Interpretacja indywidualna

- stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

21 lipca 2025 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych otrzymania świadczenia nienależnego od banku oraz odsetek ustawowych za opóźnienie w spłacie. Uzupełniła go Pani pismem z 25 sierpnia 2025 r. (data wpływu).

Opis zdarzenia przyszłego

Pani A.A (dalej: „Wnioskodawczyni” lub „Podatniczka”) (...) 2007 r. zawarła wspólnie z mężem umowę kredytu mieszkaniowego (...) nr (...), (dalej: „Umowa”) z X z siedzibą w (...) przy ul. (...) (dalej: „Pozwany” lub „Bank”).

Celem zawarcia umowy była spłata kredytu hipotecznego zaciągniętego w Y na zakup nieruchomości mieszkalnej, w której dotychczas Wnioskodawczyni mieszka. Zgodnie z zawartą umową, Bank zobowiązał się na udzielenie kredytu hipotecznego w kwocie 205.500 CHF, a zaciągnięty kredyt miał zostać spłacony w równych ratach kapitałowo-odsetkowych najpóźniej do 1 sierpnia 2021 roku. Kredyt został zabezpieczony poprzez ustanowienie hipoteki zwykłej w kwocie 205.500 CHF oraz kaucyjnej do kwoty 51.375 CHF, wpisanej w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w (...) Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w (...).

Ostatecznie kredyt został wypłacony w walucie polskiej, w czterech transzach w łącznej wysokości 463.099,67 PLN oraz 1.644 CHF zaliczonej na poczet prowizji. W sierpniu 2021 r. nastąpiła całkowita spłata kredytu w łącznej wysokości 819.981,06 zł. Należy w tym miejscu wskazać, że w dniu (...) 2023 r. do Sądu Okręgowego w (...), I Wydział Cywilny przez Pełnomocników Wnioskodawczyni oraz jej męża (dalej również: „Powodów”) został złożony pozew o ustalenie nieważności ww. umowy kredytu hipotecznego na podstawie art. 58 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 189 Kodeksu postępowania cywilnego, (dalej: „KPC”) oraz o zasądzenie od Pozwanego Banku na rzecz Powodów kwoty 819.981,06 PLN wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 5 lipca 2023 r. do dnia zapłaty. Należy również nadmienić, iż (...) 2023 r. pełnomocnik Wnioskodawczyni skierował do Pozwanego wezwanie do zapłaty, w którym przedstawił stanowisko i żądanie w tej sprawie. W szczególności wskazano, iż w związku z treścią istniejących postanowień, należałoby uznać Umowę za nieważną, co powoduje konieczność dokonania wzajemnych rozliczeń. Natomiast w odpowiedzi z 3 lipca 2023 r. Pozwany stanowczo zakwestionował przedstawione żądania, informując, że nie widzi podstaw do uznania roszczeń. Należy jednak nadmienić, iż w trakcie rozprawy (...) 2025 r. Pozwany podkreślił, iż jest zainteresowany ugodowym zakończeniem sprawy. Propozycja, która padła na rozprawie ze strony Pozwanego zakładała dokonanie wzajemnych rozliczeń poprzez potrącenie wierzytelności przysługujących obu stronom. Po dokonaniu ww. potrącenia, Pozwany zaoferował zapłacenie na rzecz Wnioskodawczyni i jej męża kwoty 345.000 PLN, zwrotu jednokrotności kosztów zastępstwa procesowego oraz połowy opłaty od pozwu. Propozycja ta nie została zaakceptowana przez Podatniczkę i jej męża, gdyż była to propozycja poniżej kwoty wynikającej z potrącenia nominalnych kwot kapitału po obu stronach sporu, bowiem różnica pomiędzy nominalnym roszczeniem Wnioskodawczyni i jej męża, a nominalnym roszczeniem Banku wynosi 353.057,94 PLN. Natomiast jak podnoszono na rozprawie, z uwagi na czas trwania postępowania i wysoką kwotę żądania głównego, roszczenie po stronie Powodów powinno uwzględniać także odsetki za opóźnienie, które na 15 maja 2025 r. wynosiły 170.854,51 PLN.

Niezależnie od powyższego należy wskazać, iż sprawa nie została jeszcze rozstrzygnięta. Niemniej jednak z praktyki Pełnomocników Wnioskodawczyni wynika, iż obecnie sądy odchodzą od dotychczasowej praktyki (tj. stwierdzania wprost w sentencji wyroku, że umowa jest nieważna - nawet w przypadku analogicznym do sytuacji Podatniczki, tj. gdy kredyt został w całości spłacony przed wydaniem wyroku) i aktualnie w swoich rozstrzygnięciach, w przypadku spłaconych kredytów oddalają żądanie stwierdzenia nieważności umowy uwzględniając jedynie żądanie zapłaty, a jednocześnie z treści takich orzeczeń wynika, że umowa zawierała klauzule abuzywne i nie może być wobec ich wyeliminowania dalej wykonywana, a w konsekwencji zasądzają zwrot nienależnych świadczeń od banku. W związku z powyższym w sprawie Wnioskodawczyni również istnieje taka możliwość, iż Sąd w sentencji wyroku nie ustali nieważności umowy kredytowej, zasądzając jednocześnie zwrot nienależnych świadczeń od banku, co stanowi tzw. przesłankowe ustalenie nieważności umowy.

Uzupełnienie

Roszczenie Wnioskodawczyni jest z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego dotyczące bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 w zw. z 410 KC).

Wysokość roszczenia Wnioskodawczyni, które otrzyma od banku to 819.981,06 PLN oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od 5 lipca 2023 r. do dnia zapłaty.

Należy zaznaczyć, że dłużnik (Bank) ma względem Wnioskodawczyni swoją wierzytelność w kwocie 466.834,35 PLN. Wierzytelność ta, w ocenie Wnioskodawczyni, nie jest na moment składania wniosku wymagalna, aczkolwiek co do zasady jest ona niesporna. Wierzytelność dłużnika (Banku) nie jest przedmiotem toczącego się postępowania, którego dotyczy niniejszy Wniosek (ani - na moment składania Wniosku - żadnego innego postępowania sądowego).

Pytanie

Jeżeli w sentencji wyroku Sąd oddali żądnie stwierdzenia nieważności umowy kredytowej z uwagi na zakończoną spłatę kredytu (wykonanie umowy), zasądzając jednocześnie zwrot świadczenia nienależnego od Banku (Pozwanego) w kwocie 819.981,06 PLN oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od 5 lipca 2023 r. do dnia zapłaty, to czy od otrzymanych ww. wierzytelności od Banku Wnioskodawczyni będzie obowiązana do rozliczenia podatku dochodowego?

Pani stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawczyni, jeżeli w sentencji wyroku Sąd oddali żądnie stwierdzenia nieważności umowy kredytowej Wnioskodawczyni z uwagi na zakończoną spłatę kredytu (wykonanie umowy), zasądzając jednocześnie zwrot świadczenia nienależnego od Banku (Pozwanego) w kwocie 819.981,06 PLN oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od 5 lipca 2023 r. do dnia zapłaty, to od otrzymanych na tej podstawie wierzytelności od Banku, Wnioskodawczyni nie będzie obowiązana do rozliczenia podatku dochodowego.

Uzasadnienie

Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2025 r. poz. 163 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści powyższego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika, z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w ww. ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

·pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika - tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

·pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika - tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów.

Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.

Jak stanowi art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” oznacza, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z tym, każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Artykuł 69 ust. 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 z późn. zm.), stanowi, że, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Nieważność umowy kredytu oznacza, że zobowiązania stron umowy, tj. banku i klienta, nigdy nie powstały, a strony zobowiązane są zwrócić to, co świadczyły w związku z nieważną umową jako świadczenia nienależne. Kredytodawca powinien zatem zwrócić wszystkie świadczenia pobrane od kredytobiorcy, a kredytobiorca powinien zwrócić kwotę faktycznie otrzymanego kredytu.

W przypadku stwierdzenia nieważności umowy przez sąd skutki prawne na gruncie cywilnym występują ex tunc (wstecz), a więc od momentu zawarcia umowy dotkniętej wadliwością (przesłanką nieważności), co oznacza, że umowa kredytu jako nieważna już od chwili jej zawarcia nie wywołuje skutków prawnych. Mamy do czynienia z sytuacją jakby w ogóle nie doszło do jej zawarcia.

Z kolei oddalając powództwo o stwierdzenie nieważności umowy Sąd może jednocześnie stwierdzić, że umowa zawierała klauzule abuzywne i Pozwany (Bank) otrzymał korzyść, która nie powinna mu przysługiwać (nienależne świadczenie) oraz nakazać jej zwrot. Sąd bada w takich sprawach bowiem, czy jedna ze stron otrzymała coś, co nie wynikało z umowy lub było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jeśli Sąd dojdzie do takiego przekonania, wówczas nakazuje zwrot tej korzyści. W takim przypadku zachodzi zatem konieczność rozliczenia stron w związku z nienależnym świadczeniem.

Podsumowując, oddalenie żądania stwierdzenia nieważności umowy nie zamyka drogi do rozliczenia stron w zakresie nienależnych świadczeń. Sąd może, w jednym procesie, orzekać o ważności umowy i o zwrocie korzyści, która nie powinna być uzyskana. Jednocześnie należy podkreślić, że brak stwierdzenia nieważności umowy wprost w sentencji wyroku nie oznacza, że w ocenie Sądu umowa jest ważna - ona nadal jest zdaniem Sądu nieważna, co wynika zasadniczo z uzasadnienia w takich orzeczeniach. Brak stwierdzenia nieważności w sentencji wyroku wynika bowiem z przekonania Sądu o tym, że powód nie ma interesu prawnego w uzyskaniu wyroku stwierdzającego wprost w sentencji nieważność umowy w trybie art. 189 KPC, ponieważ przysługuje mu dalej idące żądanie zapłaty i z uwagi na wykonanie umowy przed wydaniem wyroku nie ma potrzeby orzekania/ustalania stanu nieważności umowy na przyszłość.

Mając to na względzie, należy wskazać, że jeżeli Sąd w sentencji oddali powództwo Wnioskodawczyni o stwierdzenie nieważności ww. umowy, zasądzając jednocześnie zwrot nienależnych świadczeń od banku, to od otrzymanych na tej podstawie kwot Wnioskodawczyni nie będzie obowiązana do rozliczenia podatku dochodowego, bowiem kwoty te stanowić będą zwrot nienależnych świadczeń, a tym samym nie powstanie przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawczyni uważa, że do tej sytuacji należy stosować analogiczne zasady, jak do orzeczeń, w których sądy ustalają nieważność umowy kredytowej w sentencji, zasądzając jednocześnie zwrot nienależnych świadczeń od banku na rzecz kredytobiorców. Należy bowiem podkreślić, iż z wydanych dotychczas interpretacji indywidualnych wynika, że kwoty stanowiące zwrot wpłaconego przez kredytobiorcę kapitału nie stanowią przychodu i nie podlegają one opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W rozpatrywanym zdarzeniu przyszłym taka kwota nie przysporzy w efekcie majątku dla Podatniczki. Wnioskodawczyni wpłaciła bowiem wcześniej do banku kwotę dużo wyższą niż otrzymała w ramach umowy kredytu.

Należy również nadmienić, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 z późn. zm.), zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Jednocześnie, stosownie do art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Wprowadzając ww. przepis ustawodawca uregulował jednoznacznie m.in. kwestię opodatkowania odsetek z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym.

W opisanej sytuacji nastąpi wykonanie postanowień zapadłych w wyroku. W konsekwencji Wnioskodawczyni uzyska zwrot nadpłaconych przez nią rat kredytowych. Zatem kwota zwrotu nie spowoduje faktycznego przyrostu w majątku Podatniczki, a jedynie „wyrównanie” wcześniejszego zmniejszenia w jej majątku. Wobec tego zwrot ten nie spełni celu przychodu, jakim jest zwiększenie majątku podatnika - ani poprzez zwiększenie aktywów ani poprzez zmniejszenie jego pasywów, a tym samym po stronie Wnioskodawczyni jako kredytobiorcy nie powstanie przychód w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym zwrot Wnioskodawczyni przez bank w wyniku orzeczenia sądu kwoty nadpłaconych rat nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Należy także wskazać, iż odsetki za opóźnienie zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, które otrzyma Wnioskodawczyni również stanowią świadczenia niepodlegające opodatkowaniu podatkiem dochodowym. Oznacza to, że odsetki te podlegają zwolnieniu od opodatkowania na podstawie wyżej przywołanego art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się natomiast do kwestii zwrotu kosztów postępowania sądowego, zgodnie z art. 98 § 1 ustawy - Kodeks postępowania cywilnego (tj. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 z późn. zm.), Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

Stosownie do art. 98 § 2 cytowanej ustawy, do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Suma kosztów przejazdów i równowartość utraconego zarobku nie może przekraczać wynagrodzenia jednego adwokata wykonującego zawód w siedzibie sądu procesowego.

Z kolei w myśl art. 98 § 3 tej ustawy, do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony.

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego, wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy. Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda.

Mając zatem na uwadze zwrotny charakter kosztów wygranego procesu sądowego, zwrot ten nie spowoduje obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższy faktycznie poniesionych wydatków. Koszty te zostały bowiem sfinansowane z własnych środków Wnioskodawczyni, a następnie na podstawie wyroku zostaną zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowić będzie jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów, a co za tym idzie, nie będzie stanowić dochodu podlegającego opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Podsumowując, w ocenie Wnioskodawczyni, nie będzie ona miała obowiązku zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot otrzymanych od Banku z tytułu zwrotu świadczenia nienależnego w kwocie 819.981,06 PLN oraz odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 5 lipca 2023 r. do dnia zapłaty.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią:

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 9 ust. 1a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Jeżeli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest, z zastrzeżeniem art. 25e, art. 29-30cb, art. 30da-30dh, art. 30e-30g, art. 30j-30p oraz art. 44 ust. 7e i 7f, suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Ogólne pojęcie przychodu zostało wyjaśnione w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z tym przepisem:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Ustawodawca przyjął zasadę, że przychodami są:

1)pieniądze i wartości pieniężne, które:

·zostały otrzymane przez podatnika – czyli takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

·zostały postawione do dyspozycji podatnika – czyli takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

2)wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń – czyli takie przysporzenia majątkowe, które mają postać:

·świadczeń w naturze (otrzymane rzeczy lub prawa);

·nieodpłatnych świadczeń innych niż świadczenia w naturze (np. otrzymane usługi).

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny. Z uwagi na wyróżnienie przez ustawodawcę przychodów o charakterze niepieniężnym, uznaje się, że przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy jest nie tylko uzyskanie przez podatnika nowych aktywów, ale także zmniejszenie jego pasywów.

Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawierają definicji pojęcia „nieodpłatnego świadczenia”. Dokonując zatem wykładni gramatycznej, za „nieodpłatne świadczenie” uznać należy świadczenia „nie wymagające opłaty, takie, za które się nie płaci, bezpłatne”. Zatem należy przyjąć, że nieodpłatnym świadczeniem jest takie zdarzenie, którego skutkiem (następstwem) jest nieodpłatne przysporzenie majątku jednej osobie kosztem majątku innej osoby, innego podmiotu. Nieodpłatne świadczenie w znaczeniu prawa podatkowego obejmuje nie tylko świadczenie w rozumieniu prawa cywilnego (działanie lub zaniechanie na rzecz innej strony), ale w jego zakres wchodzą także wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu lub te wszystkie zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Przepis art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy źródłem przychodów są:

inne źródła.

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności” definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. W związku z tym każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.). Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 tej ustawy:

Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę w przytoczonym już wcześniej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

W opisie sprawy wskazała Pani, że (...) 2007 r. zawarła wspólnie z mężem umowę kredytu mieszkaniowego z X. Celem zawarcia umowy była spłata kredytu hipotecznego zaciągniętego w Y na zakup nieruchomości mieszkalnej. Kredyt w wysokości 205.500 CHF został wypłacony w walucie polskiej w kwocie 463.099,67 PLN oraz 1.644 CHF zaliczonej na poczet prowizji. W sierpniu 2021 r. dokonała Pani całkowitej spłaty kredytu 819.981,06 PLN. Natomiast 29 sierpnia 2023 r. złożyła Pani wraz z mężem do Sądu Okręgowego w (...) pozew o ustalenie nieważności ww. umowy kredytu hipotecznego oraz o zwrot nienależnych świadczeń od banku wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Istnieje możliwość, iż Sąd w sentencji wyroku nie ustali nieważności umowy kredytowej, zasądzając jednocześnie zwrot nienależnych świadczeń od banku, co stanowi tzw. przesłankowe ustalenie nieważności umowy. Zaznaczyła Pani także, że dłużnik (Bank) ma względem Pani swoją wierzytelność w kwocie 466.834,35 PLN, przy czym wierzytelność ta na moment składania wniosku nie jest wymagalna, ale co do zasady jest niesporna.

W świetle przedstawionych okoliczności sprawy stwierdzić należy, że jeśli faktycznie sąd oddali żądanie stwierdzenia nieważności umowy kredytowej z uwagi na wykonanie umowy (spłacenie kredytu) i jednocześnie zasądzi zwrot nienależnych świadczeń od banku, w wyniku czego otrzyma Pani na tej podstawie zwrot środków od banku, nie spowoduje to po Pani stronie przysporzenia majątkowego. W związku z tym, jeśli otrzyma Pani zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazała na rzecz Banku (wpłata ta będzie mieściła się w kwocie wpłacanej przez Panią podczas spłaty kredytu), to otrzymana kwota pieniężna nie spowoduje faktycznego przyrostu w Pani majątku. W konsekwencji zwrócona kwota nie będzie Pani przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i jej uzyskanie nie będzie skutkowało po Pani stronie obowiązkiem zapłaty podatku dochodowego.

Pani wątpliwości budzi również kwestia opodatkowania otrzymanych odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie.

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 ustawy Kodeks cywilny:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje tylko wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:

1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,

2)świadczenia, od których są naliczane, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.

Zatem w sytuacji, gdy zwrot na Pani rzecz świadczenia nienależnego od banku nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone Pani odsetki ustawowe za opóźnienie będą korzystały ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Tym samym nie wystąpi po Pani stronie obowiązek zapłaty podatku dochodowego.

Dodatkowe informacje

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Wskazać również należy, że interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie zainteresowanego, co wynika z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa. Natomiast „zainteresowanym” w rozumieniu art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, jest osoba, która występuje z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej i będąca wnioskodawcą. W związku z tym, niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie Pani, nie wywołuje skutków prawnych dla innych osób (Pani męża).

Niniejsza interpretacja rozstrzyga wyłącznie zagadnienia objęte pytaniem. Inne kwestie poruszane we wniosku nie były przedmiotem oceny przez tut. organ, w tym w szczególności kwestia rozliczenia wierzytelności banku oraz zwrot kosztów sądowych.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem stanu faktycznego) podanym przez wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Przy wydawaniu niniejszej interpretacji tutejszy organ dokonał wyłącznie analizy okoliczności podanych we wniosku. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów prawa podatkowego nie jest bowiem ustalanie, czy przedstawiony we wniosku stan faktyczny (zdarzenie przyszłe) jest zgodny ze stanem rzeczywistym. W ramach postępowania o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego organ nie przeprowadza postępowania dowodowego, lecz opiera się jedynie na stanie faktycznym przedstawionym we wniosku. Ustalenie stanu rzeczywistego stanowi domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne.

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.