Sposób rozliczenia odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości (opodatkowanie, moment powstania obowiązku podatkowego, podstawa opodatkowania).

Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

5 kwietnia 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 29 marca 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy sposobu rozliczenia odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Gmina Miasto (…) zwana w dalszej części wniosku Gminą (…) jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Gmina (…) otrzymała decyzje Wojewody ustalające odszkodowanie na rzecz Gminy, z tytułu ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości oraz za szkody powstałe na tej nieruchomości wskutek realizacji inwestycji polegającej na budowie gazociągu wysokiego ciśnienia przez „przedsiębiorstwo przesyłowe” zlokalizowanego na nieruchomościach stanowiących własność Gminy.

Decyzje wydane zostały na podstawie art. 128 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1899 ze zm.) w związku z art. 24 ust. 2 i art. 30 ustawy (...).

Wysokość odszkodowania ustalono na podstawie opinii rzeczoznawcy majątkowego z zastosowaniem przepisów art. 124 ust. 4 oraz art. 128 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Zgodnie z otrzymaną decyzją, wypłata odszkodowania następuje jednorazowo w terminie 14 dni od dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.

Pytania

1.Czy należność otrzymana przez Gminę (…) z tytułu odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?

2.W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pyt. nr 1, czyli w sytuacji, kiedy odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to jaki jest moment powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT?

3.W przypadku odpowiedzi twierdzącej na pyt. nr 1, czyli w sytuacji, kiedy odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to co stanowi podstawę opodatkowania VAT?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad. 1

Zdaniem Gminy (…) należność z tytułu otrzymanego odszkodowania podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług.

Gmina (…) świadczy w ramach działalności, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, jako podatnik zdefiniowany w art. 15 ust. 1 ustawy usługi, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają, na podstawie art. 5 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług.

Otrzymane odszkodowanie stanowi jednorazowe świadczenie przyznane Gminie w zamian za tolerowanie sytuacji, w której przedsiębiorstwo przesyłowe umieszcza swoje urządzenia w gruncie stanowiącym własność Gminy.

Ad. 2

W przypadku, gdy odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to zdaniem Gminy (…) obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia tych usług. Natomiast fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności, tj. w terminie 14 dni licząc od dnia, w którym decyzja Wojewody ustalająca odszkodowanie za szkody powstałe wskutek ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości stała się ostateczna.

W przypadku, gdy Gmina (…) udokumentuje świadczoną usługę przez wystawienie faktury, z zachowaniem terminów określonych przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy - obowiązek podatkowy powstanie z dniem wystawienia faktury. Jeżeli natomiast faktura dokumentująca przedmiotową usługę zostanie wystawiona w terminie późniejszym – w takim przypadku obowiązek podatkowy powstanie z upływem terminu wystawienia faktury, tj. w terminie 14 dni licząc od dnia, w którym decyzja Wojewody ustalająca odszkodowanie za szkody powstałe wskutek ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości stała się ostateczna.

Ad. 3

W przypadku, gdy odszkodowanie za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, to zdaniem Gminy (…) wartość otrzymanego odszkodowania stanowi kwotę obejmującą całość świadczenia należnego od nabywcy, a więc stanowi kwotę brutto wynagrodzenia, w związku z tym należy ją uznać za podstawę opodatkowania po pomniejszeniu o kwotę należnego podatku od towarów i usług.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:

Definicja „świadczenia usług” ma charakter dopełniający definicję „dostawy towarów” i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatników w ramach ich działalności gospodarczej. Z treści art. 8 ust. 1 ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu. Słownik języka polskiego definiuje czasownik „świadczyć” jako „wykonywać coś na czyjąś rzecz”, „świadczenie” zaś to obowiązek wykonywania, przekazania czegoś.

Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby. Na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Z pojęcia usługi będzie natomiast wyłączone takie świadczenie, którego treścią jest przeniesienie na inny podmiot prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. Stanowi ono bowiem dostawę towarów. Przy ocenie charakteru świadczenia, jako usługi, należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do usług każde świadczenie niebędące dostawą towarów. Jeśli tylko mamy do czynienia ze świadczeniem, to na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług stanowi ono albo usługę, albo dostawę towarów.

Ponadto, z treści powołanego art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie. Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego). W konsekwencji, usługa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Nie każda jednak czynność stanowiąca dostawę towarów lub świadczenie usług w rozumieniu art. 5 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Analizując bowiem powyższe przepisy stwierdzić należy, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wyłącznie wówczas, gdy dokonywane będą przez podmiot mający status podatnika, a dodatkowo działającego w takim charakterze w odniesieniu do danej transakcji.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy:

Art. 15 ust. 2 ustawy stanowi, że:

Natomiast według art. 15 ust. 6 ustawy:

Jak wynika z powyższego, wyłączenie organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy z kategorii podatników ma charakter wyłączenia podmiotowo-przedmiotowego. Aby to wyłączenie miało miejsce, muszą zostać spełnione dwa warunki:

1.dotyczy ono wyłącznie organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy;

2.odnosi się tylko do tych czynności, które związane są z realizacją zadań nałożonych na te podmioty przepisami prawa i do realizacji których zostały one powołane.

Wyłączenie z grona podatników VAT organów władzy publicznej jest możliwe tylko wtedy, gdy wykonują one czynności w ramach przypisanych im specyficznych zadań i funkcji państwowych, np. w zakresie administracji, sądownictwa, obrony narodowej. Wówczas wyłączenie z opodatkowania nie prowadzi do naruszenia zasad konkurencji.

Z opisu sprawy wynika, że są Państwo zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług.

Otrzymali Państwo decyzje Wojewody ustalające odszkodowanie na rzecz Państwa z tytułu ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości oraz za szkody powstałe na nieruchomości wskutek realizacji inwestycji polegającej na budowie gazociągu wysokiego ciśnienia przez przedsiębiorstwo przesyłowe, zlokalizowanego na nieruchomościach stanowiących Państwa własność.

Decyzje wydane zostały na podstawie art. 128 ust. 4 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami w związku z art. 24 ust. 2 i art. 30 ustawy (...).

Wysokość odszkodowania ustalono na podstawie opinii rzeczoznawcy majątkowego z zastosowaniem przepisów art. 124 ust. 4 oraz art. 128 ust. 4 ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Państwa wątpliwości dotyczą ustalenia, czy należność otrzymana z tytułu odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Wyjaśnić należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania. W tym zakresie należy posiłkować się przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej k.c. Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 k.c.) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 k.c.).

Zgodnie z treścią art. 471 k.c.:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, przy czym musi zaistnieć adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Zatem ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT należy oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

Przenosząc powołane przepisy na grunt niniejszej sprawy uznać należy, że należność nazywana przez Państwa odszkodowaniem, wypłacona z tytułu ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości (za zmniejszenia wartości nieruchomości) w wyniku realizacji inwestycji polegającej na budowie gazociągu wysokiego ciśnienia przez przedsiębiorstwo przesyłowe, nie posiada cech odszkodowania za poniesioną szkodę, lecz pełni funkcję wynagrodzenia za usługę, świadczoną zgodnie z nakazem organu władzy publicznej, co wpisuje się w normę art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy, czyniąc tego rodzaju usługę faktycznie odpłatną. W tym przypadku nie działają Państwo jako organ władzy publicznej, ale z nakazu organu władzy publicznej.

Tym samym w rozpatrywanej sprawie nie znajdzie zastosowania wyłączenie, o którym mowa w art. 15 ust. 6 ustawy. Otrzymane od przedsiębiorstwa przesyłowego odszkodowanie (świadczenie pieniężne) stanowi w rzeczywistości wynagrodzenie za świadczoną przez Państwa usługę, dającą wypłacającemu je wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z nieruchomości. Niezależnie od użytej nazwy otrzymane odszkodowanie jest w rzeczywistości wynagrodzeniem za świadczoną usługę.

Zatem wykonując usługi z nakazu organu władzy publicznej – Wojewody – tj. pozwalając przedsiębiorstwu przesyłowemu na korzystanie z gruntu (tolerując taką sytuację), jako podatnik zdefiniowany w art. 15 ust. 1 ustawy w ramach działalności, o której mowa w art. 15 ust. 2 ustawy, świadczą Państwo usługi, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług w myśl art. 5 ust. 1 w zw. z art. 8 ust. 1 pkt 3 ustawy.

Podsumowując stwierdzić należy, że otrzymana przez Państwa należność z tytułu „odszkodowania” za zmniejszenie wartości nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Stanowisko w zakresie pytania nr 1 jest prawidłowe.

W rozpatrywanej sprawie Państwa wątpliwości dotyczą również kwestii momentu powstania obowiązku podatkowego.

Regulacje dotyczące momentu powstania obowiązku podatkowego zawiera przepis art. 19a ust. 1 ustawy, w myśl którego:

W niniejszej sprawie należy wskazać, że z uwagi na specyfikę wykonywanej przez Państwa usługi, dającej wypłacającemu odszkodowanie bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z nieruchomości - z punktu widzenia opodatkowania podatkiem od towarów i usług czynności te wykazują cechy instytucji służebności (wynikające z przepisów Kodeksu cywilnego). Tym samym należy zaliczyć je do usług, dla których obowiązek podatkowy powstaje na zasadach określonych w art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy (są usługą podobną do usług najmu/dzierżawy).

Zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b tiret 3 ustawy:

Stosownie do art. 19a ust. 7 ustawy:

Na podstawie art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy:

Zatem w niniejszej sprawie moment powstania obowiązku podatkowego należy określić na zasadach szczególnych zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4 lit. b ustawy, tj. obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury z tytułu świadczenia tych usług. Natomiast fakturę wystawia się nie później niż z upływem terminu płatności, tj. w terminie 14 dni licząc od dnia, w którym decyzja Wojewody ustalająca odszkodowanie za szkody powstałe wskutek ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości stała się ostateczna.

W przypadku, gdy udokumentują Państwo świadczoną usługę poprzez wystawienie faktury z zachowaniem terminów określonych przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy – obowiązek podatkowy powstanie z dniem wystawienia faktury. Jeżeli natomiast faktura dokumentująca przedmiotową usługę zostanie wystawiona w terminie późniejszym, niż określony przepisami art. 106i ust. 3 pkt 4 ustawy lub nie zostanie wystawiona w ogóle – w takim przypadku, obowiązek podatkowy powstanie z upływem terminu wystawienia faktury określonego w art. 106i ust. 3 pkt 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu – z chwilą upływu terminu płatności, na podstawie art. 19a ust. 7 ustawy.

Tym samym stanowisko w zakresie pytania nr 2 jest prawidłowe.

Państwa wątpliwości dotyczą określenia podstawy opodatkowania w opisanej sytuacji.

Zgodnie z art. 29a ust. 1 ustawy:

Na mocy art. 29a ust. 6 ustawy:

Z ww. art. 29a ust. 1 ustawy wynika, że podstawą opodatkowania jest wszystko to, co stanowi zapłatę, którą dostawca towarów lub usługodawca otrzymał lub ma otrzymać z tytułu sprzedaży od nabywcy, usługobiorcy lub osoby trzeciej, włącznie z otrzymanymi dotacjami, subwencjami i innymi dopłatami o podobnym charakterze mającymi bezpośredni wpływ na cenę towarów dostarczanych lub usług świadczonych przez podatnika. Przy czym zgodnie z art. 29 ust. 6 ustawy, podstawa opodatkowania nie zawiera podatku.

Biorąc pod uwagę powołane wyżej przepisy należy stwierdzić, że podstawą opodatkowania dla otrzymanego przez Państwa świadczenia pieniężnego (odszkodowania za zmniejszenie wartości nieruchomości) jest – zgodnie z art. 29a ust. 1 w zw. z art. 29a ust. 6 pkt 1 ustawy – wszystko co stanowi zapłatę, którą Państwo otrzymają, pomniejszone o należny podatek od towarów i usług, tj. wypłacone odszkodowanie jest kwotą brutto, zawierającą podatek VAT.

Stanowisko w zakresie pytania nr 3 jest prawidłowe

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).