Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

17 marca 2025 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie braku podlegania opodatkowaniu podatkiem VAT świadczenia usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz udokumentowania tych czynności.

Opis stanu faktycznego

Jest Pani radcą prawnym, wpisanym na listę radców prawnych prowadzoną przez Okręgową Izbę Radców Prawnych w (…). Od września 2023 r. prowadzi Pani jednoosobową działalność gospodarczą pod firmą: „Kancelaria Radcy Prawnego (…)”, której przedmiotem jest działalność prawnicza. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczy Pani usługi prawnicze na rzecz osób fizycznych, nieprowadzących działalności gospodarczej oraz na rzecz przedsiębiorców, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą oraz jednostek organizacyjnych, w tym osób prawnych, w zakresie w jakim działalność radcy prawnego została uregulowana w odrębnych przepisach prawa, między innymi w ustawie z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych.

Prowadzona przez Panią działalność prawnicza polega w szczególności na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych i pism procesowych oraz reprezentowaniu klientów przed sądami, urzędami i innymi organami czy instytucjami. W związku ze świadczeniem usług prawniczych w ramach prowadzonej kancelarii radcowskiej zarejestrowała Pani działalność gospodarczą wpisaną do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej jako działalność prawnicza.

Jest Pani czynnym podatnikiem podatku od towaru i usług (dalej jako: podatek VAT), w konsekwencji usługi świadczone na rzecz klientów dokumentuje Pani poprzez wystawianie faktury albo paragonu z kasy fiskalnej. W ramach prowadzonej przez Panią praktyki zawodowej, świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (dalej jako: ustawa o nieodpłatnej pomocy prawnej).

Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, zadania polegające na udzieleniu nieodpłatnej pomocy prawnej są zadaniami zleconym z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Powyższe zadanie zlecone realizowane jest poprzez zawieranie umów o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej z adwokatami i radcami prawnymi wskazanymi przez odpowiednie izby adwokackie i izby radcowskie oraz z organizacjami pożytku publicznego.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Na podstawie zaś art. 4 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatna pomoc prawna przysługuje osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku. Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej, to jest prawnikowi, co do zasady adwokatowi albo radcy prawnemu. Powiaty wykonują zadania związane z zapewnieniem nieodpłatnej pomocy prawnej, poprzez utworzenie i organizację Punktów Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Punkt Nieodpłatnej Pomocy Prawnej jest jednostką organizacyjną, w ramach której osoby uprawnione do nieodpłatnej pomocy prawnej mają możliwość konsultacji istotnych dla nich kwestii prawnych z prawnikiem, co do zasady, adwokatem albo radcą prawnym.

Do obowiązków Powiatu należy prowadzenie Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, w tym między innymi zapewnienie lokalu, w którym odbywają się konsultacje oraz jego wyposażenie i udostępnienie bazy aktów prawniczych, jak również dokonanie wyboru prawników, zlecenie im wykonywania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz zawarcie odpowiednich umów. Zasady udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, między innymi liczbę adwokatów i radców prawnych, którzy będą udzielać nieodpłatnej pomocy prawnej, zasady wynagradzania oraz zasady wykorzystywania urządzeń technicznych w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej Powiat ma obowiązek ustalić z okręgową izbą adwokacką oraz okręgową izbą radców prawnych.

20 grudnia 2024 r. zawarła Pani z Gminą Miasto (…) umowę o świadczenie usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na rok 2025 (dalej jako: umowa). Zgodnie z umową jako radca prawny zobowiązała się Pani do osobistego wykonania za wynagrodzeniem, należnym od Gminy, udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Gminę Miasto (…). Dodatkowo, w umowie zostały określone miejsce i czas udzielania przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej, to jest adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz dzień i godziny dyżurów, a także miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej. Umowa została zawarta na czas oznaczony, to jest od dnia 1 stycznia 2025 r. do dnia 31 grudnia 2025 r. Nie jest wykluczone, że w przyszłości umowa na tych samych zasadach będzie przeze mnie kontynuowana.

Wykonywanie umowy zawartej z Gminą następuje poprzez osobiste świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacji wskazanej w umowie. Nie wykonuje i nie będzie Pani wykonywała ich z innymi osobami, w szczególności ze współpracownikami. Umowa z Gminą zawiera zapis, zgodnie z którym w przypadku wystąpienia przeszkód uniemożliwiających osobiste udzielanie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie i miejscu wskazanym w umowie, zobowiązana jest Pani zapewnić na własny koszt zastępstwo innego radcy prawnego lub w szczególnych okolicznościach upoważnionego pisemnie aplikanta radcowskiego. W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, udziela Pani porad prawnych osobom fizycznym, w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku, które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia telefonicznego lub elektronicznego w sposób określony przez Gminę według kolejności zgłoszeń. Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej, zwanej dalej "kartą pomocy", przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogłyby bezsprzecznie identyfikować osobę. W ramach realizowanej umowy zobowiązana jest Pani do wypełniania kart pomocy w systemie teleinformatycznym prowadzonym przez Ministerstwo Sprawiedliwości po uprzednim zalogowaniu się w tym systemie. Wykonywanie umowy zawartej Gminą następuje poprzez osobiste świadczenie porad prawnych w trakcie dyżurów odbywających się w określonym przedziale czasowym, zgodnie z harmonogramem i określoną lokalizacją punktu nieodpłatnej pomocy prawnej, wskazanych w umowie.

Wynagrodzenie określone w umowie jest ustalone przez Gminę, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wynagrodzenie jest Pani wypłacane przez Gminę za osobiste świadczenie usług nieodpłatnych porad prawnych. Wynagrodzenie określone w umowie jest ustalone przez Gminę na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, które wskazuje stawkę bazową na dany rok kalendarzowy, na przykład Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 sierpnia 2024 r. w sprawie wysokości kwoty bazowej na 2025 rok. Co istotne, nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Gminy ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbyła Pani w trakcie miesiąca. Łączne wynagrodzenie odpowiada rzeczywistej liczbie odbytych dyżurów nieodpłatnych porad prawnych w danym miesiącu. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu Punktu Świadczenia Nieodpłatnej Pomocy Prawnej zgodnie z przedstawioną podpisaną ewidencją czasu pracy.

W wykonaniu umowy, poza wynagrodzeniem, nie otrzymuje Pani dodatkowych świadczeń. Ponadto, wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Gminą nie stanowi kategorii przychodów, o których mowa w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast wynagrodzenie za świadczenie usług nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Gminą stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z treścią umowy jest Pani zleceniobiorcą, który wyraża oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Gminy, świadcząc pomoc prawną na rzecz uprawnionych osób. Na podstawie zawartej umowy zobowiązuje się Pani do świadczenia usług w lokalu położonym na terenie Gminy.

Zgodnie z zapisami umowy zawartej z Gminą lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesła, szafa zamykana na klucz zapewniająca bezpieczne przechowywanie dokumentów), materiały biurowe (papier, toner, teczki papierowe itp.), urządzenia techniczne (komputer stacjonarny wraz z niezbędnym oprogramowaniem, telefon, urządzenie wielofunkcyjne) oraz dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, a także dostęp do sieci internetowej, za pośrednictwem której umożliwiony jest dostęp do bazy aktów prawnych.

Nie ponosi Pani gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy zawartej z Gminą. Udzielając pomocy prawnej nie ponosi Pani odpowiedzialności za świadczone usługi.

Obsługując osoby zainteresowane pomocą prawną udziela im Pani porad prawnych. Wypełniając kartę pomocy "A" w części obejmującej punkt i dyżur wyraźnie są wskazane, iż punkt jest prowadzony przez Gminę. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pani lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Gminę. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pani również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Istotną okolicznością jest także fakt, że nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Gminę.

Umowa przewiduje bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Panią ryzyka ekonomicznego. Powyższą umowę podpisała Pani jako osoba prowadząca kancelarię radcowską. Jednak świadcząc usługi objęte przedmiotową umową nie działa Pani jako radca prawny - pełnomocnik prowadzący swoją działalność gospodarczą w ramach kancelarii, nie sporządza ani nie podpisuje Pani pism. Nie używa Pani w punkcie swoich pieczątek, szyldu, nie reprezentuje osób korzystających z darmowych porad prawnych przed sądem, nie ma Pani również żadnego wpływu na dobór osób korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej. W umowie zawartej przez Panią z Gminą nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Umowa z Gminą nie zobowiązuje Pani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Jednak z racji wykonywanego zawodu, obowiązkowo podlega Pani takiemu ubezpieczeniu OC. W związku z powyższym odpowiedzialność wobec osób trzecich ponosi podmiot, z którym zawarła Pani umowę (odpowiednio Gmina).

W myśl art. 3 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej obejmuje:

• poinformowanie osoby uprawnionej o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo-administracyjnym;
• wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego;
• sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym;
• nieodpłatną mediację;
• sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo- administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

W ramach umowy wykonuje Pani wszystkie powyższe świadczenia, z wyjątkiem nieodpłatnej mediacji, ponieważ nie ma Pani do tego odpowiednich uprawnień. Każdorazowo świadczenia dobrane są do szczególnej sytuacji osoby uprawnionej. Nie działa Pani w ramach umowy o świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej jako podmiot prowadzący swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna pozostająca w dyspozycji Gminy. Faktem jest, że stan faktyczny dotyczy świadczenia przez Panią usługi w ramach umowy w lokalu Gminy i nie działa Pani pod szyldem swojej kancelarii, tak jak to ma miejsce przy działalności, lecz jako prawnik, osoba fizyczna. Ludzie przychodzą do Pani jak do osoby fizycznej, której często nawet nie znają z imienia i nazwiska. Nie ma Pani na nic wpływu, tak jak to jest przy swojej działalności gospodarczej. Wszystkie elementy usługi zostały narzucone w umowach - lokal, sprzęt, usytuowanie punktu, godziny pracy, dzień dyżuru, wynagrodzenie, osoby uprawnione do korzystania z nieodpłatnej pomocy prawnej. Poza tym, nie może Pani przyjmować od osób uprawnionych żadnych korzyści materialnych za udzielenie świadczeń ani udzielać informacji czy dostarczać wizytówek dotyczących jakichkolwiek odpłatnych świadczeń w ramach działalności gospodarczej ani innych osób. Nie wykonuje Pani zatem typowych czynności, które wykonuje w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Należy zaznaczyć, że w momencie złożenia niniejszego wniosku o interpretację indywidualną dokumentuje Pani wyżej opisane świadczenie usług poprzez wystawienie faktury na rzecz Gminy. Uwzględnia Pani VAT należny na wyżej wskazanych fakturach oraz rozlicza go Pani w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niemniej, w związku ze specyficznymi zasadami świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w szczególności jej osobistym charakterem, powzięła Pani wątpliwość czy świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej następuje w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej.

Pytania

1.Czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

2.Czy w odniesieniu do czynności opisanych w pkt 1, z tytułu wykonania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, powinna Pani wystawić faktury czy inny dokument księgowy, na przykład notę księgową?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach przedstawionych we wniosku o interpretację indywidualną nie stanowi świadczenia usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W związku z powyższym nie powinna Pani dokumentować przychodów ze świadczonej pomocy prawnej w postaci faktur, ale w postaci innych dokumentów księgowych, na przykład not księgowych.

Nieodpłatna pomoc prawna jako czynność niepodlegająca opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (dalej jako: podatek VAT).

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej jako: ustawa VAT) opodatkowaniu podlegają między innymi odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług.

Jak stanowi art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7.

Mając na względzie powyższe, opodatkowaniu podatkiem VAT podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług wykonywane przez podatnika VAT.

W świetle art. 15 ust. 1 ustawy VAT, status podatnika posiadają osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczny wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych. W konsekwencji, opodatkowaniu podatkiem VAT podlegają czynności wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Jak stanowi natomiast art. 15 ust. 3 ustawy VAT, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zgodnie natomiast z art. 13 ust. 1 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się między innymi przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

W konsekwencji, przychody z działalności wykonywanej osobiście to przychody ze świadczenia usług na podstawie umowy zlecenia, jeżeli nie są uzyskiwane w ramach pozarolniczej działalności gospodarczej.

Mając na względzie powyższe, Pani zdaniem przychody z nieodpłatnej pomocy prawnej świadczonej w ramach umowy zlecenia o świadczenie usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej powinny być kwalifikowane jako przychody z działalności wykonywanej osobiście, a nie jako przychody z prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, co w konsekwencji prowadzi do wniosku, że udzielanie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Należy bowiem podkreślić, że nie każda forma aktywności zawodowej osoby fizycznej wykonującej tak zwany wolny zawód jest związana z wykonywaną działalnością gospodarczą, ale jedynie taka, która spełnia przesłanki do uznania za działalność gospodarczą w świetle regulacji ustawy VAT.

Jak podkreśla się w doktrynie prawa, wykonywanie zawodu adwokata albo radcy prawnego cechują różnice w stosunku do prowadzenia działalności gospodarczej obejmujące między innymi odmienne relacje łączące z klientami oraz osobiste wykonywanie wolnego zawodu o charakterze intelektualnym (Por. J. Jacyszyn, Przedsiębiorca a wolny zawód, „Rejent” 2003, nr 10. s. 72-75). W konsekwencji, w celu ustalenia czy osoba fizyczna wykonująca czynności związane z wykonywanym przez nią wolnym zawodem prowadzi działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy VAT, należy każdorazowo zbadać jaki jest kształt wzajemnych relacji, praw i obowiązków podmiotu w stosunku do podmiotu zlecającego te czynności. W szczególności nie jest możliwe przypisanie wszystkich czynności osób fizycznych do prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.

Możliwość uznania udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej przez adwokata albo radcę prawnego za świadczenie usług w ramach działalności gospodarczej w istocie wyklucza sam charakter tej instytucji oraz przepisy ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. 1 ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnej pomocy prawnej udziela osobiście adwokat lub radca prawny, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach z ich upoważnienia aplikant adwokacki lub aplikant radcowski. Powyższe wskazuje, że udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej stanowi przejaw osobistej działalności profesjonalnej adwokata albo radcy prawnego, a nie jego działalności gospodarczej. W tym kontekście należy stwierdzić, że radca prawny udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej na rzecz osób uprawnionych w ramach Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej działa jako osoba fizyczna posiadająca uprawnienia i kwalifikacje, a nie jako przedsiębiorca prowadzący kancelarię radcowską. W tym miejscu zaznaczyć należy, że nie reprezentuje Pani bowiem swojej kancelarii, nie może Pani również działać na rzecz swojej kancelarii (na przykład poprzez wręczanie wizytówek, nie działa Pani pod swoim szyldem, nie używa pieczątek itd.). Ponadto, stosunek prawny i faktyczny pomiędzy Panią a Gminą znacząco odbiega od łączącego Panią stosunku z klientami. W odniesieniu do definicji działalności wykonywanej osobiście, w tym przez przedstawicieli tak zwanych wolnych zawodów oraz rozróżnienia pomiędzy działalnością wykonywaną osobiście, a działalnością gospodarczą, należy zauważyć, że kwestia ta była przedmiotem licznych wyroków Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej jako: TSUE) oraz krajowych sądów administracyjnych.

W świetle wyroków TSUE, akceptowanych przez orzecznictwo sądów administracyjnych, za samodzielną działalność gospodarczą nie może być uznana działalność prowadzona przy wykorzystaniu zasobów innego podmiotu, która nie powoduje ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, nie jest związana z powstaniem odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością oraz jest związana z podporządkowaniem osoby wykonującej taką działalność (wyrok TSUE z 15 grudnia 1987 r., C- 235/85, Komisja Wspólnot Europejskich v Królestwo Niderlandów, EU:C:1987:161, dalej: wyrok C- 235/85, Komisja, oraz wyrok TSUE z 25 lipca 1991 r., C-202/90, Ayuntamiento de Sevilla v. Recaudadores de Tributos de las Zonas primera y segunda, EU:C: 1991:332, dalej: wyrok C-202/90. Ayuntamiento).

Mając na względzie wskazane powyżej orzecznictwo TSUE oraz przesłanki prowadzonej działalności gospodarczej określone w ustawie VAT należy uznać, że udzielenie nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie umowy zawartej z Gminą nie spełnia przesłanek działalności gospodarczej. Wskazać należy, że wykonuje Pani czynności nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Nie ma Pani swobody w wyborze miejsca i czasu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej, a zasady określa umowa o świadczenie usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej zawarta z Gminą. Jeżeli z różnych przyczyn nie może Pani osobiście wykonać zadań w trakcie dyżuru, jest Pani zobowiązana, aby zapewnić zastępstwo, w szczególności nie może Pani zmienić dnia albo godzin dyżuru lub wyznaczyć dyżuru w miejscu przez Panią ustalonym. Nie ma Pani swobody wyboru osób, na rzecz których świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną, w przeciwieństwie do usług świadczonych na rzecz klientów.

Nieodpłatna pomoc prawna jest bowiem świadczona przez Panią na rzecz osób uprawnionych, które zgłosiły się do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. W wyjątkowych sytuacjach wynikających między innymi z konfliktu interesów może Pani odmówić nieodpłatnej pomocy prawnej, ale jest Pani zobowiązana do wskazania osobie uprawnionej innej osoby lub innego Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej na terytorium Gminy. Nie wykorzystuje Pani również zasobów należących do Pani kancelarii do udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej. Co do zasady, wszystkie niezbędne zasoby powinna dostarczyć Gmina, a Pani wykorzystuję zasoby Gminy zgromadzone w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej. Wykorzystuje Pani własne zasoby jedynie w takim zakresie, w jakim wykorzystują własne zasoby pracownicy i zleceniobiorcy (na przykład: samochód prywatny w celu dojazdu do Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej). Mając powyższe na względzie, nie ponosi Pani ryzyka ekonomicznego ani gospodarczego udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy zawartej z Gminą. Ponadto, Pani wynagrodzenie jest z góry określone, uzależnione między innymi od obowiązujących stawek oraz ilości dyżurów. Nie ma Pani możliwości negocjowania wynagrodzenia, a wynagrodzenie nie jest rezultatem ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów. Nie może Pani również pobierać żadnego wynagrodzenia bezpośrednio od osób uprawnionych korzystających z nieodpłatnej pomocy prawnej. W odniesieniu do relacji pomiędzy Panią a Gminą należy wskazać, że nie ma ona charakteru współpracy opartej na woli wyrażonej przez strony oraz równorzędności pomiędzy Panią a Gminą. Nie ma Pani możliwości kształtowania zasad współpracy z Gminą na takich zasadach, na jakich kształtuję zasady świadczenia usług na rzecz klientów. Umowa o świadczenie usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej zawarta przez Panią z Gminą ma charakter umowy zlecenia. O charakterze umowy świadczy jej cel oraz postanowienia, a także wola stron, a nie nazwa.

Zastosowanie do zawartej umowy z Gminą znajdą odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące umowy zlecenia. Wobec powyższego wykonywane przez Panią czynności nieodpłatnej pomocy prawnej nie są wykonywane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ale działalności wykonywanej osobiście, a tym samym nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wskazuje Pani, że wyżej opisane stanowisko było potwierdzane przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej w licznych interpretacjach indywidualnych, przykładowo:

• w interpretacji indywidualnej z 16 kwietnia 2024 r., o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.80.2024.2.HW,
• w interpretacji indywidualnej z 20 dnia grudnia 2024 r., sygn. 0112-KDIL1-1.4012.729.2024.2.WK,
• w interpretacji indywidualnej z 18 lutego 2025 r., sygn. 0113-KDIPT1-1.4012.1.2025.1.MSU.

Biorąc pod uwagę stanowisko zawarte we wniosku, to jest przyjęcie, że świadczenie przez Panią, w okolicznościach przedstawionych we wniosku, usług nieodpłatnych porad prawnych oraz na podstawie przedmiotowej umowy zlecenia, nie stanowi wykonywanej samodzielnie działalności gospodarczej i w efekcie nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Pani zdaniem nie jest Pani zatem zobowiązana do dokumentowania tych czynności fakturami (albowiem faktura nie jest dowodem właściwym dla udokumentowania otrzymanego z tego tytułu wynagrodzenia). Jednocześnie, w Pani ocenie, na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług, brak jest przeciwwskazań dla udokumentowania wykonywanych czynności, poprzez wystawienie innego dokumentu księgowego, na przykład noty księgowej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 361 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl z art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

W świetle art. 15 ust. 3 ustawy:

Według art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.), dalej jako „ustawa o PIT”:

W opisie sprawy wskazała Pani, że wynagrodzenie które otrzymuje Pani od Gminy za wykonywane czynności stanowi przychody o których mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przywołanego wyżej przepisu art. 15 ust. 3 ustawy wynika, że warunkiem dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, jest uznanie przychodów osiąganych z tytułu wykonywanych czynności za przychody wymienione w art. 12 ust. 1-6 (przychody z wykonywanej pracy) lub w art. 13 pkt 2-9 (przychody z działalności wykonywanej osobiście) ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wskazać należy, że z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

• wykonywania tych czynności,
• wynagrodzenia, oraz
• odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o PIT, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.

Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Panią z Gminą.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:

„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.

W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.

Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy.

Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne, jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy Zleceniobiorcą - Panią a Zleceniodawcą - Gminą wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pani za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy - warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie - warunek drugi).

Warunek drugi - wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez doradcę.

Warunek trzeci - odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy - zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Z opisu sprawy wynika, że prowadzi Pani Kancelarię Adwokacką w ramach której świadczy usługi prawnicze. Jest Pani czynnym podatnikiem VAT. W ramach prowadzonej przez Panią praktyki zawodowej, świadczy Pani nieodpłatną pomoc prawną na zasadach określonych w ustawie o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. 20 grudnia 2024 r. zawarła Pani z Gminą Miasto (…) umowę o świadczenie usług udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na rok 2025. Zgodnie z umową jako radca prawny zobowiązała się Pani do osobistego wykonania za wynagrodzeniem, należnym od Gminy, udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej osobom uprawnionym w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej prowadzonym przez Gminę Miasto (...). Dodatkowo, w umowie zostały określone miejsce i czas udzielania przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej, to jest adres Punktu Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz dzień i godziny dyżurów, a także miesięczne wynagrodzenie za udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej. Wykonywanie umowy zawartej z Gminą następuje poprzez osobiste świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej w trakcie dyżurów odbywających się w lokalizacji wskazanej w umowie. Nie wykonuje i nie będzie Pani wykonywała ich z innymi osobami, w szczególności ze współpracownikami. Umowa z Gminą zawiera zapis, zgodnie z którym w przypadku wystąpienia przeszkód uniemożliwiających osobiste udzielanie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej w czasie i miejscu wskazanym w umowie, zobowiązana jest Pani zapewnić na własny koszt zastępstwo innego radcy prawnego lub w szczególnych okolicznościach upoważnionego pisemnie aplikanta radcowskiego. W trakcie dyżurów w Punkcie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej, udziela Pani porad prawnych osobom fizycznym, w tym osobom fizycznym prowadzącym jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającym innych osób w ciągu ostatniego roku, które wykazały, że spełniają warunki do uzyskania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz dokonały zgłoszenia telefonicznego lub elektronicznego w sposób określony przez Gminę według kolejności zgłoszeń. Wynagrodzenie określone w umowie jest ustalone przez Gminę, na podstawie przepisów ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz stosownego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Co istotne, nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Gminy ani jego negocjacji, w szczególności wynagrodzenie nie jest zależne od ilości porad udzielonych w trakcie dyżurów, które odbyła Pani w trakcie miesiąca. Zgodnie z treścią umowy jest Pani zleceniobiorcą, który wyraża oświadczenia woli w imieniu i na rzecz Gminy, świadcząc pomoc prawną na rzecz uprawnionych osób. Na podstawie zawartej umowy zobowiązuję się Pani do świadczenia usług w lokalu położonym na terenie Gminy. Zgodnie z zapisami umowy zawartej z Gminą lokale te wyposażone są w: meble biurowe (biurko, krzesła, szafa zamykana na klucz zapewniająca bezpieczne przechowywanie dokumentów), materiały biurowe (papier, toner, teczki papierowe itp.), urządzenia techniczne (komputer stacjonarny wraz z niezbędnym oprogramowaniem, telefon, urządzenie wielofunkcyjne) oraz dostęp do sieci energetycznej, telefonicznej i teleinformatycznej, a także dostęp do sieci internetowej, za pośrednictwem której umożliwiony jest dostęp do bazy aktów prawnych. Nie ponosi Pani gospodarczego, ekonomicznego ryzyka w związku z wykonywaniem czynności na podstawie umowy zawartej z Gminą. Udzielając pomocy prawnej nie ponosi Pani odpowiedzialności za świadczone usługi. W umowie zawartej przez Panią z Gminą nie zostały zawarte postanowienia odnośnie co do odpowiedzialności wobec osób trzecich. Umowa z Gminą nie zobowiązuje Pani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Pani wątpliwości dotyczą w pierwszej kolejności ustalenia, czy udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach umowy na zasadach przedstawionych we wniosku stanowi świadczenie usług w ramach prowadzonej przez Panią działalności gospodarczej, które podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że przy tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Panią nieodpłatnej pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy z Gminą, nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie, a tym samym nie jest Pani z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku od towarów i usług.

Jak wynika z okoliczności sprawy - nie ponosi Pani ryzyka gospodarczego i ekonomicznego. Nie ponosi Pani odpowiedzialności wobec osób trzecich za rezultat podejmowanych przez Panią czynności wykonywanych w ramach umowy zawartej z Gminą. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pani lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Gminę. Co więcej - jak wskazała Pani we wniosku - nie ma Pani wpływu na wysokość wynagrodzenia należnego od Gminy.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, realizowane przez Panią świadczenie z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, na podstawie umowy zawartej z Gminą, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w tym przypadku nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonej - na podstawie umowy - usługi nieodpłatnej pomocy prawnej.

Tym samym Pani stanowisko w zakresie pytania nr 1 należało uznać za prawidłowe.

W dalszej kolejności Pani wątpliwości dotyczą ustalenia, czy z tytułu świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej jest Pani zobowiązana wystawić fakturę czy też inny dokument księgowy np. notę księgową.

Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 - Faktury.

W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Elementy, jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.

Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy:

Z powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że faktura dokumentuje dokonanie sprzedaży, przez którą rozumie się odpłatne wydanie towaru lub odpłatne świadczenie usług, czyli czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Podatnik wykonujący czynności w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy, wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi.

Fakturę wystawia się tylko wtedy, gdy ustawa tak stanowi. Zatem podatnik nie może z tytułu wykonania czynności niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wystawić faktury.

Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111):

Zatem obowiązek wystawienia rachunku ma zastosowanie do podatników, jednakże w ograniczonym zakresie, tj. w przypadkach, gdy z ustawy nie wynika obowiązek wystawienia faktury.

Jak wyżej rozstrzygnięto, świadczenie przez Panią usług z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Panią czynności na rzecz Gminy z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie stanowi wynagrodzenia za czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie zawartej umowy z Gminą.

W konsekwencji brak jest podstaw do wystawienia faktur w celu udokumentowania ww. czynności, bowiem faktury są dowodem dokumentującym wykonanie czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Powyższe wynagrodzenie z umowy zawartej z Gminą w przedmiocie świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, może być udokumentowane na podstawie innych dokumentów księgowych, w tym not księgowych. Należy jednak zaznaczyć, że nota księgowa nie jest dokumentem przewidzianym przez przepisy ustawy o podatku od towarów i usług, i jako taki nie jest objęta ich regulacją. Brak jest jednakże przeciwwskazań na gruncie przedmiotowych przepisów dla takiego sposobu udokumentowania.

Pani stanowisko w zakresie pytania nr 2 należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych zostało wydane odrębne rozstrzygnięcie.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.