Temat interpretacji
Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest:
-nieprawidłowe – w zakresie objęcia zaniechaniem poboru podatku dochodowego od osób fizycznych w stosunku do kwoty otrzymanej od banku wynikającej z rozliczenia wzajemnych wierzytelności, a więc kwoty wpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych pomniejszonej o wypłacony przez bank kapitał, kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie, kwoty kosztów upomnień pobranych przez bank w czasie trwania kredytu, kwoty prowizji do aneksu do umowy kredytu, kosztów procesu,
-nieprawidłowe – w zakresie braku obowiązku zapłaty podatku dochodowego od kwoty wypłaconej przez bank tytułem kosztów procesu, które to nie zostały przez Pana poniesione,
-prawidłowe – w pozostałym zakresie
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
14 kwietnia 2025 r. wpłynął Pana wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełnił go Pan pismem z 11 kwietnia 2025 r. i w odpowiedzi na wezwania pismami złożonymi 17 czerwca 2025 r. i 21 lipca 2025 r.
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
W 2006 r. Wnioskodawca zawarł z bankiem … (obecnie: …; dalej: „bank”) umowę kredytu mieszkaniowego w postaci kredytu hipotecznego denominowanego w CHF (dalej: „kredyt”), a sam kredyt został udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość kwoty w CHF. Kredyt przeznaczony był na finansowanie kosztów nabycia nieruchomości zlokalizowanej w … na własne cele mieszkaniowe. W 2008 r. Wnioskodawca zawarł aneks podwyższając kwotę kredytu, a środki przeznaczone zostały na wykończenie kredytowanego lokalu mieszkalnego.
W 2013 r. Wnioskodawca zawarł aneks umożliwiający spłatę kredytu bezpośrednio w walucie denominacji (CHF).
W latach 2007-2023 Wnioskodawca korzystał z ulgi odsetkowej związanej z kredytem.
W 2023 r., na skutek powzięcia wiadomości o zawarciu w umowie kredytu klauzul niedozwolonych, Wnioskodawca zdecydował się złożyć do sądu pozew przeciwko bankowi o stwierdzenie nieważności umowy kredytu. Pod koniec 2023 r. zapadł wyrok uznający nieważność kredytu, zobowiązując bank do wzajemnego rozliczenia roszczeń. Na początku 2024 r. bank zrezygnował z apelacji i zaproponował „Porozumienie” uznające ww. wyrok sądu, i finalnie w marcu 2024 r. dokonał zwrotu kwoty wynikającej z tego porozumienia. Bank nie wystawił dokumentu PIT-11 za 2024 r.
W uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca wskazał, że w dniu 9 lutego 2006 r. zawarł z bankiem … (obecnie: …) umowę kredytu mieszkaniowego w postaci kredytu hipotecznego denominowanego w CHF, a sam kredyt został udzielony w złotych w kwocie stanowiącej równowartość kwoty w CHF. Bank … był podmiotem podlegającym nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego i był uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów. W 2015 r. Bank … został przejęty przez bank …, który obecnie także podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego i jest uprawniony do udzielania kredytów.
Kredyt przeznaczony był na finansowanie kosztów nabycia nieruchomości zlokalizowanej w … na własne cele mieszkaniowe, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.). Cel mieszkaniowy został wpisany w umowie jako cel kredytu. Kredyt został udzielony na 30 lat, do dnia 8 lutego 2036 r. Kredyt został zabezpieczony hipoteką zwykłą w kwocie 100% kwoty kredytu oraz hipoteką kaucyjną zabezpieczającą odsetki umowne i koszty uboczne do kwoty 50% kwoty kredytu, wpisane na pierwszym miejscu na rzecz banku na kredytowanej nieruchomości, która została wpisana do księgi wieczystej nr … prowadzonej przez Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego … w … .
Wnioskodawca nie korzystał z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż wyżej wymieniona inwestycji mieszkaniowej.
W 2008 r. Wnioskodawca zawarł aneks podwyższając kwotę kredytu, a środki przeznaczone zostały na wykończenie kredytowanego lokalu mieszkalnego. W 2013 r. Wnioskodawca zawarł aneks umożliwiający spłatę kredytu bezpośrednio w walucie denominacji (CHF).
W dniu 26 lipca 2023 r., na skutek powzięcia wiadomości o zawarciu w umowie kredytu klauzul niedozwolonych, Wnioskodawca zdecydował się złożyć do sądu pozew przeciwko bankowi o stwierdzenie nieważności umowy kredytu.
Roszczenia:
ustalenie nieistnienia stosunku prawnego wynikającego z umowy kredytu w walucie wymienialnej zawartej dnia 9 lutego 2006 r. wobec jej nieważności w całości,
zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwot wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie - z uwagi na uiszczanie nienależnych świadczeń na podstawie ww. umowy, wskutek uznania niektórych postanowień ww. umowy za abuzywne w rozumieniu art. 3851 Kodeksu cywilnego i tym samym bezskuteczne względem powoda,
zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, oraz odsetek ustawowych za opóźnienie.
W dniu 6 grudnia 2023 r. Sąd Okręgowy w … wydał wyrok ustalający nieważność umowy kredytu, zasądził od banku kwotę wynikającą z wzajemnego rozliczenia (wynikającą z pozwu) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, zasądził od banku koszty procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i oddalił powództwo. Sąd nie podał wprost uzasadnienia wyroku, lecz zasądzone kwoty wynikały z obliczeń zawartych w pozwie.
Bank zrezygnował z apelacji i zaproponował „Porozumienie” uznające wyrok sądu, i finalnie dokonał zwrotu kwoty wynikającej z tego porozumienia.
W dniu 9 lutego 2024 r. Wnioskodawca zawarł z Bankiem porozumienie, które zakładało, że strony porozumienia (bank i Wnioskodawca) oświadczają, że nie będą kwestionować wyroku, tj. każda ze stron rezygnuje z prawa do wniesienia apelacji i postanawiają rozliczyć wszystkie wzajemne roszczenia stron wynikające z umowy kredytu jak i wyroku. Strony przyjmują do wiadomości i akceptują, że wyrok stanie się prawomocny, zaś jego treść będzie obowiązująca w relacjach między klientem a bankiem i/lub innymi podmiotami. Prawomocny wyrok będzie stanowił podstawę do zwolnienia wszystkich ustanowionych zabezpieczeń. Porozumienie wyczerpuje wszelkie roszczenia stron związane z umową kredytu i wyrokiem. Strony zrzekają się dalej idących roszczeń wynikających lub związanych z umową kredytu i/lub z wyrokiem, a także z uznaniem umowy kredytu za nieważną lub bezskuteczną. Każda ze stron zobowiązuje się do tego, że nie podniesie przeciwko drugiej stronie żadnych roszczeń i nie będzie wszczynać żadnego postępowania (jakiegokolwiek rodzaju i przed jakimkolwiek organem), których podstawa opierałaby się na okolicznościach związanych z umową kredytu.
W wyniku wzajemnego rozliczenia kwot wynikających z pozwu, porozumienie stanowiło, że bank jest zobowiązany do zapłaty na rzecz Wnioskodawcy kwoty zwrotu. W dniu 28 lutego 2024 r. Wnioskodawca otrzymał od banku przelew na kwotę wynikającą z porozumienia.
W latach 2007-2023 Wnioskodawca korzystał z ulgi odsetkowej związanej z kredytem, konkretnie w latach: 2007, 2011, 2012, 2013 oraz 2015-2023. Odsetki zostały faktycznie zapłacone, a ich wysokość i termin zapłaty są udokumentowane dowodem wystawionym przez bank. Odsetki zostały odliczone od przychodu na podstawie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W uzupełnieniu wniosku złożonym 21 lipca 2025 r. Wnioskodawca dodał, że kwota otrzymana od Banku wynikała z rozliczenia wzajemnych wierzytelności, a więc kwota:
wpłaconych przez Niego rat kapitałowo-odsetkowych pomniejszona o wypłacony przez bank kapitał,
odsetki ustawowe za opóźnienie,
koszty upomnień pobrane przez bank w czasie trwania kredytu,
prowizja do aneksu nr 1 do umowy kredytu,
koszty procesu.
Koszty procesu zostały poniesione przez bank (zasądzone przez sąd), Wnioskodawca nie poniósł wydatków na koszty procesu.
Pytania
Czy Wnioskodawca jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwoty otrzymanej od banku w wyniku zawarcia porozumienia w zakresie kwoty otrzymanej od banku wynikającej z rozliczenia wzajemnych wierzytelności, a więc:
kwota wpłaconych przez Wnioskodawcę rat kapitałowo-odsetkowych pomniejszona o wypłacony przez bank kapitał,
kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie,
kwoty kosztów upomnień pobranych przez Bank w czasie trwania Kredytu,
kwoty prowizji do aneksu nr 1 do umowy Kredytu,
kwoty będącej kosztami procesu?
Czy Wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu ulgi odsetkowej za wszystkie lata, w których z niej korzystał?
Pana stanowisko w sprawie
Ad 1 (przedstawione w uzupełnieniu wniosku)
W ocenie Wnioskodawcy, nie jest zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwoty otrzymanej od Banku w wyniku zawarcia Porozumienia w zakresie poniższych kwot:
kwoty otrzymanej od Banku wynikającej z rozliczenia wzajemnych wierzytelności, a więc kwoty wpłaconych przez Wnioskodawcę rat kapitałowo-odsetkowych pomniejszonej o wypłacony przez bank kapitał,
kwoty odsetek ustawowych za opóźnienie,
kwoty kosztów upomnień pobranych przez bank w czasie trwania kredytu,
kwoty prowizji do aneksu nr 1 do umowy kredytu,
kwoty będącej kosztami procesu.
Według Wnioskodawcy, ww. kwoty nie stanowią przychodu i ma tutaj zastosowanie art. § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 592 ze zm.), w którym zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego.
Ad 2
Wnioskodawca jest zobowiązany do zwrotu ulgi odsetkowej - ma tu zastosowanie art. 45 ust. 3a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Reguły dotyczące opodatkowania
Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):
Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:
Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.
Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy:
Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.
Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega – co do zasady – każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.
O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić, w każdej sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.
Wskazać również należy, że dla celów podatkowych przyjmuje się – co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie – że pojęcie nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.
Źródła przychodów
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych wyraźnie rozróżnia źródła przychodów oraz sposób opodatkowania dochodów z poszczególnych źródeł.
W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Źródłami przychodów są: inne źródła.
Stosownie do art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.
Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.
Przystępując do oceny skutków podatkowych otrzymanych przez Pana świadczeń związanych z wydaniem wyroku stwierdzającego nieważność umowy kredytowej oraz w wyniku zawarcia porozumienia, w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.), zgodnie z którym:
Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów – uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.
Z powodu abuzywności klauzul walutowych znajdujących się w umowach o kredyt hipoteczny sądy orzekają o nieważności jednostkowych umów o kredyt hipoteczny zawartych przez banki. Stwierdzenie nieważności powoduje usunięcie z obrotu prawnego wadliwej czynności prawnej polegającej na zawarciu umowy kredytu hipotecznego. Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umów, banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca powinien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca powinien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu. W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.
Jak wynika z treści wniosku, pod koniec 2023 r. zapadł wyrok uznający nieważność kredytu, zobowiązując bank do wzajemnego rozliczenia roszczeń. Na początku 2024 r. bank zrezygnował z apelacji i zaproponował porozumienie uznające ww. wyrok sądu, i finalnie w marcu 2024 r. dokonał zwrotu kwoty wynikającej z tego porozumienia.
Zasady i skutki dokonywania kompensaty (potrącenia) reguluje przepis art. 498 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.). Zgodnie z tym przepisem:
Gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.
Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej.
Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony. Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.
Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny spełnieniu świadczenia (zapłacie).
W sytuacji, gdy dojdzie do umorzenia należności poprzez potrącenie wierzytelności, u stron nie wystąpi przychód podatkowy. Przychód podatkowy wystąpiłby wówczas, gdy doszłoby do częściowej kompensaty wierzytelności, a wierzyciel zwolniłby dłużnika z pozostałej części długu.
W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej, klient otrzymuje z powrotem swój kapitał – zwrot zapłaconych bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo. Zatem, po Pana stronie jako kredytobiorcy nie powstał przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W złożonym wniosku, Pana wątpliwości dotyczą również kwestii opodatkowania zasądzonych wyrokiem odsetek ustawowych za opóźnienie.
Wskazać należy, że różnego rodzaju świadczenia, w tym m.in. odszkodowania, zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń stanowią – co do zasady – przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego.
Wyjaśnić zatem należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny:
§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje tylko wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.
Ustawą z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2021 r.
Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy:
Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.
Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:
1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,
2)świadczenia, od których są naliczane nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.
Skoro zatem, zwrot nienależnie pobranych rat kredytu, który Pan otrzymał, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone od tego odsetki ustawowe za opóźnienie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
W konsekwencji, zasądzone wyrokiem sądu odsetki ustawowe za opóźnienie będą zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy.
Skutki podatkowe otrzymania od banku kwoty tytułem kosztów procesu
W odniesieniu do kwoty otrzymanej przez Pana na podstawie ugody tytułem zwrotu kosztów procesu wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1, § 2, § 3, § 4 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 poz. 1568 ze zm.):
§ 1. Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).
§ 2. Do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu prowadzącego postępowanie.
§ 3. Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.
§ 4. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.
Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda. Zwrot ten nie rodzi więc obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.
Wobec powyższego, skoro jak Pan wskazał we wniosku – koszty procesu nie zostały poniesione przez Pana z własnych środków. Należy zatem uznać, że wypłata tej kwoty stanowi dla Pana przychód.
Wypłacona na Pana rzecz kwota tytułem kosztów procesu stanowi przysporzenie po Pana stronie i podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w związku z dokonaną wypłatą ww. kosztów procesowych nastąpiło przysporzenie majątkowe. Kwota ta jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu.
Pieniądze te są Pana przychodem w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanym do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy i podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Unieważnienie umowy kredytu a ulga odsetkowa
Odnosząc się do kwestii zwrotu ulgi odsetkowej należy wskazać, że zasady dokonywania odliczeń wydatków poniesionych na spłatę odsetek od kredytu udzielonego podatnikowi na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych regulują przepisy art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r.
Jak wynika z art. 26b ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Od podstawy obliczenia podatku, ustalonej zgodnie z art. 26 ust. 1, odlicza się, z zastrzeżeniem ust. 2-4, faktycznie poniesione w roku podatkowym wydatki na spłatę odsetek od kredytu (pożyczki) udzielonego podatnikowi, o którym mowa w art. 3 ust. 1, na sfinansowanie inwestycji mającej na celu zaspokojenie własnych potrzeb mieszkaniowych, związanej z:
1) budową budynku mieszkalnego albo
2) wniesieniem wkładu budowlanego lub mieszkaniowego do spółdzielni mieszkaniowej na nabycie prawa do nowo budowanego budynku mieszkalnego albo lokalu mieszkalnego w takim budynku, albo
3) zakupem nowo wybudowanego budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego w takim budynku od gminy albo od osoby, która wybudowała ten budynek w wykonywaniu działalności gospodarczej, albo
4) nadbudową lub rozbudową budynku na cele mieszkalne lub przebudową (przystosowaniem) budynku niemieszkalnego, jego części lub pomieszczenia niemieszkalnego na cele mieszkalne, w wyniku których powstanie samodzielne mieszkanie spełniające wymagania określone w przepisach prawa budowlanego.
W art. 26b ust. 4 pkt 1-2 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca określił wysokość dokonywanych odliczeń, gdyż są one limitowane.
Stosownie do treści art. 26b ust. 6 ww. ustawy:
Odsetki, o których mowa w ust. 4, zapłacone przed rokiem określonym w ust. 5, mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku za rok podatkowy, w którym podatnik po raz pierwszy odlicza odsetki.
Jak stanowi art. 26b ust. 7 ww. ustawy:
Odsetki, o których mowa w ust. 4, zapłacone przed rokiem określonym w ust. 5, mogą być odliczone od podstawy obliczenia podatku również w roku podatkowym bezpośrednio następującym po roku, w którym podatnik po raz pierwszy odliczył odsetki; w tym przypadku odliczeniu podlega wyłącznie różnica między sumą odsetek przypadających do odliczenia a kwotą odsetek faktycznie odliczonych w roku, w którym podatnik dokonał pierwszego odliczenia.
Pomimo uchylenia art. 26b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca zagwarantował korzystanie z ulgi odsetkowej w ramach praw nabytych.
Jak bowiem wynika z art. 9 ust. 1 ustawy z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217 poz. 1588) – w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2008 r.:
Podatnikowi, któremu w latach 2002-2006 został udzielony kredyt (pożyczka), o którym mowa w art. 26b ww. ustawy, w brzmieniu obowiązującym przed dniem 1 stycznia 2007 r., przysługuje na zasadach określonych w tej ustawie prawo odliczania wydatków na spłatę odsetek od tego kredytu (pożyczki), do upływu terminu spłaty określonego w umowie o kredyt (pożyczkę) zawartej przed dniem 1 stycznia 2007 r., nie dłużej jednak niż do dnia 31 grudnia 2027 r.
Wskazał Pan, że z ulgi odsetkowej korzystał Pan w latach: 2007, 2011, 2012, 2013 oraz 2015-2023 i powziął Pan wątpliwość dotyczącą zwrotu tej ulgi w związku z wyrokiem sądu ustalającym nieważność umowy kredytu, zasądzającym od banku kwotę wynikającą z wzajemnego rozliczenia (wynikającą z pozwu) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Bank dokonał zwrotu kwoty wynikającej z tego porozumienia.
Jak stanowi art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):
Kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.
Zgodnie z art. 410 § 2 ww. Kodeksu:
Świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
W przypadku zwrotu wartości odsetek, z którymi związane było prawo podatnika do korzystania z ulgi odsetkowej, ustawodawca przewidział rozwiązanie dla tego rodzaju szczególnych sytuacji.
Stosownie bowiem do art. 45 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:
Jeżeli podatnik, obliczając podatek należny, dokonał odliczeń od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub podatku, a następnie otrzymał zwrot odliczonych kwot (w całości lub w części), w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym otrzymał ten zwrot, dolicza odpowiednio kwoty poprzednio odliczone.
Z powyższego wynika, że rozliczenie z tytułu zwrotu odsetek powinno być dokonane w zeznaniu składanym za ten rok, w którym dojdzie do ich zwrotu. Jeśli więc dochodzi do zwrotu odliczonych wcześniej odsetek, to w zeznaniu rocznym za rok wypłaty tej należności trzeba ją doliczyć do podstawy opodatkowania (dochodu).
Zatem, jeżeli zwrócone Panu w 2024 r. przez bank odsetki stanowią zwrot uprzednio zapłaconych przez Pana rat odsetkowych wpłacanych przez Pana w ramach umowy kredytowej i uwzględnionych przez Pana we wcześniejszych rozliczeniach podatkowych, to powinien Pan w zeznaniu składanym za ten rok doliczyć wartość odliczonej w związku z tymi odsetkami ulgi odsetkowej, z której skorzystał Pan w latach 2007, 2011, 2012, 2013 oraz 2015-2023.
Pana stanowisko jest w tej części prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.
Podkreślam, że procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Wydając interpretacje opieram się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku – nie prowadzę postępowania dowodowego. Postępowanie w sprawie wydania interpretacji indywidualnej ma na celu wyjaśnienie wątpliwości co do sposobu zastosowania przepisów prawa podatkowego materialnego do określonego stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.) jest sam przepis prawa. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest ustalanie stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego), stanowi to bowiem domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1) z zastosowaniem art. 119a;
2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w … . Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.