Temat interpretacji

Opodatkowanie podatkiem VAT kwoty odszkodowania wynikającej z ugody za naruszenie autorskich praw majątkowych.

Na podstawie art. 13 § 2a, art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2019 r., poz. 900 z późn. zm.) Dyrektor Krajowej Informacji stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy przedstawione we wniosku z dnia 18 października 2019 r. (data wpływu 29 października 2019 r.) uzupełnionym pismem Strony z dnia 18 października 2019 r. (data wpływu 29 października 2019 r.), o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kwoty odszkodowania wynikającej z ugody za naruszenie autorskich praw majątkowych jest nieprawidłowe.

UZASADNIENIE

W dniu 29 października 2019 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kwoty odszkodowania wynikającej z ugody za naruszenie autorskich praw majątkowych.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca Spółka 1 zgodnie z pkd 71.11.Z zajmuje się opracowywaniem projektów architektonicznych oraz doradztwem w zakresie architektury związanym z projektowaniem budowlanym oraz projektowaniem urbanistycznym i architektonicznym kształtowaniem krajobrazu. Na podstawie umowy z dnia 25 sierpnia 2008 roku Spółka 1 zobowiązała się do wykonania kompletnej dokumentacji projektowo - kosztorysowej wraz z infrastrukturą i oświetleniem dla inwestycji - dokumentacja techniczna stadionu ... I Etap (projekt trybuny A, oświetlenie stadionu, infrastruktura techniczna). Zakres opracowania obejmował: projekt budowlany, projekt wykonawczy, przedmiar i kosztorys inwestorski, specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót.

Umowa została zawarta ze Spółką 2 W umowie ustalono wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 360.000 zł netto powiększone o podatek VAT 22% za wykonanie całości przedmiotu umowy oraz przeniesienie na zleceniodawcę autorskich praw majątkowych do przygotowanego projektu.

Wynagrodzenie miało być wypłacone w dwóch ratach: pierwsza w wysokości 40% to jest 144.000 zł tytułem wykonania projektu budowlanego wraz ze wszystkimi uzgodnieniami i opiniami i przygotowaniem kompletnego wniosku o pozwolenie na budowę, druga w wymiarze 60% to jest 216.000 zł, tytułem wykonania projektu wykonawczego wraz z kosztorysem ślepym i inwestorskim, specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót.

W § 8 umowy wykonawca, zapewnił, że uzyska zależne prawo do przeniesienia autorskich praw majątkowych przysługujących mu do projektu oraz, że projekt ten nie narusza jakichkolwiek praw autorskich osób trzecich.

Strony postanowiły, że zapłata całości wynagrodzenia spowoduje przejście na Zamawiającego- Spółkę 2 - autorskich praw majątkowych, na polach eksploatacji wymienionych szczegółowo w ust. 2 § 8 umowy, w tym do wzniesienia budowli w ramach inwestycji objętej projektem, utrwalania i zwielokrotniania projektu dowolnymi technikami: wprowadzenia do obrotu, publicznego odtwarzania, wystawiania, wyświetlania, nadawania i reemitowania, publicznego udostępniania w sieciach informatycznych, w tym w Internecie, w taki sposób, aby pojedyncze osoby miały dostęp do materiałów w miejscu i czasie przez siebie wybranym. W dniu 12 grudnia 2008 r sporządzony został protokół odbioru dokumentacji projektowej pomiędzy Spółką 2 a Spółką 1. Przekazane zostały: dokumentacja geodezyjna (mapa sytuacyjno-wysokościowa), dokumentacja geologiczna, dokumentacja budowlana oświetlenia boiska wariant I, dokumentacja budowlana oświetlenia boiska wariant II, dokumentacja architektoniczna trybuny ,,A.

Kwota należna z tytułu wykonania tej części zamówionej dokumentacji wyniosła 175.680 zł brutto tj. 144.000 zł neto i została zafakturowana. Faktura VAT nr ... z dnia 22 grudnia 2008 r. została tylko częściowo zapłacona przez zamawiającego, który w ramach planowanej inwestycji miał pełnić funkcję inwestora zastępczego. Spółka 2 zapłaciła z faktury ... tylko sumę 40.000 zł. Pozostała kwota nie została zapłacona.

Decyzją z dnia 29 stycznia 2009 roku nr () Prezydent ... zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla Spółki 2 na zamierzenie budowlane ,,Budowa fundamentów pod maszty oświetleniowe płyty głównej boiska piłkarskiego .... Jako autor projektu wskazany został dr inż. arch. ()

Decyzją z dnia 14 maja 2009 roku nr ... Prezydent zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla Spółki 2. na zamierzenie budowlane. Budowa masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ..., wraz z infrastrukturą techniczną (odprowadzenie wód opadowych i przyłączy energii elektrycznej), stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas. Jako autor projektu wskazany został dr inż. arch. ()

Decyzją nr ... z dnia 14 lipca 2009 roku zmieniono określenie zamierzenia budowlanego wskazując że dotyczy ono budowy tymczasowych masztów oświetleniowych.

Następnie decyzją nr ... z dnia 3 sierpnia 2009 rok po rozpatrzeniu wniosku Gminy Miejskiej ... z dnia 3 sierpnia 2009 roku przeniesiono na nią pozwolenie na budowę tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego w ... wraz z infrastrukturą techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas.

Dnia 6 sierpnia 2009 roku Spółka 1 przekazała inspektorowi nadzoru, 4 egz. projektu wykonawczego - część konstrukcyjną fundamentów pod maszty oświetleniowe oraz oryginał warunków technicznych zasilania , zaś drogą mailową geodecie rysunek sytuacji DWG.

Dokumentacja ta została przekazana do Zarządu , która w strukturze Urzędu Gminy zajmowała się tą inwestycją od Spółki .1, celem przeprowadzenia zamówienia publicznego było wyłonienie wykonawcy.

W piśmie z dnia 20 sierpnia 2009 r. Spółka 1 zwróciła uwagę Zarządowi (), że autorskie prawa autorskie majątkowe do wykonanej przez nią dokumentacji projektowej nadal jej przysługują.

W ramach procesu realizacji inwestycji w dniu 27 sierpnia 2009 r. Spółka 1 zawarła z Gminą Miejską ... umowę nr ... na pełnienie nadzoru autorskiego.

Gmina zrealizowała inwestycję polegającą na budowie tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ... wraz z infrastrukturą techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas na działce nr 1, obr. . Zadanie zostało zrealizowane w oparciu o dokumentację opracowaną przez Spółkę 1 na podstawie umowy zawartej z Spółką 2

Zrealizowane zadanie opierało się na części projektu opracowanego przez Spółkę 1. Zakres rzeczowy wykonanej i przekazanej dokumentacji, na podstawie umowy nr ... z 25 sierpnia 2008 r. był szerszy o projekt architektoniczny trybuny A.Z., którego inwestor nie wykorzystał w ramach wykonanego zadania inwestycyjnego.

Szacowana wartość dokumentacji służącej realizacji inwestycji nie przekraczała wartości przekazanej i zafakturowanej zgodnie z umową, pomiędzy Spółką 1 i inwestorem zastępczym Spółki 2 czyli netto 144.000 zł, gdyż zakres rzeczowy inwestycji, który został wykonany w postaci oświetlenia boiska wraz ze stacją trafo nie przekraczał 40% zakresu planowanego do wykonania w I etapie zamierzenia inwestycyjnego [wraz z trybuną A.].

Pismem z dnia 28 maja 2012 r. Spółka 1 skierowała do Gminy reprezentowanej przez Dyrektora Zarządu ()oraz do wiadomości Prezydenta ... ostateczne, przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 658.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi, jako trzykrotność należnego wynagrodzenia za wyrażenie zgody na korzystanie z dokumentacji, którą przygotowała w realizacji umowy zawartej uprzednio ze Spółką 2. Świadczenie miało zostać spełnione w terminie 8 dni od dnia otrzymania wezwania. Zostało ono skutecznie odebrane przez adresata w dniu 31 maja 2012 r.

Ostatecznie sprawa trafiła do Sądu.

Rozważania prawne Sąd Okręgowy rozpoczął od przedstawienia regulacji prawnych wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, dotyczących praw autorskich do utworu oraz uprawnień twórcy, w sytuacji gdy zostają one naruszone działaniem osób trzecich.

Zaakcentował przy tym wynikające z normy art. 17 ustawy wyłączne uprawnienie twórcy utworu do korzystania z niego i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inny podmiot.

Przenosząc te uwagi natury ogólnej na grunt okoliczności ustalonych w rozstrzyganej sprawie Sąd zwrócił uwagę, że autorstwo dokumentacji projektowej przysługiwało Spółce 1 . Na podstawie jej części strona pozwana (Gmina Miejska ...) wykonała zadanie inwestycyjne polegające na budowie tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ... wraz z infrastruktura techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas na działce nr 1, obr. ....

Wykorzystując w ten sposób utwór autorstwa Spółka 1 , gmina nie dysponowała prawem do niego ani też uprawnieniem do jego wykorzystywania na określonych polach eksploatacji.

Tym samym, zdaniem Sądu Okręgowego doszło do naruszenia majątkowych praw autorskich do tego utworu, które w całości przysługiwały Spółce 1 , nie będąc skutecznie przeniesionymi przed ich wykorzystaniem w opisany wyżej sposób ani na Gminę Miejską ... ani wcześniej, na inwestora zastępczego Spółki 2, z którą Spółkę 1 łączyła umowa na wykonanie tej dokumentacji. Przyczyną braku przejścia autorskich praw majątkowych do niej na Spółkę 2 i w konsekwencji na Gminę był fakt nie zapłacenia przez zamawiającego całego wynagrodzenia umownego, co było dla tego przejścia warunkiem koniecznym. Uprawnienie do dysponowania takim prawem nie wynikało także z udzielonej przez Spółkę 1 licencji.

Jak wynika z dalszej części oceny prawnej Sądu, podmiotem który naruszył te prawa była strona pozwana (Gmina Miejska ...) albowiem to ona utwór ten ostatecznie wykorzystała przy realizacji inwestycji.

Rozważając zakres ilościowy roszczenia powódki (Spółki 1), który należy uznać za zasadnie dochodzony, Sąd Okręgowy przytoczył brzmienie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy, w brzmieniu uwzględniającym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r., sygn. akt SK 32/14, Dz. U. z 2015 r., poz. 932, wskazując, że w świetle tego rozstrzygnięcia Trybunału dla skutecznego dochodzenia świadczenia, którego przyznania dochodzi powódka, kwestia zawinienia naruszenia praw majątkowych autora utworu przestała być prawnie doniosła, skoro bez względu na to czy naruszenie to było czy też nie było zawinione, poszkodowany może na podstawie powołanej normy ubiegać się o świadczenie odpowiadające dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Sąd Okręgowy zaakcentował przy tym również, że wyrok Trybunału nie spowodował utraty mocy tej normy w pozostałym zakresie.

Przechodząc do rozważań dotyczących wysokości świadczenia należnego powódce, przy zastosowaniu wskazanego wyżej kryterium ustawowego, posługując się wnioskami przeprowadzonej w sprawie biegłego J.M., stanął na stanowisku, że za adekwatne w rozstrzyganej sprawie należy uznać wynagrodzenie odniesione do ustaleń umowy, która była podstawą sporządzenia dokumentacji, zawartej pomiędzy Spółką 1 i ówczesnym inwestorem zastępczym Spółki 2. Wynagrodzenie to uwzględniało eksploatację utworu na części z pośród pól eksploatacji, wyróżnionych w odrębnym postanowieniu umownym. Sięgnięcie po przyjęte kryterium określenia wysokości stosownego wynagrodzenia było usprawiedliwione także tym, że pozwana (Gmina Miejska ...) w przygotowanej dokumentacji wykorzystała jedynie część nie obejmującą projektu architektonicznego trybuny A.

Istotnym elementem współdecydującym o takim oznaczeniu wysokości świadczenia należnego Spółce 1 było także to, że zakres zrealizowania inwestycji nie przekraczał 40% zakresu planowanego zadania w I etapie z trybuną A.

Skoro za całość zamówienia wynagrodzenie miało wynosić, jako ryczałt netto 360.000 zł to szacowana wartość dokumentacji służącej realizacji inwestycji nie przekraczała wartości przekazanej i zafakturowanej zgodnie z umową z inwestorem zastępczym, czyli netto 144.000 zł.

Taka kwota zatem, uwzględniwszy te wszystkie okoliczności odpowiada, w realiach faktycznych rozstrzyganej sprawy pojęciu ,,stosownego wynagrodzenia, którym posługuje się, mający zastosowanie, przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b ustawy z 4 lutego 1994 r.

Sąd I instancji podkreślił przy tym, że kwota 144.000 zł odpowiada najbardziej prawdopodobnemu wynagrodzeniu, jakie otrzymałaby spółka projektowa, gdyby pozwana, która naruszyła jej prawa majątkowe do utworu, zawarła z nią umowę o korzystanie z utworu w zakresie, którego dotyczyło naruszenie. W konsekwencji przyjętego stanowiska Sąd I instancji uznał, że Spółce 1 należy się od Gminy Miejskiej ... kwota 288.000 zł. Obie strony zarówno Spółka 1, jak i Gmina Miejska ... wniosły apelację od powyższego wyroku. Sąd oddalił obie apelacje.

Zdaniem Sądu apelacyjnego roszczenie dochodzone pozwem jakkolwiek ma postać zryczałtowaną, to pozostaje świadczeniem natury odszkodowawczej, przy czym określenie jego wysokości [jak np. przy zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę] nie jest pozastawiane sędziowskiemu uznaniu ale zasadnicze kryterium określające jego wysokość jest wskazane w ustawie (argument z art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b in fne ustawy z 4 lutego 1994 r.).

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy otrzymane odszkodowanie (stanowiące zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę - rekompensatę za powstałe straty i utracone korzyści), pobrane na podstawie art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie wyroku sądowego podlega opodatkowaniu podatkiem VAT?

Zdaniem Wnioskodawcy, odszkodowanie wypłacone przez Gminę Miejską ..., stanowiące zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę (rekompensatę za powstałe straty i utracone korzyści), nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, ponieważ nie stanowi wynagrodzenia za dostawę towarów, ani za świadczenie usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tj. Dz. U. z 2017 r., poz. 1221, z późn. zm., dalej jako: ustawa VAT) opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy VAT, przez dostawę towarów - co do zasady - rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Z kolei na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy VAT, przez świadczenie usług rozumie się każde świadczenie, które nie stanowi dostawy towarów, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W przedstawionej we wniosku o interpretację sytuacji nie ma opodatkowanej dostawy towaru, gdyż nie doszło do przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest zatem określenie czy wykonywano świadczenie na rzecz Gminy Miejskiej ... i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone.

Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy przy tym podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało - jako usługa - opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Dana usługa podlega zatem opodatkowaniu wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Poddając analizie definicję świadczenia usług zawartą w art. 8 ust 1 ustawy o podatku od towarów i usług, ma ona charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej.

Odnosząc się zaś do samego pojęcia odszkodowania, to jest to termin niezdefiniowany w ustawie o podatku od towarów i usług. Regulacje dotyczące odszkodowania zostały zawarte w Kodeksie cywilnym. I tak, z postanowień art. 361 K.c. wynika wprost, że odszkodowanie to zapłata za wyrządzone szkody, poniesione przez kogoś straty.

Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego wynikła szkoda. Samo naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że przywołany przepis posługuje się pojęciem zobowiązanego do odszkodowania, nie wskazując przy tym na to, co jest źródłem zobowiązania. Odszkodowanie nie jest więc niczym innym, jak rodzajem rekompensaty/zadośćuczynienia za spowodowane szkody. Istotą odszkodowania nie jest więc płatność w zamian za świadczenie, lecz rekompensata za wyrządzoną szkodę (w szczególności zwrot wydatków poniesionych w celu likwidacji wyrządzonej szkody). W takich przypadkach mamy do czynienia jedynie z płatnością, która stanowi rodzaj zadośćuczynienia za poniesione straty, nie zaś wynagrodzenie za świadczone usługi. Naprawienie szkody wyrządzonej czynem zabronionym w żadnym wypadku nie może zostać uznane za transakcję ekwiwalentną, tj. świadczenie w zamian za wynagrodzenie.

Analizując zatem pojęcie odszkodowania oraz pojęcie świadczenia usług należy dojść do jednoznacznych wniosków, iż zapłata przez naruszyciela na rzecz uprawnionego, odszkodowania z tytułu naruszenia jego praw autorskich, nie stanowi wynagrodzenia za świadczoną usługę. Otrzymane przez posiadacza majątkowych praw autorskich odszkodowanie nie jest bowiem związane z żadnym świadczeniem z jego strony na rzecz naruszyciela. Zapłata odszkodowania pieniężnego wynika bowiem wyłącznie z faktu bezprawnego naruszenia praw autorskich i stanowi dla posiadacza praw autorskich jedynie rodzaj rekompensaty /zadośćuczynienia za poniesione wydatki w związku z koniecznością ochrony jego naruszonych praw autorskich. Również w orzecznictwie bezspornie przyjmuje się, że uzyskanie odszkodowania nie jest żadnym rodzajem wynagrodzenia/odpłatności za wykonaną usługę w rozumieniu VAT.

Jak wynika z wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 1 kwietnia 2008 r. III SA/Wa 2166/07: mając na uwadze ustawową definicję świadczenia usług nie można zatem uznać, iż zapłata przez kontrahenta na rzecz strony odszkodowania stanowi wynagrodzenie za świadczoną przez nią usługę. Jak wskazano powyżej, przez pojęcie odszkodowania należy bowiem rozumieć rekompensatę, zadośćuczynienie. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie. A zatem otrzymanie odszkodowania nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wynika z konieczności niewykonania umowy. Zapłata ta stanowi dla podatnika pewnego rodzaju zadośćuczynienie za utracone zyski, które mógłby uzyskać poprzez dalsze świadczenie usług na rzecz kontrahenta. Jak podkreślił WSA: nie można także uznać odszkodowania za wynagrodzenie z tytułu jakiejkolwiek działalności gospodarczej. Ma ono na celu wyłącznie rekompensatę poniesionej lub przyszłej szkody, która niewątpliwie wystąpi. Uznając, iż odszkodowanie nie stanowi wynagrodzenia za świadczone usługi, należy konsekwentnie stwierdzić, iż podatnik nie realizuje żadnego obrotu. Zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy, obrotem jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku. Kwota należna obejmuje całość świadczenia należnego od nabywcy. Z kolei nieosiągnięcie obrotu powoduje brak obowiązku rozliczenia podatku od towarów i usług z tytułu otrzymania przez stronę odszkodowania.

W tym zakresie nie można również pomijać orzecznictwa ETS gdzie wyraźnie potwierdza się brak podstaw do opodatkowania odszkodowań oraz kar umownych na gruncie VI Dyrektywy (obecnie dyrektywy 112/2006). Jak wynika m.in. z wyroku Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości wydanego w sprawie C-215/94 w związku z brakiem świadczenia (korzyści), pozwalającego uznać za konsumentów usługi podmioty wypłacające kary umowne, zobowiązanie dające podstawę do wypłaty kary nie stanowi usługi w rozumieniu VI dyrektywy. Podobne wnioski wynikają z wyroku ETS z 1 lipca 1982 r. w sprawie 222/81, w którym ETS - powołując się na przepisy II dyrektywy Rady Unii Europejskiej - stwierdził, że nie można uznać za element wynagrodzenia odszkodowania za nieterminowe wykonanie.

Powyższe znajduje również potwierdzenie w innym orzecznictwie polskich sądów administracyjnych oraz ETS, np. wyrok z dnia 10 stycznia 2011 r. (III SA/Wa 1294/10); wyrok z dnia 15 grudnia 2010 r. (III SA/Wa 2774/10), orzeczenie ETS w sprawie C-16/93, R. J. Tolsama vs. Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden; orzeczenie ETS w sprawie C-213/99, Jose Teodoro de Andrade a Director da Alfandenga de Leixoes; orzeczenie w sprawie C-404/99 pomiędzy Komisją Europejską a Republiką Francuską).

W sytuacji opisanej we wniosku w zakresie otrzymanego odszkodowania mamy do czynienia z transakcją nieekwiwalentną. Spółka 1 nie świadczyła usługi projektowania dla Gminy Miejskiej ..., lecz dla Spółki 2. To na Spółkę 2 została wystawiona faktura z należnym podatkiem VAT, który został odprowadzony do urzędu skarbowego. Wartość faktury wynosiła netto 144.000 zł plus podatek VAT 31.680 zł. Faktura została opłacona przez Spółkę 2 tylko w wysokości 40.000 zł. Reszta kwoty nie została nigdy uregulowana. Następnie wykonany przez Spółkę 1 projekt został bezprawnie wykorzystany przez Gminę Miejską .... Dlatego Wnioskodawca uważa, że otrzymane odszkodowanie stanowi zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę - rekompensatę za powstałą stratę z tytułu wykorzystania projektu, co do którego praw autorskich nie nabył ani Spółka 2, ani Gmina .... Otrzymane odszkodowanie stanowi rekompensatę za poniesione wydatki przez Spółkę 1 m.in. na rzecz firm podwykonawczych, pracowników zaangażowanych przy projekcie.

Należy nadmienić, że również kwota zasądzonego odszkodowania została wyliczona w odniesieniu do przysługującego Spółce 1 wynagrodzenia netto (bez VAT) za wykonanie projektu budowlanego. Odszkodowanie wyniosło 288.000 zł, co stanowi dwukrotność przysługującego wynagrodzenia netto za wykonanie projektu budowlanego dla Spółki 2.

Opodatkowaniu VAT podlegają tylko i wyłącznie takie odszkodowania, które są ekwiwalentem za świadczenia, w tym zaniechania, z tytułu czynności dokonywanych przez drugą stronę w ramach zawartego przez te strony stosunku prawnego. Podatkowi temu nie podlegają natomiast świadczenie odszkodowawcze wypłacane tylko i wyłącznie na poczet naprawienia szkody. A szkodą niewątpliwie dla Spółki 1 było poniesienie kosztów z tytułu realizacji projektu budowlanego dla Spółki 2, za które nie otrzymało zapłaty, a zostało bezprawnie wykorzystanie przez Gminę Miejską Zdaniem Wnioskodawcy w świetle postanowień ustawy o podatku od towarów i usług, a w szczególności jej art. 7 w związku z art. 2 pkt 6, w przypadku odszkodowania pieniężnego za szkodę powstałą na skutek bezprawnego naruszania majątkowych praw autorskich nie można mówić o dostawie towarów. Z drugiej zaś strony czynności faktyczne lub prawne, które w żaden sposób nie spełniają określonych w ustawie przesłanek niezbędnych dla przyjęcia, iż zrealizowana została dostawa towarów lub nastąpiło świadczenie usług, stanowią czynności neutralne dla podatku od towarów i usług.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

Zgodnie z treścią art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2018 r., poz. 2174, z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na mocy art. 5 ust. 2 cyt. ustawy czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Oznacza to, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

Z art. 7 ust. 1 ww. ustawy wynika, że przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel ().

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1. przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3. świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W świetle powyższej regulacji, pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą towarów w myśl art. 7 cyt. ustawy. Należy jednak zauważyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z tym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Z treści powołanego art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Zatem otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonanego świadczenia.

Warto w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. I tak, przykładowo w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise TSUE uznał, że określoną czynność można uznać za wykonaną odpłatnie, jeśli istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto gdy odpłatność za otrzymane świadczenie pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miała być opodatkowana VAT.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma przeciwko Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, gdzie podkreślono, że usługi świadczone są za wynagrodzeniem, wyłącznie jeżeli istnieje stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a jej odbiorcą, na mocy którego występuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez świadczącego usługę stanowi wartość przekazywaną w istocie w zamian za usługę wyświadczoną jej odbiorcy.

W konsekwencji, przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być jednak przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy przy tym podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało jako usługa opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Z przedstawionej treści wniosku wynika, że Wnioskodawca Spółka 1 zgodnie z pkd 71.11.Z zajmuje się opracowywaniem projektów architektonicznych oraz doradztwem w zakresie architektury związanym z projektowaniem budowlanym oraz projektowaniem urbanistycznym i architektonicznym kształtowaniem krajobrazu. Na podstawie umowy z dnia 25 sierpnia 2008 roku Wnioskodawca zobowiązał się do wykonania kompletnej dokumentacji projektowo - kosztorysowej wraz z infrastrukturą i oświetleniem dla inwestycji - dokumentacja techniczna stadionu ... I Etap (projekt trybuny A, oświetlenie stadionu, infrastruktura techniczna). Zakres opracowania obejmował: projekt budowlany, projekt wykonawczy, przedmiar i kosztorys inwestorski, specyfikacje techniczne wykonania i odbioru robót. Umowa została zawarta ze Spółką 2. W umowie ustalono wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 360.000 zł netto powiększone o podatek VAT 22% za wykonanie całości przedmiotu umowy oraz przeniesienie na zleceniodawcę autorskich praw majątkowych do przygotowanego projektu. Wynagrodzenie miało być wypłacone w dwóch ratach: pierwsza w wysokości 40% to jest 144.000 zł tytułem wykonania projektu budowlanego wraz ze wszystkimi uzgodnieniami i opiniami i przygotowaniem kompletnego wniosku o pozwolenie na budowę, druga w wymiarze 60% to jest 216.000 zł, tytułem wykonania projektu wykonawczego wraz z kosztorysem ślepym i inwestorskim, specyfikacjami technicznymi wykonania i odbioru robót. W § 8 umowy wykonawca, zapewnił, że uzyska zależne prawo do przeniesienia autorskich praw majątkowych przysługujących mu do projektu oraz, że projekt ten nie narusza jakichkolwiek praw autorskich osób trzecich. Strony postanowiły, że zapłata całości wynagrodzenia spowoduje przejście na zamawiającego- Spółkę 2 - autorskich praw majątkowych, na polach eksploatacji wymienionych szczegółowo w ust. 2 § 8 umowy, w tym do wzniesienia budowli w ramach inwestycji objętej projektem, utrwalania i zwielokrotniania projektu dowolnymi technikami: wprowadzenia do obrotu, publicznego odtwarzania, wystawiania, wyświetlania, nadawania i reemitowania, publicznego udostępniania w sieciach informatycznych, w tym w Internecie, w taki sposób, aby pojedyncze osoby miały dostęp do materiałów w miejscu i czasie przez siebie wybranym.

W dniu 12 grudnia 2008 r sporządzony został protokół odbioru dokumentacji projektowej pomiędzy Spółką 2 a Spółką 1. Przekazane zostały: dokumentacja geodezyjna (mapa sytuacyjno-wysokościowa), dokumentacja geologiczna, dokumentacja budowlana oświetlenia boiska wariant I, dokumentacja budowlana oświetlenia boiska wariant II, dokumentacja architektoniczna trybuny ,,A. Kwota należna z tytułu wykonania tej części zamówionej dokumentacji wyniosła 175.680 zł brutto tj. 144.000 zł neto i została zafakturowana. Faktura VAT nr ... z dnia 22 grudnia 2008 r. została tylko częściowo zapłacona przez zamawiającego , który w ramach planowanej inwestycji miał pełnić funkcję inwestora zastępczego. Spółka 2 zapłaciła z faktury ... tylko sumę 40.000 zł. Pozostała kwota nie została zapłacona. Decyzją z dnia 29 stycznia 2009 roku nr () Prezydent ... zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla ... Spółki 2 na zamierzenie budowlane ,,Budowa fundamentów pod maszty oświetleniowe płyty głównej boiska piłkarskiego .... Jako autor projektu wskazany został dr inż. arch. () Decyzją z dnia 14 maja 2009 roku nr ... Prezydent zatwierdził projekt budowlany i udzielił pozwolenia na budowę dla ... Spółki 2 na zamierzenie budowlane. Budowa masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ..., wraz z infrastrukturą techniczną (odprowadzenie wód opadowych i przyłączy energii elektrycznej), stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas. Jako autor projektu wskazany został dr inż. arch. () Decyzją nr ... z dnia 14 lipca 2009 roku zmieniono określenie zamierzenia budowlanego wskazując że dotyczy ono budowy tymczasowych masztów oświetleniowych. Następnie decyzją nr ... z dnia 3 sierpnia 2009 rok po rozpatrzeniu wniosku Gminy Miejskiej ... z dnia 3 sierpnia 2009 roku przeniesiono na nią pozwolenie na budowę tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego w ... wraz z infrastrukturą techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas. Dnia 6 sierpnia 2009 roku Spółka 1 przekazała inspektorowi nadzoru, 4 egz. projektu wykonawczego - część konstrukcyjną fundamentów pod maszty oświetleniowe oraz oryginał warunków technicznych zasilania (), zaś drogą mailową geodecie rysunek sytuacji DWG.

Dokumentacja ta została przekazana do Zarządu (), która w strukturze urzędu Gminy zajmowała się tą inwestycją od Spółki 1 , celem przeprowadzenia zamówienia publicznego wyłonienie wykonawcy. W piśmie z dnia 20 sierpnia 2009 r. Spółka 1 zwróciła uwagę Zarządowi () że autorskie prawa autorskie majątkowe do wykonanej przez nią dokumentacji projektowej nadal jej przysługują. W ramach procesu realizacji inwestycji w dniu 27 sierpnia 2009 r. Spółka 1 zawarła z Gminą Miejską ... umowę nr ... na pełnienie nadzoru autorskiego. Gmina zrealizowała inwestycję polegającą na budowie tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ... wraz z infrastrukturą techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas na działce nr 1, obr. .... Zadanie zostało zrealizowane w oparciu o dokumentację opracowaną przez Spółka 1 . na podstawie umowy zawartej z Spółką 2 Zrealizowane zadanie opierało się na części projektu opracowanego przez Spółkę 1. Zakres rzeczowy wykonanej i przekazanej dokumentacji, na podstawie umowy nr ... z 25 sierpnia 2008 r. był szerszy o projekt architektoniczny trybuny A.Z. którego inwestor nie wykorzystał w ramach wykonanego zadania inwestycyjnego . Szacowana wartość dokumentacji służącej realizacji inwestycji nie przekraczała wartości przekazanej i zafakturowanej zgodnie z umową, pomiędzy Spółka 1 sp. z o.o. i inwestorem zastępczym Spółki 2, czyli neto 144.000 zł, gdyż zakres rzeczowy inwestycji, który został wykonany w postaci oświetlenia boiska wraz ze stacją trafo nie przekraczał 40 % zakresu planowanego do wykonania w I etapie zamierzenia inwestycyjnego [wraz z trybuną A.].

Pismem z dnia 28 maja 2012 r. Spółka 1 skierowała do gminy reprezentowanej przez Dyrektora Zarządu () oraz do wiadomości Prezydenta ... ostateczne, przedsądowe wezwanie do zapłaty kwoty 658.800 zł wraz z odsetkami ustawowymi, jako trzykrotność należnego wynagrodzenia za wyrażenie zgody na korzystanie z dokumentacji, którą przygotowała w realizacji umowy zawartej uprzednio z Spółką 2. Świadczenie miało zostać spełnione w terminie 8 dni od dnia otrzymania wezwania. Zostało ono skutecznie odebrane przez adresata w dniu 31 maja 2012 r. Ostatecznie sprawa trafiła do sądu. Rozważania prawne Sąd Okręgowy rozpoczął od przedstawienia regulacji prawnych wynikających z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych , dotyczących praw autorskich do utworu oraz uprawnień twórcy , w sytuacji gdy zostają one naruszone działaniem osób trzecich. Zaakcentował przy tym wynikające z normy art. 17 ustawy wyłączne uprawnienie twórcy utworu do korzystania z niego i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu przez inny podmiot. Przenosząc te uwagi natury ogólnej na grunt okoliczności ustalonych w rozstrzyganej sprawie Sąd zwrócił uwagę, że autorstwo dokumentacji projektowej przysługiwało spółce Spółka 1 . Na podstawie jej części strona pozwana (Gmina Miejska ... ) wykonała zadanie inwestycyjne polegające na budowie tymczasowych masztów oświetleniowych płyty głównej boiska piłkarskiego ... wraz z infrastruktura techniczną, stacją transformatorową i rozbiórką kolidującego budynku dawnych kas na działce nr 1, obr. .... Wykorzystując w ten sposób utwór autorstwa Spółka 1 sp. z o.o. gmina nie dysponowała prawem do niego ani też uprawnieniem do jego wykorzystywania na określonych polach eksploatacji. Tym samym , zdaniem Sądu Okręgowego doszło do naruszenia majątkowych praw autorskich do tego utworu, które w całości przysługiwały Spółce 1 , nie będąc skutecznie przeniesionymi przed ich wykorzystaniem w opisany wyżej sposób ani na Gminę Miejską ... ani wcześniej, na inwestora zastępczego Spółki 2, z którą Spółka 1 łączyła umowa na wykonanie tej dokumentacji. Przyczyną braku przejścia autorskich praw majątkowych do niej na Spółkę 2 i w konsekwencji na gminę był fakt nie zapłacenia przez zamawiającego całego wynagrodzenia umownego, co było dla tego przejścia warunkiem koniecznym. Uprawnienie do dysponowania takim prawem nie wynikało także z udzielonej przez Spółkę 1 licencji.

Jak wynika z dalszej części oceny prawnej Sądu podmiotem , który naruszył te prawa była strona pozwana (Gmina Miejska ...) albowiem to ona utwór ten ostatecznie wykorzystała przy realizacji inwestycji. Rozważając zakres ilościowy roszczenia powódki (Spółka 1 sp. z o.o.), który należy uznać za zasadnie dochodzony, Sąd Okręgowy przytoczył brzmienie art. 79 ust. 1 pkt 3 lit. b) ustawy , w brzmieniu uwzględniającym wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 czerwca 2015 r. sygn. akt SK 32/14, Dz. U. z 2015 r. poz. 932, wskazując, że w świetle tego rozstrzygnięcia Trybunału dla skutecznego dochodzenia świadczenia, którego przyznania dochodzi powódka, kwesta zawinienia naruszenia praw majątkowych autora utworu przestała być prawnie doniosła, skoro bez względu na to czy naruszenie to było czy tez nie było zawinione, poszkodowany może na podstawie powołanej normy ubiegać się świadczenie odpowiadające dwukrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu. Sąd Okręgowy zaakcentował przy tym również, że wyrok Trybunału nie spowodował utraty mocy tej normy w pozostałym zakresie. Przechodząc do rozważań dotyczących wysokości świadczenia należnego powódce, przy zastosowaniu wskazanego wyżej kryterium ustawowego, posługując się wnioskami przeprowadzonej w sprawie biegłego J.M., stanął na stanowisku, że za adekwatne w rozstrzyganej sprawie należy uznać wynagrodzenie odniesione do ustaleń umowy, która była podstawą sporządzenia dokumentacji, zawartej pomiędzy Spółką 1 i ówczesnym inwestorem zastępczym Spółki 2. Wynagrodzenie to uwzględniało eksploatację utworu na części z pośród pól eksploatacji, wyróżnionych w odrębnym postanowieniu umownym. Sięgnięcie po przyjęte kryterium określenia wysokości stosownego wynagrodzenia było usprawiedliwione także tym, że pozwana (Gmina Miejska ...) w przygotowanej dokumentacji wykorzystała jedynie część nie obejmującą projektu architektonicznego trybuny A.

Istotnym elementem współdecydującym o takim oznaczeniu wysokości świadczenia należnego Spółce 1 było także to , że zakres zrealizowania inwestycji nie przekraczał 40% zakresu planowanego zadania w I etapie z trybuną A. Skoro za całość zamówienia wynagrodzenie miało wynosić, jako ryczałt netto 360.000 zł to szacowana wartość dokumentacji służącej realizacji inwestycji nie przekraczała wartości przekazanej i zafakturowanej zgodnie z umową z inwestorem zastępczym, czyli netto 144.000 zł. Taka kwota zatem, uwzględniwszy te wszystkie okoliczności odpowiada, w realiach faktycznych rozstrzyganej sprawy pojęciu . stosownego wynagrodzenia, którym posługuje się, mający zastosowanie, przepis art. 79 ust. 1 pkt 3 lit b ustawy z 4 lutego 1994 r. Sąd I instancji podkreślił przy tym, że kwota 144.000 zł odpowiada najbardziej prawdopodobnemu wynagrodzeniu, jakie otrzymałaby spółka projektowa , gdyby pozwana , która naruszyła jej prawa majątkowe do utworu , zawarła z nią umowę o korzystanie z utworu w zakresie, którego dotyczyło naruszenie. W konsekwencji przyjętego stanowiska Sąd I instancji uznał, że Spółce 1 należy się od Gminy Miejskiej ... kwota 288.000 zł. Obie strony zarówno Spółka 1 jak i Gmina Miejska ... wniosły apelację od powyższego wyroku. Sąd oddalił obie apelacje. Zdaniem Sądu apelacyjnego roszczenie dochodzone pozwem jakkolwiek ma postać zryczałtowaną, to pozostaje świadczeniem natury odszkodowawczej , przy czym określenie jego wysokości [jak np. przy zadośćuczynieniu za doznaną krzywdę] nie jest pozastawiane sędziowskiemu uznaniu ale zasadnicze kryterium określające jego wysokość jest wskazane w ustawie. [argument z art. 79 ust. 1 kt 3 lit. b/ in fne ustawy z 4 lutego 1994 r.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą kwestii, czy otrzymane odszkodowanie (stanowiące zadośćuczynienie za wyrządzoną szkodę - rekompensatę za powstałe straty i utracone korzyści), pobrane na podstawie art. 79 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, na podstawie wyroku sądowego podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz. U. z 2019 r., poz. 1231 z późn. zm.) przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W świetle art. 2 pkt 6 tej ustawy w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne.

Na podstawie art. 17 tej ustawy jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.

W świetle art. 41 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jeżeli ustawa nie stanowi inaczej:

1. autorskie prawa majątkowe mogą przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy;
2. nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej.

Stosownie do art. 41 ust. 2 cyt. ustawy umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej "licencją", obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

W myśl art. 43 ust. 1 ww. ustawy jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Zgodnie z art. 61 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych jeżeli umowa nie stanowi inaczej, nabycie od twórcy egzemplarza projektu architektonicznego lub architektoniczno-urbanistycznego obejmuje prawo zastosowania go tylko do jednej budowy.

Jak stanowi art. 64 ww. ustawy umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej.

W regulacji zawartej w art. 65 ww. ustawy wskazano, że w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji. Stosownie do art. 66 ust. 1 ww. ustawy umowa licencyjna uprawnia do korzystania z utworu w okresie pięciu lat na terytorium państwa, w którym licencjobiorca ma swoją siedzibę, chyba że w umowie postanowiono inaczej.

Na podstawie art. 79 ust. 1 cyt. ustawy uprawniony, którego autorskie prawa majątkowe zostały naruszone, może żądać od osoby, która naruszyła te prawa:

1. zaniechania naruszania;
2. usunięcia skutków naruszenia;
3. naprawienia wyrządzonej szkody:
   1. na zasadach ogólnych albo
   2. poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione - trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu;
4. wydania uzyskanych korzyści.

Zarzut naruszenia autorskich praw majątkowych może wynikać z faktu bezumownego korzystania z utworu lub naruszenia zakresu eksploatacji uzgodnionego z uprawnionym w zawartej z nim umowie albo przekroczenia granic dozwolonego użytku ustawowego, które to ostatnie dwa przypadki są równoznaczne z niedozwoloną bezumowną eksploatacją. Zasadą na gruncie prawa autorskiego jest to, że korzystanie z cudzego utworu wymaga zezwolenia uprawnionego. Prawo do eksploatacji utworu może wynikać z umowy licencyjnej (której przedmiotem jest udzielenie zgody na czasową eksploatację) lub przenoszącej autorskie prawa majątkowe (której skutkiem jest trwałe uzyskanie przez nabywcę autorskich praw majątkowych do utworu w określonym zakresie). Podstawowym warunkiem skutecznego uzyskania praw eksploatacyjnych jest zawarcie umowy z podmiotem uprawnionym do udzielenia licencji lub przeniesienia autorskich praw majątkowych.

W przypadku naruszenia autorskich praw majątkowych uprawniony, na podstawie art. 79 o prawie autorskim i prawach pokrewnych, może żądać od sprawcy zaniechania dalszego naruszania tych praw, tj. zaprzestania korzystania z dzieła w ogóle lub w określonej, godzącej w te prawa formie, usunięcia skutków naruszenia poprzez, przykładowo, zniszczenie bezprawnie wytworzonych egzemplarzy dzieła, naprawienia wyrządzonej szkody i wydania korzyści uzyskanych przez sprawcę w wyniku dokonanego naruszenia. Naprawienia szkody można żądać na zasadach ogólnych, przewidzianych przez Kodeks cywilny (art. 415 i następne) albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej dwukrotności, a w przypadku gdy naruszenie jest zawinione trzykrotności stosownego wynagrodzenia, które w chwili jego dochodzenia byłoby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z utworu (czyli dwukrotności lub trzykrotności hipotetycznej opłaty licencyjnej).

Należy zauważyć, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. Zatem w tym zakresie należy posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Jak stanowi art. 361 § 1 Kodeksu cywilnego zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 ww. Kodeksu). Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 K.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 K.c.).

Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

W myśl art. 917 Kodeksu cywilnego przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać.

Jak już wyżej wskazano, z analizy treści art. 8 ust. 1 ustawy o VAT wynika, że pojęcie świadczenia usług jest bardzo szerokie, obejmuje różnego rodzaju świadczenia nie będące dostawą towarów w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nie czynienie bądź też tolerowanie). Definicja świadczenia usług ma charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej zdefiniowanej w art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług. Usługą będzie jednak tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. Zatem czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Zatem ustalanie statusu wypłacanej przez Gminę Miejską ... należności, jako podlegającej, bądź niepodlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem. Przy czym, należy podkreślić, że sam fakt korzystania bezumownego z czyichś praw, a więc działanie nielegalne nie może samoistnie świadczyć o braku opodatkowania podatkiem VAT takiej czynności. Jak zostało wskazane w art. 5 ust. 2 ustawy o VAT czynność podlega opodatkowaniu niezależnie od tego czy została wykonana z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Podatek VAT obejmuje więc swoim zakresem każde świadczenie niezależnie od form, czy ram prawnych, jakie ono przybiera.

W konsekwencji, tylko wówczas gdy płatność, również ta o charakterze odszkodowawczym, nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony kontrahenta, wówczas kwota otrzymanego odszkodowania nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

W świetle przedstawionych okoliczności i przywołanych przepisów należy stwierdzić, że w sytuacji opisanej we wniosku w zakresie należności otrzymanej od Gminy Miejskiej ... wynikającej z wyroku Sądu tytułem wynagrodzenia za naruszenie przez Gminę Miejską ... autorskich praw majątkowych do dokumentacji projektowej mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną świadczenie w zamian za wynagrodzenie. Jak stwierdzono wyżej, świadczeniem jest każde zachowanie polegające na działaniu, zaniechaniu działania lub znoszeniu (tolerowaniu) określonej sytuacji lub stanu rzeczy.

Wskazać należy, że zapłata, pomimo określenia jej jako odszkodowanie, nie wiąże się z prawem żądania naprawienia szkody wynikłej z tytułu bezumownego korzystania z autorskich praw majątkowych do dokumentacji projektowej stworzonej przez Wnioskodawcę. Wnioskodawca jako wyłączny właściciel i dysponent autorskich praw majątkowych do ww. dokumentacji projektowej nie czynił, ani nie czyni starań o odzyskanie stworzonej dokumentacji projektowej. Z wniosku nie wynika ponadto, aby Wnioskodawca manifestował brak woli utrzymania istniejącego stanu. Należy więc przyjąć, że pomiędzy właścicielem dokumentacji projektowej a Gminą Miejską ... bezumownie korzystającym z autorskich praw majątkowych istniał wprawdzie nie jawny, lecz dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione zostały świadczenia wzajemne. W przypadku autorskich praw majątkowych stworzonych na rzecz konkretnego Projektu nie mamy do czynienia z powszechnością wykorzystywania tych praw. Wnioskodawca nie wskazał w opisie stanu faktycznego, że wyraził żądanie zaprzestania korzystania z dzieła.

Jak wynika z wniosku określona w wyroku Sądu kwota nie jest zapłatą za powstałą szkodę w wyniku bezumownego korzystania z autorskich praw majątkowych przez Gminę Miejską ..., lecz jest zapłatą za wykonanie usług. Nie można uznać, że korzystanie z autorskich praw majątkowych podlega opodatkowaniu wyłącznie w sytuacji, gdy jest dokonywane w oparciu o wcześniej zawartą umowę licencyjną. Należy przy tym zauważyć, że art. 79 ust. 1 pkt 3 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych operuje pojęciem zgody uprawnionego na korzystanie z utworu. Zgoda ta ze swojej istoty może być uprzednia lub następcza. Niezależnie od tego, którym momencie zostanie ta zgoda udzielona przez uprawnionego dla celów VAT, nie zmienia to samej istoty świadczenia - zawsze jest nim fakt korzystania z utworu przez użytkownika.

W konsekwencji, bezumowna czynność, dokonywana jak wynika z wniosku wprawdzie bez wyraźnej zgody Wnioskodawcy, lecz za zgodą dorozumianą, stanowi usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, a zapłata z tego tytułu nie stanowi odszkodowania tylko należność za jej wykonanie. W przedmiotowej sprawie mamy do czynienia ze świadczeniem usług, za które ustalona jest odpłatność. Istnieje świadczący usługę - Wnioskodawca oraz beneficjent tej usługi odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym, czyli Gmina Miejska ... naruszająca przysługujące Wnioskodawcy prawa autorskie (dokonujący bezumownego korzystania z majątkowych praw autorskich). Zatem w sprawie występują wszystkie elementy, które stanowią o tym, że mamy do czynienia z wykonaniem usługi za wynagrodzeniem, którego wysokość wynika z wyroku Sądu.

Zatem wbrew opinii wyrażonej we wniosku otrzymane odszkodowanie stanowi należność za wykonanie czynności wymienionych w art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług i podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Reasumując stanowisko Wnioskodawcy w zakresie opodatkowania podatkiem VAT kwoty odszkodowania wynikającej z ugody za naruszenie autorskich praw majątkowych należało uznać za nieprawidłowe.

Odnosząc się do powołanych przez Wnioskodawcę wyroków TSUE należy zauważyć, że wskazane wyroki zostały potraktowane jako element argumentacji Strony. Jednak ze względu na fakt, że nie dotyczą one kwestii będącej przedmiotem sporu, nie mogą wpłynąć na zmianę stanowiska prezentowanego przez Organ w niniejszej interpretacji.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej stanowi element czynności będących przedmiotem decyzji wydanej:

1. z zastosowaniem art. 119a;
2. w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3. z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych (art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej).

Powyższe unormowania należy odczytywać łącznie z przepisami art. 33 ustawy z 23 października 2018 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 2193), wprowadzającymi regulacje intertemporalne.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie, ul. Rakowicka 10, 31-511 ... za pośrednictwem organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. z 2018 r., poz. 1302, z późn. zm.). Skargę wnosi się w dwóch egzemplarzach (art. 47 § 1 ww. ustawy) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała lub drogą elektroniczną na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 54 § 1a ww. ustawy), w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia skarżącemu rozstrzygnięcia w sprawie albo aktu, o którym mowa w art. 3 § 2 pkt 4a (art. 53 § 1 ww. ustawy). W przypadku pism i załączników wnoszonych w formie dokumentu elektronicznego odpisów nie dołącza się (art. 47 § 3 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie, opinię zabezpieczającą i odmowę wydania opinii zabezpieczającej może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Stanowisko

nieprawidłowe

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej