Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

17 marca 2025 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełniła go Pani – na wezwanie organu – pismem z 4 kwietnia 2025 r. (wpływ 4 kwietnia 2025 r.) Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Jest Pani osobą fizyczną, posiadającą nieograniczony obowiązek podatkowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, nieprowadzącą działalności gospodarczej. Była Pani (…).

27 lipca 2004 r. przez Prokuraturę Okręgową w (…) zostały Pani postawione zarzuty korupcyjne. Na skutek tego została Pani następnie bezprawnie oskarżona o czyny korupcyjne. Ostatecznie została Pani prawomocnie uniewinniona wyrokiem Sądu Rejonowego (…) z dnia (…) sygn. akt (…). Postępowanie karne trwało od (…). do (…) (ponad 16 lat).

W konsekwencji pozwała Pani Skarb Państwa reprezentowany przez Sąd Rejonowy (…) oraz Skarb Państwa-(…). Postępowanie toczy się przed Sądem Okręgowym (…) pod sygn. akt (…). Sąd określił przedmiot sprawy jako odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy podległych Ministrowi Sprawiedliwości.

Podstawą prawną roszczenia jest art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego oraz art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Niewątpliwie odpowiedzialność za Pani szkodę i krzywdę za okres od (…) do (…) ponosi Skarb Państwa-(…), z uwagi na bezprawne wszczęcie, prowadzenie postępowania karnego oraz popieranie aktu oskarżenia pomimo oczywistego braku dowodu winy po Pani stronie i oparcie postępowania karnego de facto na niepotwierdzonych zeznaniach osoby pomawiającej. Wskazany delikt ma swoje źródło w rażących błędach prokuratury, których popełnienie doprowadziło do znacznej skali szkód i krzywd w Pani życiu.

Konsekwencją całego postępowania jest w szczególności zszargana reputacja, pogorszenie relacji rodzinnych, pogorszenie samopoczucia i zdrowia. Odpowiedzialność zaś za naruszenie Pani prawa do rozpoznania sprawy w rozsądnym terminie ponosi Skarb Państwa-(…), z uwagi na prowadzenie postępowania sądowego przez 14 lat i 9 miesięcy (…).

Na mocy postanowienia z (…), Sąd Okręgowy (…) (sygn. akt …) skierował strony postępowania do mediacji. Strony zmierzają do zawarcia ugody w przedmiotowej sprawie. Pozwany Skarb Państwa zaproponował Pani rozliczenie poprzez zapłatę określonej kwoty tytułem całkowitego zaspokojenia roszczeń w ten sposób, że Skarb Państwa – (…) zapłaci na Pani rzecz 70% zaproponowanej kwoty, a pozostałe 30% zapłaci Skarb (…).

Na dochodzoną kwotę mają składać się:

·odszkodowanie obejmujące kwotę utraconych uposażeń (…) (Pani), obliczone w kwocie netto za okres pozostawania poza służbą - którą to szkodę wiąże zarówno z faktem niesłusznego wszczęcia i prowadzenia wobec niej postępowania karnego przez organy ścigania, jak również faktem przewlekłego prowadzenia postępowania karnego na etapie sądowym, zakończonego wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego oraz

·zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych, do którego doszło wskutek niesłusznego postawienia (…) (Pani) - w stan oskarżenia przez organy ścigania oraz przewlekłego prowadzenia postępowania karnego przed sądem powszechnym.

Całość zapłaconej kwoty będzie stanowiła odszkodowanie i zadośćuczynienie.

Dodatkowo w ugodzie zostanie wskazane, że wykonanie ugody ma wyczerpać Pani roszczenia w całości, w związku z czym zrzecze się Pani dalszych roszczeń. Strony po ustaleniu warunków ugody zgodnie mają wnosić o zatwierdzenie w całości ugody przez Sąd rozpoznający sprawę i umorzenie postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym (…) w sprawie o sygn. akt (…).

Uzupełnienie opisu zdarzenia przyszłego

Ugoda ta będzie ugodą, o której mowa w art. 183¹⁵ ust. 1 Kodeksu postępowania cywilnego.

Świadczenia, o których mowa we wniosku, wynikają z art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego oraz art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

Wysokość przyznanych świadczeń, o których mowa we wniosku, będzie wynikała z zawartej ugody, o której mowa we wniosku. Świadczenia nie zostaną wypłacone w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Świadczenia zostaną Pani wypłacone w 2025 r. Z ugody będzie wynikało, na jakiej podstawie prawnej będą wypłacone Pani świadczenia, o których mowa we wniosku.

W przedmiotowej sprawie została Pani zwolniona i nie mogła być przywrócona do pracy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8 a i b obowiązującej wówczas ustawy o służbie celnej z dnia 24 lipca 1999 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 802), która stanowiła expressis verbis przesłankę bezwzględnego zwolnienia ze służby. W stosunku do Pani został wniesiony akt oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego, co było poprzedzone wcześniejszym tymczasowym aresztowaniem. Pani tymczasowe aresztowanie miało miejsce (…)

16 sierpnia 2021 r. (…) wydała zaświadczenie, z którego wynika, że wobec trwającego postępowania karnego utraciła Pani uposażenie z uwzględnieniem awansów, dodatków i nagród za czas pozostawania poza służbą w okresie od (…) do (…) w wys. (…) złotych, z tytułu nagrody jubileuszowej (…) złotych, a z tytułu nagród (…) złotych, to jest łącznie (…) złotych.

Biorąc pod uwagę to, że od czasu zatrzymania do czasu przywrócenia do służby Pani nie pracowała kwota żądanego odszkodowania obejmuje całość utraconych uposażeń za czas pozostawania poza służbą (… złotych). Oprócz szkód majątkowych jakich Pani zaznała wobec trwającego ponad 16 lat procesu, doznała Pani naruszenia dobra osobistego w postaci dobrego imienia i rozstroju zdrowia domagając się zadośćuczynienia w kwocie po (…) złotych za naruszenie dobra osobistego w postaci dobrego imienia i rozstrój zdrowia.

Pytanie

Czy całość kwoty otrzymanej przez Panią na podstawie ugody, o której mowa we wniosku, będzie korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a tym samym, czy ugoda sporządzona w postępowaniu mediacyjnym, zatwierdzona przez Sąd, stanowi ugodę sądową w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, całość kwoty otrzymanej na podstawie ugody będzie korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „Ustawa o PIT”).

Jak zostało wskazane w zdarzeniu przyszłym, podstawę prawną zasądzonej przed Sąd kwoty stanowi art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z tym przepisem, odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

Dodatkowo, podstawę prawną stanowi również art. 16 Ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. W myśl tego przepisu, strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy.

Stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a)otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b)dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W pierwszej kolejności wskazuje Pani, że otrzymane odszkodowanie i zadośćuczynienie nie będzie miało związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Nie prowadziła i nie prowadzi działalności gospodarczej, a odszkodowanie i zadośćuczynienie przyznane zostanie Pani jako osobie fizycznej, co oznacza, że w sprawie nie znajdzie zastosowania wyłączenie z art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a) Ustawy o PIT. Ponadto, w sprawie nie znajdzie zastosowania wyłączenie z art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) Ustawy o PIT.

Przyznane Pani odszkodowanie i zadośćuczynienie nie będzie dotyczyło korzyści, które mogłaby Pani osiągnąć, gdyby Pani szkody nie wyrządzono. Zawarta w postępowaniu mediacyjnym ugoda będzie wskazywać, że przedmiotowe odszkodowanie i zadośćuczynienie zostanie przyznane w szczególności w związku z wieloletnim procesem, a jego podstawą będzie w szczególności art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego i art. 16 Ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.

W ramach toczącego się postępowania, pozwany Skarb Państwa uznał swoją odpowiedzialność. Skarb Państwa-(…) uznał swoją odpowiedzialność z uwagi na prowadzenie w sposób przewlekły procesu, zaś Skarb Państwa-(…) z uwagi na oczywiście bezzasadne postawienie Pani w stan oskarżenia.

Zatem odszkodowanie i zadośćuczynienie będzie dotyczyło rzeczywistej szkody związanej w wieloletnim procesem, bezzasadnym oskarżeniem, a także z zszarganą reputacją, pogorszeniem relacji rodzinnych, pogorszeniem samopoczucia i zdrowia, a nie utraconych korzyści, które mogłaby Pani osiągnąć.

Na gruncie zbliżonego stanu faktycznego wyroku z 11 kwietnia 2019 r. sygn. akt II FSK 1038/17 w sprawie dotyczącej interpretacji organu skarbowego w zakresie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. (dotyczącej pytania „Czy na podatniku w momencie wypłaty zasądzonego odszkodowania ciąży zobowiązanie opodatkowania tego przychodu w sytuacji, gdy przy ustalaniu kwoty utraconych wynagrodzeń Sąd zmniejszył wartość przyznanego odszkodowania o należny podatek dochodowy od osób fizycznych wyliczony od ogólnych jego przychodów według obowiązującej skali podatkowej za okres utraconych wynagrodzeń?”), Naczelny Sąd Administracyjny nie podzielił poglądu wyrażonego w interpretacji, że organ interpretacyjny nie powinien badać, jaki charakter ma odszkodowanie zasądzone na podstawie tego przepisu. NSA podkreślił, że „Skoro przewlekłość prowadzonych postępowań prowadzi do powyższych wniosków, to tym bardziej opodatkowanie odszkodowania za niewątpliwe niesłuszne aresztowanie byłoby nie do pogodzenia z normami konstytucyjnymi i oznaczałoby domaganie się przez Państwo podatku od odszkodowania za jego bezprawne działanie.”.

Podsumowując, cała kwota przyznanego świadczenia będzie miała charakter odszkodowania i zadośćuczynienia i nie będzie stanowiła ekonomicznego przysporzenia ponad Pani stan majątkowy będący w Pani posiadaniu przed wypłatą.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie, o którym mowa we wniosku są szczególnym rodzajem świadczenia polegającego na naprawieniu szkody, czyli uszczerbku, jakiego doznała Pani we wszystkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych w szczególności takich jak dobre imię, zdrowie. Odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej korzystają ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy o PIT, do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie.

Przepis ten ma zastosowanie zarówno do odszkodowań i zadośćuczynień otrzymanych na podstawie ugody sądowej oraz do odszkodowań i zadośćuczynień otrzymanych na podstawie ugody zawartej przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd.

Wyłączone z zakresu omawianego zwolnienia są jedynie te odszkodowania i zadośćuczynienia, które co prawda zostały przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej (w tym ugody zawartej przed mediatorem, zatwierdzonej przez sąd), jednakże dotyczą prowadzonej działalności gospodarczej lub korzyści, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Mając powyższe na uwadze, czyli zarówno obowiązujące przepisy oraz opis zdarzenia przyszłego, Pani zdaniem, odszkodowania i zadośćuczynienia otrzymane przez funkcjonariusza celnego - Panią - na podstawie ugody sądowej lub ugody zawartej przed mediatorem (po jej zatwierdzeniu przez Sąd), korzystają ze zwolnienia od podatku, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy o PIT.

Dodatkowo wskazuje Pani, że Prezes (…) skierował pytanie w niniejszej kwestii do Dyrektora Departamentu Podatków Dochodowych w Ministerstwie Finansów dotyczące tego, czy wypłacona kwota odszkodowania i zadośćuczynienia podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Pismem z (…) (znak sprawy …), Dyrektor Departamentu Podatków Dochodowych udzielił odpowiedzi wskazując, że w przedmiotowej sprawie ma zastosowanie zwolnienie z podatku PIT, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b Ustawy o PIT (oba pisma w załączniku).

W związku z powyższym, Pani zdaniem, ugoda sporządzona w postępowaniu mediacyjnym, zatwierdzona przez Sąd, stanowi ugodę sądową w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Dla rozstrzygnięcia, czy ugoda, o której mowa we wniosku stanowi ugodę sądową należy odnieść się do ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (dalej: „KPC”).

Stosownie do art. 183⁸ § 1 KPC, sąd może skierować strony do mediacji na każdym etapie postępowania. W myśl art. 183¹³ § 2 KPC, w razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę, z oznaczeniem, czy sąd rozpoznający sprawę jest sądem wskazanym przez strony w trybie określonym w art. 183¹⁴ §21. Strony mogą objąć ugodą również roszczenia nieobjęte pozwem.

Z art. 183¹⁴ § 1 i § 2 KPC wynika, że:

§ 1 Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, o którym mowa w art. 183¹³, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.

§ 2 Jeżeli ugoda podlega wykonaniu w drodze egzekucji, sąd zatwierdza ją przez nadanie jej klauzuli wykonalności; w przeciwnym przypadku sąd zatwierdza ugodę postanowieniem.

Na mocy art. 183¹⁵ KPC, ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. Ugoda zawarta przed mediatorem, którą zatwierdzono przez nadanie jej klauzuli wykonalności, jest tytułem wykonawczym.

Z ww. przepisów wynika zatem, że ugoda mediacyjna zatwierdzona przez sąd ma moc ugody sądowej, czyli wywołuje takie same skutki prawne, jak ugoda zawarta przed sądem.

Podsumowując, na mocy postanowienia z dnia (…) Sąd Okręgowy (…) (sygn. akt …), skierował strony postępowania do mediacji. Strony zmierzają zawrzeć ugodę w postępowaniu mediacyjnym, następnie złożą wniosek o jej zatwierdzenie przez Sąd. Z tego względu należy uznać, że ugoda mediacyjna zatwierdzona przez Sąd będzie miała charakter ugody sądowej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią:

Powyższy przepis wskazuje, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w powyższej ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, realną korzyścią majątkową podatnika. Ustawodawca przyjął zasadę, że przychodami są:

1)pieniądze i wartości pieniężne, które:

·zostały otrzymane przez podatnika – czyli takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

·zostały postawione do dyspozycji podatnika – czyli takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika;

2)wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń – czyli takie przysporzenia majątkowe, które mają postać:

·świadczeń w naturze (otrzymane rzeczy lub prawa);

·nieodpłatnych świadczeń innych niż świadczenia w naturze (np. otrzymane usługi).

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Powzięła Pani wątpliwość, czy wypłacone Pani w 2025 r. na podstawie ugody sądowej, którą zamierza Pani zawrzeć przed mediatorem, a następnie zatwierdzonej przez Sąd, odszkodowanie i zadośćuczynienie będą podlegać zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Do kategorii przychodu - w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - można zaliczyć różnego rodzaju świadczenia pieniężne, w tym w szczególności odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak, że wszystkie te świadczenia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Przy czym korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Z literalnego brzmienia powołanego wyżej przepisu jednoznacznie wynika, że dyspozycją jego objęte są jedynie te zadośćuczynienia, bądź odszkodowania, których prawo do otrzymania oraz ich wysokość wynika z wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkiem otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zwolnienie od podatku dochodowego od osób fizycznych odszkodowań i zadośćuczynień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie, związane jest przede wszystkim z faktem, że są one formą naprawienia zaistniałej szkody, a zatem nie stanowią realnego przysporzenia majątkowego. Zgodnie z treścią tego przepisu są to odszkodowania (zadośćuczynienia) otrzymane za tzw. szkodę rzeczywistą.

Przy czym występujące w ww. przepisie sformułowanie „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia” należy rozumieć jako te odszkodowania, czy zadośćuczynienia, których wprost nie wymieniono w katalogu zwolnień podatkowych. Będą to przede wszystkim odszkodowania lub zadośćuczynienia inne niż te, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw (…) zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Bezsporne jest zatem, że dla skorzystania ze zwolnienia na podstawie omawianego przepisu, muszą zostać łącznie spełnione następujące warunki:

1)kwota ta musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

2)podstawą jej przyznania musi być wyrok lub ugoda sądowa,

3)nie może dotyczyć ona działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika ani korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego na zasadach przewidzianych w podatku dochodowym będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych powyżej przesłanek.

Zauważyć jednak należy, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia odszkodowania, czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Podkreślenia wymaga, że to nie nazwa, lecz rzeczywisty charakter świadczenia decyduje o tym, czy przybiera ono cechy odszkodowania/zadośćuczynienia, czy też nie.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zauważa się, że jakkolwiek ustawodawca nie zdefiniował w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcia szkody, czy odszkodowania, to rozumienie tych pojęć nie może odbiegać od przyjętego w systemie prawa cywilnego ich znaczenia.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.) także nie zawiera legalnej definicji odszkodowania, jednakże można ją wywieść z jej regulacji.

Zgodnie z art. 361 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny:

Stosownie do treści art. 363 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

O odszkodowaniu możemy mówić wyłącznie w przypadku powstania konkretnej szkody, która wywołana została określonym działaniem lub zaniechaniem drugiej strony, której można przypisać odpowiedzialność za jej powstanie. Odszkodowanie to rodzaj świadczenia, które należy się za wyrządzenie szkody (odpowiednio zadośćuczynienie za doznane krzywdy) od podmiotu, który szkodę wyrządził lub ponosi za nią odpowiedzialność. Odszkodowanie stanowi pieniężną równowartość szkody majątkowej lub szkody na osobie, natomiast zadośćuczynienie jest pieniężną formą zrekompensowania szkody niemajątkowej.

Natomiast art. 16 ustawy z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1725 ze zm.) stanowi, że:

Powołany w powyższym przepisie art. 417 ustawy Kodeks cywilny stanowi, że:

Ww. artykuł stanowi realizację na płaszczyźnie ustawowej wyrażonej w art. 77 ust. 1 Konstytucji RP zasady odpowiedzialności państwa i jednostek samorządu terytorialnego za szkody wyrządzone niezgodnymi z prawem działaniami i zaniechaniami o charakterze władczym (w sferze imperium). Treść komentowanego przepisu opiera się na założeniu, że podmiot sprawujący władzę, a nie obywatel, powinien ponosić ekonomiczne konsekwencje niewłaściwego wykonania tej władzy. Ewolucja zasad odpowiedzialności władzy publicznej odzwierciedla zmiany, jakie nastąpiły w relacji państwo - jednostka (M. Safjan, K.J. Matuszyk, Odpowiedzialność odszkodowawcza, s. 16, dostęp: Legalis.). Za szkody wyrządzone w sferze dominium Skarb Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego ponoszą odpowiedzialność na takich samych zasadach, jak inne osoby prawne. Odpowiedzialność Skarbu Państwa oparta jest na zasadzie niezgodności z prawem, co oznacza, że poszkodowany nie musi wykazywać, iż działanie lub zaniechanie, które stanowiło przyczynę szkody, było zawinione; wystarczające jest, by było ono niezgodne z obowiązującym przepisem prawa.

Ponadto, zgodnie z art. 448 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Z ww. przepisu wynika, że zadośćuczynienie to forma rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Podstawą jego żądania jest krzywda w postaci ujemnych przeżyć związanych z cierpieniami psychicznymi i fizycznymi, wynikająca z naruszenia wskazanych w Kodeksie cywilnym. dóbr osobistych (por. art. 24 § 1 i 2, w zw. z art. 23 K.c. oraz 445 § 1 K.c.). Powództwo o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę nie prowadzi wprost do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, czyli bezpośrednio jego ochrony, lecz ma na celu uzyskanie satysfakcji dla pokrzywdzonego i wymierzenie dolegliwości ekonomicznej (w celach represyjno-wychowawczych) dla sprawcy umyślnego naruszenia dobra osobistego (por. także uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 26 czerwca 1985 r., III CZP 27/85, OSNC 1985 nr 12, poz. 185).

Zgodnie zaś z art. 917 ustawy Kodeks cywilny:

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, umowa ta może być zawarta wyłącznie w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron.

W literaturze przedmiotu podkreśla się, że z ustępstwem mamy do czynienia, wówczas, gdy ktoś rezygnuje z jakiegoś warunku, wymagania, zmniejsza swoje żądania, czy też odstępuje od nich. Ustępstwa mogą polegać m.in. na zrzeczeniu się uprawnień, czy też zarzutów, zaciąganiu zobowiązań, obniżeniu świadczenia, itp.

Z kolei, na podstawie art. 183¹⁵ § 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.):

Wobec tego ugoda zawarta przed mediatorem, zatwierdzona przez Sąd stanowi ugodę sądową w rozumieniu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Ocena skutków podatkowych Pani sytuacji

Z opisu zdarzenia wynika, że (…) przez Prokuraturę Okręgową (…) zostały Pani postawione zarzuty korupcyjne. Na skutek tego została Pani następnie bezprawnie oskarżona o czyny korupcyjne. W przedmiotowej sprawie została Pani zwolniona i nie mogła być przywrócona do pracy na podstawie art. 25 ust. 1 pkt 8 a i b obowiązującej wówczas ustawy o służbie celnej z dnia 24 lipca 1999 r. (Dz. U. Nr 72, poz. 802), która stanowiła expressis verbis przesłankę bezwzględnego zwolnienia ze służby. W stosunku do Pani został wniesiony akt oskarżenia o umyślne popełnienie przestępstwa, ściganego z oskarżenia publicznego, co było poprzedzone wcześniejszym tymczasowym aresztowaniem. Pani tymczasowe aresztowanie miało miejsce (…). Ostatecznie została Pani prawomocnie uniewinniona wyrokiem Sądu Rejonowego (…) z dnia (…) sygn. akt (…). Postępowanie karne trwało od (…) do (…) (ponad 16 lat). Pozwała Pani Skarb Państwa reprezentowany przez Sąd Rejonowy (…) oraz Skarb Państwa-(…). Postępowanie toczy się przed Sądem Okręgowym (…) pod sygn. akt I (…). Sąd określił przedmiot sprawy jako odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy podległych Ministrowi Sprawiedliwości. Podstawą prawną roszczenia jest art. 417 § 1 Kodeksu cywilnego oraz art. 16 ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki. Na mocy postanowienia z (…) Sąd Okręgowy (…) (sygn. akt …) skierował strony postępowania do mediacji. Strony zmierzają do zawarcia ugody w przedmiotowej sprawie. Pozwany Skarb Państwa zaproponował Pani rozliczenie poprzez zapłatę określonej kwoty tytułem całkowitego zaspokojenia roszczeń w ten sposób, że Skarb Państwa – (…) zapłaci na Pani rzecz 70% zaproponowanej kwoty, a pozostałe 30% zapłaci Skarb Państwa-(…). Na dochodzoną kwotę mają składać się:

·odszkodowanie obejmujące kwotę utraconych uposażeń (…) (Pani), obliczone w kwocie netto za okres pozostawania poza służbą - którą to szkodę wiąże zarówno z faktem niesłusznego wszczęcia i prowadzenia wobec niej postępowania karnego przez organy ścigania, jak również faktem przewlekłego prowadzenia postępowania karnego na etapie sądowym, zakończonego wydaniem prawomocnego wyroku uniewinniającego oraz

·zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych, do którego doszło wskutek niesłusznego postawienia funkcjonariusza celnego (Pani) w stan oskarżenia przez organy ścigania oraz przewlekłego prowadzenia postępowania karnego przed sądem powszechnym.

Całość zapłaconej kwoty będzie stanowiła odszkodowanie i zadośćuczynienie. Strony po ustaleniu warunków ugody zgodnie mają wnosić o zatwierdzenie w całości ugody przez Sąd rozpoznający sprawę i umorzenie postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym (…) w sprawie o sygn. akt (…). 16 sierpnia 2021 r. Krajowa Administracja Skarbowa wydała zaświadczenie, z którego wynika, że wobec trwającego postępowania karnego utraciła Pani uposażenie z uwzględnieniem awansów, dodatków i nagród za czas pozostawania poza służbą w okresie od (…) do (…) w wys. (…) złotych, z tytułu nagrody jubileuszowej (…) złotych, a z tytułu nagród (…) złotych, to jest łącznie (…) złotych. Biorąc pod uwagę to, że od czasu zatrzymania do czasu przywrócenia do służby Pani nie pracowała kwota żądanego odszkodowania obejmuje całość utraconych uposażeń za czas pozostawania poza służbą (… złotych). Oprócz szkód majątkowych jakich Pani zaznała wobec trwającego ponad 16 lat procesu, doznała Pani naruszenia dobra osobistego w postaci dobrego imienia i rozstroju zdrowia domagając się zadośćuczynienia w kwocie po (…) złotych za naruszenie dobra osobistego w postaci dobrego imienia i rozstrój zdrowia.

Mając zatem na uwadze przedstawiony opis zdarzenia przyszłego oraz powołane wyżej uregulowania prawne stwierdzam, że kwota odszkodowania i zadośćuczynienia, którą otrzyma Pani na podstawie ugody sądowej (zawartej przed mediatorem i zatwierdzonej przez Sąd), którą zamierza Pani zawrzeć, będzie stanowić dla Pani przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który będzie korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, albowiem świadczenia te można zaliczyć do kategorii „inne odszkodowania lub zadośćuczynienia” otrzymane na podstawie ugody sądowej, a nie będące odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem otrzymanym w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, jak również dotyczącym korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Wobec tego Pani stanowisko uznałem za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem zdarzenia przyszłego, ponosi Pani ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym jego przedstawieniem. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie zdarzenia przyszłego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Organ podatkowy wydający interpretacje indywidualne nie jest uprawniony do analizowania i oceny załączonych dokumentów – jest związany wyłącznie opisem zdarzenia przyszłego przedstawionym przez Panią we wniosku, zadanym przez Panią pytaniem oraz zajętym stanowiskiem. W związku z powyższym załączone do wniosku dokumenty nie mogą stanowić przedmiotu merytorycznej analizy w niniejszej sprawie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.