Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest:

-prawidłowe w zakresie nieuznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego za świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT,

-prawidłowe w zakresie sposobu dokumentowania ww. czynności.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

23 marca 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 23 marca 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

-nieuznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego za świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT,

-sposobu dokumentowania ww. czynności,

-prawa do korekty podatku VAT za rok 2025, w sytuacji uznania, że usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są zwolnione z opodatkowania VAT.

Uzupełniła go Pani - w odpowiedzi na wezwanie - pismem z 12 maja 2025 r. (data wpływu 14 maja 2025 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego

Jest Pani radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w ..., pod numerem …. Prowadzi Pani Kancelarię Radcy Prawnego w A, w ramach której świadczy Pani usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych), dalej jako: Klienci, w zakresie, w jakim działalność radcy prawnego została uregulowana w odrębnych przepisach prawa m.in. w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 499).

Pani działalność obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii prawnych, opracowywanie projektów aktów prawnych oraz reprezentowanie Klientów przed sądami. W związku ze świadczeniem usług prawniczych w ramach prowadzonej Kancelarii Radcy Prawnego zarejestrowała Pani działalność gospodarczą wpisaną do CEiDG jako działalność prawniczą. Jest Pani czynnym podatnikiem VAT, w konsekwencji usługi świadczone na rzecz Klientów dokumentuje Pani, w zależności od ich statusu, poprzez wystawienie faktury VAT albo rachunku.

W ramach praktyki zawodowej świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną oraz udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 945 z późn. zm.), dalej jako: Ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie z art. 8 ust. 1 tej ustawy, zapewnienie osobom uprawnionym nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego należą do zadań zleconych powiatu realizowanych przez Powiat samodzielnie albo w porozumieniu z gminami. Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady adwokatem albo radcą prawnym. Do obowiązków powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym m.in. zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej m.in. liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych.

W listopadzie 2024 r. (jak i latach poprzednich) zawarła Pani umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C (dalej łącznie jako: Umowa o nieodpłatną pomoc prawną).

Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą przez Panią, działając w charakterze radcy prawnego, zobowiązała się Pani do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat – odpowiednio – D – ze Stowarzyszeniem „...”, oraz przez Powiat E – ze Stowarzyszeniem „...”. Dodatkowo w Umowie zostały określone miejsce i czas udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej (tj. adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej i czas dyżurów Wnioskodawczyni), miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a także zasady wyznaczania zastępstwa w odniesieniu do dyżurów wyznaczonych przez Powiat D oraz Powiat E. Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo zawrze Pani umowę z inną organizacją pozarządową, albo też, że zawrze Pani bezpośrednio z Powiatem – E lub D, lub też innym Powiatem, jak to było w poprzednich latach – z Powiatem F, Powiatem G, czy Powiatem H, umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej, której Powiat zleci prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej.

W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, udziela Pani porad prawnych osobom fizycznym (w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku), które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia w sposób określony przez Powiat, według kolejności zgłoszeń. Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat E i Powiat D oraz Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wnioskodawczyni nie ma wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które Wnioskodawczyni odbyła w tracie miesiąca. Poza praktyką w ramach Kancelarii Radcy Prawnego oraz świadczeniem nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy z Powiatem D i Powiatem E, Wnioskodawczyni udziela nieodpłatne poradnictwo obywatelskie na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Jest zadaniem zleconym Powiatu. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie nie jest tożsame z działalnością prawniczą, a do jego świadczenia nie jest wymagane posiadanie tytułu adwokata albo radcy prawnego. Niezbędne jest ukończenie szkolenia na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Powiat może powierzyć prowadzenie punktu nieodpłatnej pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego.

Wnioskodawczyni zawiera umowy o udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego („Umowa o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie”) z organizacjami pozarządowymi, z którymi w celu realizacji zadań zleconych współpracuje Powiat E i D. Obecnie udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie Umowy zawartej ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C, zarówno na rzecz Powiatu D – ze Stowarzyszeniem „...”, oraz przez Powiat E – ze Stowarzyszeniem „...”. Nie jest jednak wykluczone, że umowa będzie kontynuowana w kolejnych latach albo, że zawrze Pani umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu poradnictwa obywatelskiego. Na podstawie Umowy o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zobowiązała się Pani lub zobowiąże się do świadczenia poradnictwa obywatelskiego osobom uprawnionym w ramach wyznaczonych dyżurów w punktach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz w miejscu i czasie wyznaczonym w Umowie. Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należne Wnioskodawczyni jest określone w Umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jako ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie. Jego wysokość wynika z zasad określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i jest uzależnione od ilości dni przepracowanych przez Panią w danym miesiącu, a nie od ilości porad albo innych zadań należących do zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w danym miesiącu. Podobnie jak w przypadku nieodpłatnej pomocy prawnej, udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego osobiście, osobom uprawnionym, które dokonały odpowiedniego zgłoszenia, w miejscu i czasie określonym w Umowie o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie oraz za wynagrodzeniem ustalonym na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Nie ma Pani w tym samym dowolności sposobu wykonania zlecenia, czasu i miejsca oraz możliwości wyboru osób, którym udziela Pani nieodpłatne poradnictwo obywatelskie. Zaznacza Pani, że w momencie złożenia ww. wniosku o interpretację indywidualną dokumentuje Pani ww. świadczenia poprzez wystawienie faktury VAT na rzecz ww. Organizacji pozarządowych. Aktualnie uwzględnia Pani VAT należny na ww. fakturach oraz rozlicza w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnych porad obywatelskich, należne Pani jako radcy prawnemu i jako doradcy obywatelskiemu, od organizacji pozarządowych, jest określone w umowach z tymi organizacjami, jako miesięczne wynagrodzenie uzależnione od przepracowanych godzin. Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności Pani osobistym charakterem oraz poradnictwa obywatelskiego powzięła Pani wątpliwość, czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego następuje w ramach prowadzonej przez Panią działalności. W Pani ocenie, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

W uzupełnieniu wniosku:

‒na pytanie Organu o treści: Na podstawie jakich umów (np. umowa zlecenie, umowa o dzieło, inna - jaka) zawartych/które będą zawarte ze Stowarzyszeniami oraz powiatami, o których mowa we wniosku, świadczyła/świadczy/będzie Pani świadczyła usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego?

odpowiedziała Pani: Podaje Pani, iż zawierała Pani w poprzednich latach/zawarła Pani na rok 2025/oraz będzie zawierała Pani na przyszłe lata ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C, umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego cyt. tytuł umowy: „UMOWA ZLECENIE na świadczenie pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego zgodnie z ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej”.

Podaje Pani, iż zawierała Pani w poprzednich latach/zawarła Pani na rok 2025/oraz będzie Pani zawierała na przyszłe lata ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego cyt. tytuł umowy: „UMOWA O WYKONYWANIE ŚWIADCZEŃ”.

Podaje Pani, iż zawierała Pani w poprzednich latach oraz będzie Pani zawierała na przyszłe lata z danym Powiatem umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego cyt. tytuł umowy: „UMOWA O WYKONYWANIE ZLECENIA”.

Nadmienia Pani, iż na podstawie zawartych umów zlecenia ze Stowarzyszeniami oraz powiatami, o których mowa w Pani wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej świadczyła/świadczy/oraz będzie świadczyła Pani w przyszłości usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Nazwy ww. określonych umów, ich treść oraz ich rodzaj przez okres od roku 2019 - a więc od czasu Pani faktycznej pracy w punkach NPP, a następnie w punktach NPP i NPO - nie zmienił się co do swej nazwy/rodzaju/treści - co do zasady.

Wobec powyższego umowy wyżej wymienione, a uprzednio zawierane/zawarte/oraz w przyszłości mające być zawarte, są umowami zlecenie.

‒na pytanie Organu o treści: Czy świadcząc usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w ramach zawartych umów wyrażała/wyraża/będzie Pani wyrażała oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszeń lub powiatów?

odpowiedziała Pani: Wskazuje Pani, iż zawarła Pani jako Radca Prawny oraz jako Doradca Obywatelski, prowadzący działalność gospodarczą pod określoną firmą, tj. Kancelaria Radcy Prawnego A.A., umowy zlecenie na realizację zadania publicznego w zakresie prowadzenia punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w 2025 roku, na zasadach określonych ustawą z 05 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim i edukacji prawnej. W ramach zawartych umów świadczy Pani usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Świadcząc usługi w ramach umowy zawartej z ww. Stowarzyszeniami – wyraża Pani oświadczenia woli w imieniu i na rzecz ww. Stowarzyszeń, bowiem z nimi ma Pani umowy zlecenia (o jakich mowa w pkt 1. Przedmiotowych wyjaśnień), chociaż usługi świadczy Pani osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia Doradcy Obywatelskiego oraz Radcy Prawnego.

Wskazuje więc Pani, że świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B wyrażała/wyraża/będzie wyrażała Pani oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia, bowiem z danym stowarzyszeniem ma Pani zawartą umowę o wykonywanie tychże świadczeń. Usługi te ma Pani obowiązek świadczyć osobiście, bowiem ma Pani uprawnienia radcy prawnego oraz doradcy obywatelskiego.

Wskazuje Pani także, że świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej z Powiatem, wyrażała/wyraża/będzie wyrażała Pani, oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Powiatu, bowiem z danym Powiatem ma Pani zawartą umowę o wykonywanie tychże świadczeń. Usługi te ma Pani obowiązek świadczyć osobiście, ponieważ ma Pani uprawnienia radcy prawnego oraz doradcy obywatelskiego.

‒na pytanie Organu o treści: Czy usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów były/są/będą wykonywane przez Panią przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej Stowarzyszeń lub powiatów?

odpowiedziała Pani: Wyjaśnia Pani, iż w zakresie obowiązku dostarczenia lokalu, jego wyposażenia, infrastruktury, organizacji wewnętrznej, sieci, bazy aktów prawnych ryzyko ekonomiczne ponosi dany Powiat - w Pani przypadku na rok 2025 - Powiat E lub Powiat D. Powiaty bowiem mają obowiązek to wszystko zapewnić zgodnie z zapisami Rozporządzenia MS z 21.12.2018 r. w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. (Dz.U. z 2018 r. poz. 2492). W umowach - zarówno w umowie ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz zarówno w umowie Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B jest zapis, iż ma Pani mieć własnego laptopa, ale w rzeczywistości nie ma takiej potrzeby, bowiem wszystko to jest zapewnione przez Starostwo, także i komputer stacjonarny.

W umowie ze Stowarzyszeniami ma Pani nadto zapis, iż ma Pani korzystać ze wskazanego i wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów, zaplecza technicznego oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do dokumentowania świadczeń (zwanego dalej programem MS), na potrzeby realizacji świadczeń.

W umowie z Powiatem jest zapis, że Powiat zapewnia Pani lokal biurowy wchodzący w zasób Powiatu/Gminy, w którym wykonuje Pani usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej. Pomieszczenia te posiadają dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej. Pomieszczenia są wyposażone w niezbędny sprzęt biurowy, zestaw komputerowy oraz szafę do przechowywania dokumentów zawierających dane osobowe klientów punktu. Powiat ponosi koszty materiałów pomocniczych związanych z działalnością Punktu (koszty papieru, tonerów do drukarki itp.) oraz zapewnia dostęp do bazy aktów prawnych poprzez teleinformatyczny system aktów prawnych.

W tym kontekście zauważa Pani nadto, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że Pani jako zleceniobiorca, nie ponosi ryzyka ekonomicznego.

Wobec powyższego stwierdza Pani, iż usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów były/są/będą wykonywane przez Panią przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej Stowarzyszeń lub Powiatów.

‒na pytanie Organu o treści: Czy ponosiła/ponosi/będzie ponosiła Pani ryzyko gospodarcze, ekonomiczne w związku z usługami nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczonymi na podstawie zawartych umów ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami? Jeśli nie, to kto ponosił/ponosi/będzie ponosił to ryzyko?

odpowiedziała Pani: Wskazuje Pani, że za czynności wykonywane w ramach umów zawartych ze Stowarzyszeniami, tj. Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz z Powiatami, nie ponosiła/nie ponosi/ani nie będzie ponosiła Pani ani ryzyka gospodarczego, ani ekonomicznego. Ryzyko gospodarcze oraz ekonomiczne ponosi dane Stowarzyszenie oraz dany Powiat.

W praktyce wygląda to tak, że Powiat dostaje dotację od Skarbu Państwa, przelewa ją Stowarzyszeniu, a Stowarzyszenie na rzecz Kancelarii Radcy Prawnego A.A., tytułem wynagrodzenia za wykonywanie usług w ramach umowy zawartej z Powiatem - oraz stosownie w przypadku umów z powiatami - Powiat dostaje dotację od Skarbu Państwa, przelewa ją następnie na rzecz Kancelarii Radcy Prawnego A.A., tytułem wynagrodzenia za wykonywanie usług w ramach takiej umowy zawartej z Powiatem. W Pani przypadku Okręgowa Izba Radców Prawnych w ... na podstawie art. 10 ust. 1 ww. ustawy, zobowiązana jest do corocznego zawarcia z władzami powiatów i prezydentami miast na prawach powiatu porozumień w sprawie zasad udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze powiatu oraz imiennego wskazania radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej i ich zastępców.

Kwota wynagrodzenia za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej jest ustalona z góry w umowie i Pani jako wykonawca nie ma na nią wpływu. Zgodnie z zapisami umowy za świadczone usługi, wynagrodzenie wypłaca się Kancelarii Radcy Prawego A.A. na podstawie dotacji pobranej od Stowarzyszenia ... oraz Stowarzyszenia ..., lub adekwatnie - od danego Powiatu, chociaż Pani nie realizuje ww. usług na rzecz Kancelarii Radcy Prawego A.A., tylko na rzecz danego Stowarzyszenia lub danego Powiatu.

‒na pytanie Organu o treści: Czy ponosiła/ponosi/będzie ponosiła Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wykonywanych przez Panią na podstawie zawartych umów ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami?

odpowiedziała Pani: Podaje Pani, iż wobec braku zapisu w umowach ze Stowarzyszeniami - Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz z Powiatami, o odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wykonywanych przez Panią, uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Wykonawcy.

Umowy ze Stowarzyszeniami oraz Powiatami, przewidują wobec Pani możliwość wyciągnięcia konsekwencji finansowych za nienależyte wykonanie umowy czy też za spóźnienia w rozpoczęciu dyżurów, w dostarczaniu oświadczeń i list obecności, skracaniu dyżurów, niepoinformowanie o niemożliwości realizacji dyżuru. Jest to jednakże Pani odpowiedzialność przewidziana w umowie wobec Stowarzyszeń oraz wobec Powiatów, a nie wobec osób trzecich.

Jako wykonawca nie ma Pani wpływu na dobór osób, które zapisuje bezpośrednio Starostwo. Zakres NPP i NPO został określony ściśle w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej i jest to wąski zakres usług. Wskazuje Pani, iż jako Zleceniobiorca, sporządza Pani jedynie projekt pisma, za wyjątkiem pism w toku sprawy, nie podpisuje Pani tych pism swoim imieniem i nazwiskiem ani nie sygnuje ich swoją pieczątką. Nie używa Pani w punkcie szyldu swojej kancelarii, nie reprezentuje Pani osób przed sądem. Przeważnie udziela Pani jedynie porad prawnych i obywatelskich. Dla osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej jest Pani osobą anonimową, pozostającą w dyspozycji Starostwa/danego Powiatu i danego Stowarzyszenia. Poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, w zakresie zadłużenia, spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Jako doradca musi Pani mieć szkolenie z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego i co roku musi Pani odbyć kurs doszkalający. Poradnictwo obywatelskie nie mieści się w działalności prawniczej. Jako wykonawca z racji wykonywanego zawodu, jest Pani czynnym podatnikiem VAT oraz posiada Pani ubezpieczenie OC.

Wobec powyższego, nie ponosiła/nie ponosi/ani nie będzie ponosiła Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wykonywanych przez Panią na podstawie zawartych umów ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami.

‒na pytanie Organu o treści: Czy w umowach były/są/będą zawarte postanowienia, w ramach których Stowarzyszenia lub powiaty biorą/wezmą jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na ich rzecz?

odpowiedziała Pani: W umowach o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego ze Stowarzyszeniami nie ma żadnego zapisu tyczącego się odpowiedzialności danego Stowarzyszenia wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Stowarzyszenia. Tym samym uważa Pani, że nie ma odpowiedzialności wobec osób trzecich po Pani stronie jako Wykonawcy. Umowa ze Stowarzyszeniami przewiduje wobec Pani możliwość wyciągnięcia konsekwencji finansowych za nienależyte wykonanie umowy, tj. spóźnienia w rozpoczęciu dyżurów, w dostarczaniu oświadczeń i list obecności, skracaniu dyżurów, niepoinformowanie o niemożliwości realizacji dyżuru, czy też niezorganizowanie zastępstwa wg zasad określonych w umowie. Jest to jednak odpowiedzialność Pani osoby za nieprzestrzeganie zapisów przewidzianych w umowie wobec Stowarzyszenia, a nie wobec osób trzecich.

W umowie o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej z Powiatem nie ma żadnego zapisu tyczącego się odpowiedzialności Powiatu wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na rzecz Powiatu. Tym samym uważa Pani, że nie ma odpowiedzialności wobec osób trzecich po Pani stronie jako Wykonawcy. W umowie znajdują się zapisy przewidujące Pani odpowiedzialność względem Powiatu w przypadku naruszenia przez Panią obowiązków wynikających z niniejszej umowy, np. za nierzetelne dokumentowanie udzielonej pomocy prawnej, czy też niezorganizowanie zastępstwa wg zasad określonych w umowie - podobnie jak to ma miejsce w umowach ze Stowarzyszeniami i jest to odpowiedzialność Pani osoby za nieprzestrzeganie zapisów przewidzianych w umowie wobec Powiatu, a nie wobec osób trzecich.

Stosunek prawny łączący Panią oraz Stowarzyszenia czy Powiat, jako strony, zbliżony jest do stosunku pracy i jako Wykonawca nie ma Pani samodzielności i niezależności w zakresie świadczonych usług i jest Pani podporządkowana danemu Stowarzyszeniu, czy też danemu Powiatowi i ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, w zakresie świadczonych usług, warunków wykonywania umowy i wynagradzania. Podała Pani, iż jako wykonawca nie ma Pani wpływu na umiejscowienie punktu, godzin dyżuru, doboru klientów, wynagrodzenia, wyposażenia czy wyboru lokalu.

Jako Wykonawca umów, musi Pani stawić się w punkcie w wyznaczonym dniu i godzinach tak jak w stosunku pracy. Ponadto musi Pani zalogować się do sytemu informatycznego MS, bowiem jest Pani sprawdzana pod tym kątem - zarówno przez Stowarzyszenia jak i Powiat. Stanowi to swoistego rodzaju podległość organizacyjną, co pozbawia Panią samodzielności i niezależności, jak ma to miejsce przy podmiotach gospodarczych. Jako wykonawca nie może Pani brać pieniędzy od klientów za świadczoną pomoc, ani polecać im swoich prywatnych usług, ani innych osób. Ponadto, nie używa Pani w punkcie swojej pieczątki ani szyldu Kancelarii, nie podpisuje Pani sporządzonych projektów pism, nie reprezentuje Pani klientów przed sądem, nie ma Pani też wpływu na dobór klientów. Jest to tylko wycinek usług, jakimi zajmuje się Pani w swojej działalności gospodarczej.

To powoduje, że pomimo, iż zawiera Pani umowy ze wskazywanymi Stowarzyszeniami czy Powiatami, jako Kancelaria Radcy Prawnego A.A., to w punktach porad prawnych/poradnictwa obywatelskiego, nie reprezentuje Pani swojej kancelarii, lecz świadczy Pani pomoc prawną/obywatelską z ramienia danego Stowarzyszenia czy danego Powiatu i to w ograniczonym wyżej wskazywaną ustawą - zakresie.

Co już zostało przez Panią wskazane - zapewnienie przez Stowarzyszenia i Powiat infrastruktury, lokalu i pełnego wyposażenia punktu powoduje, iż nie ponosi Pani ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego, bowiem ma Pani zapewnione stałe wynagrodzenie. Jedynym wydatkiem, jaki może Pani ponieść są koszty dojazdu do punktu.

Podaje Pani, iż brak jest w umowach ze Stowarzyszeniami - Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz z Powiatami, wyraźnego zapisu o odpowiedzialności Wykonawcy wobec osób trzecich - czyli milczenie umowy w tej kwestii - uważa się za spełnienie warunku braku tej odpowiedzialności po stronie Wykonawcy nawet, jeżeli Pani odpowiedzialność jest przewidziana w innych przepisach prawa. Jako wykonawca uważa Pani, iż świadcząc ww. usługi nie działa Pani jako samodzielny podmiot gospodarczy, jako profesjonalista - jak w przypadku Pani prywatnej działalności gospodarczej, pomimo że umowę z ww. Stowarzyszeniami czy Powiatami, zawiera Pani jako Kancelaria Radcy Prawnego A.A..

Konkludując więc - w umowach nie było/nie ma/nie będzie zawartych postanowień, w ramach których Stowarzyszenia lub powiaty biorą/wezmą jakąkolwiek odpowiedzialność wobec osób trzecich za czynności wykonywane przez Panią na ich rzecz.

‒na pytanie Organu o treści: Czy umowy dotyczące świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawarte ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami, które były/są/będą przez Panią zawarte przewidują/będą przewidywały stałe wynagrodzenie za świadczone usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego? Czy występuje również jakaś część wynagrodzenia zmiennego? Jeśli tak, to jaka i od czego jest ono zależne?

odpowiedziała Pani: Umowy dotyczące świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawarte ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami, które były/są/będą przez Panią zawarte przewidywały/przewidują/będą przewidywały stałe wynagrodzenie za świadczone usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nie występowała/nie występuje/nie będzie występowała jakaś część wynagrodzenia zmiennego.

Umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawarta ze Stowarzyszeniem „...” przewiduje stałe wynagrodzenie za świadczone usługi, niezależnie od ilości dyżurów, które pełni Pani w danym miesiącu kalendarzowym (ma charakter ryczałtowy). Obecnie pełni Pani na terenie powiatu D jeden dyżur tygodniowo po 4 godziny dziennie w ramach umowy zawartej z tym Stowarzyszeniem. Wynagrodzenie ustalone w umowie jest niezmiennie i ustalone na cały rok trwania umowy. Wysokość wynagrodzenia za godzinę dyżuru w punkcie NPP/NPO waha się w zależności od tego czy są to 4, czy 5 dni w miesiącu, w którym pełni Pani dyżur, jednakże kwota na fakturze którą wystawia Pani na rzecz Stowarzyszenia „...” w każdym miesiącu kalendarzowym jest taka sama (… zł miesięcznie).

W umowie o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem ... przewidziane jest stałe wynagrodzenie za jeden dyżur - 4 godziny (… zł/jeden dyżur), bez względu na liczbę przyjętych petentów, lecz nie ma ono charakteru ryczałtowego jak w przypadku wynagrodzenia z umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem „...”. W przypadku umowy ze Stowarzyszeniem ..., w zasadzie wynagrodzenie jest w każdym miesiącu jednakowe (podobna ilość dyżurów w miesiącu), jednakże jeśli zdarzy się, że jest jeden dzień/dwa dni (lub więcej) dyżurów więcej lub mniej jeden dzień/dwa dni dyżurów (lub mniej), w danym miesiącu, to wówczas wynagrodzenie jest odpowiednio albo wyższe lub mniejsze właśnie o ilość dni powiększonych lub zmniejszonych, a które tak wypadły w danym miesiącu. Wykonawca jednak nie ma wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest z góry narzucone w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Wynagrodzenie jest więc określone w stałej kwocie za jeden dyżur (… zł/jeden dyżur), niezmiennej przez cały rok trwania umowy, a jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od ilości dni, w których pełni Pani dyżury. Obecnie pełni Pani na terenie powiatu E trzy dyżury tygodniowo po 4 godziny dziennie w ramach umowy zawartej z tym Stowarzyszeniem.

Zgodnie z zapisami umowy za świadczone usługi NPP i NPO wynagrodzenie Wnioskodawcy wypłacane jest na podstawie dotacji pobranej przez dane Stowarzyszenie od danego Powiatu i Wnioskodawca realizuje ww. usługi na rzecz Stowarzyszenia. Wobec tego nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia wynikającego z zawartych umów.

To samo - ten sam sposób rozliczania ilości dyżurów w danym miesiącu jako kwota wynagrodzenia - tyczy się umów o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawartej z Powiatem. Wynagrodzenie tu jest również określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy, a jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od ilości dni, w których pełniłaby Pani dyżury, podobnie jak to miało miejsce przy umowie o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem .... Również w tym przypadku, w zasadzie wynagrodzenie jest w każdym miesiącu jednakowe (podobna ilość dyżurów w miesiącu), jednakże jeśli zdarzy się, że jest jeden dzień/dwa dni (lub więcej) dyżurów więcej lub mniej jeden dzień/dwa dni (lub mniej) dyżurów jest w danym miesiącu, to wówczas wynagrodzenie jest odpowiednio albo wyższe lub mniejsze właśnie o ilość dni powiększonych lub zmniejszonych, a które tak wypadły w danym miesiącu. Wykonawca jednak nie ma wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest z góry narzucone w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Wynagrodzenie jest więc określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy, a jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od ilości dni, w których pełni Pani dyżury. Obecnie nie pełni Pani na terenie żadnego powiatu żadnego dyżuru w ramach umowy bezpośrednio zawartej z jakimkolwiek Powiatem.

Nie mniej jednak zgodnie z zapisami umowy za świadczone usługi NPP i NPO wynagrodzenie Wnioskodawcy wypłacane jest na podstawie dotacji pobranej przez dany Powiat i Wnioskodawca realizuje ww. usługi na rzecz Powiatu.

‒na pytanie Organu o treści: Czy miała/ma/będzie miała Pani wpływ na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia za usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wynikającego z zawartych umów? Jeśli tak, to w jaki sposób?

odpowiedziała Pani: Jako zleceniobiorca, zawarła Pani jako radca prawny oraz jako doradca obywatelski, prowadzący działalność gospodarczą pod określoną firmą - Kancelarią Radcy Prawnego A.A. umowy z wyżej wymienionymi Stowarzyszeniami na realizację zadania publicznego w zakresie prowadzenia punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i mediacji w 2025 roku, na zasadach określonych ustawą z 05 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim i edukacji prawnej.

Umowy te zostały zawarte pod warunkiem rozwiązującym, że dane Stowarzyszenie wygra przetarg i dostanie dotacje na prowadzenie punktów NPP i NPO.

Podmiotem zlecającym wykonanie usług NPP i NPO jest dane Stowarzyszenie. Zapisy umów ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C oraz zarówno w umowie Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B stanowią wprost, że dane Stowarzyszenie zleca realizację nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego w godzinach i miejscu określonym przez podmiot administracji publicznej w 5 dni w tygodniu. W ramach zawartej umowy, Pani jako Zleceniobiorca, świadczy Pani usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w zakresie określonym ustawą z 05 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim i edukacji prawnej. Usługi będą świadczone na rzecz danego Stowarzyszenia. W praktyce wygląda to tak, że po wygranym przetargu, w danym powiecie, wyznaczany jest harmonogram świadczenia porad prawnych/obywatelskich bądź mediacji - wskazane miasto, ulica, określone dni tygodnia i wyznaczone godziny. Wykonawca jest obowiązany w wyznaczonym dniu i godzinach stawić się w punkcie i zalogować w systemie informatycznym MS, bowiem jest po tym sprawdzany czy przebywa na dyżurze. Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn - choroba, sytuacje nadzwyczajne, nie jest w stanie świadczyć pomocy, ma Pani obowiązek zapewnić zastępcę.

Zgodnie z zapisami każdej takiej umowy, wykonawca ma obowiązek być zalogowany w systemie przez cały czas trwania dyżuru. Po każdej udzielonej poradzie musi Pani wypełnić kartę A w systemie informatycznym. Do 10 - go dnia następnego miesiąca ma Pani obowiązek dostarczyć ewidencję czasu pracy i oświadczenia osób uprawnionych do Starostwa, a skan ewidencji mailem do Stowarzyszenia. Nieodpłatna pomoc prawna i poradnictwo obywatelskie obejmuje również nieodpłatną mediację.

Wobec powyższego, Pani jako wykonawca nie ma żadnego wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest z góry narzucone w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od ilości dni, w których pełni Pani dyżury - jak w przypadku umowy ze Stowarzyszeniem ..., lub jest określone z góry ryczałtowo - jak przypadku umowy ze Stowarzyszeniem „...”.

Podaje Pani także, iż w przypadku wylosowania Pani osoby w ramach corocznego losowania, obywającego się co do zasady w listopadzie uprzedniego roku, od roku następnego, w którym mają być świadczone usługi nieodpłatnych porad prawnych i poradnictwa obywatelskiego dokonywanego przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w ..., na obsługę rzeczonych punktów i zawarcia w tym celu umowy z Powiatem, również jako wykonawca nie ma Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia, które jest z góry narzucone w umowie i zależy od przyznanej dotacji. Wynagrodzenie jest określone w stałej kwocie za jeden dyżur, niezmiennej przez cały rok trwania umowy. Jego ostateczna wartość waha się jedynie w poszczególnych miesiącach w zależności od ilości dni, w których pełni Pani dyżury - jak w przypadku umowy ze Stowarzyszeniem ....

Reasumując: Nie miała/nie ma/ani nie będzie miała Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia za usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wynikającego z zawartych umów.

‒na pytanie Organu o treści: Czy wynagrodzenie, które Pani otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała od Stowarzyszeń oraz powiatów za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, stanowiło/stanowi/będzie stanowiło przychód, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024., poz. 226 ze zm.)? Należy wskazać konkretny ustęp art. 12 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

odpowiedziała Pani: W Pani ocenie wynagrodzenie, które otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała Pani za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w ramach zawartej umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na rzecz Stowarzyszeń oraz Powiatu, nie stanowiło/nie stanowi/nie będzie stanowiło przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024., poz. 226 ze zm.).

‒na pytanie Organu o treści: Czy wynagrodzenie, które Pani otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała od Stowarzyszeń oraz powiatów za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego stanowiło/stanowi/będzie stanowiło przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 2-9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych? Należy wskazać konkretny punkt art. 13 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

odpowiedziała Pani: Wynagrodzenie, które otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała Pani od Stowarzyszeń oraz powiatów za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego stanowiło/stanowi/będzie stanowiło przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 2-9 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wynagrodzenie, które otrzymuje Pani za wykonywane czynności na podstawie umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego), będzie stanowić przychód, o którym dokładnie mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. przychód z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest Stowarzyszenie lub Powiat. Tak samo należy zakwalifikować wynagrodzenie, które otrzymywała Pani w 2019 roku od Powiatu (D) za wykonywane czynności na podstawie umowy zlecenia w ramach świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej.

W Pani ocenie nie ma tu znaczenia nazwa umowy, bowiem o jej istocie przesądza jej treść oraz zamiar stron i cel umowy. Celem takiej umowy jest świadczenie przez Panią czyli przez Wykonawcę określonego rodzaju usług świadczenia nieodpłatnych porad prawnych i obywatelskich, do których stosuje się, zgodnie z art. 750 Kodeksu cywilnego przepisy o zleceniu. Wykonawca jest stroną umowy jako Zleceniobiorca, a Stowarzyszenie dane czy dany Powiat, zleca w umowie do wykonania określonego rodzaju usługi.

‒na pytanie Organu o treści: Czy od stycznia 2025 r. dokumentowała Pani wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Stowarzyszeń fakturami VAT z wykazaną kwotą podatku?

odpowiedziała Pani: Wskazuje Pani, że od stycznia 2025 r. dokumentowała Pani wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Stowarzyszenia „...” z siedzibą w B VAT z wykazaną kwotą podatku.

Wskazuje Pani, że od stycznia 2025 r. do lutego 2025 r. dokumentowała Pani wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Stowarzyszenia ... z siedzibą w C, VAT z wykazaną kwotą podatku, zaś w miesiącu marcu 2025 r., oraz kwietniu 2025 r., wystawiła Pani dopiero notę księgową na rzecz tego Stowarzyszenia (i tylko tego stowarzyszenia) posiłkując się zawartymi interpretacjami, wskazanymi w uzasadnieniu swego stanowiska w zawartym we wniosku o wydanie interpretacji w Pani sprawie. W przypadku błędnego Pani rozumowania/interpretacji przepisów, dokona Pani stosownej za te dwa miesiące korekty podatku VAT.

Jednocześnie podaje Pani, iż nieprzerwanie jednak od stycznia 2019 r. dokumentowała Pani wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz następnie usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Powiatu i na rzecz Stowarzyszeń, fakturami VAT z wykazaną kwotą podatku.

‒na pytanie Organu o treści: Czy w deklaracjach VAT złożonych za 2025 r. wykazywała Pani kwoty podatku należnego wynikającego z faktur dokumentujących wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczonych na rzecz Stowarzyszeń?”

odpowiedziała Pani: Podaje Pani, iż w deklaracjach VAT złożonych za 2025 r. wykazywała Pani niezmiennie kwoty podatku należnego wynikającego z faktur dokumentujących wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Stowarzyszenia „...” z siedzibą w B.

Wskazuje Pani, że od stycznia 2025 r. do lutego 2025 r. w deklaracjach VAT złożonych za 2025 r. wykazywała Pani niezmiennie kwoty podatku należnego wynikającego z faktur dokumentujących wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz Stowarzyszenia ... z siedzibą w C. W miesiącu marcu 2025 r. oraz kwietniu 2025 r., wystawiła Pani notę księgową na rzecz tego Stowarzyszenia. Co już wskazała Pani powyżej - w przypadku błędnego Pani rozumowania/interpretacji przepisów, dokona Pani stosownej za te dwa miesiące korekty podatku VAT.

Jednocześnie podaje Pani, iż nieprzerwanie jednak od stycznia 2019 r. w deklaracjach VAT złożonych za poprzednie lata wykazywała Pani niezmiennie kwoty podatku należnego wynikającego z faktur dokumentujących wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz następnie usługi nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego świadczone na rzecz danego Powiatu oraz danych Stowarzyszeń.

Pytania

1.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

2.Czy w odniesieniu do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, powinna Pani wystawić faktury VAT, rachunek, czy też powinna Pani wystawić notę księgową?

Pani stanowisko w sprawie (doprecyzowane w uzupełnieniu wniosku)

W Pani ocenie, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy VAT, opodatkowaniu podlegają m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.

W świetle art. 15 ust. 1 ustawy VAT, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczny wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W konsekwencji, opodatkowaniu VAT podlegają czynności wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

pkt 1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych; oraz

pkt 2) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2024 r. poz. 226 z późn. zm.), za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się m.in. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenie, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej. Mając na względzie powyższe, Pani zdaniem, przychody z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej w ramach umowy o nieodpłatną pomoc prawną powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej przez Wnioskodawczynię nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu VAT.

Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej wykonującej tzw. wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle regulacji VAT.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujące m.in. odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie wolnego zawodu o charakterze intelektualnym (Por. J. Jacyszyn, Przedsiębiorca a wolny zawód, „Rejent” 2003, nr 10, s. 72-75).

W konsekwencji, w celu ustalenia, czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z wykonywanym przez nią wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT, należy każdorazowo zbadać, jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W szczególności, nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób fizycznych do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę prawnego za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski.

Powyższe wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności gospodarczej. W tym kontekście należy stwierdzić, że radca prawny udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej działa jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako przedsiębiorca prowadzący Kancelarię Radcy Prawnego.

Wnioskodawczyni nie reprezentuje bowiem swojej Kancelarii, nie może również działać na rzecz swojej Kancelarii (np.: poprzez wręczanie wizytówek, itd.). Ponadto, stosunek prawny i faktyczny pomiędzy Panią a Powiatem znacząco odbiega od stosunku łączącego Panią z Klientami. W odniesieniu do definicji działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tzw. wolnych zawodów oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) oraz krajowych sądów administracyjnych.

W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TS z 15 grudnia 1987 r., C-235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v. Królestwo Niderlandów, EU:C:1987:161, dalej wyrok C-235/85, Komisja, oraz wyrok TS z 25 lipca 1991 r., C-202/90, Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:C:1991:332, dalej wyrok C-202/90, Ayuntamiento).

Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej działalności gospodarczej określone w ustawie VAT, należy uznać, że świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z powiatem nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej. Wskazania wymaga, iż wykonuje Pani czynności nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma Pani swobody miejsca i czasu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa Umowa o nieodpłatną pomoc prawną zawarta z Powiatem. Jeżeli z różnych przyczyn nie może Pani wykonać zadań w trakcie dyżuru, musi Pani zapewnić zastępstwo, nie może Pani w szczególności zmienić dnia albo godzin dyżuru, lub wyznaczyć dyżur w miejscu przez Panią wyznaczonym (np.: w siedzibie prowadzonej Kancelarii). W przeciwieństwie do usług świadczonych na rzecz Klientów, nie ma Pani swobody wyboru osób, na rzecz których świadczy Pani pomoc prawną. Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona na rzecz osób uprawnionych, które zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. W wyjątkowych sytuacjach wynikających m.in. z konfliktu interesów może Pani odmówić nieodpłatnej pomocy prawnej, ale jest Pani zobowiązana do wskazania osobie uprawnionej innego Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej na terytorium Powiatu. Nie wykorzystuje Pani zasobów należących do Kancelarii do świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej. Co do zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinien dostarczyć Pani Powiat, a te zasoby Powiatu Pani wykorzystuje, które są zgromadzone w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Wykorzystuje Pani własne zasoby jedynie w takim zakresie, w jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (np.: samochód prywatny w celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej). Mając powyższe na względzie, nie ponosi Pani ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy zawartej z Powiatem. Wynagrodzenie Pani jest z góry określone (uzależnione m.in. od obowiązujących stawek oraz ilości dyżurów). Nie ma Pani możliwości negocjowania wynagrodzenia, a wynagrodzenie nie jest rezultatem ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. W odniesieniu do relacji pomiędzy Powiatem a Wnioskodawczynią należy także wskazać, że nie ma ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności pomiędzy Panią a Powiatem. Nie ma Pani bowiem możliwości kształtowania zasad współpracy z Powiatem na takich zasadach, na jakich kształtuje Pani zasady świadczenia usług na rzecz Klientów. Z drugiej strony, Powiat zawierając Umowę również nie ma swobody ustalania warunków współpracy, ale jest związany przepisami ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej.

Umowa o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej zawarta przez Wnioskodawczynię ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C, została określona jako umowa zlecenie. Niezależnie jednak od powyższego, o charakterze umowy świadczy jej cel oraz postanowienia, a także wola stron, a nie nazwa. Zastosowanie do Umowy o nieodpłatnej pomocy prawnej znajdą przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Wobec powyższego, czynności nieodpłatnej pomocy prawnej wykonywane przez Panią nie są wykonywane w ramach Pani działalności gospodarczej, ale działalności wykonywanej osobiście, a tym samym nie podlegają opodatkowaniu VAT.

Wnioskodawczyni wskazuje, że ww. stanowisko było potwierdzane przez Dyrektora KIS w licznych interpretacjach indywidualnych, przykładowo:

‒w interpretacji indywidualnej z 5 maja 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-3.4012.66.2023.2.AKS,

‒w interpretacji indywidualnej z 10 sierpnia 2024 r., o sygn. 0114-KDIP4 2.4012.401.2023.1.MC,

‒w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.80.2024.2.HW.

Ponadto w Pani ocenie, przychody z tytułu udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego uzyskiwane przez Panią stanowią przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia, nieuzyskiwane w ramach działalności gospodarczej, a tym samym powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście na podstawie art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy PIT.

W konsekwencji, nie stanowią czynności podlegających opodatkowaniu VAT.

Podkreśla Pani, że uzasadnienie do pytania nr 1 jest adekwatne również w przypadku poradnictwa obywatelskiego. Udzielanie poradnictwa obywatelskiego stanowi osobistą działalność osoby fizycznej, która posiada wiedzę, kwalifikacje oraz doświadczenie niezbędne do prawidłowego i rzetelnego wykonania zadań należących do zakresu poradnictwa obywatelskiego (m.in. mediacji). W swojej istocie nie może być uznana za przejaw prowadzenia działalności gospodarczej. Dodatkowo, udzielanie poradnictwa obywatelskiego nie jest związane z prowadzeniem profesjonalnej działalności prawniczej. Należy bowiem wskazać, że poradnictwo obywatelskie może być udzielane przez osoby fizyczne, które ukończyły odpowiednie szkolenie, a nie wyłącznie przez adwokatów i radców prawnych (chociaż powiaty najczęściej powierzają takie zadania prawnikom, których wiedza i umiejętności zostały potwierdzone złożeniem odpowiedniego egzaminu).

Podobnie jak w przypadku świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem nie nosi znamion działalności gospodarczej. Wskazuje Pani, iż nie ma Pani bowiem samodzielności w zakresie udzielania poradnictwa, udziela go Pani osobom uprawnionym w ramach punktu poradnictwa obywatelskiego, w czasie i miejscu określonym w umowie, nie wykorzystuje Pani do świadczenia poradnictwa własnych zasobów, ale zasoby należące do organizacji pozarządowej, nie ponosi Pani odpowiedzialności ani ryzyka związanego z udzielanymi poradami, a Pani wynagrodzenie jest ustalone na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i niezależne od ilości porad udzielonych w miesiącu.

Mając powyższe na względzie, należy stwierdzić, że udzielanie nieodpłatnej poradnictwa obywatelskiego nie jest wykonywane przez Panią w ramach działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT.

Powyższy wniosek był potwierdzony w interpretacjach indywidualnych wydawanych przez Dyrektora KIS m.in.:

‒interpretacji indywidualnej z 20 kwietnia 2023 r., o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.111.2023.2.IO,

‒interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.80.2024.2.HW.

Biorąc pod uwagę stanowisko zawarte we wniosku, tj. przyjęcie, że świadczenie przez Panią, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, usług nieodpłatnych porad prawnych oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie przedmiotowych umów zlecenia, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie podlega podatkiem VAT i Pani zdaniem nie jest Pani obowiązana do dokumentowania tych czynności fakturami (faktura nie jest dowodem właściwym dla udokumentowania otrzymanego z tego tytułu wynagrodzenia).

Jednocześnie, w Pani ocenie, na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, brak jest przeciwwskazań dla udokumentowania wykonywanych czynności poprzez wystawienie innego dokumentu księgowego, np. noty księgowej.

W uzupełnieniu wniosku wskazała Pani, że:

Wskazuje Pani, iż zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 - Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy: „Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem”.

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie zaś do art. 106b ust. 2 ustawy: „Podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3”.

Według art. 106b ust. 3 ustawy: „Na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1)czynności,októrychmowawust.1pkt1,jeżeliobowiązekwystawieniafakturyniewynikazust.1,zwyjątkiem:

a)czynności,októrychmowawart.19aust.5pkt4,

b)czynności,októrychmowawart.106apkt3i4,

1a)otrzymaniecałościlubczęścizapłatyprzedwykonaniemczynności,októrychmowawust.1pkt1,jeżeliobowiązekwystawieniafakturyniewynikazust.1,zwyjątkiem:

a)przypadku,gdyzapłatadotyczyczynności,októrychmowawart.19aust.1biust.5pkt4orazart.106apkt3i4,

b)wewnątrzwspólnotowejdostawytowarów,

2)sprzedażzwolnioną,októrejmowawust.2,zzastrzeżeniemart.117pkt1iart.118-jeżeliżądaniejejwystawieniazostałozgłoszonewterminie3miesięcy,liczącodkońcamiesiąca,wktórymdostarczonotowarlubwykonanousługębądźotrzymanocałośćlubczęśćzapłaty.”

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy: „Ilekroć w dalszych przepisach jest mowa o sprzedaży - rozumie się przez to odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.”

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.): „Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.”

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Świadczenie przez Pani osobę usług z zakresu pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartej umowy ze Stowarzyszeniami, w Pani dotychczasowej ocenie, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

Usługi z zakresu pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy współpracy - umowy zlecenia, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Brak jest również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi Pani działalności gospodarczej.

Podsumowując, jeżeli ww. usługi nie będą opodatkowane podatkiem od towarów i usług brak jest podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków. Powyższe wynagrodzenie z umów zawartych ze Stowarzyszeniami, w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu pomocy prawnej i poradnictwa obywatelskiego może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, i jako taka nie jest objęta ich regulacją. Brak jest jednakże w Pani ocenie przeciwwskazań na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Tym samym, w Pani ocenie, Pani stanowisko w zakresie pytania nr 2 należy uznać za prawidłowe.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy wskazać, że aby dana czynność stanowiąca świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, była opodatkowana podatkiem od towarów i usług, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:

Według art. 15 ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

‒wykonywania tych czynności,

‒wynagrodzenia, oraz

‒odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania, poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Znacząca jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią oraz Stowarzyszenie i Powiat.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.

Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:

Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:

Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.

To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważenia wymaga, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę łączą/będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie ponosi/nie będzie ponosił on ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich bezwzględnie ponosi/będzie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panią a zleceniodawcami – Stowarzyszeniami lub powiatami wykaże, że spełnione są/będą wszystkie trzy warunki, to nie można/nie będzie można uznać Pani za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje/będzie występował w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Stowarzyszeń lub powiatów.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek zostanie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek zostanie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Z opisu sprawy wynika, że jest Pani radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych. Prowadzi Pani Kancelarię Radcy Prawnego, w ramach której świadczy Pani usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz przedsiębiorców (osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych). W ramach praktyki zawodowej świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną oraz udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 945 z późn. zm.).

W listopadzie 2024 r. (jak i latach poprzednich) zawarła Pani umowę na świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej, ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w B oraz ze Stowarzyszeniem „...” z siedzibą w C. Zgodnie z Umową o nieodpłatną pomoc prawną zawartą przez Panią, działając w charakterze radcy prawnego, zobowiązała się Pani do osobistego świadczenia za wynagrodzeniem należnym od Powiatu nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Powiat – odpowiednio – D – ze Stowarzyszeniem „...”, oraz przez Powiat E – ze Stowarzyszeniem „...”. Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie kontynuowana albo zawrze Pani umowę z inną organizacją pozarządową, albo też, że zawrze Pani bezpośrednio z Powiatem umowę o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie określone w Umowie o nieodpłatną pomoc prawną jest ustalone przez Powiat oraz Stowarzyszenie, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Powiatu ani jego negocjacji. Poza praktyką w ramach Kancelarii Radcy Prawnego oraz świadczeniem nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy z Powiatem udziela Pani nieodpłatne poradnictwo obywatelskie na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej. Zawiera Pani umowy o udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego („Umowa o nieodpłatne poradnictwo obywatelskie”) z organizacjami pozarządowymi, z którymi w celu realizacji zadań zleconych współpracuje Powiat. Obecnie udziela Pani nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie Umowy zawartej ze Stowarzyszeniem „...” oraz ze Stowarzyszeniem „...”. Nie jest jednak wykluczone, że umowa będzie kontynuowana w kolejnych latach albo, że zawrze Pani umowę z inną organizacją pozarządową, której Powiat zleci prowadzenie punktu poradnictwa obywatelskiego. Zasady świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są tożsame z zasadami udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, które określa ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej. Wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego należne Pani jest określone w Umowie o świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego jako ryczałtowe miesięczne wynagrodzenie. Jego wysokość wynika z zasad określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej i jest uzależnione od ilości dni przepracowanych przez Panią w danym miesiącu. Umowy uprzednio zawieranie/zawarte/oraz w przyszłości mające być zawarte ze Stowarzyszeniami oraz powiatami są umowami zlecenie. Świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej ze Stowarzyszeniem „...” oraz ze Stowarzyszeniem „...” wyrażała/wyraża/będzie wyrażała Pani oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Stowarzyszenia. Świadcząc usługi w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawartej z Powiatem, wyrażała/wyraża/będzie wyrażała Pani oświadczenie woli w imieniu i na rzecz Powiatu. Usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów były/są/będą wykonywane przez Panią przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej Stowarzyszeń lub Powiatów. Za czynności wykonywane w ramach umów zawartych ze Stowarzyszeniami oraz z Powiatami, nie ponosiła/nie ponosi/ani nie będzie ponosiła Pani ani ryzyka gospodarczego, ani ekonomicznego. Ryzyko gospodarcze oraz ekonomiczne ponosi dane Stowarzyszenie oraz dany Powiat. Wobec powyższego, nie ponosiła/nie ponosi/ani nie będzie ponosiła Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego wykonywanych przez Panią na podstawie zawartych umów ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami. Umowy dotyczące świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego zawarte ze Stowarzyszeniami oraz z powiatami, które były/są/będą przez Panią zawarte przewidywały/przewidują/będą przewidywały stałe wynagrodzenie za świadczone usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nie występowała/nie występuje/nie będzie występowała jakaś część wynagrodzenia zmiennego. Nie miała/nie ma/ani nie będzie miała Pani żadnego wpływu na wysokość przyznanego Pani wynagrodzenia za usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, wynikającego z zawartych umów. Wynagrodzenie, które otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała Pani za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na rzecz Stowarzyszeń oraz Powiatu, nie stanowiło/nie stanowi/nie będzie stanowiło przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024., poz. 226 ze zm.). Wynagrodzenie, które otrzymuje Pani za wykonywane czynności na podstawie umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego), będzie stanowić przychód, o którym dokładnie mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. przychód z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest Stowarzyszenie lub Powiat.

Analiza okoliczności sprawy i powołanych przepisów prowadzi do wniosku, że świadczone przez Panią usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego nie mieszczą/nie będą mieściły się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług.

Realizując czynności na podstawie ww. umów o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz poradnictwa obywatelskiego nie ponosi/nie będzie ponosiła Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności oraz nie ponosi/nie będzie ponosiła Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z wykonywanymi ww. czynnościami.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanych umów o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego powoduje/będzie powodowało powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pani jako Zleceniobiorca związana jest/będzie ze Zleceniodawcą (Stowarzyszeniami lub powiatami) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności Zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten jest/będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi/nie będzie stanowiło świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega/nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym, Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą kwestii dokumentowania ww. usług.

Zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Według art. 106b ust. 3 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wyżej rozstrzygnąłem, świadczenie przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, nie mieści/nie będzie mieściło się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług. Usługi z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umów zlecenia, nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji brak jest/będzie podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Brak jest/będzie również podstaw do wystawienia rachunku, o którym mowa w art. 87 § 1 Ordynacji podatkowej, z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, ponieważ w ww. zakresie nie prowadzi/nie będzie prowadziła Pani działalności gospodarczej.

Podsumowując, skoro ww. usługi nie podlegają/nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, brak jest/będzie podstaw do wystawiania przez Panią faktur lub rachunków. Powyższe wynagrodzenie z umowy zlecenia zawartej ze Stowarzyszeniami i/lub powiatami w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Zaznaczenia jednak wymaga, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie jest objęta ich regulacją. Brak jest/będzie jednakże przeciwwskazań na gruncie ww. przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Tym samym, Pani stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy:

‒stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia,

‒zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Niniejszą interpretacją załatwiono wniosek w części dotyczącej:

-nieuznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego za świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT,

-sposobu dokumentowania ww. czynności.

Natomiast wniosek w zakresie prawa do korekty podatku VAT za rok 2025, w sytuacji uznania, że usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego są zwolnione z opodatkowania VAT został załatwiony odrębnym rozstrzygnięciem.

Zaznacza się także, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, o ile rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie opisem stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego podanym przez Panią w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

W interpretacji tej, jako element stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego przyjęto Pani wskazanie, że „Wynagrodzenie, które otrzymywała/otrzymuje/będzie otrzymywała Pani za wykonywane usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na rzecz Stowarzyszeń oraz Powiatu, nie stanowiło/nie stanowi/nie będzie stanowiło przychodu, o którym mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024., poz. 226 ze zm.). (…) Wynagrodzenie, które otrzymuje Pani za wykonywane czynności na podstawie umowy zlecenia (umowy o świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego), będzie stanowić przychód, o którym dokładnie mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. przychód z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia, uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest Stowarzyszenie lub Powiat.”

Odnośnie powołanych przez Panią interpretacji indywidualnych, zauważam, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych, co oznacza, że należy je traktować indywidualnie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.