Interpretacja indywidualna z dnia 9 listopada 2022 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.120.2022.1.DR
Temat interpretacji
W zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pani córkę za zgodą jej męża.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowna Pani,
stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
26 września 2022 r. wpłynął Pani wniosek z 26 września 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności mieszkania przez Pani córkę za zgodą jej męża. Treść wniosku jest następująca:
Opis zdarzenia przyszłego
Pani córka zamierza ustanowić na Pani rzecz nieodpłatną służebność mieszkania na podstawie art. 296 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360). Służebność ta ustanowiona będzie na nieruchomości (dom jednorodzinny), której wartość przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywców z I grupy podatkowej określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043). Nieruchomość ta jest wyłączną własnością Pani córki oraz jej męża, z którym to pozostaje we wspólnocie majątkowej małżeńskiej. Omawiana służebność ustanowiona będzie na podstawie umowy – sporządzonej w formie aktu notarialnego, gdzie stronami będą wyłącznie Pani córka oraz Pani. Mąż córki nie będzie stroną umowy, ale akceptuje ustanowienie tej służebności i złoży pisemne oświadczenie wyrażenia zgody – także w formie notarialnej.
Pytanie
Czy, zgodnie z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, po ustanowieniu na rzecz Pani opisanej nieodpłatnej służebności osobistej (mieszkania) przez Pani córkę, przy zgodzie męża, z którym pozostaje w związku małżeńskim z obowiązującą wspólnotą majątkową małżeńską, będzie Pani w całości zwolniona z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn?
Pani stanowisko w sprawie
Pani zdaniem tak, ponieważ zgodnie z art. 4a ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. O podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043), jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek ten nie obejmuje jednak przypadków, gdzie nabycie następuje w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron. Bez wpływu pozostaje tutaj fakt, iż omawiana służebność osobista (mieszkania) ustanowiona zostanie na nieruchomości będącej majątkiem wspólnym córki oraz jej męża (wspólnota majątkowa małżeńska). Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego, gdyż stosownie do art. 37 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359), zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków. Zgodnie z art. 37 § 4 ww. kodeksu – jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna. Jednakże, co bezpośrednio wynika z § 2 omawianego przepisu – ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka. Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnotą majątkową małżeńską. Z faktu tego nie wywodzi się jednak, iż wyrażając taką zgodę, drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności. Podsumowując powyższe – z uwagi na fakt, iż omawiane nabycie nieodpłatnej służebności osobistej (mieszkania) nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Pani córką i Panią, to w sytuacji gdy mąż córki wyrazi zgodę, o której mowa w art 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. W takim przypadku nie nastąpi zatem obowiązek zapłaty podatku od spadków i darowizn w związku z zawarciem tej ww. umowy. Dodatkowo, w związku z faktem, iż opisana umowa zawarta zostanie w formie aktu notarialnego – stosownie do art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn – nie będzie na Pani ciążył również obowiązek zgłoszenia nabycia tegoż prawa naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 2021 r. poz. 1043):
Podatkowi od spadków i darowizn, zwanemu dalej „podatkiem”, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej: renty, użytkowania oraz służebności.
Na podstawie art. 5 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy rzeczy i praw majątkowych.
W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:
Obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu w drodze nieodpłatnej służebności, renty oraz użytkowania – z chwilą ustanowienia tych praw.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy w związku z § 1 pkt 2 lit. a) rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 10 października 2022 r. w sprawie ustalenia kwot wartości rzeczy i praw majątkowych zwolnionych od podatku od spadków i darowizn i niepodlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz skal podatkowych, według których oblicza się ten podatek (Dz.U. z 2022 r. poz. 2084):
Opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę, od jednej osoby, własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej 10434 zł – jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej.
Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:
Wysokość podatku ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:
Zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.
W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:
Do poszczególnych grup podatkowych zalicza się:
1) do grupy I – małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, zięcia, synową, rodzeństwo, ojczyma, macochę i teściów;
2) do grupy II – zstępnych rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępnych i małżonków pasierbów, małżonków rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonków rodzeństwa małżonków, małżonków innych zstępnych;
3) do grupy III – innych nabywców.
Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że:
1. Podatnicy podatku są obowiązani, z zastrzeżeniem ust. 2, złożyć, w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowego o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych według ustalonego wzoru. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania.
2. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy przypadków, w których podatek jest pobierany przez płatnika.
Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy:
Notariusze są płatnikami podatku od dokonanej w formie aktu notarialnego umowy nieodpłatnego ustanowienia służebności.
Jak z powyższych przepisów wynika, ustanowienie nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn.
W myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:
Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.
Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy:
Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy:
1) wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 lub
2) nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron.
Ze zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pani córka zamierza ustanowić na Pani rzecz nieodpłatną służebność mieszkania na podstawie art. 296 i nast. ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny. Służebność ta ustanowiona będzie na nieruchomości (dom jednorodzinny), której wartość przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywców z I grupy podatkowej określonej w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn. Nieruchomość ta jest wyłączną własnością Pani córki oraz jej męża, z którym to pozostaje we wspólnocie majątkowej małżeńskiej. Służebność ustanowiona będzie na podstawie umowy – sporządzonej w formie aktu notarialnego, gdzie stronami będą wyłącznie Pani córka oraz Pani. Mąż córki nie będzie stroną umowy, ale akceptuje ustanowienie tej służebności i złoży pisemne oświadczenie wyrażenia zgody – także w formie notarialnej.
Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.).
Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:
Ograniczonymi prawami rzeczowymi są: użytkowanie, służebność, zastaw, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu oraz hipoteka.
W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:
§ 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności.
§ 2. Jednakże do ustanowienia ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości nie stosuje się przepisów o niedopuszczalności warunku lub terminu. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko dla oświadczenia właściciela, który prawo ustanawia.
Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:
Nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej (służebność osobista).
W myśl art. 297 ww. Kodeksu:
Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych z zachowaniem przepisów rozdziału niniejszego (tj. rozdziału II).
Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynności prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Tak samo, takiego wymogu nie ma, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.
Z art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, iż jednym z warunków skorzystania ze zwolnienia, jest zgłoszenie przez osoby objęte zwolnieniem właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego nabycia rzeczy lub praw majątkowych w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron (art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn).
Mając na uwadze powyższe, stwierdzić należy, że ustanowienie nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) przez córkę na Pani rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.
Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że zawierając przedmiotową umowę ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania (osobistej) na rzecz Pani (matki), córka pozostaje w związku małżeńskim. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.
Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1359).
Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.
W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Ważność umowy, która została zawarta przez jednego z małżonków bez wymaganej zgody drugiego, zależy od potwierdzenia umowy przez drugiego małżonka.
Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.
Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności mieszkania objętego wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.
Podsumowując, nabycie ograniczonego prawa rzeczowego (nieodpłatnej służebności mieszkania) – jak sama Pani wskazała – nastąpi na podstawie umowy zawartej wyłącznie pomiędzy Panią (matką jako nabywcą prawa) a Pani córką. Zatem w sytuacji gdy mąż Pani córki (Pani zięć) wyrazi zgodę, o której mowa w art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na ustanowienie ww. służebności, nabycie to skorzysta ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Jak słusznie Pani stwierdziła, stosownie do treści art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie będzie ciążył na Pani obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywać się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.
Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).