Postanowienie w sprawie interpretacji prawa podatkowego z dnia 21.10.2005, sygn. PP/443-78/05, Urząd Skarbowy w Białej Podlaskiej

Temat interpretacji

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54 poz. 535 ze zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej "podatkiem", podlegają m. in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:
1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług - podatnikami podatku od towarów i usług (VAT) są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Natomiast w myśl przepisu art. 15 ust. 6 powołanej ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji, których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych. Jednakże na podstawie § 8 pkt 13 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 27 kwietnia 2004 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 97 poz. 970) zwalnia się z podatku od towarów i usług czynności związane z wykonywaniem zadań publicznych nałożonych odrębnymi przepisami, wykonywane w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność przez jednostki samorządu terytorialnego, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z przedstawionego przez podatnika stanu faktycznego wynika, że zawiera on umowy najmu z różnymi podmiotami. W trakcie trwania tych umów występuje zadłużenie w opłatach za najem lokali. W sytuacjach, gdy egzekucja należności za najem lokali jest bezskuteczna, umowa zostaje wypowiedziana.
Jeśli podmiot nadal zajmuje bez tytułu prawnego lokal bądź nieruchomość właścicielowi przysługuje kwota odszkodowania. Kwota ta jest odszkodowaniem dla właściciela nieruchomości, za to że jego nieruchomość jest zajmowana pomimo rozwiązania umowy, czyli bez podstawy prawnej. Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego odszkodowanie za bezumowne zajmowanie nieruchomości jest naliczane wówczas, gdy dochodzi do bezskutecznej egzekucji należności, a właściciel w trakcie naliczania odszkodowania za bezumowne zajmowanie nieruchomości podejmuje prawem przewidziane czynności w celu odzyskania należnych jej kwot.
Kwestie bezumownego korzystania z cudzej własności regulują przepisy art. 224, art. 225 oraz art. 674 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16 poz. 93 ze zm.). W warunkach określonych normą art. 224 i art. 225 k. c. właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za korzystanie z jego rzeczy.
Zgodnie z art. 659 k. c. przez umowę najmu wynajmujący zobowiązuje się oddać najemcy rzecz do używania przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a najemca zobowiązuje się płacić wynajmującemu umówiony czynsz. Czynsz może być oznaczony w pieniądzach lub w świadczeniach innego rodzaju. Z kolei - jak wynika z art. 693 k. c. - "przez umowę dzierżawy wydzierżawiający zobowiązuje się oddać dzierżawcy rzecz do używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony lub nieoznaczony, a dzierżawca zobowiązuje się płacić wydzierżawiającemu umówiony czynsz. Czynsz może być zastrzeżony w pieniądzach lub świadczeniach innego rodzaju?
W sytuacji zatem rozwiązania umowy najmu ustaje łączący strony stosunek najmu, co powoduje po stronie najemcy obowiązek oddania przedmiotu najmu. Do chwili wydania tegoż przedmiotu zachodzi po stronie byłego najemcy tzw. bezumowne korzystanie z rzeczy. Zapłata w tym przypadku określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej dla właściciela rzeczy szkody z tytułu bezprawnego używania rzeczy. Żądane wynagrodzenie (roszczenie pieniężne) stanowi w istocie odszkodowanie.
Odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu czy dzierżawy, która zostałaby zawarta gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje kompensatę utraconych korzyści, jakie właściciel by uzyskał gdyby rzecz wynajął. Utratą korzyści jest w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków cywilnych (czynszu z najmu, dzierżawy), które rzecz przynosi.

Odszkodowanie nie jest żadną z czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, który określa przedmiot opodatkowania. Nie można traktować odszkodowania ani jako dostawy, ani też jako świadczenia usługi. Dlatego uzyskane odszkodowanie od osób zajmujących bezprawnie lokal nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.
Naczelnik Urzędu Skarbowego podkreśla, iż od bezumownego korzystania z rzeczy należy odróżnić tzw. milczące przedłużenie umowy najmu. W myśl art. 674 k. c., jeżeli po upływie terminu oznaczonego w umowie albo w wypowiedzeniu najemca używa nadal rzeczy za zgodą wynajmującego, poczytuje się w razie wątpliwości, że najem został przedłużony na czas nieoznaczony.
W przypadku milczącego przedłużenia umowy najmu, o którym mowa wyżej mamy do czynienia ze świadczeniem usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług.
Jak wynika z pisma Podatnika należności otrzymane od tzw. bezumownych użytkowników stanowią odszkodowanie. Charakter tych należności nie może być jednak oceniany przez pryzmat prawa podatkowego, które może być przedmiotem interpretacji. Jeśli zatem w ocenie pytającego, na gruncie prawa cywilnego otrzymane świadczenia są odszkodowaniem to nie podlegają one opodatkowaniu. Oceniając jednakże ich charakter należy mieć na uwadze wyżej poczynione uwagi co do ich charakteru.
Zatem stanowisko Podatnika dotyczące braku obowiązku opodatkowania uzyskanych kwot odszkodowania z tytułu zajmowania lokali użytkowych i mieszkalnych bez tytułu prawnego jest prawidłowe.
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Podatnika i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia tego zdarzenia.