Interpretacja indywidualna po wyroku sądu – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

1)ponownie rozpatruję sprawę Państwa wniosku, z 30 sierpnia 2024 r. (data wpływu) o wydanie interpretacji indywidualnej – uwzględniam przy tym wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z 19 marca 2025 r. sygn. akt I SA/Ol 83/25,

2)stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zaistniałego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

30 sierpnia 2024 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie nieuznania odszkodowania wypłacanego na Państwa rzecz za wynagrodzenie z tytułu czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 23 października 2024 r.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zaistniałego stanu faktycznego

7 sierpnia 2020 r. A. wraz z B., zwane dalej łącznie Wykonawcą, zawarły umowę ze spółką C. (...), dotyczącą budowy (…) („…”). Podmiotem wiodącym w konsorcjum jest A. Oddział w Polsce. Spółka C. (dalej: „Inwestor”) została powołana (…), to spółka celowa, utworzona specjalnie do wybudowania oraz zarządzania (…).

Instalacja ta dostarczać będzie mieszkańcom energię elektryczną oraz ciepło pozyskane z przetworzonych odpadów komunalnych, których nie da się poddać recyklingowi (frakcja odpadów resztkowych). Generalnym wykonawcą inwestycji jest konsorcjum (…), które jest dostawcą i wykonawcą technologii. Firma X. w ramach realizacji inwestycji buduje obiekty kubaturowe niezbędne do montażu instalacji oraz infrastrukturę towarzyszącą. Zgodnie z pozyskanymi informacjami proces inwestycyjny (w systemie zaprojektuj, wybuduj, uruchom) rozpoczął się w dniu 2020 r., a planowany termin zakończenia inwestycji to 2024 r. W nocy (…) 2024 roku doszło do pożaru na terenie inwestycji. W momencie zdarzenia Inwestycja była w końcowej fazie realizacji - zakończono odbiory etapu I całej inwestycji tj. (…). (…) to drugi z elementów tej inwestycji. Część II (końcowa) była w fazie rozruchu i odbiorów. Rozruch był prowadzony od (…). Zdarzenie miało miejsce dnia (...) ok. 23.30 (...). W budynku (...) doszło do powstania pożaru wewnątrz zbiornika (...). Na miejsce przybyła Państwowa Straż Pożarna (5 wozów), patrol Policji oraz kierownik budowy. Podczas gaszenia pożaru Straż Pożarna zdecydowała się na wtłaczanie od dołu wody do zbiornika (…). Około godz. 2:00 w nocy wytworzona w ten sposób para wodna spowodowała wzrost ciśnienia w silosie, co doprowadziło do eksplozji – gwałtownego rozszczelnienia z uwolnieniem znacznej ilości energii i pyłów. W wyniku wybuchu został zniszczony silos oraz uszkodzone sąsiadujące obiekty. W zbiorniku powstała wyrwa, przez którą wydostał się popiół (również w postaci brył o średnicy do kilkudziesięciu centymetrów).

W konsekwencji pożaru zniszczeniu uległy nie tylko wybudowane już elementy budowli, której dotyczyła umowa, ale również materiały do budowy, składowane na placu przez Wykonawcę.

C. miała zawarte polisy ubezpieczeniowe, dlatego zgłosiła pożar do ubezpieczycieli. W związku ze zgłoszeniem otrzymała (…) płatności na poczet odszkodowania w kwotach: (I) (…) PLN, (II) (…) PLN oraz (III) (…) PLN, wynikające z umowy ubezpieczenia wszystkich ryzyk budowy/montażu potwierdzonej polisą nr (...) Nie jest wykluczone, że (…) wypłaci dalsze płatności na rzecz C. - w dalszym ciągu trwa proces likwidacji szkód powstałych w wyniku pożaru oraz ustalanie końcowej wysokości ubezpieczenia z (…).

Wykonawca jest zobowiązany do dokończenia prac wynikających z Umowy zawartej z C., w ramach wynagrodzenia wynikającego z umowy oraz na określonych tam zasadach.

Wypłacone odszkodowanie z tytułu pożaru C. na mocy porozumienia zawartego z Wykonawcą w dniu 5 sierpnia 2024 r. zobowiązała się przekazać na rzecz Wykonawcy, z zastrzeżeniem zwrotu w razie wystąpienia przez (…) z żądaniem zwrotu płatności. Zarówno Wykonawca, jak i C., są czynnymi podatnikami podatku VAT w Polsce. A. Oddział w Polsce jest podatnikiem zarejestrowanym dla celów VAT pod numerem NIP (…).

W uzupełnieniu do wniosku wskazano, że:

I. Czy są Państwo czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług?

A. Oddział w Polsce jest czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Podatnik na potrzeby podatku VAT zarejestrowany jest pod numerem NIP (…).

II. Jaką szkodę ponieśli Państwo (nie inwestor) w wyniku pożaru?

Umowa zawarta pomiędzy inwestorem (Spółką C.) a wykonawcą (A.) została zawarta jako projekt „pod klucz”, co oznacza, że wykonawca wykona wszystkie działania oraz usługi we własnym zakresie aż do ukończenia w pełni budowy i uruchomienia wykonywanego obiektu. Oznacza to, że to wykonawca we własnym zakresie zapewnia wszelkie materiały oraz urządzenia niezbędne do zrealizowania całej inwestycji. W wyniku pożaru oraz wybuchu, zniszczeniu uległy nie tylko wybudowane już elementy budowli, której dotyczyła umowa, ale również materiały do budowy składowane na placu przez Wykonawcę. Do momentu ukończenia i przekazania w pełni sprawnej inwestycji, właścicielem wszystkich materiałów oraz urządzeń zamontowanych oraz czekających na zamontowanie jest Wykonawca. Zniszczone części obiektu Wykonawca jest zobowiązany naprawić i odbudować we własnym zakresie. Podobnie rzecz się ma ze zniszczonymi materiałami budowlanymi, te Wykonawca musi nabyć ponownie, by móc kontynuować realizację inwestycji.

III. Czy z tytułu otrzymanego od inwestora odszkodowania są Państwo zobowiązania do świadczenia na jego rzecz jakiegokolwiek świadczenia?

Otrzymane od inwestora odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika.

Pytanie

Czy Wykonawca powinien potraktować otrzymane odszkodowanie z tytułu pożaru jako wynagrodzenie za świadczoną usługę i w związku z tym wystawić na C. fakturę VAT?

Państwa stanowisko

Zdaniem Wnioskodawcy wypłacana kwota odszkodowania nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w związku z czym nie ma on obowiązku wystawienia faktury VAT na C. W takiej sytuacji wystarczające będzie wystawienie noty księgowej.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. 2024 poz. 361), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, w myśl art. 7 ust. 1 rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Art. 8 ust. 1 określa natomiast, że przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, bowiem obejmuje nie tylko działania podatnika, ale również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Jednakże za świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług może być uznane tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje jego bezpośredni odbiorca, beneficjent, który odnosi korzyści o charakterze majątkowym. W związku z tym czynność może być uznana za opodatkowane VAT świadczenie usług jedynie w przypadku, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, gdzie jedna ze stron tej umowy może zostać uznana za beneficjenta tej czynności, przy czym istotne jest, by związek między dokonaną płatnością za to świadczenie a samym świadczeniem miał charakter bezpośredni i jednoznacznie świadczący o tym, że dokonana płatność dotyczy tego konkretnego świadczenia (interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 10 stycznia 2023 r., sygn. 0111-KDIB3-1.4012.836.2022.1.KO).

Odszkodowaniem, zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego, jest wynagrodzenie za poniesione przez kogoś straty lub wyrządzoną szkodę służące zadośćuczynieniu poniesionym stratom lub utraconym korzyściom. Natomiast w świetle przepisów zawartych w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. 2024 poz. 1061) jest to zapłata za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty. Mając na uwadze zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz przepisy Kodeksu cywilnego regulujące kwestię odszkodowań prawidłowe jest twierdzenie, że odszkodowania nie są objęte zakresem art. 5 ustawy o VAT i nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem, ponieważ ciężko je powiązać z konkretnym świadczeniem.

W omawianym stanie faktycznym należy zwrócić uwagę, że strony (Wykonawcę oraz C.) wiąże umowa, zgodnie z którą Wykonawca jest zobowiązany do zrealizowania inwestycji polegającej na budowie m.in. spalarni odpadów. Za wykonane usługi oraz realizację umowy będzie mu przysługiwać prawo do wynagrodzenia, które podlega opodatkowaniu VAT. Trzeba również wskazać, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie można mówić o występowaniu transakcji ekwiwalentnej - świadczenie w zamian za wynagrodzenie - co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. W związku z tym nie można potraktować przekazanego przez C. Wykonawcy odszkodowania jako wynagrodzenia opodatkowanego podatkiem od towarów i usług. W ten sposób wypowiedział się Dyrektor KIS w interpretacji z 21 lutego 2024 r. (sygn. 0111-KDIB3-1.4012.911.2023.2.KO):

„Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymywania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.”

Warto również zauważyć, że w kwestii odszkodowania (i w podobnym stanie faktycznym) wypowiedział się również Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok z 19 kwietnia 2023 r., sygn. akt I FSK 463/20), jak i w tej samej sprawie WSA w Gorzowie Wielkopolskim (wyrok z 12 grudnia 2019 r., sygn. akt I SA/Go 733/19) uznając przekazywane kwoty za odszkodowanie, tym samym świadczenie które nie stanowi wynagrodzenia za czynności podlegające opodatkowaniu VAT i nie powinno być dokumentowane fakturą VAT. Wnioskodawca w związku z pożarem poniósł szkodę w postaci utraty zakupionych już materiałów oraz był zmuszony do usunięcia lub naprawy zniszczeń spowodowanych żywiołem. Z tego też tytułu nastąpił przelew odszkodowania otrzymanego przez C. od ubezpieczyciela. Jako że przekazana kwota stanowi odszkodowanie, zdaniem Wnioskodawcy nie jest on zobowiązany do wystawienia faktury VAT ani zapłaty podatku VAT od otrzymanej zapłaty. Wystarczające będzie udokumentowanie takiej transakcji notą księgową.

Interpretacja indywidualna

Rozpatrzyłem Państwa wniosek – 4 grudnia 2024 r. wydałem interpretację indywidualną znak 0111-KDIB3-1.4012.519.2024.2.IK, w której uznałem Państwa stanowisko za nieprawidłowe.

Interpretację doręczono Państwu 4 grudnia 2024 r.

Skarga na interpretację indywidualną

3 stycznia 2025 r. (data złożenia w Urzędzie Pocztowym) wnieśli Państwo skargę na tę interpretację do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie. Skarga wpłynęła do mnie 8 stycznia 2025 r.

Wnieśli Państwo o uchylenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, od organu na rzecz strony skarżącej według norm przepisanych.

Postępowanie przed sądem administracyjnym

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie uchylił skarżoną interpretację – wyrokiem z 19 marca 2025 r., sygn. akt I SA/Ol 83/25.

Wyrok, który uchylił interpretację indywidualną stał się prawomocny od 6 maja 2025 r.

Ponowne rozpatrzenie wniosku – wykonanie wyroku

Zgodnie z art. 153 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.):

Ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie organy, których działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania było przedmiotem zaskarżenia, a także sądy, chyba że przepisy prawa uległy zmianie.

Wykonuję obowiązek, który wynika z tego przepisu, tj.:

•uwzględniam ocenę prawną i wskazania dotyczące postępowania, które wyraził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w ww. wyroku;

•ponownie rozpatruję Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej – stwierdzam, że stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku w zakresie podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej ustawą lub ustawą o VAT:

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 7 ust. 1 ustawy:

Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

W myśl art. 2 pkt 6 ustawy:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o towarach, rozumie się przez to rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii.

Na podstawie art. 2 pkt 22 ustawy:

Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży, rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Stosownie do art. 8 ustawy:

Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi, co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

- w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

- świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało, jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Przy czym z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług, co do zasady, podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie.

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Zatem za czynność podlegającą opodatkowaniu VAT uważane mogą być takie sytuacje, w których:

- istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne,

- wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy,

- istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi,

- odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem,

- istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Przepisy prawa podatkowego nie zawierają definicji pojęcia „odszkodowanie”. Zatem w niezbędnym zakresie należy odwołać się do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1610 ze zm.).

Zgodnie z art. 361 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§ 2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Na podstawie art. 363 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

§ 1. Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

§ 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

W myśl art. 471 Kodeksu cywilnego:

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Biorąc pod uwagę wyżej przytoczone przepisy, szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczeniem w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej kwoty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w wyroku 19 marca 2025 r. sygn. akt I SA/Ol 83/25: „(…) zgodnie z ustawą o VAT oraz dyrektywą Rady z dnia 28 listopada 2006 r. nr 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, opodatkowaniu podatkiem VAT podlega, między innymi, odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, realizowane przez podatnika działającego w takim charakterze. Dostawa towarów oznacza przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy VAT oraz art. 2 ust. 1 lit. a) i art. 14 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE). Pod podjęciem towarów rozumie się rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (art. 2 pkt 6 ustawy VAT). Natomiast świadczenie usług oznacza każdą transakcję niestanowiącą dostawy towarów (art. 8 ust. 1 ustawy o VAT oraz art. 2 ust. 1 lit. c) i art. 24 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE).

Uwzględnienie przepisów dyrektywy 2006/112/WE oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest niezbędne do prawidłowego stosowania przepisów krajowych z dziedziny podatku od wartości dodanej (podatku VAT). Mając to na uwadze wskazać należy, że odpłatność występuje wtedy, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść majątkowa po stronie dostawy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT. Pod pojęciem odpłatności należy rozumieć prawo dostawcy lub usługodawcy do żądania i otrzymania od odbiory towaru lub usługi zapłaty ceny lub ekwiwalentu świadczenia wzajemnego.

Odpłatność zachodzi, gdy pomiędzy dostawcą/usługodawcą a odbiorcą/usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez dostawcę/usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości zrealizowanej dostawy/usługi. Bezpośredni związek istnieje wówczas, gdy dwa świadczenia są od siebie wzajemnie zależne, a mianowicie jedno jest dokonywane tylko pod warunkiem dokonania drugiego – i odwrotnie (por. wyrok TSUE w sprawie C-90/20, pkt 27; wyrok C-21/20, pkt 31; wyrok C-295/17, pkt 39; wyrok C-270/09, pkt 16; wyrok C-277/05, pkt 19; wyrok C-653/11, pkt 40; wyrok C-250/14, pkt 22 i 23; wyrok C-40/09, pkt 27; wyrok C-90/20, pkt 41; wyrok C-94/19, pkt 26). Podstawą opodatkowania dostawy towarów lub świadczenia usług jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane z tego tytułu (por. wyrok TSUE w sprawie C-40/09, pkt 28). Tożsame uwagi do powyższych czynione są w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. wyrok z 11 maja 2023 r. sygn. I FSK 1318/20).

Godzi się jeszcze dodać odnośnie do powyższego, że na gruncie systemu VAT istotne znaczenie ma nie nazwa świadczenia, na jakie się umówiono, ale relacja gospodarcza, jaka łączy strony umowy, która jest źródłem określonego świadczenia (por. wyrok TSUE w sprawie C-653/11, pkt 42 oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 7 października 2020 r. sygn. I FSK 22/18). Innymi słowy, nazwa świadczenia w prawie krajowym nie ma decydującego znaczenia dla jego kwalifikacji na gruncie systemu VAT (por. wyrok TSUE w sprawie C-295/17, pkt 67-68). Wynika to z założenia, że ocena tego, czy płatność dokonywana jest w zamian za świadczenie, jest kwestią z zakresu prawa Unii, którą należy rozstrzygać odrębnie od oceny dokonywanej na mocy prawa krajowego (wyrok TSUE w sprawie C-90/20, pkt 46).

Zauważyć należy, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczeniem w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który je otrzymał. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wynika natomiast z konieczności wynagrodzenia straty. W konsekwencji stwierdzić należy, iż podatnik nie odnosi żadnej korzyści, nie uzyskuje żadnego przysporzenia. Brak korzyści powoduje, że obowiązek rozliczenia VAT z tytułu otrzymania odszkodowania nie powstanie u podatnika. W odszkodowaniach brak jest bowiem zachowania symetrii między świadczeniem a wynagrodzeniem. Mając na uwadze zakres opodatkowania podatkiem od towarów i usług oraz przepisy Kodeksu cywilnego regulujące kwestię odszkodowań prawidłowe jest twierdzenie, że odszkodowania - co do zasady - nie są objęte zakresem art. 5 ustawy o VAT i nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem, ponieważ ciężko je powiązać z konkretnym świadczeniem.

W związku z tym w ocenie Sądu, w stanie faktycznym przedmiotowej sprawy rozpoznawanej przez Sąd nie można zakwalifikować przekazanego przez Dobrą Energię skarżącej Spółce odszkodowania, którą sam organ nazywa w zaskarżonej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie interpretacji indywidualnej - „rekompensatą” - jako wynagrodzenia opodatkowanego podatkiem od towarów i usług. Wnioskodawca w związku z pożarem poniósł szkodę w postaci utraty zakupionych już materiałów oraz był zmuszony do usunięcia lub naprawy zniszczeń spowodowanych żywiołem. W przedstawionym we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stanie faktycznym w momencie wypłaty odszkodowania przez inwestora dla skarżącej Spółki nie wystąpi żadne świadczenie wzajemne - te bowiem wynika z umowy pierwotnej, zobowiązaniowej.

Podkreślić należy, że z treści wniosku o wydanie interpretacji nie wynika aby pomiędzy inwestorem a skarżącą Spółką istniała jakakolwiek umowa z której wynikałoby, że przekazane odszkodowanie za szkody powstałe w wyniku pożaru w jakikolwiek sposób wpływało na wysokość zobowiązań pieniężnych z umowy pierwotnej, zobowiązaniowej. (…)

W uzupełnieniu wniosku Spółka jednoznacznie wskazała, że otrzymane od inwestora odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony Spółki. Podkreśliła, że to wykonawca we własnym zakresie zapewnia wszelkie materiały oraz urządzenia niezbędne do zrealizowania całej inwestycji. Do momentu ukończenia i przekazania w pełni sprawnej inwestycji, właścicielem wszystkich materiałów oraz urządzeń zamontowanych oraz czekających na zamontowanie jest wykonawca. Zniszczone części obiektu wykonawca jest zobowiązany naprawić i odbudować we własnym zakresie. Podobnie rzecz się ma ze zniszczonymi materiałami budowlanymi, te wykonawca musi nabyć ponownie, by móc kontynuować realizację inwestycji.

W świetle powyższego, otrzymane od inwestora odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony Spółki. Wypłacone kwoty opisane we wniosku o wydanie interpretacji stanowią wyłącznie "rekompensatę" za utracone materiały i wyrządzone szkody.”

Należy więc przyjąć, że środki pieniężne należne Państwu tytułem pokrycia kosztów poniesionych przez Państwa w celu dokończenia prac wynikających z umowy zawartej z Inwestorem nie stanowią wynagrodzenie za odpłatne świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT:

Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;

W konsekwencji, skoro jak wyżej wskazano, nie wyświadczyli Państwo na rzecz Inwestora usługi, to nie są Państwo zobowiązani do wystawienia faktury, dokumentującej tą usługę.

Otrzymanie kwoty odszkodowania mogą Państwo udokumentować dokumentem innym niż faktura, np. notą księgową. Jednocześnie należy wskazać, że noty księgowe stanowią dokument księgowy na podstawie ustawy o rachunkowości, a nie przepisów dotyczących podatku VAT.

Wobec powyższego Państwa stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

-Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosują się Państwo do interpretacji.

-Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

z zastosowaniem art. 119a;

w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

-Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

-w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

-w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.