Dokumentowanie otrzymanego wynagrodzenia tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu po zakończeniu działalności gospodarczej oraz braku obowiązku złożenia deklaracji - pliku JPK-V7M.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

29 listopada 2022 r. wpłynął Pana wniosek z 29 listopada 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy dokumentowania otrzymanego wynagrodzenia tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu po zakończeniu działalności gospodarczej oraz braku obowiązku złożenia deklaracji - pliku JPK-V7M. Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca prowadził działalność gospodarczą w ramach wykonywanego zawodu adwokata – w formie indywidualnej kancelarii adwokackiej. Dnia 2 czerwca 2020 r. nastąpiło zawieszenie działalności gospodarczej oraz zaprzestanie wykonywania zawodu adwokata. Dnia 29 grudnia 2020 roku nastąpiło wykreślenie Wnioskodawcy jako podatnika VAT na podstawie art. 96 ust. 9a pkt 1 Ustawy o podatku od towarów i usług. Wnioskodawca do momentu całkowitego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, które nastąpiło 22 kwietnia 2021 r. nie podejmował prowadzenia zawieszonej już działalności, a wykreślenie z rejestru przedsiębiorców nastąpiło 23 kwietnia 2021 r. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej Wnioskodawca świadczył na rzecz Sądu Rejonowego w … pomoc prawną z urzędu, tj. zgodnie z obowiązkami wskazanymi w ustawie o adwokaturze. Dziekan Okręgowej Izby Adwokackiej w oparciu o postanowienie Sądu w danej sprawie wyznaczał Wnioskodawcę jako pełnomocnika z urzędu dla danej strony postępowania sądowego. Obowiązkiem adwokata jest przyjęcie tak wyznaczonej sprawy do prowadzenia. Wynagrodzenie za świadczone usługi nie jest ponoszone przez stronę, za którą działa pełnomocnik wyznaczony z urzędu. O tym kto poniesie koszty zastępstwa prawnego świadczonego z urzędu rozstrzyga Sąd w orzeczeniu kończącym sprawę. Kosztami tymi może zostać obciążony Skarb Państwa lub strona przeciwna - co zależy od wyniku sprawy. W sprawach z urzędu wynagrodzenie przyznawane przez Sąd jest w oparciu o Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu i jest powiększone o kwotę podatku VAT. Wysokość przyznanego wynagrodzenia jak i podmiot zobowiązany do jego wypłaty znany jest dopiero w momencie uprawomocnienia się orzeczenia sądu, w którym przyznano wynagrodzenie za pomoc prawną świadczoną z urzędu. W sprawach pomocy prawnej świadczonej z urzędu odbiorcą faktury będzie dany Sąd zasądzający koszty i to niezależnie od tego, kto tymi kosztami został obarczony w orzeczeniu kończącym sprawę sądową - zgodnie z interpretacją Ministra Finansów z dnia 10 listopada 2016 r. 2461-IBPP3.4512.566.2016.1.SR. Obowiązek podatkowy w powyższych przypadkach powstaje, zgodnie z zasadą kasową (art. 19a ust. 5 pkt 1 lit. d ustawy o VAT), dopiero po wypłaceniu należności przez Skarb Państwa lub stronę, od której Sąd zasądził koszty dla pełnomocnika z urzędu. Podatek należy odprowadzić do urzędu skarbowego do 25 dnia miesiąca następnego po miesiącu otrzymania wynagrodzenia. W związku ze świadczeniem pomocy prawnej z urzędu wobec planowanego zawieszenia prowadzenia działalności i zaprzestania wykonywania zawodu adwokata od 26 czerwca 2020 r. Wnioskodawca powiadomił pismem z dnia 1 czerwca 2020 r. o tej okoliczności i wniósł o zwolnienie Wnioskodawcy z obowiązku zastępowania strony w procesie wskazując na powyższe okoliczności. Postanowieniem z dnia 16 czerwca 2020 r. Sąd zwolnił Wnioskodawcę z obowiązku świadczenia pomocy prawnej z urzędu. Pismem z dnia 6 sierpnia 2021 r., a zatem już po wykreśleniu Wnioskodawcy z rejestru przedsiębiorców Sąd zwrócił się do Wnioskodawcy o doręczenie faktury VAT przesyłając Wnioskodawcy odpis orzeczenia z dnia 13 stycznia 2021 r., zapadłego już po dacie wykreślenia Wnioskodawcy z rejestru podatników vat, w okresie, którym Wnioskodawca faktycznie nie wykonywał działalności gospodarczej, z którego treści wynikało, iż Sąd zasądził od Skarbu Państwa na rzecz Wnioskodawcy wynagrodzenie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w kwocie 60 zł powiększonej o należny podatek od towarów i usług. 

Pytanie

Czy wobec uprawomocnienia się orzeczenia Wnioskodawca zobowiązany jest do wystawienia faktury VAT lub rachunku? Czy Wnioskodawca będzie zobowiązany do złożenia deklaracji - pliku JPK-V7M?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, jako osoba, która w dacie uprawomocnienia się orzeczenia zasądzającego wynagrodzenie za świadczoną uprzednio pomoc prawną z urzędu nie była już czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług, jak również w momencie powzięcia wiedzy o tej okoliczności nieprowadząca działalności gospodarczej oraz niewykonująca czynności opodatkowanych VAT Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do:

1.wystawienia jakiegokolwiek dokumentu księgowego dokumentującego sprzedaż (Faktury VAT czy też rachunku),

2.złożenia deklaracji podatkowej JPK-V7M za miesiąc otrzymania wynagrodzenia.

Wnioskodawca będzie jednak zobowiązany do odprowadzenia należnej kwoty podatku VAT wynikającej z wypłaty wynagrodzenia tytułem pomocy prawnej świadczonej z urzędu na rachunek właściwego urzędu skarbowego do 25 dnia miesiąca następującego po miesiącu wypłaty zasądzonego wynagrodzenia.

Powyższe wynika z tego, że:

‒zgodnie z art. 15 w zw. z art. 106b, 111 ustawy o podatku VAT osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą dokumentuję sprzedaż towarów bądź usług w sposób prawem przewidziany, tj. wystawiając fakturę bądź też ewidencjonując sprzedaż poprzez urządzenie rejestrujące - kasę fiskalną.

W przedmiotowym przypadku Wnioskodawca w chwili powstania obowiązku podatkowego nie będzie prowadził działalności gospodarczej, nie będzie podatnikiem VAT zatem nie ma podstawy prawnej do wstawienia faktury lub rejestracji sprzedaży poprzez kasę fiskalną; - w związku z brakiem prowadzenia działalności gospodarczej oraz w  związku z brakiem wykonywania usług podlegających opodatkowaniu (brak prowadzenia działalności gospodarczej, zaprzestanie wykonywania zawodu adwokata) Wnioskodawca nie ma możliwości prawnej złożenia deklaracji VAT-R i tym samym rejestracji jako czynny podatnik VAT, bo nim nie będzie; konsekwencją powyższego będzie brak podstaw prawnych i możliwości złożenia deklaracji JPK_V7M w związku z otrzymanym wynagrodzeniem. Jednakże Wnioskodawca będzie zobowiązany do odprowadzenia należnego podatku VAT wynikającego z orzeczenia Sądu (jak wskazano wynagrodzenie przyznane przez sąd uwzględnia podatek VAT) bezpośrednio na właściwy rachunek urzędu skarbowego właściwego dla miejsca zamieszkania Wnioskodawcy.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą,

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy,

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy,

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

W tym miejscu wskazać należy, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie płatność. Na gruncie podatku od towarów i usług opodatkowaniu podlega świadczenie usług, a nie samo wynagrodzenie za nie.

Nie każda czynność stanowiąca dostawę, w rozumieniu art. 7 ustawy, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem, musi być wykonana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem jest podatnikiem podatku od towarów i usług.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy,

W myśl art. 15 ust. 2 ustawy,

Z opisu sprawy wynika, że prowadził Pan działalność gospodarczą w ramach wykonywanego zawodu adwokata – w formie indywidualnej kancelarii adwokackiej. Dnia 2 czerwca 2020 r. nastąpiło zawieszenie działalności gospodarczej oraz zaprzestanie wykonywania zawodu adwokata. Dnia 29 grudnia 2020 roku nastąpiło wykreślenie Pana jako podatnika VAT na podstawie art. 96 ust. 9a pkt 1 Ustawy o podatku od towarów i usług. Do momentu całkowitego zaprzestania wykonywania działalności gospodarczej, które nastąpiło 22 kwietnia 2021 r. nie podejmował Pan prowadzenia zawieszonej już działalności, a wykreślenie z rejestru przedsiębiorców nastąpiło 23 kwietnia 2021 r. W ramach prowadzonej działalności gospodarczej świadczył Pan na rzecz Sądu Rejonowego w .. pomoc prawną z urzędu, tj. zgodnie z obowiązkami wskazanymi w ustawie o adwokaturze. Pismem z dnia 6 sierpnia 2021 r., a zatem już po wykreśleniu Pana z rejestru przedsiębiorców Sąd zwrócił się do Pana o doręczenie faktury VAT przesyłając Panu odpis orzeczenia z dnia 13 stycznia 2021 r., zapadłego już po dacie wykreślenia Pana z rejestru podatników vat, w okresie, którym faktycznie nie wykonywał Pan działalności gospodarczej, z którego treści wynikało, iż Sąd zasądził od Skarbu Państwa na Pana rzecz wynagrodzenie tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. 

Pana wątpliwości dotyczą udokumentowania otrzymanego wynagrodzenia tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu po zakończeniu działalności gospodarczej oraz obowiązku złożenia deklaracji - pliku JPK-V7M.

Kwestie dotyczące dokumentowania czynności podlegających opodatkowaniu regulują przepisy art. 106a-106q ustawy.

Jak stanowi art. 106b ust. 1 ustawy,

Na podstawie art. 106b ust. 2 ustawy,

Zgodnie z art. 106i ust. 1 ustawy,

Natomiast w myśl art. 106i ust. 2 ustawy,

Jak wynika z treści przytoczonych przepisów, podatnik wystawia fakturę w przypadku sprzedaży towaru lub usługi oraz w przypadku otrzymania zaliczki przed wydaniem towaru lub wykonaniem usługi. Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego (potwierdzeniem nabycia określonych towarów lub usług lub też otrzymania zaliczki).

Stosownie do art. 96 ust. 6 ustawy,

Skutkiem złożenia takiego zgłoszenia jest wykreślenie podatnika z rejestru podatników VAT. Wykreślenie następuje z dniem wskazanym w zgłoszeniu VAT-Z. Tak więc z dniem określonym w zgłoszeniu VAT-Z podatnik nie jest już zarejestrowanym podatnikiem VAT. Tym samym zaprzestanie przez podatnika wykonywania działalności gospodarczej w drodze jej likwidacji oraz złożenie stosownego zgłoszenia, celem wykreślenia przez naczelnika urzędu skarbowego podatnika z rejestru podatników VAT, skutkuje brakiem możliwości wystawiania faktur z dniem wskazanym w zgłoszeniu.

Odnosząc powyższe do przedstawionego we wniosku opisu sprawy stwierdzić należy, że po zakończeniu działalności gospodarczej i wykreśleniu Pana z rejestru podatników VAT, nie będzie miał Pan możliwości wystawiania faktur za czynności wykonane przed zakończeniem działalności. Nie może bowiem Pan wystawić faktury w sytuacji, gdy nie jest już podatnikiem podatku od towarów i usług. Przepisy w zakresie wystawiania faktur wyraźnie wskazują, że wyłącznie podatnik, w celu udokumentowania czynności podlegających opodatkowaniu, wystawia fakturę. Pan natomiast obecnie – jak wynika z okoliczności sprawy – nie jest podatnikiem, zatem nie jest Pan uprawniony do wystawienia faktury, która dokumentowałaby czynności dokonane w okresie, w którym był Pan podatnikiem.

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.):

Mając zatem na uwadze powołane powyżej przepisy należy wskazać, że brak jest również obowiązku wystawienia przez Pana rachunku, bowiem zgodnie z art. 87 Ordynacji podatkowej obowiązek wystawienia rachunku ciąży na podatniku prowadzącym działalność gospodarczą.

Natomiast stosownie do art. 99 ust. 1 ustawy o VAT: