Zwolnienie od podatku, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, dostawy w trybie wywłaszczenia działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

31 marca 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 28 marca 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy zwolnienia od podatku, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy, dostawy w trybie wywłaszczenia działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 7 czerwca 2023 r. (data wpływu 12 czerwca 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

... zwany dalej Wnioskodawcą prowadzi działalność rolniczą i jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Aktem notarialnym Repertorium A numer ... podpisanym w dniu 11 maja 2020r. stanowiącym akt rozwiązania umowy dzierżawy oraz umowę darowizny Wnioskodawca otrzymał od swoich rodziców ... małżonków ... gospodarstwo rolne o łącznej powierzchni osiemnaście hektarów i sześć tysięcy trzysta siedemdziesiąt trzy metry kwadratowe (18,6373). Darczyńcy prowadzili gospodarstwo rolne przez okres przekraczający 5 lat. W skład nabytego w drodze darowizny gospodarstwa rolnego wchodziły następujące nieruchomości rolne, to jest działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami: 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 oraz 15, położone w obrębie .... Nabycie gruntu nie spowodowało powstania prawa do odliczenia podatku naliczonego.

Zawiadomieniem z dnia 13 maja 2020 r. Wojewoda ... na podstawie art. 11d ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (Dz. U. z 2018 r. poz. 1474 ze zm.) zawiadomił, że na wniosek Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad wszczęto postępowanie w sprawie wydania decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej pn.: „...”. Inwestycja będzie realizowana między innymi na nieruchomościach należących do Wnioskodawcy to jest położonych w obrębie ... działkach o numerach: 9, 10 oraz 11.

Decyzją Wojewody ... z 11 grudnia 2020 r. na realizację inwestycji drogowej zostały nabyte nieruchomości oznaczone w ewidencji gruntów i budynków jako działki :

‒1, 2, 3 powstałe z podziału działki nr 10,

‒4, 5 powstałe z podziału działki nr 11,

‒6, 7 powstałe z podziału działki 9,

położone w obrębie ..., gmina ..., stanowiące dotychczas własność ....  

Wojewoda ... w celu ustalenia wysokości odszkodowania za nabyte z mocy prawa nieruchomości zlecił wykonanie operatu szacunkowego rzeczoznawcy majątkowemu oraz zaplanowano wypłatę odszkodowania.

W dniu 17 grudnia 2021 r. Urząd Miejski w ... na wniosek Pana ... wydał zaświadczenie, zgodnie z którym stwierdził, że w obowiązującym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy ..., działki które podlegały wywłaszczeniu znajdowały się na terenach:

‒działka nr 10: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

‒działka nr 11: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

‒działka nr 9: tereny rolne i tereny trwałych użytków zielonych i zadrzewień. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych. Na dzień wywłaszczenia brak było Planu Zagospodarowania Przestrzennego, który obejmowałby swoimi regulacjami przedmiotowe działki. Ponieważ zgodnie z zaświadczeniem z dnia 17 grudnia 2021 r. dla działek nr 10, 11 i 9 położonych w ..., w obrębie ewidencyjnym ..., plan zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy ... z dniem 31 grudnia 2003 r. utracił ważność.

Wnioskodawca nigdy nie występował o zmianę planu zagospodarowania przestrzennego dla tych działek a cała procedura wywłaszczeniowa odbyła się wbrew jego woli i bez jego zgody. Podkreślić należy również, że wydanie decyzji wywłaszczeniowych doprowadziło do bardzo niekorzystnego ukształtowania struktury gruntów w gospodarstwie ponieważ do chwili podziału grunty były w miarę scalone. Natomiast wywłaszczenie pod inwestycję publiczną doprowadziło do utrudnienia ich gospodarczego wykorzystania dla celów prowadzenia gospodarstwa rolnego, organizacji produkcji rolnej oraz uniemożliwia również osiąganie pierwotnych efektów gospodarczych. Gospodarstwo rolne, w skład którego wchodzą działki objęte przedmiotem wniosku było prowadzone przez darczyńców jako gospodarstwo rolne i było nabyte z zamiarem wykorzystywania wyłącznie na cele produkcji rolnej. Nie było nabyte w celu dalszej odsprzedaży lub też innego rozporządzenia. Od chwili nabycia były wykorzystywane jedynie do działalności rolniczej. Przedmiotowe działki poza działalnością rolniczą nie były wykorzystywane do innych celów, nie były udostępniane osobom trzecim oraz nie są zabudowane.

W uzupełnieniu wniosku wskazał Pan numery działek objętych zakresem pytania:

‒1, 2, 3 działki znajdują się w obrębie ... gmina ..., działki te powstały z podziału działki nr 10,

‒4, 5 działki znajdują się w obrębie ... gmina ..., działki te powstałe z podziału działki nr 11,

‒6, 7 działki znajdują się w obrębie ... gmina ..., działki te powstałe z podziału działki 9.

Pod numerami: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 działki te zostały ujęte w ewidencji gruntów i budynków. Stosownie do art. 12 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych z dnia 10 kwietnia 2003 r. (tj. Dz. U. 2023 poz. 162 ze zm.), decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej zatwierdza się podział nieruchomości. Zatem na mocy decyzji Wojewody ... z 11 grudnia 2020 r. nr ... doszło do podziału działek i przedstawiony stan faktyczny dotyczy działek oznaczonych po podziale.

Oświadczył Pan, że jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego zajmującego się działalnością rolną.

Przedmiotowe nieruchomości zostały nabyte z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa na podstawie decyzji Wojewody ... z 11 grudnia 2020 r. nr ..., o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej. Stosownie do art. 12 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych z dnia 10 kwietnia 2003 r. (tj. Dz. U. 2023 poz. 162 ze zm.), nieruchomości lub ich części, o których mowa w art. 11f ust. 1 pkt 6 ustawy, stają się z mocy prawa:

1)własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych,

2)własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych

‒z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Stosownie do art. 11i ust. 2 wyżej wskazanej ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, w sprawach dotyczących zezwolenia na realizację inwestycji drogowej nie stosuje się przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz przepisów ustawy z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz. U. z 2021 r. poz. 485). Ponadto zgodnie z zaświadczeniem z dnia 17 grudnia 2021 r. wydanym przez Urząd Miejski w ... w obowiązującym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy ..., działki które podlegały wywłaszczeniu znajdowały się na terenach:

‒działka nr 10: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

‒działka nr 11: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

‒działka nr 9: tereny rolne i tereny trwałych użytków zielonych i zadrzewień. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

W świetle powyższego wskazać należy, że dla działek nr 10; nr 11 i nr 9 oraz dla działek powstałych w wyniku podziału tych działek to jest : 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji zacii inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 1 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 2 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 3 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 4 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 5 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 6 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

Dla działki 7 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego zgodnie z podstawami prawnymi wskazanymi w wezwaniu.

1 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

2 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

3 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

4 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

5 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

6 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

7 - Nabycie działki nastąpiło w ramach umowy darowizny gospodarstwa rolnego od rodziców. Jako transakcja niepodlegająca opodatkowaniu, uznana jako czynność stanowiąca element zarządzania majątkiem stanowiącym własność rodziny. Z racji tego, że czynność nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie była wystawiona faktura VAT.

1 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

2 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

3 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

4 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

5 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

6 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

7 - Z tytułu nabycia nieruchomości nie przysługiwało Panu prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Darowizna gospodarstwa nie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i z racji tego nie przysługiwało Panu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a ponadto nabycie nastąpiło przed Pana rejestracją jako podatnika VAT czynnego, której dokonał Pan 1 czerwca 2020 r.

1 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

2 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

3 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

4 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

5 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

6 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

7 - Stwierdzenie „Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych” odnosi się do Pana ...., ponieważ po otrzymaniu działek dokonał Pan rejestracji jako podatnik VAT i prowadził Pan działalność rolną.

Pytanie

Czy Wnioskodawca będzie mógł skorzystać ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku do towarów i usług, wobec należności z tytułu odszkodowania za przejęcie przez Skarb Państwa nieruchomości pod drogę publiczną, jeżeli przejęte nieruchomości do dnia przejścia jej własności na Skarb Państwa pozostawały nieruchomością rolną?

Pana stanowisko w sprawie (doprecyzowane w uzupełnieniu wniosku)

Odszkodowanie z tytułu przeniesienia prawa własności nieruchomości rolnej, będącej przedmiotem wywłaszczenia, stanowiącej teren niezabudowany, nieobjęty planem zagospodarowania przestrzennego ani też decyzją o warunkach zabudowy spełnia przesłanki do zastosowania zwolnienia z opodatkowania przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931 z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Przez towary, w myśl art. 2 pkt 6 ustawy, należy rozumieć rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postaci energii.

Na mocy art. 2 pkt 22 ustawy, przez sprzedaż rozumie się odpłatną dostawę towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, eksport towarów oraz wewnątrzwspólnotową dostawę towarów.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel, w tym również:

1)przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa, prawa własności towarów w zamian za odszkodowanie;

2)wydanie towarów na podstawie umowy dzierżawy, najmu, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze zawartej na czas określony lub umowy sprzedaży na warunkach odroczonej płatności, jeżeli umowa przewiduje, że w następstwie normalnych zdarzeń przewidzianych tą umową lub z chwilą zapłaty ostatniej raty prawo własności zostanie przeniesione;

3)wydanie towarów na podstawie umowy komisu: między komitentem a komisantem, jak również wydanie towarów przez komisanta osobie trzeciej:

4)wydanie towarów komitentowi przez komisanta na podstawie umowy komisu, jeżeli komisant zobowiązany był do nabycia rzeczy na rachunek komitenta:

5)ustanowienie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz przekształcenie spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego na spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, a także ustanowienie na rzecz członka spółdzielni mieszkaniowej odrębnej własności lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu oraz przeniesienie na rzecz członka spółdzielni własności lokalu lub własności domu jednorodzinnego;

6)oddanie gruntów w użytkowanie wieczyste;

7)zbycie praw, o których mowa w pkt 5 i 6.

Należy podkreślić, że co do zasady dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika wprost z powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny. Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie stanowi dostawę towarów. W tej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. W konsekwencji należy stwierdzić, że przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (w tym np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie - na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy - podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania. Wynagrodzenie musi mieć konkretny wymiar, a więc być konkretną wielkością wyrażalną w pieniądzu. Dostawę można uznać za dokonaną odpłatnie, dopiero gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru. Oznacza to, że przeniesienie z mocy prawa własności towarów nabiera odpłatnego charakteru dopiero w momencie przyznania odszkodowania i ustalenia jego wysokości.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku dostawę terenów niezabudowanych innych niż tereny budowlane. Przez tereny budowlane - w świetle art. 2 pkt 33 ustawy - rozumie się grunty przeznaczone pod zabudowę zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku takiego planu - zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, o których mowa w przepisach o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym.

Powyższe oznacza, że generalnie opodatkowane podatkiem VAT są dostawy, których przedmiotem są nieruchomości gruntowe zabudowane i niezabudowane przy czym w przypadku tych ostatnich opodatkowane są wyłącznie te, których przedmiotem są tereny budowlane (przeznaczone pod zabudowę). Pozostałe natomiast dostawy gruntów niezabudowanych, będących gruntami leśnymi, rolnymi itp., nieprzeznaczonymi pod zabudowę - są zwolnione od podatku VAT.

W tym miejscu należy zauważyć, że w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2020 r., poz. 293), kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej na terenie gminy, w tym uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, z wyjątkiem morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej oraz terenów zamkniętych, należy do zadań własnych gminy. Jak stanowi art. 4 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ustalenie przeznaczenia terenu, rozmieszczenie inwestycji celu publicznego oraz określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego.

W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego - w myśl zapisów ust. 2 powołanego wyżej przepisu - określenie sposobów zagospodarowania i warunków zabudowy terenu następuje w drodze decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, przy czym:

1.lokalizację inwestycji celu publicznego ustala się w drodze decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego;

2.sposób zagospodarowania terenu i warunki zabudowy dla innych inwestycji ustala się w drodze decyzji o warunkach zabudowy.

O przeznaczeniu nieruchomości stanowią zatem akty prawa miejscowego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego - jako źródło prawa miejscowego, a w przypadku jego braku decyzja o warunkach zabudowy - jako akt indywidualny prawa administracyjnego.

W tym miejscu wyjaśnić należy, że stosownie do treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 marca 1996 r. w sprawie C-468/93 Gemeente Emmen - „teren budowlany” oznacza każdy nieuzbrojony lub uzbrojony teren uznany przez państwa członkowskie za teren z przeznaczeniem pod zabudowę.

Zatem także w świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości za teren budowlany uznać można jedynie taki, który regulacjami prawa krajowego został przeznaczony pod zabudowę.

Wprowadzony do ustawy art. 2 pkt 33, odpowiada więc także treści ww. orzeczenia, gdyż cechę przeznaczenia pod zabudowę ustalić należy na podstawie określonych wprost w ustawie dokumentów prawa miejscowego.

Z powyższego wynika, że ustawa nakazuje oceniać przeznaczenie określonego gruntu wyłącznie w oparciu o istniejący plan zagospodarowania przestrzennego oraz wydane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 17 grudnia 2021 r. wydanym przez Urząd Miejski w ... w obowiązującym studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy ..., działki które podlegały wywłaszczeniu znajdowały się na terenach:

‒działka nr 10: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej,

‒działka nr 11: tereny rolne, przez działkę przebiega trasa projektowanej napowietrznej dwutorowej linii elektroenergetycznej 110 kV. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej,

‒działka nr 9: tereny rolne i tereny trwałych użytków zielonych i zadrzewień. Na działce zaprojektowano trasę obwodnicy drogowej.

Na dzień wywłaszczenia brak było Planu Zagospodarowania Przestrzennego, który obejmowałby swoimi regulacjami przedmiotowe działki. Ponieważ zgodnie z powyższym zaświadczeniem dla działek nr 10; 11 i 9 położonych w ..., w obrębie ewidencyjnym ..., plan zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy ... z dniem 31 grudnia 2003 r. utracił ważność. W niniejszym stanie faktycznym nieruchomość nie jest objęta miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. Zauważyć należy, iż definicja terenu budowlanego wskazuje na zamknięty katalog aktów prawnych, na podstawie których można dokonywać oceny terenu pod kątem przeznaczenia go pod zabudowę - tymi aktami jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku jego braku - decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Biorąc pod uwagę literalne brzmienie przepisu, uznać należy, iż żaden inny dokument nie może stanowić podstawy do dokonywania klasyfikacji niezabudowanego gruntu dla potrzeb zastosowania zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT. W związku z tym, również decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej nie mieści się w katalogu wskazanym w art. 2 pkt 33 ustawy o VAT. Wynika to również z faktu, iż decyzja ta jest wydawana na podstawie odrębnego aktu prawnego - specustawy, w wyniku zastosowania szczególnej procedury planistycznej związanej wyłącznie z realizacją dróg publicznych. WSA w Warszawie w wyroku z dnia 12 lutego 2019 r., słusznie skonstatował, iż „nawet, jeżeli na podstawie innych ustaw grunt przeznaczony jest pod zabudowę na podstawie aktu administracyjnego (zezwolenie na realizację inwestycji drogowej) to nie jest to teren budowlany w rozumieniu ustawy o VAT” (sygn. akt III SA/Wa 1213/18).

Wskazać należy również na regulacje ustawy o gospodarce nieruchomościami, gdzie ustawodawca jako zastępczy dokument, na podstawie którego ustala się przeznaczenie nieruchomości (w przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego) wskazuje studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (art. 154 ust. 2 ustawy o g.n.). Zwrócić uwagę należy na to, że zmiana przeznaczenia wywłaszczanej nieruchomości z rolnej na przeznaczoną pod zabudowę występuje w przypadku wywłaszczenia. Zmiana przeznaczenie nie miałaby miejsca w przypadku gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia. Zatem, właściwym jest stwierdzenie, że najpierw dochodzi do czynności wywłaszczenia, a dopiero następnie do dokonania zmiany przeznaczenia nieruchomości. Tym samym, wywłaszczone nieruchomości powinny zostać opodatkowane zgodnie z obowiązującą kwalifikacją nieruchomości w momencie wywłaszczenia” (interpretacja Dyrektora KIS z dnia 4 lutego 2019 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.907.2018.1.MWJ). Pogląd przedstawiony w interpretacji organu podatkowego znajduje swoje potwierdzenie również w stanowisku Ministerstwa Finansów w odpowiedzi z dnia 2 stycznia 2019 r. na interpelację poselską nr ..., które ją powieliło wskazując, iż „nie znajdowałoby zatem uzasadnienie stwierdzenie, iż najpierw dokonano zmiany przeznaczenia nieruchomości, a następnie dokonano ich dostawy (wywłaszczenia) - już jako terenów budowlanych. W związku z powyższym wywłaszczana nieruchomość rolna powinna, ocenie, zostać opodatkowana na zasadach właściwych dla nieruchomości rolnej” (nr PTI.054.42.2018.PSG.952). Ponadto w odpowiedzi na interpelację poselską wskazano: „Bez znaczenia dla takiego rozstrzygnięcia pozostaje wydanie decyzji wywłaszczeniowej Wojewody (...) i przeznaczenia ww. działki w celu budowy odcinka drogi expressowej. Jak wskazano powyżej, zmiana przeznaczenia wywłaszczanej nieruchomości z rolnej na przeznaczoną pod zabudowę odbywa się w tym samym momencie, w którym ta nieruchomość staje się z mocy prawa własnością jednostki samorządu terytorialnego. Zmiana ta nie wystąpiłaby, gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia, zatem w momencie jej dostawy (wywłaszczenia) działka stanowiła działkę rolną niezabudowaną i jej dostawa korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy”. W ocenie Wnioskodawcy, na moment wydania decyzji o zezwoleniu na tzw. wywłaszczenie, nieruchomości były w dalszym ciągu gruntami rolnymi, których dostawa korzysta ze zwolnienia od podatku VAT na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy. Potwierdzenie tego stanowiska znajduje się również w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 13 marca 2020 r., nr 0113-KDIPT1-3.4012.20.2020.2.OS.

Stanowiska organów podatkowych w odniesieniu do analogicznych stanów faktycznych wydają się ustaloną praktyką. Zwrócić należy uwagę także na inne interpretacje prawa podatkowego, w których organy podatkowe uznały za zwolnioną z opodatkowania, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT, dostawę nieruchomości rolnych niezabudowanych, które stały się przedmiotem wywłaszczenia na cele publiczne. Przykładowo DKIS wyraził taki pogląd w interpretacji indywidualnej z dnia 17 listopada 2021 r. o sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.735.2021.1.MJ, wskazując, iż „należy podkreślić, że zmiana przeznaczenia ww. wywłaszczonych Działek Nr 1 nastąpiła w tym samym momencie, w którym nieruchomości te stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. Zmiana ta nie wystąpiłaby gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia. Zatem właściwym jest stwierdzenie, że najpierw dochodzi do czynności wywłaszczenia, a dopiero następnie do dokonania zmiany przeznaczenia nieruchomości. Tym samym, wywłaszczone nieruchomości powinny zostać opodatkowane zgodnie z obowiązującą kwalifikacją nieruchomości w momencie wywłaszczenia. Zatem, ponieważ w momencie dostawy (wywłaszczenia) przedmiotowe Działki Nr 1 były terenem niezabudowanym niebędącym terenem budowlanym w myśl art. 2 pkt 33 ustawy, bowiem grunty nie były objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz decyzją o warunkach zabudowy, to ich dostawa korzystała ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy”.

Podobne stanowisko DKIS wyraził w interpretacji indywidualnej z dnia 28 grudnia 2021 r. o sygn. 0113-KDIPT1-3.4012.809.2021.2.MWJ, w której potwierdził, że „zmiana przeznaczenia wywłaszczonej nieruchomości z terenu niebędącego terenem przeznaczonym pod zabudowę na teren przeznaczony pod zabudowę odbywa się w tym samym momencie, w którym nieruchomość ta staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego. Zmiana ta nie wystąpiłaby gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia. Zatem wywłaszczone nieruchomości powinny zostać opodatkowane zgodnie z obowiązującą kwalifikacją nieruchomości w momencie wywłaszczenia. Z opisu sprawy wynika, że na podstawie decyzji Wojewody z dnia 17 grudnia 2020 r. o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, na własność Skarbu Państwa przeszła własność nowo powstałych działek gruntu: nr 1, 2, 3, 4. 5. (...) Na dzień wywłaszczenia przedmiotowe działki nie były objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego. W stosunku do działek nr 1, 3, 4, 5 nie zostały wydane decyzje o warunkach zabudowy. Część działki nr 2 (o powierzchni ok. 40 arów) została objęta decyzją o warunkach zabudowy dotyczących budownictwa jednorodzinnego. Wobec powyższego - na dzień wywłaszczenia - działki nr 1, 3, 4. 5 nie stanowiły terenów budowlanych, w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy. W konsekwencji, mając na uwadze opis sprawy oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że czynność przeniesienia prawa własności z nakazu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie działek nr 1, 3, 4, 5 oraz części działki nr 2, która na dzień wywłaszczenia nie była objęta decyzją o warunkach zabudowy dotyczącą budownictwa jednorodzinnego - pod warunkiem, że w ww. decyzji o warunkach zabudowy linie rozgraniczające miejsce zabudowy, będzie korzystała ze zwolnienia od podatku, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy”.

Analogiczne stanowisko zostało zaprezentowane również w interpretacjach indywidualnych:

‒z dnia 26 marca 2021 r. o sygn. 0111-KDIB3-1.4012.28.2021.2.ASY, w której DKIS stwierdził, iż „zmiana przeznaczenia ww. wywłaszczonych Działek nr 1 nastąpiła w tym samym momencie, w którym nieruchomości te stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. Zmiana ta nie wystąpiłaby gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia. Zatem właściwym jest stwierdzenie, że najpierw dochodzi do czynności wywłaszczenia, a dopiero następnie do dokonania zmiany przeznaczenia nieruchomości. Tym samym, wywłaszczone nieruchomości powinny zostać opodatkowane zgodnie z obowiązującą kwalifikacją nieruchomości w momencie wywłaszczenia. Zatem, ponieważ w momencie dostawy (wywłaszczenia) przedmiotowe Działki nr 1 były terenem niezabudowanym niebędącym terenem budowlanym w myśl art. 2 pkt 33 ustawy, bowiem grunty nie były objęte miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego oraz decyzją o warunkach zabudowy, to ich dostawa korzysta ze zwolnienia z podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.”

‒z dnia 21 października 2020 r. o sygn. 0112-KDIL1-1.4012.321.2020.2.EB, w której DKIS stwierdził, że „Zaznaczyć w tym miejscu należy, że zmiana przeznaczenia ww. wywłaszczonych nieruchomości, tj. Działek nr 1 nastąpiła w tym samym momencie, w którym nieruchomości te stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa. Zmiana ta nie wystąpiłaby gdyby nie doszło do czynności wywłaszczenia. Zatem właściwym jest stwierdzenie, że najpierw dochodzi do czynności wywłaszczenia, a dopiero następnie do dokonania zmiany przeznaczenia nieruchomości. Tym samym, wywłaszczone nieruchomości powinny zostać opodatkowane zgodnie z obowiązującą kwalifikacją nieruchomości w momencie wywłaszczenia. W konsekwencji, mając na uwadze opis sprawy oraz powołane przepisy prawa należy stwierdzić, że czynność przekazania przez Gminę z nakazu organu władzy publicznej w zamian za odszkodowanie prawa własności niezabudowanych nieruchomości - Działek nr 1, stanowiła czynność podlegającą opodatkowaniu podatkiem VA T, korzystającą ze zwolnienia od podatku od towarów i usług na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.”

Stanowisko to znajduje potwierdzenie także w innych indywidualnych interpretacjach podatkowych wydawanych rolnikom będącym czynnymi podatnikami podatku VAT, wobec których zastosowano przepisy spec ustawy wywłaszczając ich nieruchomości rolne na cele inwestycji publicznych. Dla potwierdzenia powyższego Wnioskodawca chciałby powołać się także na interpretację indywidualną z dnia 29 lipca 2020 r. znak 0113-KDIPT1-1.4012.420.2020.2.WL, interpretację indywidualną z dnia 8 września 2020 r. znak 0112-KDIL1-1.4012.268.2020.2.EB, interpretację indywidualną z dnia 10 września 2020 r. znak 0114-KDIP4-3.4012.346.2020.2.DS, interpretację indywidualną z dnia 19 października 2020 r. znak 0112-KDIL1-3.4012.340.2020.2.MR, interpretację indywidualną z dnia 20 listopada 2020 r. znak 0114-KDIP4-2.4012.457.2020.1.MB.

Mając powyższe na względzie za prawidłowe uznać należy stanowisko, iż odszkodowanie z tytułu przeniesienia prawa własności nieruchomości, korzysta ze zwolnienia z opodatkowania przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy o VAT. Opisane we wniosku działki, będące przedmiotem wywłaszczenia, stanowią teren niezabudowany nieobjęty planem zagospodarowania przestrzennego ani też decyzją o warunkach zabudowy zatem spełniają przesłanki do zastosowania zwolnienia przewidzianego w powyżej wskazanym przepisie. Szczególnie z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszego wniosku istotne są stanowiska Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej zajęte w:

‒interpretacji indywidualnej z dnia 15 grudnia 2021r. nr 0113-KDIPT1-1.4012.776.2021.2.AK,

‒interpretacji indywidualnej z dnia 3 stycznia 2022 r. nr 0112-KDIL1-1.4012.731.2021.3.MB,

‒Interpretacji indywidualnej z dnia 8 kwietnia 2022 r. nr 0111-KDIB3-1.4012.90.2022.2.AB.

Ponieważ stan faktyczny ujęty we wnioskach o interpretacje dotyczył tej samej inwestycji i gruntów rolnych wywłaszczonych pod tę inwestycję. Zatem interpretacje dotyczą podmiotów wywłaszczonych z nieruchomości będących gruntami rolnymi, przeznaczonymi pod wybudowanie tej inwestycji.

Na okoliczność jednolitego poglądu w zakresie zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT wywłaszczenia nieruchomości rolnych należy wskazać również na stanowisko Ministra Finansów w piśmie z dnia z dnia 31 maja 2022 r. jakiego udzielił w odpowiedzi na pismo Krajowej Rady Izb Rolniczych w sprawie zniesienia obowiązku zapłaty VAT od odszkodowań przyznanych w zamian za wywłaszczone nieruchomości rolne.

Mając na uwadze powyższe wnosi Pan o potwierdzenie stanowiska prezentowanego przez Wnioskodawcę.

W uzupełnieniu wniosku wskazał Pan, że przedmiotowe nieruchomości zostały nabyte z mocy prawa na rzecz Skarbu Państwa na podstawie decyzji Wojewody ... z 11 grudnia 2020 r. nr ..., o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej. Stosownie do art. 12 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych z dnia 10 kwietnia 2003 r. (tj. Dz. U. 2023 poz 162 ze zm.), nieruchomości lub ich części, o których mowa w art. 11f ust. 1 pkt 6 ustawy, stają się z mocy prawa:

1)własnością Skarbu Państwa w odniesieniu do dróg krajowych,

2)własnością odpowiednich jednostek samorządu terytorialnego w odniesieniu do dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych

‒z dniem, w którym decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stała się ostateczna.

Zatem na podstawie powyższej decyzji doszło do nabycia nieruchomości przez Skarb Państwa, jednocześnie decyzja ta spowodowała zbycie nieruchomości przez Pana, ale było to zbycie w trybie powyższej ustawy przymusowe na potrzeby niniejszego wniosku zwane wywłaszczeniem.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie należy wskazać, że we wniosku zaznaczył Pan, iż dotyczy on zdarzenia przyszłego. Jednakże mając na uwadze, że - jak wynika z wniosku - zbycie działek objętych zakresem pytania, tj. działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7 już nastąpiło, to zasadnym jest rozpatrzenie przedmiotowego wniosku w stanie faktycznym.

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.) zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

W sytuacji, gdy przedmiotem dostawy są towary w rozumieniu powołanego wyżej przepisu i gdy czynność ta prowadzi do przeniesienia prawa do rozporządzania tymi towarami jak właściciel, mamy do czynienia z dostawą w ujęciu art. 7 ust. 1 ustawy podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W myśl art. 2 pkt 6 wystawy:

Stosownie do art. 2 pkt 22 ustawy:

Zatem zgodnie z powołanymi przepisami, grunty spełniają definicję towaru wynikającą z art. 2 pkt 6 ustawy, a ich sprzedaż jest traktowana jako czynność odpłatnej dostawy towarów.

Co do zasady, dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika wprost z powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Z przywołanego przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy wynika, że czynność polegająca na przeniesieniu z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie stanowi dostawę towarów. W tej sytuacji bez znaczenia jest fakt, że dostawa nie jest de facto następstwem decyzji właściciela, lecz wynika z nakazu organu władzy publicznej lub z mocy samego prawa. Odszkodowanie w tym przypadku pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną. W konsekwencji, przeniesienie z nakazu organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w imieniu takiego organu lub przeniesienie z mocy prawa własności towarów (w tym np. nieruchomości) w zamian za odszkodowanie – na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy – podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.

Wynagrodzenie musi mieć konkretny wymiar, a więc być konkretną wielkością wyrażalną w pieniądzu. Dostawę można uznać za dokonaną odpłatnie, dopiero gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru. Oznacza to, że przeniesienie z mocy prawa własności towarów nabiera odpłatnego charakteru dopiero w momencie przyznania odszkodowania i ustalenia jego wysokości.

Zakres opodatkowania podatkiem VAT wyznacza nie tylko czynnik przedmiotowy – opodatkowaniu podlega odpłatna dostawa towarów lub odpłatne świadczenie usług, ale także czynnik podmiotowy – czynności muszą być wykonywane przez podatnika.

Pojęcia „podatnik” i „działalność gospodarcza”, na potrzeby podatku od towarów i usług, zostały określone w art. 15 ust. 1 i ust. 2 ustawy.

Według zapisu art. 15 ust. 1 ustawy:

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy:

Zgodnie z art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1990) :

W myśl art. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami :

Z powołanych przepisów wynika zatem, iż istotą wywłaszczenia jest pozbawienie lub ograniczenie m.in. prawa własności nieruchomości. Dokonuje się tego za odszkodowaniem wypłaconym na rzecz osoby (podmiotu) wywłaszczanego, co poprzedza wydanie aktu prawnego w randze decyzji. Nieruchomość objęta taką procedurą staje się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Decyzję ustalającą wysokość odszkodowania wydaje organ administracji publicznej. Z tak określonych zapisów ustawowych wynika jasno, że podmiotem podejmującym cały katalog czynności prawnych jest organ administracji. Nie wymaga się tu współdziałania, czy jakiejkolwiek innej inicjatywy ze strony podmiotu wywłaszczanego.

W związku z powyższym, dostawa towarów i świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług tylko w sytuacji, gdy czynność dokonana została przez podmiot o statusie podatnika, który działa w takim charakterze w odniesieniu do tej konkretnie czynności. Natomiast dla stwierdzenia, że dla danej transakcji podmiot jest podatnikiem podatku od towarów i usług konieczne jest prowadzenie przez niego działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy.

Jak wyjaśniono wyżej, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług nie podlega samo odszkodowanie, lecz stanowiące dostawę towarów – przeniesienie własności nieruchomości w zamian za wynagrodzenie przyjmujące formę odszkodowania.

Zgodnie z zapisem art. 2 pkt 15 ustawy:

Biorąc pod uwagę przytoczoną definicję działalności gospodarczej (art. 15 ust. 2 ustawy) uznać należy, że działalność rolnicza (art. 2 pkt 15 ustawy) mieści się w pojęciu działalności gospodarczej. W przypadku zatem, gdy dostawy gruntu należącego do gospodarstwa rolnego, dokonuje rolnik będący czynnym zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT, to czynność ta realizowana jest w ramach działalności gospodarczej prowadzonej przez tego podatnika.

Z orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 15 września 2011 r. w sprawach C-180/10 i C-181/10 wynika, że czynności związane ze zwykłym wykonywaniem prawa własności nie mogą same z siebie być uznawane za prowadzenie działalności gospodarczej. Sama liczba i zakres transakcji sprzedaży nie mogą stanowić kryterium rozróżnienia między czynnościami dokonywanymi prywatnie, które znajdują się poza zakresem zastosowania Dyrektywy, a czynnościami stanowiącymi działalność gospodarczą. Podobnie - zdaniem Trybunału - okoliczność, że przed sprzedażą zainteresowany dokonał podziału gruntu na działki w celu osiągnięcia wyższej ceny łącznej. Całość powyższych elementów może bowiem odnosić się do zarządzania majątkiem prywatnym zainteresowanego. Inaczej jest natomiast - wyjaśnił Trybunał – w wypadku, gdy zainteresowany podejmuje aktywne działania w zakresie obrotu nieruchomościami, angażując środki podobne do wykorzystywanych przez producentów, handlowców i usługodawców w rozumieniu art. 9 ust. 1 akapit drugi Dyrektywy.

W powyższym wyroku Trybunał stwierdził, że osoby fizycznej, która prowadziła działalność rolniczą na gruncie nabytym ze zwolnieniem z podatku od wartości dodanej i przekształconym wskutek zmiany planu zagospodarowania przestrzennego niezależnej od woli tej osoby w grunt przeznaczony pod zabudowę, nie można uznać za podatnika podatku od wartości dodanej w rozumieniu art. 9 ust. 1 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112, zmienionej Dyrektywą 2006/138, kiedy dokonuje ona sprzedaży tego gruntu, jeżeli sprzedaż ta następuje w ramach zarządu majątkiem prywatnym tej osoby. Okoliczność, że osoba ta jest „rolnikiem ryczałtowym” w rozumieniu art. 295 ust. 1 pkt 3 Dyrektywy 2006/112, zmienionej Dyrektywą 2006/138, jest w tym zakresie bez znaczenia. Wskazane orzeczenie Trybunału odnosiło się do rolnika, który korzystał ze zwolnienia od podatku VAT.

Natomiast w przypadku, gdy sprzedaży działki należącej do gospodarstwa rolnego dokonuje rolnik będący czynnym zarejestrowanym podatnikiem VAT należy uznać, że mamy do czynienia z działalnością gospodarczą wykonywaną przez podatnika VAT czynnego.

W tym miejscu podkreślić należy, że pojęcie „majątku prywatnego” nie występuje na gruncie analizowanych przepisów ustawy, jednakże wynika z wykładni art. 15 ust. 2 ustawy, w której zasadnym jest odwołanie się do treści orzeczenia TSUE w sprawie C-291/92 (Finanzamt Uelzen V. Dieter Armbrecht), które dotyczyło kwestii opodatkowania sprzedaży przez osobę, będącą podatnikiem podatku od wartości dodanej, części majątku niewykorzystywanej do prowadzonej działalności gospodarczej, a służącej jej do celów prywatnych. „Majątek prywatny” to zatem taka część majątku danej osoby fizycznej, która nie jest przez nią przeznaczona ani wykorzystywana dla potrzeb prowadzonej działalności gospodarczej.

Ze wskazanego orzeczenia wynika zatem, że podatnik musi w całym okresie posiadania danej nieruchomości wykazywać zamiar wykorzystywania części nieruchomości w ramach majątku osobistego. Przykładem takiego wykorzystania nieruchomości mogłoby być, np. wybudowanie domu dla zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych. Potwierdzone to zostało również w wyroku TSUE z dnia 21 kwietnia 2005 r., sygn. akt C-25/03 Finanzamt Bergisch Gladbach v. HE, który stwierdził, że majątek prywatny to mienie wykorzystywane dla zaspokojenia potrzeb własnych.

Z opisu sprawy wynika, że prowadzi Pan działalność rolniczą i jest Pan zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego zajmującego się działalnością rolną. Aktem notarialnym z 11 maja 2020 r. stanowiącym akt rozwiązania umowy dzierżawy oraz umowę darowizny otrzymał Pan od swoich rodziców gospodarstwo rolne. W skład nabytego w drodze darowizny gospodarstwa rolnego wchodziły działki oznaczone w ewidencji gruntów numerami: 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14 oraz 15. Decyzją Wojewody ... z 11 grudnia 2020 r. na realizację inwestycji drogowej zostały nabyte nieruchomości oznaczone w ewidencji gruntów i budynków jako działki 1, 2, 3 (powstałe z podziału działki nr 10), 4, 5 (powstałe z podziału działki nr 11), 6, 7 (powstałe z podziału działki 9). Działki stanowią grunt rolny i były wykorzystywane przez Pana jako rolnika, czynnego podatnika podatku VAT do produkcji rolnej, a zatem były wykorzystywane do czynności opodatkowanych.

Przechodząc na grunt rozpatrywanej sprawy należy stwierdzić, że fakt prowadzenia działalności rolniczej, z tytułu której jest Pan zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT oraz fakt, iż działki nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7, które są przedmiotem dostawy (wywłaszczenia) należą do prowadzonego przez Pana gospodarstwa rolnego, ma znaczenie dla opodatkowania podatkiem od towarów i usług dostawy tych działek.

Biorąc pod uwagę treść przytoczonych przepisów oraz zawarty we wniosku opis sprawy wskazać należy, że przekazanie działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7 na mocy decyzji wywłaszczeniowej, jest dostawą dokonaną w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w myśl art. 15 ust. 2 ustawy. Jak wynika z okoliczności sprawy przedmiotem dostawy są działki należące do Pana gospodarstwa rolnego, a z tytułu działalności rolniczej jest Pan zarejestrowanym czynnym podatnikiem podatku VAT. Tym samym, w związku z dostawą działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7,dokonywaną na mocy decyzji wywłaszczeniowej występuje Pan jako podatnik VAT, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy. W konsekwencji, dostawa ww. działek podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jako odpłatna dostawa towarów, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ust. 1 ustawy.

W tym przypadku, odszkodowanie pełni funkcję wynagrodzenia za przeniesienie własności towarów, czyniąc tego rodzaju dostawę faktycznie odpłatną i ze względu na przedmiot, czynność taka objęta jest podatkiem od towarów i usług.

Wykonywana czynność, która podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, może być albo opodatkowana właściwą stawką podatku VAT, albo może korzystać ze zwolnienia od tego podatku.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy:

Na podstawie art. 2 pkt 33 ustawy:

Powyższe oznacza, że generalnie opodatkowane podatkiem VAT są dostawy, których przedmiotem są nieruchomości gruntowe zabudowane i niezabudowane, przy czym w przypadku tych ostatnich opodatkowane są wyłącznie te, których przedmiotem są tereny budowlane (przeznaczone pod zabudowę). Pozostałe natomiast dostawy gruntów niezabudowanych, będących gruntami leśnymi, rolnymi itp., nieprzeznaczonymi pod zabudowę – są zwolnione od podatku VAT.

W tym miejscu należy zauważyć, że w myśl art. 3 ust. 1 ustawy z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 293 ze zm):

Jak stanowi art. 4 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

W myśl art. 4 ust. 2 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

O przeznaczeniu nieruchomości stanowią zatem akty prawa miejscowego. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego – jako źródło prawa miejscowego, a w przypadku jego braku decyzja o warunkach zabudowy – jako akt indywidualny prawa administracyjnego.

Na podstawie art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1363 ze zm.):

Artykuł 11f ust. 1 pkt 6 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych wskazuje:

Według art. 11i ust. 2 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Jak stanowi art. 12 ust. 3 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Według regulacji art. 12 ust. 4 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych :

Z ust. 4f tego artykułu ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych wynika, że :

Na podstawie art. 12 ust. 4a ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Zgodnie z art. 12 ust. 4b ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych :

W oparciu o art. 12 ust. 5 ustawy o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

W myśl art. 18 ust. 1 ustawy  o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych:

Stosownie do treści wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 28 marca 1996 r. w sprawie C-468/93 Gemeente Emmen – „teren budowlany” oznacza każdy nieuzbrojony lub uzbrojony teren uznany przez państwa członkowskie za teren z przeznaczeniem pod zabudowę.

Tym samym, w świetle orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości za teren budowlany uznać można jedynie taki, który regulacjami prawa krajowego został przeznaczony pod zabudowę.

Wprowadzony do ustawy art. 2 pkt 33, odpowiada więc także treści ww. orzeczenia, gdyż cechę przeznaczenia pod zabudowę ustala się na podstawie określonych wprost w ustawie dokumentów prawa miejscowego.

Zatem, ustawa nakazuje oceniać przeznaczenie określonego gruntu wyłącznie w oparciu o istniejący plan zagospodarowania przestrzennego oraz wydane decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Z opisu sprawy wynika, że na dzień wywłaszczenia brak było Planu Zagospodarowania Przestrzennego, który obejmowałby swoimi regulacjami przedmiotowe działki. Przedmiotowe działki poza działalnością rolniczą nie były wykorzystywane do innych celów, nie były udostępniane osobom trzecim oraz nie są zabudowane. Dla działek nr 10; nr 11 i nr 9 oraz dla działek powstałych w wyniku podziału tych działek to jest: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 nie została wydana decyzja o warunkach zabudowy bądź decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Więc na dzień wywłaszczenia działki te nie były terenami budowlanymi, w rozumieniu art. 2 pkt 33 ustawy.

Tym samym, przeniesienie przez Pana z nakazu organu władzy publicznej prawa własności działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7 w zamian za odszkodowanie, w trybie wywłaszczenia, w związku z ich przeznaczeniem pod inwestycję dotyczącą budowy dróg, podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, jako odpłatna dostawa towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy. Dostawa ww. działek nr 1, nr 2, nr 3, nr 4, nr 5, nr 6 i nr 7 korzysta ze zwolnienia od podatku, na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 9 ustawy.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14f § 2b pkt 3 ustawy Ordynacja podatkowa:

Z tytułu złożenia niniejszego wniosku wniósł Pan opłatę w łącznej wysokości 320 zł. Natomiast opłata należna od tego wniosku wynosi 280 zł (40 zł x 7 zdarzeń przyszłych). W związku z tym, opłata w wysokości 40 zł zostanie zwrócona – stosownie do art. 14f § 2a Ordynacji podatkowej –  przekazem pocztowym na Pana adres zamieszkania wskazany we wniosku.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed  sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako ”PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2651 ze zm.).