Interpretacja indywidualna z dnia 19.10.2012, sygn. ILPP1/443-674/12-2/MK, Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu

Temat interpretacji

Opodatkowanie podatkiem VAT kosztów zastępstwa procesowego zasądzanych przez Sąd.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) oraz § 2 i § 6 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 ze zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko prowadzącego Kancelarię Radców Prawnych przedstawione we wniosku z dnia 18 lipca 2012 r. (data wpływu: 20 lipca 2012 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kosztów zastępstwa procesowego jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 20 lipca 2012 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kosztów zastępstwa procesowego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca prowadzi Kancelarię Radcy Prawnego i w jej ramach prowadzi procesy sądowe dla swoich klientów. W niektórych sprawach po ich wygraniu w wyroku sąd zasądza zwrot kosztów zastępstwa procesowego, które następnie płaci pozwany na konto bankowe Wnioskodawcy i jest to wynagrodzenie. W niektórych sprawach z pozwanym jest zawierana ugoda pozasądowa, na podstawie której Wnioskodawca otrzymuje od pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego przelewem bankowym, obliczone według stawek minimalnych radców prawnych.

Podmioty (pozwani), którzy wpłacają Wnioskodawcy te koszty nie są Jego klientami. Wnioskodawca nie świadczy na ich rzecz żadnych usług, nie ma z nimi zawartych umów, nie wystawia na ich rzecz żadnych faktur ani rachunków. Podmioty te są przeciwnikami procesowymi.

Obecnie od wszystkich otrzymanych kwot Wnioskodawca odprowadza podatek VAT według stawki 23%, ale ma poważne wątpliwości czy postępuje prawidłowo.

Stroną pozwaną są wyłącznie podmioty prowadzące działalność gospodarczą (przedsiębiorcy).

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy od otrzymanych kwot tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego Wnioskodawca powinien odprowadzać podatek VAT...

Zdaniem Wnioskodawcy, od otrzymanych kwot nie należy odprowadzać podatku VAT według stawki 23%, ponieważ nie świadczy na rzecz drugiej strony postępowania sądowego żadnych usług podlegających opodatkowaniu VAT. Wnioskodawcy nie wiąże z nimi żadna umowa, nie wystawia żadnych faktur VAT ani rachunków.

Zgodnie z art. 8 ustawy o VAT, świadczenie usług oznacza każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej, które nie stanowi dostawy towarów. Wnioskodawca tymczasem, nie wykonuje jakiegokolwiek świadczenia na rzecz drugiej strony procesu sądowego, jest to bowiem przeciwnik procesowy Wnioskodawcy.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054), zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel ().

Natomiast stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Istotą stosunku świadczenia jest każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Świadczenie jest zatem dwustronnym stosunkiem prawnym i wymaga podmiotu pełniącego rolę odbiorcy (konsumenta świadczenia, nabywcy usługi) oraz podmiotu świadczącego (wykonującego czynności, świadczącego usługę). Tak więc określone ustawą o podatku od towarów i usług świadczenie na rzecz obejmuje świadczenie na rzecz skonkretyzowanych, a nawet zindywidualizowanych podmiotów (ostatecznych konsumentów).

W powyższym przepisie przyjęto zatem generalną zasadę, że usługami są wszelkie odpłatne świadczenia, niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług, transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Określeniem usługi w przepisach ustawy o podatku od towarów i usług objęto obszerny krąg czynności, obejmujący swym zakresem zarówno czynności określone przez stosowne klasyfikacje statystyczne, jak i cały szereg innych świadczeń, które nie są ujęte w tych klasyfikacjach.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Podatnikami stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel lub rezultat tej działalności. Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody, również wtedy, gdy czynność została wykonana jednorazowo w okolicznościach wskazujących na zamiar wykonywania czynności w sposób częstotliwy. Działalność gospodarcza obejmuje również czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych (art. 15 ust. 2 ustawy).

Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Stosownie do treści art. 146a pkt 1 ustawy, w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

W tym miejscu wskazać należy, iż pomoc prawna na którą składa się zastępstwo procesowe stanowi usługi w zakresie doradztwa prawnego i reprezentacji w postępowaniu sądowym w pozostałych dziedzinach prawa. Usługi te nie zostały przez ustawodawcę zawarte w załącznikach do ustawy o podatku do towarów i usług, zatem nie korzystają z preferencyjnej (obniżonej) stawki podatku VAT. Skutkiem powyższego do usług pomocy prawnej świadczonych radców prawnych zastosowanie ma na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy podstawowa stawka podatku, która w związku z art. 146a pkt 1 ustawy, aktualnie wynosi 23%.

Stosownie do brzmienia art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 ze zm.), strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z § 2 ww. artykułu, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (§ 3 ww. artykułu). W myśl § 4 ww. artykułu, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy.

Powołany przepis art. 98 statuuje dwie podstawowe zasady rozstrzygania o kosztach procesu:

1. zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, zgodnie z którą strona przegrywająca (merytorycznie albo formalnie i niezależnie od tego, czy ponosi winę w prowadzeniu procesu), zobowiązana jest zwrócić swemu przeciwnikowi poniesione przez niego koszty procesu oraz
2. zasadę kosztów niezbędnych i celowych zobowiązującą stronę przegrywającą do zwrotu przeciwnikowi procesowemu tylko tych poniesionych faktycznie kosztów procesu, jakie były niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (uznaniowa ocena sądu w tym względzie uzależniona jest od okoliczności sprawy, a zarazem ograniczona dyspozycjami art. 98 § 2 i § 3) - (Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Oficyna 2008, wyd. III, komentarz do art. 98, publikacja elektroniczna LEX).

Jak wynika z powyższego obydwie obowiązujące w postępowaniu cywilnym zasady zwrotu kosztów procesu przesądzają o konieczności zwrotu kosztów przez Stronę przegrywającą. Istotą różnicy w przedstawionych zasadach jest sposób ustalenia poszczególnych składników takich kosztów.

Niemniej, opłaty za czynności radców prawnych, określone zostały w przepisach rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Zgodnie z § 2 ust. 1 ww. rozporządzenia, zasądzając opłatę za czynności radcy prawnego z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika, a także charakter sprawy i wkład pracy pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

W myśl § 2 ust. 3 cyt. rozporządzenia, w sprawach, w których strona korzysta z pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłaty, o których mowa w ust. 1, sąd podwyższa o stawkę podatku od towarów i usług przewidzianą dla tego rodzaju czynności w przepisach o podatku od towarów i usług, obowiązującą w dniu orzekania o tych opłatach.

W § 3 ust. 3 ww. rozporządzenia określono, iż w przypadkach, o których mowa w ust. 2, sąd może, odpowiednio, zasądzić koszty zastępstwa w wysokości ustalonej przez radcę prawnego.

Wskazane powyżej uregulowania cyt. rozporządzenia przewidują szczegółowe rozwiązania na potrzeby postępowania sądowego. Istotne, zdaniem tut. Organu, w tym względzie są natomiast postanowienia umowy zawartej między stronami. Należy zauważyć, ze w analizowanym przypadku radca prawny nie został ustanowiony do wykonywania czynności zastępstwa prawnego z urzędu lecz zastępstwo prawne wynika z umowy zawartej pomiędzy Wnioskodawcą radcą prawnym a jego klientami.

Z danych przedstawionych we wniosku wynika, że Wnioskodawca prowadzi Kancelarię Radcy Prawnego i w jej ramach prowadzi procesy sądowe dla swoich klientów. W niektórych sprawach po ich wygraniu w wyroku sąd zasądza zwrot kosztów zastępstwa procesowego, które następnie płaci pozwany na konto bankowe Wnioskodawcy i jest to jego wynagrodzenie. W niektórych sprawach z pozwanym jest zawierana ugoda pozasądowa, na podstawie której Wnioskodawca otrzymuje od pozwanego zwrot kosztów zastępstwa procesowego przelewem bankowym, obliczone według stawek minimalnych radców prawnych. Podmioty (pozwani), którzy wpłacają Wnioskodawcy te koszty nie są Jego klientami. Wnioskodawca nie świadczy na ich rzecz żadnych usług, nie ma z nimi zawartych umów, nie wystawia na ich rzecz żadnych faktur ani rachunków. Podmioty te są przeciwnikami procesowymi. Obecnie od wszystkich otrzymanych kwot Wnioskodawca odprowadza podatek VAT według stawki 23%. Stroną pozwaną są wyłącznie podmioty prowadzące działalność gospodarczą (przedsiębiorcy).

Z powyższego wynika, iż pomiędzy Wnioskodawcą radcą prawnym a jego klientami istnieje stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. Prowadzenie spraw sądowych przez Zainteresowanego w ramach zawartej z klientem umowy stanowi reprezentowanie strony przez radcę prawnego z wyboru. To stosunek umowny określa wzajemne prawa i obowiązki stron.

Należy zwrócić uwagę, iż ustanawiając zastępstwo procesowe w sprawach prowadzonych przed sądem, w zawartej umowie cywilnoprawnej zwykle określana jest szczegółowo wysokość wynagrodzenia oraz zasady jego ustalania dla pełnomocnika, w tym celu między innymi, aby uniknąć nieporozumień co do prawidłowego określenia wynagrodzenia z tego tytułu.

Mając na względzie powołane przepisy prawa oraz elementy opisu sprawy, wskazać należy, iż zasądzane przez Sąd w orzeczeniu bądź określane w związku z zawarciem ugody koszty zastępstwa procesowego od pozwanego winny być opodatkowane podatkiem VAT w stawce 23%. Powyższe wynika z faktu, iż uzyskiwanie kosztów zastępstwa procesowego we wskazanych wyżej przypadkach związane jest bezpośrednio z umownym stosunkiem zlecenia z Klientem. Podobnie uzyskanie określonych kwot zasądzonych przez Sąd, bądź otrzymanych na skutek zawarcia ugody wynika z umownego stosunku zastępstwa procesowego i wiąże się z wynikiem postępowania sądowego (procesowego). Wnioskodawca otrzymując przedmiotowe kwoty nie świadczy usługi na rzecz pozwanego (przeciwnika procesowego) lecz Klienta, z którym zawarł umowę o zastępstwo procesowe. Kwoty orzeczone przez Sąd bądź uzyskane na skutek zawarcia ugody stanowią dodatkowy składnik wynagrodzenia dla Wnioskodawcy, niejako obok wynagrodzenia określonego przez Strony (Klienta i Wnioskodawcy) w umowie o zastępstwo procesowe. W takim kształcie sprawy Wnioskodawca świadczy stosunek usługi, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, tylko i wyłącznie względem Klienta. Skutkiem powyższego zasądzone kwoty kosztów zastępstwa lub wynagrodzenie w przypadku ugody, jest czynnością określoną w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podlegającą opodatkowaniu na podstawie art. 41 ust. 1 w zw. z art. 146a pkt 1 ustawy obowiązującą stawką podatku VAT, tj. 23%.

Reasumując, Wnioskodawca od otrzymywanych kwot kosztów zastępstwa procesowego powinien odprowadzać podatek VAT w stawce 23%.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu, ul. Ratajczaka 10/12, 61-815 Poznań po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 270). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Poznaniu, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Lesznie, ul. Dekana 6, 64-100 Leszno.

Wniosek ORD-IN (PDF)

Treść w pliku PDF 156 kB

Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu