Interpretacja indywidualna

– stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego podatku dochodowym od osób fizycznych jest:

• prawidłowe w części dotyczącej skutków podatkowych zwrotu przez bank kwot tytułem: spłaty rat kapitałowo-odsetkowych, zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;
• nieprawidłowe w pozostałym zakresie.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

19 maja 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 13 maja 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 8 lipca 2025 r. (data pływu 8 lipca 2025 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Zawarła Pani z Bankiem 1 w dniu 28 marca 2008 roku umowę kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej nr (…). Na podstawie tej umowy został Pani oddany do dyspozycji kredyt w kwocie 753 808,44 zł na zakup nieruchomości przeznaczonej na własne potrzeby mieszkaniowe, w której mieszka Pani do dziś.

Wskutek połączenia Banku 1 jako spółki przejmującej Bankiem 2 jako spółki przejmowanej, w trybie art. 492 §1 pkt 1 k.s.h. nastąpiła finalnie zmiana nazwy banku będącego kredytodawcą na: Bank 2 (dalej Bank).

Pismem z dnia 2 września 2021 roku wezwała Pani bank do zapłaty 707 637,87 PLN i 2 053,04 CHE oraz do przedstawienia propozycji ugodowego rozwiązania sporu. Bank odebrał pismo w dniu 6 września 2021 roku i odmówił zadośćuczynienia Pani roszczeniu.

Złożyła Pani przeciwko bankowi pozew o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego - umowy kredytu hipotecznego w walucie wymienialnej zawartej w dniu 28 marca 2008 r. nr (…) pomiędzy Panią a Bankiem 1 oraz o zasądzenie od banku kwot: 707 637,87 PLN i 2 053,04 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Sprawa zawisła przed Sądem Okręgowym w (...) i została jej nadana sygn. akt (…).

W trakcie przedmiotowego sporu, otrzymała Pani od Banku propozycję zawarcia ugody (dalej jako: Ugoda), bowiem chciał on polubownie zakończyć zawisły przed sądem spór. Dnia 13 sierpnia 2024 r. (dalej: dzień zawarcia Ugody) zaproponowana przez Bank Ugoda została zawarta pomiędzy Bankiem a Panią w Oddziale Banku w (...).

Rozliczenie między stronami nastąpiło w taki sposób, że strony porównały kwoty wierzytelności przysługujących wzajemnie w przypadku, gdyby sąd ustalił, że umowa kredytu jest nieważna. Poniżej przedmiotowe rozliczenie:

a)Pani wierzytelność o zwrot kwot zapłaconych na rzecz banku na podstawie umowy kredytu w łącznej wysokości 907 455,10 zł.

b)Pani wierzytelność o zapłatę ustawowych odsetek za opóźnienie od dnia 11 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty w wysokości 189 822,22 zł (wysokość obliczona na dzień 2 sierpnia 2024 roku),

c)wierzytelność banku o zwrot kredytu w kwocie 753 808,44 zł.

W trakcie negocjacji strony ustaliły, że bank zwróci kredytobiorcy różnicę pomiędzy kwotą Pani wierzytelności o zwrot rat kredytu i innych opłat a kwotą wierzytelności Banku o zwrot kredytu, tj. 153 646,66 zł, nadto bank zwróci połowę należnych Pani odsetek za opóźnienie tj. 94 911,11 zł oraz koszty zastępstwa procesowego za I Instancję w wysokości 10 800 zł brutto.

Na podstawie powyższych ustaleń dokonanych w trakcie negocjacji, w treści ugody zapisano, że Bank zobowiązuje się do zapłaty na Pani rzecz różnicy między wierzytelnościami w wynegocjowanej kwocie 248 557,77 zł oraz kwoty 10 800 zł na rachunek bankowy przez Panią wskazany. Pani równolegle złożyła oświadczenie, że nie zgadza się z powyższą interpretacją.

Bank zawarł w ugodzie postanowienie, że w wyniku otrzymania wskazanej wyżej kwoty u Kredytobiorcy powstaje przychód podatkowy, a bank będzie zobowiązany do wystawienia Pani PIT-11. W załączonych do ugody oświadczeniach potwierdziła Pani spełnienie wszystkich przesłanek wskazanych w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe.

Wskazana w ugodzie kwota 248 557,77 zł oraz kwota 10 800 zł została Pani wypłacona. Niniejszym wskazuje Pani, że wysokość otrzymanej w wyniku zawarcia ugody kwoty dodatkowej jest niższa niż kwota, którą otrzymałaby Pani ostatecznie na skutek korzystnego dla niego prawomocnego wyroku sądu.

Uzupełnienie stanu faktycznego

Kwota 248 557,77 zł jest w części wynoszącej 153 646,66 zł zwrotem przez bank środków pieniężnych, które wcześniej zostały przekazane przez Panią na rzecz banku w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych, natomiast w części 94 911,11 zł jest zwrotem przez bank połowy ustawowych odsetek za opóźnienie.

Zwrot kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 10 800 zł stanowił zwrot faktycznie poniesionych przez Panią wydatków, kwota ta została zapłacona pełnomocnikowi.

Pytanie

Czy powstał u Pani przychód podatkowy, który podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT) z tytułu:

• otrzymania kwoty stanowiącej różnicę pomiędzy kwotami zapłaconymi przez Panią na rzecz banku a kwotą kredytu oddanego do dyspozycji przez bank,

• otrzymania połowy odsetek ustawowych za opóźnienie należnych Pani od banku,
• zwrotu przez bank kosztów zastępstwa procesowego pełnomocnika przez sądem I Instancji?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, w rezultacie zawarcia z bankiem ugody, nie powstał po Pani stronie przychód podatkowy zgodnie z przepisami ustawy o PIT.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej "Ustawa PIT") opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie bądź, od których zaniechano poboru podatku.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 Ustawy PIT dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

W myśl art. 11 ust. 1 Ustawy PIT przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Ustawa PIT wskazuje więc, że przychód stanowią m.in. otrzymane lub postawione do dyspozycji pieniądze i wartości pieniężne. Z ww. przepisów jasno wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wyłącznie takie zdarzenia, które związane są z określonym przyrostem, przysporzeniem majątkowym u danego podatnika. Powstanie obowiązku podatkowego na gruncie ustawy PIT musi więc wiązać się z powstaniem, na zasadach określonych w ustawie PIT, przychodu w postaci otrzymanych bądź pozostawionych do dyspozycji pieniędzy, czy innych wartości.

W Ustawie PIT określone są różne źródła przychodów. Aby opodatkować właściwie dany przychód, należy dopasować go do odpowiedniego źródła jego powstania. Zgodnie z art. 10 Ustawy PIT jednym ze źródeł przychodów są przychody z innych źródeł. Zgodnie z art. 20 ust. 1 Ustawy PIT za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania "w szczególności" wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty. W związku z tym, świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt l-8b ww. ustawy, jest przychodem z innych źródeł.

W stanie faktycznym będącym przedmiotem niniejszego wniosku, na podstawie zaproponowanej przez Bank Ugody doszło do wypłaty na Pani rzecz kwoty, która była niższa niż ta, którą uzyskałaby Pani w rezultacie prawomocnego wyroku uwzględniającego powództwo. Podkreśliła Pani, że propozycja zawarcia Ugody, a także zaproponowana Pani przez Bank i wypłacona Pani kwota, jest efektem utrwalonej linii orzeczniczej, zgodnie z którą umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego do franka szwajcarskiego (takie jak zawarła Pani) są uznawane za nieważne, a w rezultacie tego strony są zobowiązane do wzajemnego zwrotu świadczeń, które otrzymały w związku z ich zawarciem i wykonywaniem, a także świadczeń z tytułu ustawowych odsetek za opóźnienie oraz kosztów zastępstwa procesowego.

Innymi słowy w przypadku uzyskania przez Panią w sporze z bankiem orzeczenia zgodnego z dominującą linią orzeczniczą, otrzymałaby Pani od banku:

• kwoty uiszczone w wykonaniu nieważnej czynności prawnej umowy kredytu,
• ustawowe odsetki za opóźnienie w zapłacie dochodzonego roszczenia pieniężnego w wysokości kwot uiszczonych w wykonaniu nieważnej czynności prawnej umowy kredytu,
• zwrot kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Pani zobowiązana byłaby jedynie do zwrotu kwoty kredytu. Na dzień zawarcia ugody bank nie wezwał kredytobiorcy do zwrotu kwoty kredytu więc nie przysługiwały mu ustawowe odsetki za opóźnienie, gdyż roszczenie nie zostało postanowione w stan wymagalności.

Innymi słowy kwota zwrotu na Pani rzecz byłaby wyższa niż kwota zaproponowana w ugodzie.

Tym samym zawarcie ugody, w której doszło do rozwiązania umowy kredytu i wypłaty na Pani rzecz kwoty 248 557,77 zł stanowiło techniczną operację umożliwiającą zwrot części należnych Pani kwot. Nie powstał zatem po Pani stronie przychód podatkowy, nie otrzymała Pani żadnego przysporzenia. Wobec tego nie ciąży na Pani obowiązek zapłaty podatku dochodowego os osób fizycznych.

Powyższe rozważania mają również zastosowanie do pokrycia przez bank kosztów zastępstwa procesowego (dalej: KZP), które poniosła Pani w związku toczonym sporem przed sądem.

Podkreślenia wymaga, że KZP może otrzymać jedynie taki klient, który spór toczy przed sądem. Jednocześnie wysokość KZP wypłacanych przez Bank została ustalona, jako jednokrotność stawki minimalnej wynagrodzenia adwokata lub radcy prawnego przewidzianej przepisami prawa. Ma to uzasadnienie wynikające z przepisów regulujących zasady toczenia sporów cywilnych oraz praktyki rynkowej.

Zgodnie z art. 98 § 1 KPC, strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy (art. 98 § 2-4 tej ustawy). Przepisami tymi są Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Rozporządzenia te dla spraw cywilnych przewidują wynagrodzenie zryczałtowane, którego wysokość jest przewidziana przepisami prawa i uzależniona od wartości przedmiotu sporu. W przypadku złożenia przez stronę reprezentowaną przez profesjonalnego pełnomocnika wniosku o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych, sąd nie bada czy strona faktycznie te koszty poniosła i zasądza je w wysokości wynikającej z przepisów – w zależności od nakładu pracy pełnomocnika i treści złożonego przez niego wniosku sąd zasądza od jedno-do sześciokrotności stawki minimalnej. Faktu poniesienia tych kosztów w postępowaniu sądowym nie bada też strona przeciwna.

Zgodnie z art. 104 KPC koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej. W zawartej ugodzie strony mogą np. ustalić, że tylko jedna ze stron ponosi w całości koszty postępowania, lub rozdzielić je w sposób nierówny. Przepis art. 104 KPC dotyczy ugód zawartych sądowo. W wypadku zawarcia ugody pozasądowej, która zazwyczaj skutkuje cofnięciem pozwu, sąd orzeka o kosztach procesu na zasadach ogólnych, czyli na podstawie art. 98 KPC.

Warto wskazać, że stanowisko potwierdzające, iż wypłata kosztów postępowania sądowego nie generuje przychodu potwierdza także analiza stanowisk organów podatkowych. Jako przykład podała Pani interpretację DKIS z 15 maja 2024 r., sygn. 0112-KDIL2- 1.4011.328.2024.1.KF. Zawarta w niej konkluzja dotyczy, co prawda, kosztów zwracanych na mocy wyroku sądowego, ale cel świadczenia i jego skutek ekonomiczny jest taki sam, jak cel i skutek wypłaty KZP opisanych w zaprezentowanym stanie faktycznym/opisie zdarzenia przyszłego - wyrównanie poniesionych przez stronę kosztów. Potwierdzają to także organy podatkowe - np. DKIS w interpretacji z 18 lipca 2022 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.360.2022.1.HD „(...) zwrot przez Bank na rzecz Klientów, z którymi zawarł umowy o kredyt/pożyczkę hipoteczną na cele mieszkaniowe w walutach obcych, kosztów sądowych i opłat UNWW, w ramach zawartej ugody sądowej i pozasądowej - nie spowoduje powstania u nich przychodu, o którym mowa art. 20 ust. 1 w związku z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zwrot tych kosztów i opłat nie stanowi przysporzenia po stronie Klientów Banku i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ po ich stronie nie nastąpi realne przysporzenie majątkowe. Kwoty te stanowią jedynie zwrot poniesionych wcześniej przez Klientów wydatków - nie są więc dochodem podlegającym opodatkowaniu".

Z powyższego wynika, że zwrócone na Pani rzecz koszty zastępstwa procesowego nie stanowią przychodu po jego stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Poprzez zwrot kosztów nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe Wnioskodawcy. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem kosztów zastępstwa procesowego jest neutralna podatkowo.

Reasumując, stanowisko organów podatkowych prezentowane w podobnych sprawach jak i przepisy prawa powszechnie obowiązującego potwierdzają fakt, że w wyniku zawartej ugody Wnioskodawca – Pani, nie otrzymała przysporzenia majątkowego, a zatem nie powstał po Pani stronie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:

·dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz

·dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).

W myśl art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ww. ustawy. Stosownie do tego przepisu:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Katalog źródeł przychodów jest katalogiem zamkniętym. Ustawodawca „zamknął” ten katalog dzięki wprowadzeniu kategorii „innych źródeł”, czyli źródeł przychodów innych niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b. W sytuacji, gdy dane przysporzenie podatnika ma charakter przychodu i nie mieści się w żadnej z kategorii wskazanych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ustawy, jest przypisywane do źródła z art. 10 ust. 1 pkt 9. Rozwiązanie to jest jednym z elementów gwarantujących realizację zasady powszechności opodatkowania.

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się – pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie – powoduje, że zobowiązanie wygasa. Zgodnie bowiem z art. 508 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

W związku z tym, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, kredytobiorca uzyskuje przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zaliczany do „innych źródeł”.

Rozliczenie wzajemnych roszczeń

Ugoda – jako jeden z typów umów – regulowana jest przepisami Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 917 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, zauważyć należy, że umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia itp.

Zarówno w doktrynie jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

W doktrynie prezentowany jest również pogląd, zgodnie z którym kauzalność ugody przejawia się w określeniu zarzutów, którymi mogą się posłużyć strony po zawarciu ugody. Tak więc ugoda jest czynnością, realizowaną w drodze wzajemnych ustępstw stron, zmierzającą do uchylenia niepewności co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnienia ich wykonania albo uchylenia sporu istniejącego lub mogącego powstać.

Instytucja kredytu została natomiast uregulowana przepisami ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną.

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Zasady i skutki dokonywania kompensaty (potrącenia) reguluje art. 498 ustawy Kodeks cywilny. Zgodnie z tym przepisem:

Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony.

Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny spełnieniu świadczenia (zapłacie).

W sytuacji, gdy dojdzie do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron nie wystąpi przychód podatkowy. Przychód podatkowy wystąpiłby wówczas, gdy doszłoby do częściowej kompensaty wierzytelności, a wierzyciel zwolniłby dłużnika z pozostałej części długu.

Skutki podatkowe zwrotu kwoty 248 557,77 zł w części dotyczącej rat kapitałowo-odsetkowych

Jak wynika z opisu sprawy, Pani roszczenie w stosunku do Banku, które wynika z wykonywania Umowy kredytu i zostaje potwierdzone przez Strony w Ugodzie, obejmuje zwrot świadczeń spełnionych przez Panią w wykonaniu Umowy kredytu.

Wobec powyższego – skoro w wyniku potrącenia wzajemnych roszczeń bank oddaje Pani nadwyżkę należnych Pani pieniędzy – to taki zwrot nie spełnia celu przychodu jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów. Po stronie Kredytobiorcy nie dochodzi do powstania przysporzenia majątkowego, bowiem otrzymuje on z powrotem zwrot swoich własnych środków, które wcześniej wpłacił tytułem spłaty zaciągniętego kredytu. Taka wypłata będzie więc kredytobiorcy neutralna podatkowo – po jego stronie nie powstanie przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

Skoro więc otrzyma Pani od banku zwrot środków pieniężnych, które wpłaciła Pani ponad wartość zobowiązania przysługującego bankowi - to taki zwrot nie będzie stanowił przychodu.

Tym samym - nie będzie na Pani ciążył obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tego tytułu.

Pani stanowisko w powyższym zakresie należy więc uznać za prawidłowe.

Skutki podatkowe wypłaty połowy odsetek

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.), zgodnie z którym:

Kwota otrzymanych odsetek stanowi przychód, ale nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach, w odniesieniu do odsetek, możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje wyłącznie wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Ustawą z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z ww. przepisem:

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwalnia zatem z opodatkowania wszelkie odsetki za opóźnienie wypłacone w związku ze świadczeniami, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skoro zwrot kwot przez bank na Pani rzecz nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacona z tego tytułu połowa odsetek nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na mocy zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pani stanowisko w powyższym zakresie uznałem za nieprawidłowe, gdyż odsetki ustawowe stanowią dla Pani przychód, ale zgodnie z ww. przepisem korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych, a nie tak jak Pani wskazała we własnym stanowisku, że od otrzymanej od banku kwoty 248 557,77 zł w tym otrzymanej od banku połowy odsetek ustawowych nie powstaje po Pani stronie przychód.

Skutki podatkowe zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu – jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1 ustawy, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

Zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.):

Stosownie do art. 98 § 2 cytowanej ustawy:

Z kolei w myśl art. 98 § 3 tej ustawy:

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego:

Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda. Zwrot ten nie rodzi więc obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.

Z wniosku wynika, że na podstawie zawartej ugody otrzymała Pani od banku zwrot kosztów zastępstwa procesowego.

W tym miejscu wyjaśniam, że zgodnie z przepisem art. 95 § 1 i 2 ustawy Kodeks cywilny:

Na podstawie art. 96 ww. ustawy:

W myśl art. 104 ustawy Kodeks postępowania cywilnego:

Stosownie do art. 2 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 959 ze zm.):

W myśl natomiast art. 5 ust. 1 pkt 4 ww. ustawy:

Mając na uwadze powyższe, zwrot poniesionych przez Panią kosztów w związku ze zwrotem kosztów zastępstwa procesowego – do wysokości faktycznie poniesionych przez Panią wydatków – nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Pani stanowisko w powyższym zakresie jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Panią i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Powołane przez Panią interpretacje zostały wydane w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do Pani sprawy, ani do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego czy też zdarzenia przyszłego.

Wydając interpretacje indywidualne nie odnoszę się do kwot i nie dokonuję wyliczeń. Zgodnie bowiem z zasadą samoopodatkowania, obowiązującą w polskim systemie podatkowym, na podatniku spoczywa obowiązek określenia podstawy opodatkowania, a prawidłowość takiego wyliczenia podlega weryfikacji przez organ podatkowy w postępowaniu podatkowym.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA) albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego.

Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.