
Temat interpretacji
Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe
Szanowni Państwo,
stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług w zakresie podlegania opodatkowaniu zapłaty odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy (pytanie oznaczone we wniosku nr 1) – jest nieprawidłowe.
Zakres wniosku wspólnego o wydanie interpretacji indywidualnej
8 lipca 2025 r. wpłynął Państwa wniosek z 8 lipca 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie:
·podlegania opodatkowaniu zapłaty odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy (pytanie oznaczone we wniosku nr 1);
·określenia, czy Spółka ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zapłatę odstępnego (pytanie oznaczone we wniosku nr 2).
Uzupełnili go Państwo pismem z 19 sierpnia 2025 r. (wpływ 19 sierpnia 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie.
Treść wniosku wspólnego jest następująca:
Zainteresowani, którzy wystąpili z wnioskiem
1.Zainteresowana będąca stroną postępowania:
2.Zainteresowana niebędąca stroną postępowania:
Opis zdarzenia przyszłego
Wnioskodawca (Zainteresowany będący stroną postępowania) jest osobą fizyczną.
Zainteresowany niebędący stroną postępowania (dalej: „Zainteresowany” lub „Grupa VAT”) jest grupą VAT, o której mowa w art. 15a Ustawy o VAT. Jednym z członków Grupy VAT jest X S.A. (dalej: „X” lub „Spółka”).
Zarówno Wnioskodawca, jak i Zainteresowany są czynnymi podatnikami podatku od towarów i usług. Zarówno Wnioskodawca, jak i Zainteresowany będą czynnymi podatnikami podatku od towarów i usług w momencie zaistnienia zdarzenia będącego przedmiotem wniosku.
Wnioskodawca zawarł z X przedwstępną umowę sprzedaży w dniu (…) marca 2025 r. (dalej: „Umowa”). Na podstawie Umowy Wnioskodawca zobowiązał się do sprzedaży na rzecz Spółki nieruchomości gruntowej za określoną cenę, a X zobowiązał się, że nieruchomość za podaną cenę kupi. Będące przedmiotem transakcji grunty w całości objęte są miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i są w nim przeznaczone pod zabudowę. X wpłacił określoną kwotę tytułem zadatku, której Strony nadały znaczenie i skutki prawne jak dla zadatku w rozumieniu art. 394 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem postanowień Umowy i na zasadach określonych w Umowie (dalej: „Zadatek”). Zadatek został udokumentowany fakturą z wykazaną kwotą podatku.
Zgodnie z treścią Umowy Spółka może odstąpić od Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia Umowy przy uprawnieniu Wnioskodawcy do zatrzymania zadatku.
Przedmiotem złożonego wniosku są zasady rozliczania podatku od towarów i usług („VAT”), gdy Spółka skorzysta z tego uprawnienia.
Uzupełnienie i doprecyzowanie przedstawionego opisu sprawy
1.
Na pytanie:
„W związku z informacją zawartą w opisie sprawy, że:
X wpłacił określoną kwotę tytułem zadatku, której Strony nadały znaczenie i skutki prawne jak dla zadatku w rozumieniu art. 394 kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem postanowień Umowy i na zasadach określonych w Umowie (dalej: Zadatek).
proszę jednoznacznie wskazać:
a)czy kwestia zadatku została przez Strony wprost uregulowana w umowie? Jeśli tak, to w jaki sposób tę kwestię określa umowa?
b)jakie znaczenie i skutki prawne Strony nadały kwocie wpłaconej przez X tytułem zadatku? Proszę też podać konkretny przepis art. 394 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.), który w tej sytuacji znalazł zastosowanie.
c)o jakich „postanowieniach Umowy” i „zasadach określonych w Umowie” mowa w ww. fragmencie? Czy te „postanowienia Umowy” i „zasady określone w Umowie” w jakikolwiek sposób zmieniały znaczenie i skutki prawne, które nadali Państwo temu zadatkowi? Proszę szczegółowo opisać.
d)w jaki sposób została ustalona/skalkulowana kwota zadatku? Jakie czynniki/okoliczności miały wpływ na wysokość ustalonej pomiędzy Stronami kwoty zadatku?
e)czy otrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku wiązało się z wykonaniem przez Wnioskodawcę jakiegokolwiek świadczenia na rzecz X? Jeśli tak to jakiego? Proszę opisać sytuację”.
odpowiedzieli Państwo:
Umowa zawiera następujące postanowienia dotyczące zadatku i odstępnego:
„1. Pełnomocnik Strony Zobowiązanej do Nabycia oświadcza, że w dniu dzisiejszym Strona Zobowiązana do Nabycia złożyła kwotę w wysokości (…) netto tytułem zadatku (i jednocześnie z chwilą zaksięgowania powyższej kwoty na wskazanym powyżej rachunku bankowym Strony nadają mu znaczenie i skutki prawne jak dla zadatku w rozumieniu art. 394 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem postanowień niniejszej Umowy i na zasadach określonych w Umowie „Zadatek”), powiększoną o należny podatek VAT w stawce 23%, tj. kwotę (…) do depozytu notarialnego Kancelarii Notarialnej w trybie art. 108 ustawy z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 roku, poz. 1001 ze zm.) („Depozyt 1”) na rachunek bankowy o numerze (…), przy czym jedynym warunkiem wypłaty Stronie Zobowiązanej do Zbycia pełnej kwoty Depozytu 1 w następujący sposób:
a) kwoty (…) na rachunek bankowy o numerze (…) należący do (…); b) kwoty (…) na rachunek bankowy o numerze: (…) należący do (…), w terminie dwóch dni roboczych od dnia zawarcia Umowy, będzie okazanie notariuszowi przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia wypisu aktu dokumentującego zawarcie niniejszej Umowy, co zostało udokumentowane protokołem z przyjęcia do depozytu kwoty pieniężnej, sporządzonym w dniu (…) przez notariusza, za numerem Repertorium (…) („Protokół Depozytu 1”).
Koszt prowadzenia i obsługi oraz ewentualne koszty transakcji z Rachunku Kancelarii nie będą obciążały Strony Zobowiązanej do Zbycia.
Wyżej powołany Protokół Depozytu 1 będzie przekazany również Stronie Zobowiązanej do Zbycia. Po otrzymaniu zdefiniowanego powyżej Zadatku wraz z VAT Strona Zobowiązana do Zbycia zobowiązana jest w ciągu 5 (pięciu) dni roboczych wystawić i doręczyć Stronie Zobowiązanej do Nabycia fakturę VAT drogą elektroniczną na adres e-mail: (…)
(…)
W wypadku braku realizacji powyższych roszczeń o zwrot Zadatku wraz z VAT (albo zapłatę Zadatku w podwójnej wysokości wraz ze zwrotem wpłaconego przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia VAT od kwoty Zadatku) albo zwrot VAT od kwoty Zadatku nadanie klauzuli wykonalności temu aktowi notarialnemu uzależnione będzie od zdarzenia, które wykazać powinna Strona Zobowiązana do Nabycia, co nastąpi przez okazanie sądowi właściwemu do nadania klauzuli wykonalności:
·potwierdzenia nadania przez Stronę Zobowiązaną do Nabycia na adres wskazany w Umowie Strony Zobowiązanej do Zbycia, przesyłki rejestrowanej w rozumieniu przepisu art. 3 pkt 23) ustawy z dnia 23 listopada 2012 roku – Prawo pocztowe, które to potwierdzenie nadania, zgodnie z treścią art. 17 powołanej ustawy Prawo pocztowe, ma moc dokumentu urzędowego, zawierającej:
·wezwanie Strony Zobowiązanej do Zbycia do zwrotu kwoty Zadatku wraz z VAT albo zapłaty Zadatku w podwójnej wysokości wraz ze zwrotem wpłaconego przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia VAT od kwoty Zadatku albo zwrotu VAT od kwoty Zadatku, zgodnie z Umową Przedwstępną, wraz z wyznaczeniem dodatkowego terminu do zapłaty nie krótszego niż 14 dni, oraz
·oświadczenia Strony Zobowiązanej do Nabycia z podpisem notarialnie poświadczonym o niedokonaniu przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia zwrotu Zadatku wraz z VAT albo zapłaty Zadatku w podwójnej wysokości wraz ze zwrotem wpłaconego przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia VAT od kwoty Zadatku albo zwrotu VAT od kwoty Zadatku, pomimo doręczenia wezwania i bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa powyżej.
Strona Zobowiązana do Nabycia będzie mogła wystąpić o nadanie temu aktowi notarialnemu klauzuli wykonalności w terminie do dnia (…) października 2027 roku.
5. W przypadku zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży kwota stanowiąca przedmiot Depozytu 1 podlega zaliczeniu na poczet Ceny Sprzedaży.
Strona zobowiązana do Nabycia wyraża zgodę na doręczanie faktur drogą elektroniczną na adres e-mail (…). Przy czym strony zgodnie postanawiają, że zmiana przedmiotowego adresu nie stanowi zmiany Umowy.
§ 6
(ODSTĄPIENIE OD UMOWY)
1. W przypadku:
(i) gdyby do zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży nie doszło pomimo żądania zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży przez Stronę Zobowiązaną do Nabycia zgodnie z § 3 ust. 2 powyżej albo
(ii) niezawarcia przez Strony Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży w terminie określonym w § 3 ust. 2 in fine powyżej
na skutek uchylania się przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia – z przyczyn leżących po jej stronie – od zawarcia tej umowy (przy czym przez uchylanie się od zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży Strony rozumieją taką sytuację, gdy Strona Zobowiązana do Zbycia nie stawi się przed notariuszem celem zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży, z przyczyn leżących po jej stronie, w drugim terminie wyznaczonym co najmniej 14 dni po terminie wyznaczonym zgodnie z postanowieniami Umowy i odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego, o ile w pierwszym, wyznaczonym zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy terminie nie dojdzie do zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży albo stawi się w drugim terminie lecz odmówi zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży), Strona Zobowiązana do Nabycia może bez wyznaczania dodatkowego terminu od Umowy odstąpić i żądać zapłaty Zadatku w podwójnej wysokości – wraz z obowiązkiem zwrotu VAT od kwoty Zadatku, tj. łącznie kwoty (…) – a Strona Zobowiązana do Zbycia będzie zobowiązana do zapłaty powyższej kwoty w następujący sposób:
(iii) w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania oświadczenia Strony Zobowiązanej do Nabycia o odstąpieniu od niniejszej Umowy, bez odrębnego wezwania w tym zakresie Strona Zobowiązana do Zbycia zapłaci Stronie Zobowiązanej do Nabycia kwotę stanowiącą 80% wskazanej powyżej kwoty, podlegającej zapłacie na rzecz Strony Zobowiązanej do Nabycia,
(iv) w terminie nie później niż 120 dni od dnia otrzymania oświadczenia Strony Zobowiązanej do Nabycia o odstąpieniu od niniejszej Umowy, bez odrębnego wezwania w tym zakresie Strona Zobowiązana do Zbycia zapłaci kwotę stanowiącą 20% wskazanej powyżej kwoty, podlegającej zapłacie na rzecz Strony Zobowiązanej do Nabycia.
Strona Zobowiązana do Nabycia może skorzystać z opisanego powyżej prawa odstąpienia od Umowy w terminie do dnia (…) kwietnia 2027 roku.
2. W przypadku:
(i) gdyby do zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży nie doszło pomimo żądania zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży przez Stronę Zobowiązaną do Nabycia zgodnie z § 3 ust. 2 powyżej albo
(ii) niezawarcia przez Strony Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży w terminie określonym w § 3 ust. 2 in fine powyżej
na skutek uchylania się przez Stronę Zobowiązaną do Nabycia – od zawarcia tej umowy (przy czym przez uchylanie się od zawarcia Umowy Przyrzeczonej Strony rozumieją taką sytuację, gdy Strona Zobowiązana do Nabycia nie stawi się przed notariuszem celem zawarcia Umowy Przyrzeczonej, z przyczyn leżących po jej stronie, w drugim terminie wyznaczonym co najmniej 14 dni po terminie wyznaczonym zgodnie z postanowieniami Umowy i odpowiednimi przepisami Kodeksu cywilnego, o ile w pierwszym, wyznaczonym zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy terminie nie dojdzie do zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży albo stawi się w drugim terminie lecz odmówi zawarcia Umowy Przyrzeczonej Sprzedaży), Strona Zobowiązana do Zbycia może bez wyznaczania dodatkowego terminu, od Umowy odstąpić i zatrzymać Zadatek, z jednoczesnym obowiązkiem zwrotu VAT od kwoty Zadatku – w terminie 7 dni od dnia otrzymania jego zwrotu od Naczelnika Urzędu Skarbowego bez odrębnego wezwania w tym zakresie.
Strona Zobowiązana do Zbycia może skorzystać z opisanego powyżej prawa odstąpienia od niniejszej Umowy w terminie do dnia (…) kwietnia 2027 roku.
3. Strona Zobowiązana do Nabycia może odstąpić od przedmiotowej Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia niniejszej Umowy (tj. do dnia (…) marca 2026 roku) przy uprawnieniu Strony Zobowiązanej do Zbycia do zatrzymania Zadatku. Zasady rozliczenia VAT w przypadku zaistnienia sytuacji określonej w niniejszym ustępie Strony rozstrzygną występując ze wspólnym wnioskiem o interpretację prawa podatkowego w terminie 3 miesięcy od zawarcia niniejszej Umowy. Jeśli z interpretacji indywidualnej będzie wynikać, że zatrzymanie Zadatku w ramach przedmiotowej sytuacji umownej przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia nie podlega VAT, to obowiązek zwrotu VAT od kwoty Zadatku nastąpi – w terminie 7 dni od dnia otrzymania jego zwrotu od Naczelnika Urzędu Skarbowego. Jeśli z pozyskanej przez Strony interpretacji indywidualnej będzie wynikać, że zatrzymanie Zadatku przez Stronę Zobowiązaną do Zbycia podlega opodatkowaniu VAT, to Strona Zobowiązana do Zbycia zatrzyma VAT od Zadatku i wystawi fakturę VAT dla Strony Zobowiązanej do Nabycia. Strony poniosą koszt wspólnego wystąpienia w sprawie interpretacji indywidualnej po połowie. Powyższe uprawnienie do odstąpienia od niniejszej Umowy wygaśnie, a Strona Zobowiązana do Nabycia nie będzie mogła z niego skorzystać w przypadku uprzedniego zawarcia w opisanym powyżej terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia niniejszej Umowy przez Stronę Zobowiązaną do Nabycia umowy sprzedaży nieruchomości gruntowej położonej w (…) na mocy której Strona Zobowiązana do Nabycia bezwarunkowo nabędzie prawo własności wyżej opisanej nieruchomości. W każdym wypadku prawo odstąpienia od Umowy na podstawie niniejszego ustępu wygasa w terminie 12 miesięcy od daty zawarcia niniejszej Umowy.
4. W przypadku rozwiązania Umowy na zasadzie porozumienia Stron, Zadatek wraz z VAT podlega zwrotowi – na zasadach uzgodnionych w porozumieniu – Stronie Zobowiązanej do Nabycia w wartości nominalnej a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada, chyba że co innego zostanie przez Strony uzgodnione w porozumieniu.
5. Zadatek podlega także zwrotowi a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada w wypadku, gdy niewykonanie Umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze Stron nie ponosi odpowiedzialności. Strona Zobowiązana do Zbycia będzie zobowiązana do zwrotu Zadatku w wartości nominalnej, przy czym kwotę odpowiadającą wartości podatku – w terminie 7 dni od otrzymania jej zwrotu od Naczelnika Urzędu Skarbowego.
Zgodnie z Wezwaniem powyżej wskazane zostały postanowienia Umowy dotyczące zadatku i odstępnego.
W ocenie Wnioskodawców kluczowe znaczenie mają postanowienia zawarte § 6 ust. 3 Umowy”.
Następnie w odniesieniu do pkt 1d) wezwania wskazali Państwo:
„Kwota zadatku została skalkulowana jako 10% ceny. Taki sposób kalkulacji kwoty zadatku jest bardzo często stosowany w transakcjach handlowych”.
Natomiast w odniesieniu do pkt 1e) wezwania wskazali Państwo:
„Na podstawie Umowy, Wnioskodawca zobowiązał się do sprzedaży na rzecz X nieruchomości gruntowej za określoną cenę, a X zobowiązał się, że nieruchomość za podaną cenę kupi. Otrzymany przez Wnioskodawcę zadatek stanowi kwotę płaconą na poczet przyszłej należności z tytułu przyszłego wydania towaru, tj. nieruchomości gruntowej”.
2.
Na pytanie:
„Wobec wskazania w opisie sprawy, że:
Zadatek został udokumentowany fakturą z wykazaną kwotą podatku.
proszę wyjaśnić:
a)kiedy Wnioskodawca otrzymał zadatek?
b)kiedy została wystawiona ww. faktura?
c)co dokładnie dokumentowała ww. faktura?
d)czy X odliczył podatek naliczony wynikający z ww. faktury?
odpowiedzieli Państwo:
a)
„Wnioskodawca otrzymał zadatek w dniu zawarcia umowy przedwstępnej: (…) marca 2025 r.”.
b)
„Faktura została wystawiona (…) marca 2025 r., zgodnie z terminem określonym w art. 106i ust. 2 ustawy o VAT”.
c)
„Faktura dokumentowała otrzymanie zadatku na poczet ceny”.
d)
„Tak. X odliczył podatek naliczony wynikający z ww. faktury, bowiem obowiązek podatkowy powstał zgodnie z art. 19a ust. 8 ustawy o VAT, tj. w dniu otrzymania zadatku przez Wnioskodawcę”.
3.
Na pytanie:
„W związku z informacją, że:
Zgodnie z treścią Umowy, Spółka może odstąpić od Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia Umowy przy uprawnieniu Wnioskodawcy do zatrzymania Zadatku.
w kontekście sformułowanego pytania:
Czy zapłata odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę Zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy, stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?
a także informacji przedstawionych we własnym stanowisku w sprawie:
Wnioskodawca zobowiązał się sprzedać nieruchomość gruntową na rzecz Spółki. Strony ustaliły, iż X może odstąpić od Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia Umowy przy uprawnieniu Wnioskodawcy do zatrzymania wcześniej wpłaconego Zadatku. W momencie odstąpienia od umowy w terminie 12 miesięcy przez X, wpłacony Zadatek przekształca się w tzw. odstępne – wynagrodzenie za możliwość odstąpienia od umowy. Wnioskodawca wyraża zgodę na rozwiązanie stosunku prawnego, co skutkuje świadczeniem mającym wymierny charakter gospodarczy – umożliwia bowiem Spółce uwolnienie się od obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej, co z perspektywy Spółki może być działaniem celowym i korzystnym ekonomicznie. A zatem, zatrzymany zadatek ma w tym kontekście charakter wynagrodzenia za świadczenie usługi polegającej na umożliwieniu odstąpienia od umowy. Tym samym Wnioskodawca realizuje odpłatne świadczenie, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. (…)
W konsekwencji w dniu skorzystania przez Spółkę z prawa do odstąpienia od Umowy następuje przekształcenie zadatku (opodatkowanego VAT) w wynagrodzenie za usługę (również opodatkowaną VAT).
proszę wyjaśnić:
a)co Państwo rozumieją pod pojęciem „odstępnego”? Czy jest to instytucja prawa cywilnego określona w art. 396 Kodeksu cywilnego? Jeśli nie to jakie przepisy regulują kwestię „odstępnego”, o którym mowa we wniosku? Jakie znaczenie i skutki prawne Strony umowy nadały temu pojęciu?
b)czy zawarta umowa regulowała (odrębnie od kwestii zapłaty zadatku) kwestię „tzw. odstępnego” i „zatrzymania zadatku”? Jeśli tak to w jaki sposób kwestia ta została uregulowana w umowie?
c)jak należy odczytywać Państwa stwierdzenie, że „W momencie odstąpienia od umowy w terminie 12 miesięcy przez X, wpłacony Zadatek przekształca się w tzw. odstępne – wynagrodzenie za możliwość odstąpienia od umowy”? O jakim „przekształceniu” tu mowa? Na jakiej podstawie dojdzie do „przekształcenia wpłaconego zadatku w tzw. odstępne”?
d)w jaki sposób została ustalona/skalkulowana kwota „tzw. odstępnego”? Jakie czynniki/okoliczności miały wpływ na wysokość ustalonej pomiędzy Stronami kwoty „odstępnego”?
e)czy kwoty wpłaconego zadatku oraz „tzw. odstępnego” są – co do wartości – takie same? Co miało na to wpływ?
f)czy „zatrzymanie zadatku” przez Wnioskodawcę będzie wiązało się z wykonaniem przez Wnioskodawcę jakiegokolwiek świadczenia na rzecz X? Jeśli tak to jakiego? Proszę opisać sytuację”.
odpowiedzieli Państwo:
a)
Strony nie odwołują się do instytucji określonej w art. 396 Kodeksu cywilnego. Strony uregulowały to zagadnienie na zasadzie swobody umów w Umowie przedwstępnej. Umowa została zacytowana powyżej. W ocenie Wnioskodawców kluczowe są zapisy zawarte w § 6 ust. 3 Umowy.
b)
Kwestia ta została szczegółowo przedstawiona w odpowiedzi na pytanie 1.
c)
Umowa w tym zakresie została opisana w odpowiedzi na pytanie 1.
Wnioskodawca wyjaśnia, że zgodnie z zawartą umową przedwstępną wpłacona przez X kwota pełni funkcję zadatku, o którym mowa w art. 19a ust. 8 ustawy o VAT. Natomiast jeśli X odstąpi od umowy korzystając z umownego uprawnienia zawartego w § 6 ust. 3 Umowy (co jest możliwe tylko we wskazanym okresie), to wolą stron wpłacona przez X kwota przestaje pełnić funkcję zadatku i staje się kwotą odstępnego. Dochodzi zatem do swego rodzaju przekształcenia funkcji wpłaconej kwoty. Innymi słowy, w momencie skorzystania przez X z możliwości odstąpienia od umowy (na podstawie § 6 ust. 3 Umowy) wpłacona kwota przestaje pełnić funkcję zadatku (w rozumieniu art. 19a ust. 8 ustawy o VAT) i jednocześnie staje się odstępnym za skorzystanie przez X z jednostronnego odstąpienia od Umowy. Można zatem uznać, że pod względem prawnym dochodzi do swego rodzaju zwrotu zadatku poprzez zaliczenie go na poczet odstępnego.
d)
Kwota ta została uzgodniona w drodze negocjacji handlowych. Podstawowym czynnikiem była uzgodniona cena nieruchomości.
e)
Takie zasady zostały uzgodnione w drodze negocjacji handlowych. Podstawowym czynnikiem była uzgodniona cena nieruchomości. To czy kwoty będą takie same czy też nie uzależnione jest od treści interpretacji, czyli od tego, czy ewentualne odstępne będzie opodatkowane VAT. Stosowne postanowienia w tym zakresie zawiera § 6 ust. 3 Umowy.
f)
W momencie odstąpienia od umowy na podstawie § 6 ust. 3 Umowy w terminie 12 miesięcy przez X, wpłacony Zadatek przekształci się w tzw. odstępne – wynagrodzenie za możliwość odstąpienia od umowy. Wnioskodawca wyrazi zgodę na rozwiązanie stosunku prawnego, co skutkować będzie świadczeniem mającym wymierny charakter gospodarczy – umożliwi bowiem Spółce uwolnienie się od obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej.
Natomiast gdy zatrzymanie zadatku nastąpi w ramach art. 394 Kodeksu cywilnego, to zatrzymanie zadatku nie będzie się wiązało z wykonaniem przez Wnioskodawcę jakichkolwiek świadczeń.
4.
Na pytanie:
„W kontekście stwierdzenia we własnym stanowisku w sprawie, że:
(…)
2. Zainteresowany ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zapłatę odstępnego.
proszę wskazać o jakiej fakturze mowa w tym fragmencie, gdyż z opisu sprawy wynika jedynie, że to „Zadatek został udokumentowany fakturą z wykazaną kwotą podatku””.
odpowiedzieli Państwo:
„W przypadku uznania w interpretacji, że odstępne stanowi wynagrodzenie za usługę podlegającą opodatkowaniu VAT Wnioskodawca, w sytuacji odstąpienia od Umowy przez X, wystawi fakturę korygującą do wystawionej faktury otrzymania zadatku (w której skoryguje ją do zera) oraz z tą samą datą wystawi fakturę VAT dokumentującą usługę za wynagrodzeniem w formie odstępnego. W tym fragmencie jest mowa o fakturze VAT dokumentującej usługę za wynagrodzeniem w formie odstępnego”.
5.
Na pytanie:
„Czy przedstawiony przez Państwa opis zdarzenia przyszłego dotyczy okresu funkcjonowania Grupa VAT, której X S.A. jest członkiem?”.
odpowiedzieli Państwo:
„Tak, X S.A. jest członkiem VAT od (…) lipca 2025 r.”.
6.
Na pytanie:
„Do jakich czynności X S.A. miała wykorzystywać nabytą od Wnioskodawcy nieruchomość gruntową, tj. do czynności:
a)niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (jakich konkretnie?); lub/oraz
b)opodatkowanych podatkiem od towarów i usług (jakich konkretnie?), lub/oraz
c)zwolnionych od podatku od towarów i usług (jakich konkretnie?)?”
odpowiedzieli Państwo:
„X S.A. prowadzi działalność deweloperską. Aby zrealizować inwestycję deweloperską niezbędne jest posiadanie przez Spółkę gruntu. Zatem, jeżeli Spółka nabędzie grunt to będzie on wykorzystywany do realizacji inwestycji deweloperskiej, a w konsekwencji do czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług polegających na sprzedaży lokali mieszkalnych wybudowanych w ramach tej inwestycji”.
7.
Na pytanie:
„Jaki jest cel ekonomiczny dla Spółki w związku z odstąpieniem przez nią od umowy”?
odpowiedzieli Państwo:
„Cel ekonomiczny Spółki to osiągnięcie oczekiwanego zysku na realizowanej inwestycji. Spółka przed zakupem gruntu prognozuje zysk, który może osiągnąć na danej inwestycji w oparciu o PUM – powierzchnię użytkową mieszkania. Z tego powodu do treści umowy przedwstępnej wprowadzony został warunek zawieszający w postaci uzyskania decyzji o pozwoleniu na budowę dla określonych parametrów. Jeżeli z jakichś względów PUM na danej inwestycji się zmniejszy (np. Spółka nie dostanie pozwolenia na budowę o zakładanym PUMie) to realizacja danej inwestycji może się okazać dla Spółki nieopłacalna i bardziej celowym i korzystnym ekonomicznie rozwiązaniem będzie odstąpienie od umowy wraz z poniesieniem ewentualnych kosztów w związku z realizacją umowy przedwstępnej, niż realizacja nierentownej inwestycji”.
8.
Na pytanie:
„Jakie argumenty potwierdzają Państwa twierdzenie, że „uwolnienie się przez Spółkę od obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej może być działaniem celowym i korzystnym ekonomicznie”.”
odpowiedzieli Państwo:
„Argumenty wskazane powyżej”.
Pytania
1.Czy zapłata odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę Zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy, stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?
2.Jeżeli stanowisko w zakresie pytania pierwszego będzie prawidłowe, czy Zainteresowany ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zapłatę odstępnego?
Państwa stanowisko w sprawie
Stanowisko w zakresie pytania nr 1
Zapłata odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy, stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Stanowisko w zakresie pytania nr 2
Zainteresowany ma prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zapłatę odstępnego.
Uzasadnienie stanowiska
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Art. 7 ust. 1 ustawy o VAT stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).
Natomiast w myśl art. 8 ust. 1 ww. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2)zobowiązanie się do powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji;
3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Z treści przywołanego przepisu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że ustawodawca przyjął generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia niebędące dostawą towarów. Stąd też należy stwierdzić, że definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów”. Jest ona wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Co do zasady, każde świadczenie niebędące dostawą towarów, polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi usługę w rozumieniu ustawy. Przy czym muszą być spełnione następujące warunki:
·w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
·świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Należy podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby określona czynność podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jako odpłatne świadczenie usług. Dana czynność podlega opodatkowaniu podatkiem wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.
W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Bezpośredni związek pomiędzy świadczeniem usług, a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz świadczącego usługę, oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.
Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem, w niezbędnym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie tego ostatniego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa rodzaje szkód: deliktową (wynikającą z czynów niedozwolonych) oraz kontraktową (wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego). I tak, stosownie do art. 415 Kodeksu cywilnego, kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Natomiast w myśl art. 471 Kodeksu cywilnego, dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W świetle wyżej powołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują natomiast przepisy Działu II Kodeksu cywilnego – „Skutki niewykonania zobowiązań”. Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego, można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych. Z cytowanego wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., sygn. akt V CSK 85/08). Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny). Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczoną redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej. Z uwagi na powyższe stwierdzić należy, że jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań i kar urnowych nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 Ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem. Ustalanie statusu wypłacanego odszkodowania, jako podlegającego bądź nie opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.
Wnioskodawca zobowiązał się sprzedać nieruchomość gruntową na rzecz Spółki. Strony ustaliły, iż X może odstąpić od Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia Umowy przy uprawnieniu Wnioskodawcy do zatrzymania wcześniej wpłaconego zadatku. W momencie odstąpienia od umowy w terminie 12 miesięcy przez X, wpłacony zadatek przekształca się w tzw. odstępne – wynagrodzenie za możliwość odstąpienia od umowy. Wnioskodawca wyraża zgodę na rozwiązanie stosunku prawnego, co skutkuje świadczeniem mającym wymierny charakter gospodarczy – umożliwia bowiem Spółce uwolnienie się od obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej, co z perspektywy Spółki może być działaniem celowym i korzystnym ekonomicznie. A zatem, zatrzymany zadatek ma w tym kontekście charakter wynagrodzenia za świadczenie usługi polegającej na umożliwieniu odstąpienia od umowy. Tym samym Wnioskodawca realizuje odpłatne świadczenie, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarowi usług.
Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w aktualnej linii interpretacyjnej Krajowej Informacji Skarbowej, w tym w szczególności w:
·interpretacji indywidualnej z 10 grudnia 2020 r., sygn. 0112-KDIL3.4012.655.2020.1.EW, w której organ wskazał, że otrzymanie odstępnego przez jedną ze stron umowy w związku z odstąpieniem od niej stanowi wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług;
·interpretacji indywidualnej z 4 grudnia 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.523.2020.3.ŻR, gdzie organ uznał, że zatrzymanie środków finansowych w wyniku rozwiązania umowy stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu VAT;
·interpretacji indywidualnej z 28 lutego 2020 r., sygn. 0114-KDIP1-1.4012.1.2020.2.KOM, w której wskazano, że odstępne stanowi wynagrodzenie za usługę polegającą na rezygnacji z realizacji umowy i jako takie podlega opodatkowaniu VAT;
·interpretacji indywidualnej z 6 maja 2020 r., sygn. 0112-KDIL2-1.4012.87.2019.7.AS, zgodnie z którą zgoda na rozwiązanie umowy za określoną kwotę (odstępne) podlega opodatkowaniu jako odpłatna usługa.
Dodatkowo, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 10 kwietnia 2018 r., sygn. akt III SA/GI 193/18, sąd wskazał, że odstępne, które zostaje zatrzymane przez stronę umowy w przypadku odstąpienia od niej, stanowi odpłatne świadczenie usług i podlega opodatkowaniu VAT. Sąd uznał, że w takiej sytuacji mamy do czynienia z odpłatnym świadczeniem usług, ponieważ zatrzymanie kwoty w ramach odstępnego wiąże się z określoną korzyścią dla strony, która to świadczenie podejmuje, polegającą na rezygnacji z dalszego wykonywania umowy.
Z uwagi na powyższe Wnioskodawca stoi na stanowisku, iż zapłata odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy, stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. W konsekwencji w dniu skorzystania przez Spółkę z prawa do odstąpienia od Umowy następuje przekształcenie zadatku (opodatkowanego VAT) w wynagrodzenie za usługę (również opodatkowaną VAT). Oznacza to, że Wnioskodawca powinien wystawić fakturę korygującą do faktury dokumentującej otrzymanie zadatku oraz wystawić na tę samą kwotę fakturę dokumentującą wykonanie usługi w rozumieniu Ustawy o VAT.
W myśl art. 86 ust. 1 ustawy o VAT, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.
Zgodnie z art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT, nie stanowią podstawy do obniżenia podatku należnego oraz zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego faktury i dokumenty celne w przypadku gdy (...) transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu albo jest zwolniona od podatku.
Art. 88 ust. 3a pkt 2 ustawy o VAT nie będzie miał zastosowania, ponieważ zapłata odstępnego podlega opodatkowaniu VAT i nie jest zwolniona od podatku. Mając na uwadze powyższe przepisy, stwierdzić należy, że warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Co jednak istotne, ustawa nie precyzuje, w jakim zakresie i w jaki sposób towary i usługi muszą być wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych. W rezultacie powszechnie przyjmuje się, że może to być związek zarówno o charakterze bezpośrednim, jak i pośrednim. Wnioskodawca pragnie wskazać, iż prawo do odliczenia podatku naliczonego zostaje przyznane podatnikowi nawet wówczas, gdy brakuje bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy konkretną transakcją powodującą naliczenie podatku a transakcją objętą podatkiem należnym, która daje prawo do odliczenia. Konieczne jest jedynie, aby koszty zakupionych usług należały do kosztów ogólnych podatnika, które zachowują bezpośredni i ścisły związek z całą jego działalnością gospodarczą. Tym samym zakupione towary i usługi powiązać należy nie z konkretną transakcją opodatkowaną, lecz z działalnością podatnika.
Należy również zwrócić uwagę na dwa wyroki TSUE z 12 listopada 2020 r. w sprawie C-42/19 i C-734/19. W obu sprawach TSUE orzekł, iż podatnik może odliczyć VAT nawet jeżeli planowane transakcje, na potrzeby których nabywał towary i usługi nie doszły do skutku. Podatnik zachowuje prawo do odliczenia, nawet jeżeli planowana działalność gospodarcza nie została później zrealizowana. Inna wykładnia byłaby sprzeczna z zasadą neutralności VAT.
X prowadzi działalność deweloperską. Aby zrealizować inwestycję deweloperską niezbędne jest posiadanie przez Spółkę gruntu. Niekiedy jednak, z uwagi na podejmowane decyzje biznesowe, zdarza się, że Spółka rezygnuje z danej inwestycji i danego gruntu. Wobec tego, uwolnienie się przez Spółkę od obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej może być działaniem celowym i korzystnym ekonomicznie. Mimo braku bezpośredniego i ścisłego związku pomiędzy ewentualną zapłatą odstępnego powodującą naliczenie podatku a transakcją objętą podatkiem należnym, Grupa VAT będzie miała prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej zapłatę odstępnego.
Wobec powyższego, Wnioskodawca wnosi o potwierdzenie prawidłowości stanowiska przedstawionego na wstępie.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 775 ze zm.) zwanej dalej „ustawą”:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (…) podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
Stosownie do treści art. 2 pkt 6 ustawy:
Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o towarach - rozumie się przez to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.
Natomiast na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę. Zatem pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.
Opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.
Ustawa nie definiuje, co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.
Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.
Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.
W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.
Bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz dostawcy towaru lub świadczącego usługę oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.
Zatem, aby dostawę towarów oraz świadczenie usług uznać za podlegającą opodatkowaniu musi istnieć związek pomiędzy dostawą tego towaru lub też świadczeniem usług oraz wypłaconym wynagrodzeniem. Tylko wówczas zapłata za ten towar lub usługę będzie stanowić podstawę opodatkowania dokonania danej czynności.
Warto w tym miejscu zauważyć, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise, TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.
Na uwagę zasługuje także orzeczenie z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywaną w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy.
Trybunał Sprawiedliwości UE wielokrotnie wypowiadał się, kiedy dane zdarzenie może zostać potraktowane jako podlegająca opodatkowaniu czynność. Zdarzenie takie jest traktowane jako podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, gdy:
·istnieje stosunek prawny pomiędzy podmiotami, w ramach którego dochodzi do wymiany wzajemnych świadczeń (np. z jednej strony – czynność, a z drugiej – płatność za czynność);
·istnieje możliwa do zdefiniowania czynność;
·wynagrodzenie przekazywane jest w zamian za czynność i jest ekwiwalentne do wartości tej czynności;
·odpłatność pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem;
·istnieje podmiot będący beneficjentem czynności, inny niż wykonujący czynność.
W konsekwencji powyższego należy stwierdzić, że aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem, i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem.
W przedstawionej sytuacji Wnioskodawca zawarł ze Spółką przedwstępną umowę sprzedaży (dalej: „Umowa”). Na podstawie Umowy Wnioskodawca zobowiązał się do sprzedaży na rzecz Spółki nieruchomości gruntowej za określoną cenę, a Spółka zobowiązała się, że nieruchomość za podaną cenę kupi. Spółka wpłaciła określoną kwotę tytułem zadatku, której Strony nadały znaczenie i skutki prawne jak dla zadatku w rozumieniu art. 394 Kodeksu cywilnego, z zastrzeżeniem postanowień Umowy i na zasadach określonych w Umowie (dalej: „Zadatek”). Zadatek został udokumentowany fakturą z wykazaną kwotą podatku. Zgodnie z treścią Umowy Spółka może odstąpić od Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia Umowy przy uprawnieniu Wnioskodawcy do zatrzymania zadatku.
Państwa wątpliwości dotyczą w pierwszej kolejności ustalenia, czy zapłata odstępnego poprzez zatrzymanie przez Wnioskodawcę zadatku, w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy, stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług i podlega opodatkowaniu podatkiem VAT (pytanie oznaczone we wniosku nr 1).
W rozpatrywanej sprawie istotne jest określenie, czy świadczona jest usługa, i czy Wnioskodawca otrzymuje wynagrodzenie z tytułu świadczenia tej usługi.
Powyższe konieczne jest w celu określenia, czy w przedstawionej we wniosku sytuacji będzie miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem VAT.
Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:
·w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,
·świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).
Należy przy tym podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie – jako usługa – podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Należy wskazać, że ustawa o podatku od towarów i usług nie precyzuje pojęcia „zadatek”. Według Małego Słownika Języka Polskiego (Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1999, str. 1100) określenie „zadatek” to suma pieniędzy wręczana przy zawarciu umowy w celu zapewnienia jej wykonania.
Zadatek jest instytucją prawa cywilnego związaną z wykonaniem zobowiązań umownych. Uiszczenie zadatku służyć ma zabezpieczeniu wykonania świadczenia umownego. Może również stanowić rodzaj świadczenia odszkodowawczego na wypadek niewykonania zobowiązania. Zastosowanie omawianej instytucji nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, lecz zależy od decyzji stron umowy.
Jak wynika z treści art. 394 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. 2025 r. poz. 1071 ze zm.), zwanej dalej „Kodeksem cywilnym”:
W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej.
Stosownie do art. 394 § 2 Kodeksu cywilnego:
W razie wykonania umowy zadatek ulega zaliczeniu na poczet świadczenia strony, która go dała; jeżeli zaliczenie nie jest możliwe, zadatek ulega zwrotowi.
Z kolei w myśl art. 394 § 3 Kodeksu cywilnego:
W razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony.
W związku z tym stwierdzić należy, że zadatek służy do zabezpieczenia interesów obu ze stron.
Ponadto zgodnie z art. 3531 Kodeksu cywilnego:
Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Oznacza to, że strony mogą także swobodnie umówić się w kwestiach dotyczących wynagrodzenia za realizację warunków umowy.
Zadatek – jest to kwota pieniężna wpłacana jako rodzaj zabezpieczenia zobowiązania. W przypadku prawidłowego wykonania umowy, zadatek jest co do zasady zaliczany na poczet świadczenia realizowanego przez stronę, która uiściła tę kwotę. Jeżeli jednak dojdzie do naruszenia zobowiązania, to druga strona (odbiorca zadatku) może odstąpić od umowy i zachować otrzymaną kwotę jako rodzaj rekompensaty za niedojście umowy do skutku. W razie rozwiązania umowy lub braku wykonania umowy na skutek okoliczności niezależnych od stron, zadatek podlega zwrotowi.
Sytuacja wygląda jednak inaczej gdy zadatek zostaje zatrzymany przez odbiorcę tego świadczenia na skutek niewykonania umowy przez drugą stronę (zgodnie z art. 394 § 2 Kodeksu cywilnego). W takim przypadku kwoty zadatku nie można już powiązać z żadnym konkretnym świadczeniem (dostawą towarów lub usług), gdyż nie doszło ono do skutku w związku z naruszeniem zobowiązania przez podmiot wpłacający ww. sumę pieniężną. Tym samym, nie jest ona zapłatą za jakiekolwiek świadczenie opodatkowane VAT. Zadatek pełni tu funkcję rekompensaty dla jednej strony zobowiązania za to, że liczyła na dojście umowy do skutku. Skoro zatem zatrzymany zadatek jest wyłącznie rodzajem odszkodowania (a nie wynagrodzeniem za wzajemne świadczenie), to nie można twierdzić, że w analizowanym schemacie dochodzi do czynności opodatkowanej VAT, wymienionej w art. 5 ust. 1 ustawy. Zatrzymanie zadatku na skutek niewywiązania się z umowy (z przyczyn zawinionych przez podmiot wpłacający tę kwotę jako zabezpieczenie zobowiązania), jest czynnością neutralną w VAT.
Analogiczny pogląd zaprezentował TSUE w wyroku z 18 lipca 2007 r. w sprawie C-277/05, wskazując że:
(28) (…) stronom przysługuje swoboda ustalenia, z poszanowaniem przepisów imperatywnych i porządku publicznego, treści łączącego ich stosunku prawnego, włączywszy w to konsekwencje ewentualnego odstąpienia lub niewykonania ich zobowiązań. Niemniej jednak, mogą one zamiast szczegółowego określania swoich obowiązków, odwołać się do różnych instrumentów prawa cywilnego.
(29) Strony mogą więc zamieścić, na wypadek niewykonania zobowiązań umownych, klauzule dotyczące odszkodowania, kar umownych, zastawu lub zadatku. Pomimo iż instrumenty te mają za zadanie wzmocnić zobowiązania umowne stron, a niektóre ich funkcje są identyczne, każdy z tych instrumentów ma własne cechy szczególne.
(30) W szczególności w odniesieniu do zadatku należy przypomnieć po pierwsze, że stanowi on oznakę zawarcia umowy w zakresie, w jakim ich zapłata oznacza domniemanie istnienia umowy. Po drugie, zadatek skłania strony do wykonania tych umów, ponieważ strona dająca zadatek może stracić kwotę stanowiącą jego wartość, a druga strona zobowiązana jest do zwrotu podwójnej jego wartości w przypadku braku wykonania. Po trzecie, zadatek stanowi odszkodowanie ryczałtowe, jako że jego zapłata zwalnia jedną ze stron od obowiązku wykazania kwoty szkody poniesionej w wyniku odstąpienia przez drugą stroną od zobowiązania umownego.
(36) (...) kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu.
Tym samym TSUE stanął na stanowisku, że zatrzymanie zadatku przez jedną stronę umowy na skutek naruszenia zobowiązania przez drugą stronę pełni funkcję odszkodowawczą i dlatego nie powinno generować obowiązku podatkowego w VAT.
W świetle powyższego, aby daną płatność móc uznać za przedpłatę, zaliczkę, zadatek lub ratę, musi ona zostać dokonana na poczet przyszłej konkretnej transakcji. Oznacza to, że w momencie wpłaty takiej płatności, musi być znany towar czy usługa, na które zostanie ona przeznaczona.
Przy czym, aby uznać wpłacaną kwotę za zaliczkę/przedpłatę na poczet przyszłych dostaw towarów lub świadczenia usług, istotne jest, aby przyszłe świadczenie było jasno określone w sposób umożliwiający jego identyfikację, a strony świadczenia, w momencie wpłaty zaliczki/przedpłaty, nie miały woli dokonywania jego zmian w przyszłości.
Strony dokonujące czynności cywilnoprawnych, określają w zawieranych przez siebie umowach wartość – cenę, za którą dokonują transakcji.
W tym miejscu należy podkreślić, że zadatek nie tworzy samodzielnego bytu podatkowego, lecz jest ściśle związany z dostawą konkretnego towaru i nie można rozpatrywać go jako czynności „oderwanej” od sprzedaży. Nie jest dodatkową czynnością, lecz jest integralnie związany ze sprzedażą towaru, na poczet której to sprzedaży został uiszczony. W przypadku zadatku ustawa określa jedynie inny moment powstania obowiązku podatkowego niż w przypadku sprzedaży dokonanej bez pobrania zadatku.
Biorąc pod uwagę powyższe należy stwierdzić, że zadatek służy do zabezpieczenia interesów obu ze stron. Jeżeli umowa zostanie rozwiązana za zgodą obu stron, to zwracają one sobie wzajemne świadczenia, tj. zadatek. W sytuacji, gdy umowa nie została wykonana z uwagi na rezygnację strony, która zadatek dała, to wówczas zadatek przepada na rzecz biorącego zadatek. Ponadto, jeżeli umowa nie została zrealizowana z przyczyn leżących po stronie biorącej zadatek, strona dająca zadatek może od umowy odstąpić i żądać zadatku w podwójnej wysokości. Jednocześnie, w przypadku, gdy umowa zostanie zawarta, zadatek może zostać zaliczony na poczet ceny – jeżeli wynika to z zawartej umowy.
Zatem nie ulega wątpliwości, że pomiędzy otrzymaniem przez podatnika zaliczki (przedpłaty, zadatku, raty) a czynnością opodatkowaną (dostawą towarów lub wykonaniem usługi), musi istnieć bezpośredni związek. Część należności ma bowiem stanowić wynagrodzenie związane z wykonaniem czynności, za którą zapłata jest należna. W innym przypadku, sam transfer pieniędzy – następujący bez związku z przyszłą czynnością opodatkowaną, na poczet której jest dokonywany – pozostaje obojętny na gruncie podatku od towarów i usług (nie stanowi opodatkowanego zadatku, zaliczki, przedpłaty, raty itp.).
W przypadku odstąpienia od zrealizowania transakcji, na poczet której uiszczono zadatek, zaliczkę, istotne znaczenie ma fakt, że w następstwie tego odstąpienia ostatecznie nie dochodzi do czynności opodatkowanej, na poczet której płatność została przyjęta. Odstąpienie od umowy powoduje, że przedmiot opodatkowania (dla którego przyjęta płatność była częścią podstawy opodatkowania) nie zaistnieje. W konsekwencji powyższego należy skorygować podatek należny od zadatku, zaliczki, nie ma bowiem przedmiotu podatku (czynności podlegającej opodatkowaniu), od którego obowiązek podatkowy miałby powstać.
Z przedstawionych we wniosku informacji wynika, że – zgodnie z § 6 ust. 3 Umowy – „Strona Zobowiązana do Nabycia może odstąpić od przedmiotowej Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia niniejszej Umowy (tj. do dnia (…) marca 2026 roku) przy uprawnieniu Strony Zobowiązanej do Zbycia do zatrzymania Zadatku”. Wskazali Państwo również, że zgodnie z zawartą umową przedwstępną wpłacona przez Spółkę kwota pełni funkcję zadatku, o którym mowa w art. 19a ust. 8 ustawy. Natomiast jeśli Spółka odstąpi od umowy korzystając z umownego uprawnienia zawartego w § 6 ust. 3 Umowy (co jest możliwe tylko we wskazanym okresie), to wolą stron wpłacona przez Spółkę kwota przestaje pełnić funkcję zadatku i staje się kwotą odstępnego. Dochodzi zatem do swego rodzaju przekształcenia funkcji wpłaconej kwoty. Innymi słowy, w momencie skorzystania przez Spółkę z możliwości odstąpienia od umowy (na podstawie § 6 ust. 3 Umowy) wpłacona kwota przestaje pełnić funkcję zadatku (w rozumieniu art. 19a ust. 8 ustawy) i jednocześnie staje się odstępnym za skorzystanie przez Spółkę z jednostronnego odstąpienia od Umowy. Jak Państwo wskazują „można zatem uznać, że pod względem prawnym dochodzi do swego rodzaju zwrotu zadatku poprzez zaliczenie go na poczet odstępnego”.
W odniesieniu do pojęcia „odstępnego” (wskazanego w opisie sprawy) wyjaśnili Państwo, że: „Strony nie odwołują się do instytucji określonej w art. 396 Kodeksu cywilnego. Strony uregulowały to zagadnienie na zasadzie swobody umów w Umowie przedwstępnej. Umowa została zacytowana powyżej. W ocenie Wnioskodawców kluczowe są zapisy zawarte w § 6 ust. 3 Umowy”.
Stosownie do treści art. 396 Kodeksu cywilnego:
Jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.
W kontekście powyższego zauważam, że zapisy zawarte we wskazanym przez Państwa § 6 ust. 3 Umowy nie określają, by wpłacony przez Spółkę zadatek – w momencie odstąpienia przez Spółkę (bez podawania przyczyny) od Umowy – przekształcał się w odstępne, stanowił jakiekolwiek wynagrodzenie za świadczenie usługi polegającej na umożliwieniu Spółce odstąpienie od Umowy lub by przestał pełnić funkcję zadatku. Zawarta pomiędzy Stronami umowa wskazuje jednoznacznie na uprawnienie Strony Zobowiązanej do Zbycia, tj. Wnioskodawcy, do zatrzymania Zadatku w sytuacji odstąpienia od przedmiotowej Umowy bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia tej Umowy przez Spółkę.
W tym miejscu zasadnym jest także – jak uczynili to również Państwo – odwołanie się do instytucji odszkodowania.
Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem w niezbędnym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego.
Na gruncie tego ostatniego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.
Kodeks cywilny rozróżnia dwa rodzaje szkód: deliktową (wynikającą z czynów niedozwolonych) oraz kontraktową (wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego).
I tak, stosownie do art. 415 Kodeksu cywilnego:
Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.
Natomiast w myśl art. 471 Kodeksu cywilnego:
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
W świetle wyżej powołanych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.
Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.
Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego:
Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).
Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych.
Z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., sygn. akt V CSK 85/08). Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).
Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczoną redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.
Ustalanie statusu wypłacanej kwoty odstępnego jako podlegającej bądź nie opodatkowaniu podatkiem VAT, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.
Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań i kar umownych nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.
Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpatrywanej sprawy zauważam, że zatrzymanie zadatku przez Wnioskodawcę w sytuacji odstąpienia od umowy przez Spółkę w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy (bez podania przyczyny) nie będzie stanowiło wynagrodzenia za świadczenie usługi polegającej na umożliwieniu odstąpienia od umowy, gdyż – jak wynika z okoliczności sprawy – odstąpienie od umowy stanowić będzie realizację uprawnienia przez Spółkę i jest czynnością jednostronną. Podjęcie takiej decyzji przez Spółkę, tj. skorzystanie z przysługującego jej prawa, wywoła w sprawie ściśle określone konsekwencje jakimi będą: niezawarcie przyrzeczonej umowy sprzedaży oraz zatrzymanie przez Wnioskodawcę wcześniej wpłaconego zadatku. Wnioskodawca bowiem otrzymując od Spółki zadatek, który stanowił kwotę płaconą na poczet przyszłej należności z tytułu przyszłego wydania towaru, tj. nieruchomości gruntowej, ma prawo oczekiwać, że umowa dojdzie do skutku i dokona w efekcie sprzedaży nieruchomości za określoną cenę. W analizowanej sprawie należy więc uznać, że zatrzymany przez Wnioskodawcę zadatek będzie rodzajem rekompensaty za niespełnienie przez Spółkę zobowiązania wynikającego z zawartej umowy przedwstępnej. W rozpatrywanej sprawie nie sposób jest dostrzec świadczenia wzajemnego mającego wystarczający związek między świadczeniem usługi a zatrzymaniem przez Wnioskodawcę otrzymanego wcześniej zadatku, który to stanowi warunek konieczny dla opodatkowania danej czynności. Taka wzajemność nie może być oparta na wniosku, jakoby na gruncie VAT usługą była już sama zgoda wyrażona przez Wnioskodawcę na rozwiązanie stosunku prawnego, ta bowiem w istocie na moment realizacji uprawnienia przez Spółkę nie zachodzi. Przyjęcie przez Wnioskodawcę do wiadomości informacji o zrealizowaniu uprawnienia przez Spółkę nie stanowi świadczenia usług. Skoro wcześniej podjęto już zgodnie decyzję, co do przyznania Spółce uprawnienia do odstąpienia od umowy przedwstępnej, to nie można następnie w sytuacji skorzystania z tego uprawnienia przez Spółkę twierdzić, że Wnioskodawca świadczy usługę polegającą na umożliwieniu odstąpienia od umowy. Jeszcze raz podkreślić należy, że odstąpienie przez Spółkę od umowy stanowić będzie jednostronną czynność, na którą strony umówiły się już w umowie przedwstępnej (§ 6 ust. 3 Umowy).
Tym samym w okolicznościach rozpatrywanej sprawy zatrzymany przez Wnioskodawcę zadatek ma charakter rekompensaty (pełni funkcję odszkodowawczą), i nie będzie ekwiwalentem za wykonaną usługę, nie będzie także wynagrodzeniem za żadną czynność opodatkowaną.
Zatem w odniesieniu do opisanej we wniosku czynności nie znajdą zastosowania przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, gdyż kwota zatrzymanego przez Wnioskodawcę zadatku nie będzie wiązała się z wykonaniem przez Wnioskodawcę jakiegokolwiek świadczenia, i tym samym nie będzie mieściła się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy.
Podsumowując stwierdzam, że w sytuacji opisanej we wniosku, tj. odstąpienia od umowy przez Spółkę bez podawania przyczyny w terminie 12 miesięcy od dnia zawarcia umowy, kwota zatrzymanego przez Wnioskodawcę (Zainteresowaną będącą stroną postępowania) zadatku nie będzie stanowiła wynagrodzenia dla Wnioskodawcy za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy. W konsekwencji w rozpatrywanej sytuacji nie wystąpi czynność podlegająca opodatkowaniu.
Tym samym Państwa stanowisko w zakresie pytania nr 1 oceniłem jako nieprawidłowe.
Jednocześnie nie udzielam odpowiedzi na pytanie nr 2, gdyż oczekiwali Państwo na nie odpowiedzi w sytuacji uznania Państwa stanowiska w zakresie pytania nr 1 za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.
Wskazuję, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W szczególności wydaną interpretację oparłem na informacji, że: „Strony nie odwołują się do instytucji określonej w art. 396 Kodeksu cywilnego. Strony uregulowały to zagadnienie na zasadzie swobody umów w Umowie przedwstępnej. Umowa została zacytowana powyżej. W ocenie Wnioskodawców kluczowe są zapisy zawarte w § 6 ust. 3 Umowy”. W związku z powyższym w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.
Ta interpretacja została wydana na podstawie przedstawionego we wniosku opisu sprawy co oznacza, że w przypadku gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, kontroli celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.
Jednocześnie zaznaczam, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Państwa wniosku (pytania). Inne kwestie przedstawione w opisie sprawy oraz własnym stanowisku, które nie zostały objęte Państwa pytaniem, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.
Odnośnie powołanych przez Państwa interpretacji indywidualnych zauważam, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych i nie mają mocy prawa powszechnie obowiązującego co oznacza, że należy je traktować indywidualnie.
Z kolei odnosząc się do powołanego przez Państwa wyroku sądu wyjaśniam, że powołany wyrok jest rozstrzygnięciem w indywidualnej sprawie, osadzonym w określonym stanie faktycznym i tylko do niego się zawęża. Zatem wskazany we wniosku wyrok sądu nie ma wpływu na podjęte w tej interpretacji rozstrzygnięcie.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego. Z funkcji ochronnej będą mogli skorzystać Ci z Państwa, którzy zastosują się do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację przez Zainteresowanego, który jest stroną postępowania
Zainteresowana będąca stroną postępowania – art. 14r § 2 Ordynacji podatkowej ma prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a, art. 14b § 1 i art. 14r Ordynacji podatkowej.
