestii objętych pytaniami Wnioskodawcy należy wskazać, że zwolnienie, o którym mowa w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a lub lit. b ustawy uzależnione jest od łącznego spełnienia dwóch warunków:

przedmiotowego świadczone usługi powinny być kwalifikowane jako usługi zarządzania oraz
podmiotowego ww. usługi zarządzania powinny być świadczone w odniesieniu m.in. do funduszy inwestycyjnych, alternatywnych funduszy inwestycyjnych i zbiorczych portfeli papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi.

Przepisy ustawy nie definiują pojęcia usług zarządzania. Jednakże przepis art. 43 ust. 1 pkt 12 ustawy stanowi implementację do krajowego porządku prawnego przepisu art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2006 r. nr 347/1, z późn. zm.), zgodnie z którym zwolnieniu od podatku VAT podlega zarządzanie specjalnymi funduszami inwestycyjnymi, określonymi przez państwa członkowskie. W kontekście ww. przepisu art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE, TSUE wielokrotnie wskazywał, że jego wykładnia powinna być dokonywana z uwzględnieniem kontekstu, w jaki się wpisuje, celów oraz układu tej dyrektywy oraz z uwzględnieniem zwłaszcza ratio legis zwolnienia, które przewiduje. TSUE przypominał ponadto, że zwolnienia od podatku stanowią wyjątki od ogólnej zasady, zgodnie z którą opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają wszystkie usługi świadczone odpłatnie przez podatnika, wobec czego należy dokonywać ich ścisłej wykładni. Ponadto zauważono, że zwolnienia przewidziane w art. 13 szóstej dyrektywy stanowią autonomiczne pojęcia prawa wspólnotowego, a zatem powinny zostać zdefiniowane z punktu widzenia prawa wspólnotowego, co ma na celu uniknięcie rozbieżności w stosowaniu systemu podatku VAT w poszczególnych państwach członkowskich.

W kwestii wyjaśnienia pojęcia zarządzania funduszem można wskazać, że z ugruntowanego orzecznictwa TSUE (m.in. w sprawach C-169/04, C-275/11, C-595/13) wynika, że celem zwolnienia z opodatkowania transakcji związanych z zarządzaniem funduszami powierniczymi, przewidzianego w art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy (obecnie art. 135 ust. 1 lit. g Dyrektywy 2006/112/WE), jest w szczególności ułatwienie małym inwestorom inwestowania w papiery wartościowe za pomocą przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania. Celem pkt 6 tego przepisu jest zapewnienie neutralności podatkowej wspólnego systemu podatku VAT w kwestii wyboru między inwestowaniem bezpośrednim w papiery wartościowe, a inwestowaniem za pośrednictwem przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania.

Z powyższego wynika, że transakcje, których dotyczy to zwolnienie, są typowe dla działalności, jaką wykonują przedsiębiorstwa zbiorowego inwestowania. Zatem art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy poza czynnościami polegającymi na zarządzaniu zbiorowym portfelem obejmuje czynności, które polegają na zarządzaniu samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania w papiery wartościowe, takie jak te zamieszczone w załączniku II do zmienionej Dyrektywy Rady 85/611/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS) (85/611/EWG) w rubryce Administracja, które są czynnościami właściwymi przedsiębiorstwom zbiorowego inwestowania. Dyrektywa 85/611/EWG została zastąpiona dyrektywą 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS).

Załącznik II do tej dyrektywy określa funkcje wchodzące w skład zbiorowego zarządzania portfelem. Są to odpowiednio:

zarządzanie inwestycjami,
administracja:
1. obsługa prawna i obsługa rachunkowo-księgowa w zakresie zarządzania funduszem;
2. zapytania klientów;
3. wycena i wyznaczanie ceny (w tym zwroty podatkowe);
4. monitorowanie przestrzegania uregulowań;
5. prowadzenie rejestru posiadaczy jednostek uczestnictwa;
6. wypłata zysków;
7. emisja i umarzanie jednostek uczestnictwa;
8. rozliczanie umów (w tym wysyłanie potwierdzeń);
9. prowadzenie ksiąg,
wprowadzanie do obrotu.

Należy ponadto wskazać, że ww. definicja zarządzania ma zastosowanie również w odniesieniu do specjalnych funduszy inwestycyjnych innych niż objęte dyrektywą UCITS. W pkt 38 wyroku w sprawie C-595/13 TSUE stwierdził, że spółki takie jak będące przedmiotem postępowania głównego, które zostały utworzone przez wielu inwestorów wyłącznie w celu zainwestowania zgromadzonego majątku w nieruchomości, nie mogą zostać uznane za przedsiębiorstwo zbiorowego inwestowania w rozumieniu dyrektywy UCITS. W takich okolicznościach faktycznych, tj. w odniesieniu do funduszy innych niż objętych dyrektywą UCITS, TSUE przytoczył definicję zarządzania funduszami, którą podał w wyroku C-169/04, a więc nawiązującą do dyrektywy UCITS. W ww. wyroku w sprawie C-595/13 TSUE wskazał, że poza czynnościami polegającymi na zarządzaniu portfelem do szczególnych funkcji przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania należą funkcje administrowania samymi przedsiębiorstwami zbiorowego inwestowania, takie jak te wymienione w załączniku II do dyrektywy UCITS w rubryce Administracja. Zdaniem TSUE, nie tylko zarządzanie inwestycjami, wiążące się z wyborem i zbywaniem aktywów będących przedmiotem takiego zarządzania, lecz również usługi administracyjne i rachunkowe, takie jak obliczanie kwoty dochodów i ceny jednostek uczestnictwa lub udziałów funduszu, wycena aktywów, rachunkowość, przygotowywanie deklaracji w celu podziału dochodów, dostarczanie informacji i dokumentacji na temat rachunków okresowych i deklaracji podatkowych, statystyk i podatku VAT, a także opracowywanie prognoz przychodów wchodzą w zakres pojęcia zarządzania specjalnym funduszem inwestycyjnym w rozumieniu art. 13 część B lit. d pkt 6 szóstej dyrektywy.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy uznać że usługi świadczone przez Kancelarię zgodnie z umową o zlecenie pomocy prawnej obejmują: udzielanie porad prawnych w zakresie analizy prawnej pod kątem wytypowania wierzytelności w odniesieniu do których (w ocenie Kancelarii) niezbędna jest pomoc prawna (po uprzednim wskazaniu pakietów wierzytelności przez Zarządzającego), prowadzenie konsultacji, przekazywanie opinii w zakresie rekomendacji dotyczących zawieranych ugód sądowych i pozasądowych, a także dokonywanie wszelkich czynności związanych z obsługą prawną Funduszy w zakresie sprawowania zastępstwa prawnego we wszystkich postępowaniach sądowych i egzekucyjnych związanych z dochodzeniem należności przysługujących Funduszom wobec osób trzecich, w szczególności:

występowanie do dłużników Funduszu z wezwaniami do dobrowolnego spełnienia świadczenia pod rygorem skierowania sprawy na drogę postępowania sądowego lub egzekucyjnego,
kierowanie spraw na drogę postępowania sądowego,
zawieranie ugód sądowych i pozasądowych,
prowadzenie spraw celem uzyskania tytułu wykonawczego,
prowadzenie spraw w postępowaniu egzekucyjnym,
prowadzenie spraw w postępowaniu karnym w zakresie roszczeń majątkowych,
składanie w imieniu Funduszu oświadczeń w sprawie: umorzenia, długu, odroczenia płatności długu, rozłożenia długi na raty,
dochodzenia roszczeń z weksli przekazanych przez Fundusz,
składanie wniosków o wpis w księdze wieczystej lub księdze zastawów.

mieszczą się w definicji zarządzania w rozumieniu tego określenia zdefiniowanego przez TSUE, co oznacza, że przesłanka przedmiotowa uprawniająca do zastosowania zwolnienia od podatku VAT zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy została spełniona.

Ponadto warunkiem określonym w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy jest warunek podmiotowy. Ww. zwolnieniu podlegają usługi zarządzania świadczone na rzecz funduszy inwestycyjnych, alternatywnych funduszy inwestycyjnych lub zbiorczych portfeli papierów wartościowych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (wcześniej w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych).

Działalność funduszy inwestycyjnych jest regulowana przepisami ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (wcześniej ustawy o funduszach inwestycyjnych) zwanej dalej ustawą o funduszach inwestycyjnych.

Jeżeli zatem usługi zarządzania świadczone są m.in. na rzecz funduszy inwestycyjnych w rozumieniu przepisów ww. ustawy, to zastosowanie znajdzie zwolnienie od podatku określone w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy.

Zgodnie z art. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych, ilekroć w ustawie jest mowa o:

towarzystwie rozumie się przez to towarzystwo funduszy inwestycyjnych spółka akcyjna (pkt 3);
puli wierzytelności rozumie się przez to przynoszącą regularny dopływ kapitału grupę jednolitych rodzajowo wierzytelności, posiadanych i wyodrębnionych przez inicjatora sekurytyzacji, z których każda z wierzytelności stanowiących łącznie co najmniej 75% grupy przynosi regularny dopływ kapitału oraz każda wierzytelność spełnia kryteria określone w statucie funduszu (pkt 30);
sekurytyzowanych wierzytelnościach rozumie się przez to wierzytelności stanowiące przedmiot lokat funduszu sekurytyzacyjnego oraz wierzytelności wyodrębnione przez inicjatora sekurytyzacji albo inny podmiot, który zawarł z funduszem umowę zobowiązującą go do przekazywania funduszowi świadczeń uzyskanych w związku z tymi wierzytelnościami (pkt 32).

W myśl art. 3 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Na mocy art. 4 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych, towarzystwo tworzy fundusz inwestycyjny, zarządza nim i reprezentuje fundusz w stosunkach z osobami trzecimi.

Towarzystwo, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, może przekazać spółce zarządzającej prowadzącej działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zarządzanie funduszem inwestycyjnym otwartym i prowadzenie jego spraw (art. 4 ust. 1a ustawy o funduszach inwestycyjnych).

W myśl art. 45a ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych, z zastrzeżeniem art. 47 ust. 6 oraz z uwzględnieniem art. 75-82 rozporządzenia 231/2013, towarzystwo może, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej, powierzyć przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu wykonywanie czynności związanych z działalnością prowadzoną przez to towarzystwo.

Art. 46 ust. 2a ustawy o funduszach inwestycyjnych wskazuje, że w przypadku gdy towarzystwo zarządza funduszem inwestycyjnym, o którym mowa w art. 183, może zawrzeć umowę, o której mowa w art. 45a ust. 1, w zakresie zarządzania całością lub częścią portfela inwestycyjnego obejmującego pulę wierzytelności lub sekurytyzowane wierzytelności wyłącznie z podmiotem, o którym mowa w art. 192.

W świetle art. 183 ust. 1 ustawy o funduszach inwestycyjnych, fundusz inwestycyjny zamknięty może być utworzony jako fundusz sekurytyzacyjny dokonujący emisji certyfikatów inwestycyjnych w celu zgromadzenia środków na nabycie wierzytelności, w tym wierzytelności finansowanych ze środków publicznych w rozumieniu odrębnych przepisów, lub praw do świadczeń z tytułu określonych wierzytelności.

Stosowanie do art. 183 ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych, fundusz sekurytyzacyjny może być utworzony jako:

standaryzowany fundusz sekurytyzacyjny;
niestandaryzowany fundusz sekurytyzacyjny.

Według art. 192 ust. 1 i ust. 2 ustawy o funduszach inwestycyjnych, zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami funduszu sekurytyzacyjnego przez podmiot inny niż towarzystwo wymaga uzyskania przez ten podmiot zezwolenia Komisji. Zezwolenie na zarządzanie sekurytyzowanymi wierzytelnościami oznacza także zezwolenie na zarządzanie pulą wierzytelności.

Natomiast do dnia 4 czerwca 2016 r. niektóre z powyższych przepisy uregulowanych w ustawie o funduszach inwestycyjnych miały brzmienie:

I tak art. 3 ust. 1 stanowił, że fundusz inwestycyjny jest osobą prawną, której wyłącznym przedmiotem działalności jest lokowanie środków pieniężnych zebranych w drodze publicznego, a w przypadkach określonych w ustawie również niepublicznego, proponowania nabycia jednostek uczestnictwa albo certyfikatów inwestycyjnych, w określone w ustawie papiery wartościowe, instrumenty rynku pieniężnego i inne prawa majątkowe.

Natomiast art. 45a ust. 1 wskazywał, że z zastrzeżeniem art. 47 ust. 6, towarzystwo może, w drodze umowy zawartej w formie pisemnej, powierzyć przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznemu wykonywanie czynności związanych z działalnością prowadzoną przez to towarzystwo.

Mając na uwadze powołane przepisy ustawy o funduszach inwestycyjnych należy uznać, że przesłanka podmiotowa dotycząca świadczenia ww. usług zarządzania w odniesieniu m.in. do funduszy inwestycyjnych w rozumieniu przepisów o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (wcześniej ustawy o funduszach inwestycyjnych) została spełniona.

W konsekwencji ze względu na wnioski płynące z powołanych powyżej przepisów oraz orzecznictwa TSUE należy stwierdzić, że wykonywane przez Wnioskodawcę czynności mieszczą się w zakresie czynności wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy.

Tym samym ww. usługi jako świadczenie o charakterze kompleksowym stanowią powiązany ze sobą zespół świadczeń, których zakres mieści się w katalogu usług składających się na zarządzanie specyficznym dla funduszy sekurytyzacyjnych portfelem inwestycyjnym tj. portfelem wierzytelności, bez którego należyte prowadzenie polityki inwestycyjnej (w celu osiągnięcia celu inwestycyjnego jakim jest maksymalizacja zysków z wierzytelności) nie byłoby możliwe. Z powyższych względów należy uznać, że ww. usługi wpisują się w zarządzanie funduszem inwestycyjnym rozumianym zgodnie z ww. przepisami oraz orzecznictwem TSUE.

Mając zatem na uwadze okoliczności sprawy oraz powołane powyżej przepisy i orzecznictwo, należy stwierdzić, że usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu mieszczą się/będą mieściły się w zakresie czynności zarządzania funduszami inwestycyjnymi wymienionych w art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy i w związku z tym są/będą zwolnione od podatku od towarów i usług.

Podsumowując, usługi świadczone przez Kancelarię na rzecz Funduszu na podstawie opisanej w stanie faktycznym umowy o obsługę prawną korzystają/będą korzystały ze zwolnienia od podatku VAT na mocy art. 43 ust. 1 pkt 12 lit. a i lit. b ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed i po dniu 4 czerwca 2016 r.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego) podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Interpretacja dotyczy:

zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia;
zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej, przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;
w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193, z późn. zm.), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2019 r., poz. 2325, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku wnoszenia skargi w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii jako najwłaściwszy proponuje się kontakt z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego ePUAP. W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy).

Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Stanowisko

prawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej

Źródło: INFOR

Newsletter

Drukuj

Skopiuj link

Zgłoś błąd na stronie