Brak prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktur dokumentujących zakupy związane z przebudową świetlicy wiejskiej i zakupem wyposażenia. Brak opodatkowania dotacji otrzymanej na przebudowę świetlicy.

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

26 września 2022 r. wpłynął Państwa  wniosek z  26 września 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy:

‒braku prawa do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktur dokumentujących zakupy związane z realizacją zadania polegającego na przebudowie świetlicy wiejskiej oraz od zakupionego do świetlicy wyposażenia,

‒braku opodatkowania dotacji otrzymanej z Unii Europejskiej na przebudowę świetlicy wiejskiej.

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 24 listopada 2022 r. (wpływ 24 listopada 2022 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Gmina jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Gmina podpisała umowę o przyznanie pomocy ze środków Unii Europejskiej na realizację operacji pn. „(…)” w ramach działania „Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich” poddziałania „Wsparcie inwestycji w tworzenie, ulepszanie i rozwijanie podstawowych usług lokalnych dla ludności wiejskiej, w tym rekreacji, kultury i powiązanej infrastruktury” w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020. Projekt realizowany będzie w ramach zadań własnych Gminy. W ramach inwestycji zaplanowano roboty budowlane z zakresu branży budowlanej, elektrycznej i sanitarnej oraz zakup wyposażenia. Po zakończeniu inwestycji powstały majątek Gmina przekaże do użytkowania samorządowej instytucji kultury.

Instytucja kultury jest odrębnym podatnikiem podatku VAT i nie podlega centralizacji VAT z Gminą. Samorządowa instytucja kultury posiada osobowość prawną i ewentualne przychody (np. z tytułu wynajmu) będą przychodami instytucji kultury, a nie Gminy. Faktury dokumentujące nabycie towarów i usług związanych z realizacją przedmiotowego zadania, tzn. zarówno wyposażenia, jak i przebudowy świetlicy wiejskiej, będą wystawione na Gminę, ale Gmina ma wątpliwości, czy powinny one być ujmowane w rejestrze zakupów Gminy i czy Gmina ma prawo do odliczenia podatku VAT w związku z ich otrzymaniem.

Cały powstały w wyniku realizacji przedsięwzięcia majątek zostanie przez Gminę przekazany nieodpłatnie do użytkowania samorządowej instytucji kultury w celu realizacji opisanych w projekcie zadań. Stąd w każdym wypadku (zarówno w przypadku wyposażenia jak i przekazania nieruchomości), zdaniem Gminy, mamy po jej stronie do czynienia z czynnościami niepodlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Celem przedsięwzięcia jest inwestycja w obiekt pełniący funkcje kulturalne we wsi A. poprzez przebudowę i wyposażenie świetlicy w A. Ze względu na nieodpłatne przekazanie do użytkowania budynku i wyposażania przez Gminę instytucji kultury, z perspektywy podatku od towarów i usług, budynek i wyposażenie będzie wykorzystywane wyłącznie do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

Gmina nie może przeznaczyć otrzymanego dofinansowania na inny cel niż przebudowa świetlicy wiejskiej w A.

Gmina nie zrealizowałaby w bieżącym roku zadania, jeżeli nie otrzymałaby dofinansowania. Dlatego realizacja inwestycji była uzależniona od pozyskania środków z zewnątrz.

Gmina zrealizowała już zadanie przebudowy świetlicy. Aby możliwe było złożenie wniosku o płatność (uwzględniającego podatek VAT jako koszt kwalifikowalny) skutkujący wypłatą środków, niezbędne jest dołączenie interpretacji indywidualnej w tej sprawie. Dlatego w sytuacji nierealizowania inwestycji, Gmina nie składa wniosku o płatność i nie otrzymuje środków. Używane sformułowanie „otrzymanie dofinansowania” Gmina rozumie jako podpisanie umowy o przyznanie pomocy z Urzędem Marszałkowskim Województwa (…). 

Środki finansowe przyznane na realizację inwestycji nie mogą być przeznaczone na inny cel niż realizacja przedmiotowego projektu i tym samym nie mogą zostać przeznaczone na ogólną działalność Gminy.

Odnosząc się do pytania, czy gdyby Gmina nie otrzymała dofinansowania na przebudowę, instytucja kultury, której świetlica zostanie nieodpłatnie przekazana do użytkowania, uczestniczyłaby w kosztach przebudowy, wskazali Państwo, że dotyczy ono zdarzenia przyszłego, którego Gmina nie jest w stanie przewidzieć. Faktem jest, że w bieżącym roku budżetowym Gmina nie realizowałaby inwestycji, gdyby nie otrzymała dofinansowania, a instytucja kultury dotowana jest z budżetu gminy, dlatego nie było planowane uczestniczenie w kosztach przebudowy przez instytucję kultury.

Brak dofinansowania nie spowodowałby, że świetlica zostałaby przekazana instytucji kultury odpłatnie.

Wysokość dotacji (dofinansowania z UE) stanowi 63,63% kosztów kwalifikowalnych w pełnych złotych, z zastrzeżeniem limitu środków w danym konkursie i obliczany jest zgodnie z instrukcją sporządzania wniosku o przyznanie pomocy.

Budynek świetlicy wiejskiej w A. stanowi własność Gminy.

Pytania

1)Czy Gminie będzie przysługiwało pełne, czy częściowe, prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego z faktur dokumentujących zakupy związane z realizacją zadania polegającego na przebudowie świetlicy wiejskiej oraz od zakupionego do świetlicy wyposażenia?

2)Czy od kwoty otrzymanej dotacji z Unii Europejskiej na przebudowę świetlicy wiejskiej Gmina powinna odprowadzić podatek VAT należny?

Państwa stanowisko w sprawie

Uważają Państwo, że Gminie nie będzie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego od wydatków związanych z realizacją projektu, Gmina nie ma także obowiązku odprowadzenia podatku VAT należnego od otrzymanej kwoty dotacji.

Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług zwanej dalej ustawą, w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi, o którym mowa w art. 15, przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, z zastrzeżeniem art. 114, art. 119 ust. 4, art. 120 ust. 17 i 19 oraz art. 124.

Stosownie do treści art. 86 ust. 2 pkt 1 ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowi suma kwot podatku wynikających z faktur otrzymanych przez podatnika z tytułu:

a)nabycia towarów i usług,

b)dokonania całości lub części zapłaty przed nabyciem towaru lub wykonaniem usługi.

Z powyższych regulacji wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione określone warunki, tzn. odliczenia tego dokonuje zarejestrowany, czynny podatnik podatku od towarów i usług oraz gdy towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego). Przedstawiona zasada wyklucza zatem możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku oraz niepodlegających temu podatkowi.

Ponadto należy podkreślić, że ustawodawca zapewnił podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego, pod warunkiem spełnienia przez niego zarówno przesłanek pozytywnych, wynikających z art. 86 ust. 1 ustawy oraz niezaistnienia przesłanek negatywnych, określonych w art. 88 ustawy. Przepis ten określa listę wyjątków, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Działalność gospodarcza - według art. 15 ust. 2 ustawy - obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Natomiast stosownie do treści art. 15 ust. 6 ustawy, nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane, z wyłączeniem czynności wykonywanych na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych.

Z powołanych wyżej przepisów wynika, że jednostki samorządu terytorialnego są podatnikami podatku od towarów i usług jedynie w zakresie wszelkich czynności, które mają charakter cywilnoprawny, tzn. są przez nie realizowane na podstawie umów cywilnoprawnych.

Będą to zatem wszystkie realizowane przez te jednostki czynności w sferze ich aktywności cywilnoprawnej, np. czynności sprzedaży, zamiany (nieruchomości i ruchomości), wynajmu, dzierżawy itp. umów prawa cywilnego (nazwanych i nienazwanych). Ponieważ tylko w tym zakresie ich czynności mają charakter działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy.

W myśl art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym gmina wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Natomiast zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym, do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Ustęp 2 tego artykułu przewiduje domniemanie właściwości gminy.

Z kolei art. 7 ust. 1 ww. ustawy wymienia zadania gminy, choć katalog ten nie jest zamknięty. Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. W szczególności zadania własne obejmują sprawy kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami, a także utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych (art. 7 ust. 1 pkt 9, pkt 15 cyt. ustawy).

W niniejszej sprawie Gmina będzie realizowała zadania własne jakimi są m.in. sprawy z zakresu kultury. Zadania będzie realizowała docelowo poprzez instytucję kultury, której Gmina przekaże do użytkowania nakłady poniesione na przebudowę świetlicy wiejskiej oraz wyposażenie, które instytucja kultury będzie wykorzystywała na prowadzenie działalności kulturalnej. Nieodpłatne przekazanie do użytkowania świetlicy wiejskiej, jak i wyposażenia instytucji kultury następuje w ramach działalności statutowej Gminy, tzn. w ramach takich działań Gmina realizuje zadania własne obejmujące sprawy kultury.

Zdaniem Gminy nieodpłatne przekazanie świetlicy i wyposażenia instytucji kultury nie rodzi obowiązku podatkowego w zakresie VAT, gdyż nie będzie stanowiło usługi w rozumieniu art. 8 ustawy. Składniki majątkowe, w tym nieruchomości lub ich części, jak również rzeczy ruchome, mogą być przekazywane w nieodpłatne użyczenie przez Gminę takim podmiotom jak instytucje kultury. Gmina realizuje w ten sposób swoje zadania statutowe, tym samym samo nieodpłatne przekazanie świetlicy, czy też wyposażenia instytucji kultury, nie będzie rodziło żadnych obowiązków związanych z opodatkowaniem tej transakcji podatkiem VAT należnym po stronie Gminy.

Zdaniem Gminy, pomimo, że instytucja kultury będzie docelowo świadczyła usługi w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług na rzecz mieszkańców (wynajmowała pomieszczenia świetlicy) czy też odpłatnie świadczyła inne usługi (np. organizowała zajęcia), to w dacie ponoszenia wydatków przez Gminę w ramach opisanego we wniosku projektu, nie jest on realizowany w ramach tzw. działalności gospodarczej prowadzonej przez Gminę, ale w ramach jej zadań statutowych. Biorąc pod uwagę definicję podatnika z art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług, Gmina nie dopatruje się znamion działalności gospodarczej przy realizacji prowadzonego projektu.

Ze względu na nieodpłatne przekazanie przez Gminę do użytkowania instytucji kultury przebudowy świetlicy i wyposażenia z perspektywy podatku od towarów i usług, budynek i wyposażenie będzie wykorzystywane wyłącznie do czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Tym samym Gminie nie przysługuje prawo do odliczenia podatku od towarów i usług przy ponoszeniu wydatków w ramach projektu. Na prawo do odliczenia podatku od towarów i usług przez Gminę nie ma wpływu fakt, iż instytucja kultury będzie wykorzystywała pomieszczenie i wyposażenie do celów opodatkowanych (wynajem pomieszczeń itp.), gdyż jest ona odrębnym od Gminy podatnikiem VAT.

Reasumując, w ocenie Gminy, Gmina nie będzie miała prawa do odliczenia VAT od wydatków związanych z realizacją projektu, gdyż nie zostaną spełnione przesłanki zarówno wskazane w art. 15 ust. 1 i nast. ustawy, jak i wskazane w art. 86 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z art. 86 ust. 1 ustawy w zakresie, w jakim towary i usługi są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, podatnikowi przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a w świetle poczynionych przez Gminę założeń (na moment ponoszenia wydatków związanych z projektem) budynek i wyposażenie nie będą służyć do wykonywania czynności opodatkowanych VAT.

Zdaniem Gminy, również dotacja nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Artykuł 29a ust. 1 ustawy o VAT stanowi, że podstawą opodatkowania, z zastrzeżeniem ust. 2-5, art. 30a-30c, art. 32, art. 110 oraz art. 120 ust. 4 i 5, jest wszystko, co stanowi zapłatę którą dokonujący dostawy towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika.

Dofinansowanie uzyskane przez Gminę w ramach ww. programu zostaje przeznaczone na pokrycie znacznej części wydatków kwalifikowanych związanych z realizacją przedmiotowej inwestycji, a do podstawy opodatkowania w podatku od towarów i usług nie należy włączać otrzymanej dotacji z co najmniej kilku powodów.

Po pierwsze, do podstawy opodatkowania w VAT wlicza się wyłącznie takie dotacje, które zostały przeznaczone na dopłatę do ceny towaru lub usługi, a więc mają bezpośredni wpływ na jej wysokość. W sytuacji zatem, gdy podatnik dla konkretnej dostawy towarów lub konkretnego świadczenia usług otrzymuje od innego podmiotu dofinansowanie - np. w postaci dotacji stanowiącej dopłatę do ceny towaru lub usługi - tego rodzaju dofinansowanie powinno mieć bezwzględny i bezpośredni związek z daną dostawą towaru czy świadczeniem usług, stanowi ono, obok ceny, uzupełniający ją element podstawy opodatkowania. W przypadku realizowanego przez Gminę projektu natomiast nie da się wskazać takiego bezwzględnego i bezpośredniego związku z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Po drugie należy przeanalizować cele projektu i cele działania, z jakiego realizowany jest projekt. Celem działania jest inwestycja w obiekt pełniący funkcje kulturalne.

Zatem włączenie do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze ma miejsce tytko wtedy, gdy jest to dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana bezpośrednio z dostawą towaru lub świadczeniem usługi.

Do podstawy opodatkowania zaliczane są wyłącznie takie dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, które są bezpośrednio przeznaczone na dofinansowanie konkretnego towaru czy też konkretnego rodzaju usługi. A wręcz przeciwnie, podstawy opodatkowania nie będzie więc stanowiła ogólna dotacja (subwencja, inna dopłata o podobnym charakterze) uzyskana przez podatnika, niezwiązana bezpośrednio z dostawą towaru lub świadczeniem usługi (a taki charakter ma obejmująca wniosek o interpretację dotacja). Natomiast jeśli podatnik otrzyma dofinansowanie, które będzie związane z dostawą lub świadczeniem usług, jako pokrycie części ceny konkretnego świadczenia lub rekompensatę z tytułu wykonania określonego świadczenia po cenach obniżonych, płatność taka będzie zaliczana do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

W ramach realizowanego przez Gminę projektu realizowane są zadania statutowe Gminy. Istota i cel otrzymanej dotacji jest taki, że ma ona wspierać działalność statutową gminy, nie jest w żadnej mierze związana z działalnością gospodarczą gminy. Tym samym otrzymanie dotacji przez Gminę nie generuje obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług.

Powyższe stanowisko znajduje również potwierdzenie w wydawanej w ostatnim czasie interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, przykładowo w interpretacji z dnia 29 lipca 2020 r., sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.360.2020.3.AMO.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawowe zasady dotyczące odliczania podatku naliczonego zostały sformułowane w art. 86 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931  ze zm.) – zwanej dalej „ustawą”. W myśl tego przepisu: 

Zgodnie z art. 86 ust. 2 pkt 1 lit. a) ustawy:

Z art. 86 ust. 1 wynika, że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego przysługuje wówczas, gdy zostaną spełnione łącznie określone warunki, tzn.:

‒odliczenia tego dokonuje podatnik podatku od towarów i usług oraz

‒towary i usługi, z których nabyciem podatek został naliczony, są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, tzn. takich, których następstwem jest określenie podatku należnego (powstanie zobowiązania podatkowego).

Ta zasada wyklucza możliwość dokonywania odliczeń podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są w ogóle wykorzystywane do czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystywania do czynności zwolnionych od podatku lub niepodlegających opodatkowaniu VAT.

W każdym przypadku należy dokonać oceny, czy intencją podatnika wykonującego określone czynności, z którymi łączą się skutki podatkowoprawne, było wykonywanie czynności opodatkowanych. W celu odliczenia podatku naliczonego podatnik w pierwszej kolejności ma obowiązek odrębnego określenia, z jakim rodzajem działalności będzie związany podatek wynikający z otrzymanych faktur zakupu, czyli dokonania tzw. bezpośredniej alokacji. Jeżeli takie wyodrębnienie jest możliwe, podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia w całości podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z czynnościami opodatkowanymi

Wyjątki od zasady wyrażonej w art. 86 ust. 1 ustawy określone zostały w  art. 88 ustawy – przepis ten określa przesłanki negatywne, które pozbawiają podatnika prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego.

Aby podmiot mógł skorzystać z prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony związany z dokonanym nabyciem towarów i usług, w pierwszej kolejności winien spełnić przesłanki umożliwiające uznanie go – dla tej czynności – za podatnika podatku od towarów i usług, działającego w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

Pojęcia „podatnik” i „działalność gospodarcza”, na potrzeby podatku od towarów i usług, zostały zdefiniowane w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy:

Organy władzy publicznej mają na gruncie podatku od towarów i usług szczególny status, wynikający z  art. 15 ust. 6 ustawy:

A zatem organy władzy publicznej nie będą podatnikami podatku od towarów i usług w związku z realizacją zadań, które podejmują jako podmioty prawa publicznego, nawet jeśli pobierają należności, opłaty lub składki. Organ władzy publicznej będzie uznany za podatnika podatku od towarów i usług w dwóch przypadkach, tj.:

‒gdy wykonuje czynności inne niż te, które mieszczą się w ramach jego zadań, oraz

‒gdy wykonuje czynności mieszczące się w ramach jego zadań, ale czyni to na podstawie umów cywilnoprawnych.

Kryterium podziału stanowi charakter wykonywanych czynności: czynności o charakterze publicznoprawnym wyłączają te podmioty z kategorii podatników, natomiast czynności o charakterze cywilnoprawnym skutkują uznaniem tych podmiotów za podatników, a realizowane przez nie odpłatne dostawy towarów i świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Rolę gminy szczegółowo określa ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2022 r. poz. 559 ze zm.).

Art. 2 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym:

Art. 6 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym:

Art. 7 ust. 1 pkt 9 i pkt 15 ustawy o samorządzie gminnym:

Art. 9 ust. 1, ust. 3 i ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym:

Warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi. Zasada ta wyklucza możliwość dokonania obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego związanego z towarami i usługami, które nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych, czyli w przypadku ich wykorzystania do czynności zwolnionych od podatku VAT oraz niepodlegających temu podatkowi.

Katalog czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług zawiera art. 5 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym:

Art. 2 pkt 6 ustawy:

Art. 7 ust. 1 ustawy:

Art. 8 ust. 1 ustawy:

Pod pojęciem usługi (świadczenia), w myśl art. 8 ust. 1 ustawy, należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Jednak nie każde działanie, powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę, w rozumieniu przepisów ustawy. Aby tak się stało muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

‒w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

‒świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Aby dana usługa podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

Wzajemność świadczeń jako warunek konieczny do uznania usługi za podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT znajduje poparcie w orzecznictwie krajowych sądów administracyjnych jak i Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE).

Szczególnie trafnie ujął tę kwestię Wojewódzki Sąd Administracyjny w Kielcach w wyroku z dnia 15 marca 2012 r., sygn. akt I SA/Ke 89/12, w którym stwierdził, że „Świadczenie usług podlega opodatkowaniu tylko wtedy, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, na podstawie którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych. Aby usługa podlegała obowiązkowi podatkowemu z tytułu VAT koniecznym warunkiem jest, by świadczona była odpłatnie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu (usługą), a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej wyświadczenia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek”.

W wyroku z dnia 29 października 2009 r. w sprawie C-246/08 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Republice Finlandii TSUE przypomniał, że jeżeli działalność usługodawcy polega wyłącznie na świadczeniu usług bez bezpośredniego świadczenia wzajemnego, brak jest podstawy opodatkowania i usługi te nie podlegają tym samym podatkowi VAT (teza 43). Świadczenie usług tylko wtedy dokonywane jest „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 pkt 1 szóstej dyrektywy, jeżeli pomiędzy usługodawcą i usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, a wynagrodzenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywisty ekwiwalent usługi świadczonej na rzecz usługobiorcy (teza 44).

Kwestia odpłatności i bezpośredniego związku pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym wynagrodzeniem była wielokrotnie podnoszona w orzecznictwie Trybunału (wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86, wyrok z 26 czerwca 2003 r. w sprawie C-305/01, wyrok z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93).

Podstawa opodatkowania w podatku od towarów i usług jest zdefiniowana w art. 29a ust. 1 ustawy:

W świetle art. 29a ust. 6 ustawy, podstawa opodatkowania obejmuje:

W myśl art. 29a ust. 7 ustawy, podstawa opodatkowania nie obejmuje kwot:

Oznacza to, że podstawę opodatkowania w podatku od towarów i usług stanowi wynagrodzenie, które dostawca lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu dostawy towarów albo świadczenia usług. Wynagrodzenie to oznacza wartość rzeczywiście otrzymaną (lub która ma być otrzymana) w konkretnym przypadku.

Dla określenia, czy dane dotacje (subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze) są czy też nie są opodatkowane, istotne są szczegółowe warunki ich przyznawania, określające cele realizowanego w określonej formie dofinansowania. Kryterium uznania dotacji za stanowiącą podstawę opodatkowania jest zatem stwierdzenie, że dotacja dokonywana jest w celu sfinansowania konkretnej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Natomiast dotacje niedające się powiązać z konkretnymi czynnościami podlegającymi opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, nie stanowią podstawy opodatkowania w rozumieniu przepisu art. 29a ust. 1 ustawy.

Włączenie do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług dotacji, subwencji i innych dopłat o podobnym charakterze ma miejsce tylko wówczas, gdy jest to dotacja, subwencja i inna dopłata o podobnym charakterze związana bezpośrednio z dostawą towaru lub świadczeniem usługi. Nie jest więc podstawą opodatkowania ogólna dotacja (subwencja, inna dopłata o podobnym charakterze) uzyskana przez podatnika, niezwiązana z dostawą towaru lub świadczeniem usługi. W przypadku natomiast, gdy podatnik otrzyma dofinansowanie, które będzie związane z dostawą lub świadczeniem usług, jako pokrycie części lub całości ceny konkretnego świadczenia lub rekompensatę z tytułu wykonania określonego świadczenia po cenach obniżonych, płatność taka będzie zaliczana do podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Zatem podstawę opodatkowania podatkiem od towarów i usług zwiększa się tylko o takie dotacje, które w sposób bezwzględny i bezpośredni są związane z daną dostawą towarów lub świadczeniem usług. Jeżeli jednak taki bezpośredni związek nie występuje, dofinansowanie ogólne – na pokrycie kosztów działalności nie zwiększa podstawy opodatkowania, a tym samym nie podlega opodatkowaniu.

Przepis art. 29a ust. 1 ustawy jest odpowiednikiem art. 73 Dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L Nr 347 z 11 grudnia 2006 r. str. 1 ze zm.), zgodnie z którym:

Opodatkowanie subwencji (dotacji) stanowi wyjątek od zasad ogólnych wspólnego systemu VAT. Nie wszystkie subwencje (dotacje) stanowią element podstawy opodatkowania VAT. Jedynie takie, które są subwencjami (dotacjami) związanymi bezpośrednio z ceną dostawy towarów czy ceną świadczenia usług. Wyjątek ten należy interpretować w sposób ścisły. Wykładnia ścisła prowadzi do wniosku, że tylko subwencje bezpośrednio wpływające na cenę transakcji podlegają opodatkowaniu. Natomiast inne subwencje (dotacje) nie wchodzą tym samym do podstawy opodatkowania, a w konsekwencji nie podlegają opodatkowaniu VAT. Jednocześnie nie ma znaczenia status podmiotu wypłacającego dofinansowanie ani pochodzenie środków, z których dofinansowanie jest wypłacane.

Z treści powołanych przepisów wynika, że w sytuacji, gdy podatnik, w związku z konkretną dostawą towarów lub świadczeniem usług, otrzymuje dofinansowanie (dotację, subwencję), stanowiące dopłatę do ceny towaru lub usługi, tego rodzaju dofinansowanie stanowi obok ceny, uzupełniający element podstawy opodatkowania z tytułu danej dostawy lub świadczenia.

Dla wykładni art. 29a ust. 1 ustawy niezbędne jest wyjaśnienie pojęcia „dotacja bezpośrednio związana z ceną”.

W tym kontekście istotne znaczenie ma orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, w szczególności wyroki w sprawach C-184/00 (Office des produits wallons ASBL v. Belgian State) oraz C-353/00 (Keeping Newcastle Warm Ltd. v. Commisioners of Customs and Excise, w skrócie KNW).

W wyroku z 22 listopada 2001 r. w sprawie C-184/00 Trybunał stwierdził, że sam fakt, że dofinansowanie wpływa na ostateczną cenę świadczenia, nie ma znaczenia dla uznania, czy powinno ono zwiększać podstawę opodatkowania VAT. W praktyce bowiem prawie zawsze dofinansowanie działalności podatnika wpływa w jakiś w sposób na poziom stosowanych przez niego cen. Elementem istotnym, wpływającym na ewentualne włączenie dofinansowania do podstawy opodatkowania, jest natomiast stwierdzenie, czy dotacje są przekazywane w celu dostawy konkretnych towarów lub świadczenia konkretnych usług. Ponadto Trybunał stwierdził, że sformułowanie – dotacje bezpośrednio związane z ceną – należy interpretować w taki sposób, aby dotyczyło ono jedynie dotacji odpowiadających całości lub części wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług, które wypłacane są sprzedawcy lub dostawcy przez stronę trzecią.

W wyroku z 13 czerwca 2022 r. w sprawie C-353/00 Trybunał wyraził pogląd, że niezależnie od tego, czy dofinansowanie spełnia warunek bezpośredniego związku z ceną, czy też nie spełnia takiego warunku, zwiększać będzie podstawę opodatkowania, jeśli osoba trzecia (także organ władzy publicznej) wpłaca pewną kwotę pieniędzy na poczet usług świadczonych na rzecz osoby fizycznej. Orzeczenie to dotyczyło dopłat wypłacanych firmie zajmującej się usługami związanymi z doradztwem w dziedzinie energetyki.

Związek dotacji z ceną nie został szczegółowo przeanalizowany w tym wyroku. Szersze uwagi na ten temat znalazły się natomiast w opinii rzecznika generalnego oraz pisemnym stanowisku rządu Wielkiej Brytanii, które zaaprobował Trybunał. Jak wskazuje rzecznik, dotacje mogą mieć różną formę i charakter. Zwykle przez dotacje (subwencje) rozumie się sumy wypłacane danemu podmiotowi z funduszy publicznych w interesie ogólnym. W praktyce dotacje mogą mieć postać dopłat ogólnych do działalności przedsiębiorstwa (i wówczas nie podlegają opodatkowaniu) albo też stanowić subsydia do konkretnych dostaw lub usług, umożliwiając nabycie ich ostatecznemu odbiorcy po niższej cenie (lub w ogóle bez odpłatności z jego strony). W tym ostatnim przypadku podlegają podatkowi VAT.

Tego rodzaju dotacje występowały w przypadku KNW. Istniał bezpośredni związek pomiędzy usługami podatnika a otrzymywanymi dotacjami (dotacje były korelatem usług i wypłacano je tylko w razie ich świadczenia; również kwotowo zależały od liczby usług). Wpływ na cenę również był oczywisty: ostateczny odbiorca nie musiał płacić za usługę właśnie z powodu pokrycia jej dotacją. Mimo, że dotacje oczywiście wpływały na działalność przedsiębiorstwa i w sensie ekonomicznym pokrywały część kosztów jego funkcjonowania, przede wszystkim były one związane z ceną. Dlatego też nie można było ich traktować jako pozostających poza podatkiem VAT.

Jeżeli otrzymywane dofinansowanie (dotacja) jest w sposób zindywidualizowany i policzalny związane z ceną danego świadczenia/danej dostawy (tj. świadczenie/dostawa dzięki dotacji ma cenę niższą o konkretną kwotę lub świadczeniobiorca otrzymuje je za darmo), takie dofinansowanie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT. Jeżeli natomiast związek tego rodzaju nie występuje i równocześnie dofinansowanie nie jest elementem wynagrodzenia związanego z danymi dostawami towarów lub usług, wówczas można – i należy – potraktować je jako płatność niepodlegającą podatkowi VAT.

Bezpośrednio z art. 29a ust. 1 ustawy wynika, że nie ma znaczenia od kogo dostawca towaru lub świadczący usługę otrzymuje zapłatę – czy od nabywcy czy od osoby trzeciej, ważne jest aby było to wynagrodzenie za dane konkretne świadczenie lub za daną konkretną dostawę.

Otrzymanie dofinansowania (dotacji, dopłaty) nie stanowi samo w sobie żadnej czynności, ani też zdarzenia opodatkowanego. Dotacje (dopłaty) podlegają opodatkowaniu jako składnik ceny czynności, z którą są związane. Dotacje, które stanowią dopłatę do ceny sprzedawanych towarów, czy świadczonych usług, są ściśle związane z daną usługą lub towarem i podlegają opodatkowaniu.

Aby dana czynność (dostawa lub usługa) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy dokonywaną dostawą towarów lub świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za dokonaną dostawę towarów lub wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

W opisie sprawy wskazali Państwo, że Gmina podpisała umowę o przyznanie pomocy ze środków Unii Europejskiej na realizację operacji pn. „(…)”. Celem przedsięwzięcia jest przebudowa i wyposażenie świetlicy wiejskiej. Obiekt stanowi własność Gminy  i pełni funkcje kulturalne we wsi A. W ramach inwestycji zaplanowano roboty budowlane z zakresu branży budowlanej, elektrycznej i sanitarnej oraz zakup wyposażenia. Faktury dokumentujące nabycie towarów i usług związanych z realizacją tego zadania będą wystawione na Gminę.

Po zakończeniu inwestycji cały majątek, który powstanie w wyniku realizacji przedsięwzięcia, zostanie przez Gminę przekazany nieodpłatnie do użytkowania samorządowej instytucji kultury w celu realizacji opisanych w projekcie zadań. Instytucja kultury ma osobowość prawną, jest odrębnym podatnikiem podatku VAT i nie podlega centralizacji VAT z Gminą.