Interpretacja indywidualna z dnia 17 listopada 2022 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.118.2022.2.MZ
Temat interpretacji
Skutki podatkowe ustanowienia na rzecz Wnioskodawcy nieodpłatnej służebności mieszkania przez wnuka za zgodą jego żony.
Interpretacja indywidualna
– stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
14 września 2022 r. wpłynął Pana wniosek z 13 września 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pana rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pana wnuka za zgodą jego żony. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 15 listopada 2022 r. (wpływ 15 listopada 2022 r.). Treść wniosku jest następująca:
Opis zdarzenia przyszłego
Pana wnuk zamierza ustanowić na Pana rzecz (dziadka) oraz Pana małżonki (dalej wspólnie jako „Uprawnieni”) dożywotnią, bezpłatną służebność osobistą mieszkania (dalej jako „Służebność”) na podstawie art. 296 i dalsze ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Służebnością obciążona zostanie nieruchomość stanowiąca dom jednorodzinny (dalej jako „Nieruchomość”). Nieruchomość jest składnikiem majątku wspólnego Pana wnuka oraz jego małżonki, w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z treścią prawa, którym Nieruchomość zostanie obciążona, Uprawnieni będą mogli korzystać na wyłączność z części budynku mieszkalnego składającej się z pokoju z aneksem kuchennym z osobnym wejściem oraz łazienki wraz z prawem swobodnego poruszania się po całej nieruchomości. Wartość ustanowionego prawa szacuje Pan łącznie na 128.000,00 zł, zatem przekroczy ona kwotę wolną od podatku od spadków i darowizn dla nabywcy z I grupy podatkowej określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie umowy – w formie aktu notarialnego – zawartej wyłącznie pomiędzy Uprawnionymi i Pana wnukiem (stronami umowy ustanawiającej Służebność będą zatem wyłącznie Uprawnieni i Pana wnuk). Żona Pana wnuka na czynność tę wyrazi zgodę, również w formie aktu notarialnego, zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 37 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Żona Pana wnuka nie będzie stroną umowy ustanawiającej Służebność.
Pytanie
Czy w związku z ustanowieniem na Pana rzecz przez Pana wnuka Służebności, na zasadach opisanych w opisie zdarzenia przyszłego, będzie Pan zwolniony w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia Służebności na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn?
Pana stanowisko w sprawie
Pana zdaniem, w związku z ustanowieniem na Pana rzecz przez wnuka Służebności, na zasadach opisanych w opisie zdarzenia przyszłego, będzie Pan zwolniony w całości z obowiązku zapłaty podatku od nieodpłatnego nabycia prawa Służebności na podstawie art. 4a ust. 1 pkt 1 oraz ust. 4 pkt 2 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej: u.p.s.d.)
Zgodnie z art. 4a ust. 1 u.p.s.d. zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego. Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 1 pkt 8 u.p.s.d. przy nabyciu w drodze służebności obowiązek podatkowy powstaje z chwilą ustanowienia tego prawa. Jako że stronami umowy ustanawiającej prawo Służebności będą wyłącznie Uprawnieni oraz ich wnuk, zatem osoby o rodzaju pokrewieństwa wskazanym w art. 4a ust. 1 u.p.s.d., nie budzi wątpliwości, iż z tego tytułu w całości zwolniony będzie Pan od podatku od spadków i darowizn.
Dla powyższego rozstrzygnięcia nie ma znaczenia fakt, że ww. prawo służebności zostanie ustanowione na nieruchomości będącej składnikiem majątku wspólnego Pana wnuka i jego żony. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (dalej: k.r.i.o.), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do obciążenia nieruchomości. W art. 37 § 2 k.r.i.o. ustawodawca postanowił, iż ważność umowy zawartej przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów k.r.i.o. wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności umowy zawartej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy jej przedmiotem są określone składniki majątku objęte wspólnością majątkową (w tym obciążenie nieruchomości). Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną umowy ustanowienia Służebności. Z uwagi natomiast na fakt, iż umowa ustanawiająca Służebność zawarta zostanie w formie aktu notarialnego, na podstawie art. 4a ust. 4 pkt 2 u.p.s.d. nie obejmuje Pana obowiązek zgłoszenia nabycia własności prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego na zasadach wskazanych w art. 4a ust. 1 u.p.s.d.
Wskazał Pan również, że analogiczne stanowisko Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej prezentował w: interpretacji indywidualnej z 29 października 2021 r. Znak: 0111-KDIB2-2.4015.127.2021.1.PB, z 19 sierpnia 2022 r. Znak: 0111-KDIB2-2.4015.97.2022.1.DR, z 22 sierpnia 2022 r. Znak: 0111-KDIB2-2.4015.98.2022.1.DR, z 11 sierpnia 2022 r. Znak: 0111-KDIB2-2.4015.83.2022.1.MZ.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043 ze zm.):
Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn w związku z § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2022 r. poz. 2084):
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 10434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1)do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2)do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3)do grupy III – innych nabywców.
Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że:
1.Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.
2.Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy:
Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.
Jak z powyższych przepisów wynika, ustanowienie nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy:
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
1)wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2)nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że wnuk zamierza ustanowić na Pana rzecz oraz Pana małżonki (dalej wspólnie jako „Uprawnieni”) dożywotnią, nieodpłatną służebność osobistą nieruchomości mieszkalnej na podstawie art. 296 i dalsze ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Służebnością obciążona zostanie nieruchomość stanowiąca dom jednorodzinny (dalej jako „Nieruchomość”). Nieruchomość jest składnikiem majątku wspólnego Pana wnuka oraz jego małżonki, w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie umowy – w formie aktu notarialnego – zawartej wyłącznie pomiędzy Uprawnionymi i Pana wnukiem. Żona Pana wnuka na czynność tę wyrazi zgodę, również w formie aktu notarialnego, zgodnie z regulacjami zawartymi w art. 37 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Żona Pana wnuka nie będzie stroną umowy ustanawiającej służebność.
Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W myśl art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego (tj. rozdziału II).
Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynności prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Tak samo, takiego wymogu nie ma, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.
Z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, iż jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia, jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez wnuka m.in. na Pana rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.
Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) m.in. na rzecz Pana (dziadka), wnuk pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.
Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) – jak sam Pan wskazał – nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panem (dziadkiem), Pana żoną (jako nabywcami prawa) a Pana wnukiem. Zatem w sytuacji gdy żona Pana wnuka wyrazi zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Jak słusznie Pan stwierdził, stosownie do treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie obejmuje Pana obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego na zasadach wskazanych w art. 4a ust. 1 ww. ustawy.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywać się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).