Interpretacja indywidualna

– stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

19 maja 2025 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 9 marca 2025 r. Treść wniosku jest następująca:

Opis i uzupełnienie zdarzenia przyszłego

W 2009 r. wraz z małżonkiem zawarła Pani Umowę nr (…) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (…) waloryzowany kursem CHF (dalej jako „Umowa"), na której podstawie Bank 1 wypłacił kwotę 703 500,02 PLN, co stanowiło równowartość 264 682,65 CHF. Oboje odpowiadają Państwo solidarnie za spłatę kredytu do pełnej wysokości. Kredyt hipoteczny zaciągnięty w Banku 1 został udzielony przez podmiot podlegający nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw. Bank 1 jako bank, podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), który jest państwowym organem nadzoru nad rynkiem finansowym. Nadzór ten obejmuje m.in. udzielanie kredytów hipotecznych, zgodnie z ustawą o kredycie hipotecznym. Celem kredytu było finansowanie budownictwa mieszkaniowego, na które składały się przedpłaty na poczet budowy i nabycia domu od dewelopera domu mieszkalnego oraz refinansowanie kredytu hipotecznego w Banku 2.

Kredyt hipoteczny w Banku 2 został zaciągnięty przez Panią na zakup mieszkania, w którym mieszkała Pani zanim poznała Pani męża. Kredyt hipoteczny zaciągnięty w Banku 2 został udzielony przez podmiot podlegający nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw. Bank 2 jako bank, podlega nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego (KNF), który jest państwowym organem nadzoru nad rynkiem finansowym. Nadzór ten obejmuje m.in. udzielanie kredytów hipotecznych, zgodnie z ustawą o kredycie hipotecznym.

Zdecydowała się Pani wraz z mężem wytoczyć przeciwko Bankowi 1 pozew indywidualny dotyczący stwierdzenia nieważności (trwałej bezskuteczności) Umowy. Postępowanie sądowe zainicjowane pozwem toczy się przed sądem Sąd Okręgowy w (…). W 2025 r. Bank 1 zaproponował ugodę, na mocy której Bank 1 potwierdza, że Umowa kredytowa zawiera klauzule abuzywne, które powodują nieważność Umowy kredytowej oraz stwierdza, że przysługują Pani następujące roszczenia w stosunku do Banku 1 wynikające ze świadczeń spełnionych w wykonaniu Umowy kredytowej:

• 1 027 289,17 PLN tytułem rat kapitałowo - odsetkowych;
• 39 099,42 PLN tytułem składek na poczet ubezpieczenia;
• 1 407,00 PLN tytułem opłaty i prowizje związanej z kredytem;

tym samym przysługują Pani w stosunku do Banku 1 roszczenia o zapłatę w wysokości 1 067 795,59 PLN. Bank 1 potwierdza, iż w związku z wykonaniem Umowy (wypłatą kapitału kredytu), Bankowi 1 przysługuje w stosunku do Klienta roszczenie o zapłatę 703 500,02 PLN.

Na obecny moment dokładny termin podpisania Ugody z Bankiem 1 nie jest Państwu znany. Chcą Państwo zakończyć postępowanie mediacyjne najszybciej jak to jest możliwe. Szacują Państwo, że podpisanie Ugody nastąpi do końca września 2025 r.

Bank 1 zaproponował Pani potrącenie Pani roszczenia w wysokości 1 067 795,59 PLN z roszczeniem Banku w wysokości 703 500,02 PLN, wobec czego wierzytelności te umarzają się nawzajem do wysokości niższej z tych wierzytelności, a więc do wysokości 703 500,02 PLN. Na skutek dokonanego potrącenia, Bank 1 zobowiązany jest do zapłaty na Pani rzecz pozostałej kwoty przysługującego Pani roszczenia, tj. 364 295,57 PLN (słownie: trzysta sześćdziesiąt cztery tysiące dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych, 57/100). Jest to kwota, która została wcześniej wpłacona przez Panią do Banku 1, w związku z tym jest to zwrot środków pieniężnych, które wcześniej, na mocy umowy finansowania hipotecznego walutowego przekazała Pani na rzecz Banku 1 w ramach spłaty rat kapitałowo - odsetkowych od otrzymanego finansowania.

Bank 1 dodatkowo w ramach Ugody zobowiązuje się dokonać zwrotu na Pani rzecz kosztów zastępstwa procesowego w kwocie 10 800,00 PLN (100 % stawki minimalnej), która to kwota nie przekracza maksymalnych kosztów zastępstwa procesowego możliwych do zasądzenia na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2023 poz. 1935 t. j. z dnia 20 września 2023 r.). Kwota ta stanowiła zwrot faktycznie poniesionych przez Panią wydatków ze swoich środków pieniężnych. Została ona wydana zanim złożyli Państwo pozew do Sądu w celu opłaty obsługi prawnej.

Pytania

1) Czy ugoda z Bankiem 1 powoduje skutek podatku dochodowego od osób fizycznych, w szczególności czy zwrot opisanych w stanie faktycznym kwot stanowi dla Pani przychód?

2) Czy ugoda z Bankiem 1 powoduje skutek podatku dochodowego od osób fizycznych, w szczególności czy kwota otrzymana tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego będzie stanowiła dla Pani przychód?

Pani stanowisko w sprawie

Ani Pani, ani Pani mąż nigdy dotąd nie korzystali Państwo z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego. Celem kredytu było finansowanie domu, w którym Państwo mieszkają. Nie wykorzystują Państwo tego domu do celów zarobkowych, ani nie prowadzą w nim Państwo działalności gospodarczej. Mieszkanie, które zostało wciągnięte do kredytu hipotecznego Banku 1 stanowiło wkład własny w kwotę kredytu, który na tamten moment był warunkiem udzielenia kredytu. Mieszkanie to było i jest Pani własnością. Kredyt w Banku 2 był kredytem, który miała Pani tylko na siebie. Nie potrzebowali Państwo kredytu na dwie oddzielne nieruchomości, tylko kredytowania wyłącznie na dom. Kredyt został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej - domu. Zgodnie z wytycznymi Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe art. 1 mówi „§ 1. 1. Zarządza się zaniechanie poboru podatku dochodowego od osób fizycznych od kwot: 1) umorzonych osobie fizycznej wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego, w przypadku gdy: a) kredyt mieszkaniowy został zaciągnięty na realizację jednej inwestycji mieszkaniowej, a w przypadku więcej niż jednego kredytu mieszkaniowego - gdy kredyty mieszkaniowe zostały zaciągnięte na realizację wyłącznie jednej inwestycji mieszkaniowej, oraz b) osoba fizyczna będąca stroną umowy kredytu mieszkaniowego nie korzystała z zaniechania poboru podatku od kwot umorzonych wierzytelności z tytułu kredytu mieszkaniowego zaciągniętego na realizację innej niż określona w lit. a inwestycji mieszkaniowej.”

Ponadto zaznaczyła Pani, że wzajemne potrącenie roszczeń jest wynikiem ekwiwalentu wydatków, które były uprzednio poniesione z własnych środków w celu spłacenia rat wynikających z bezprawnej umowy kredytowej. Kwota rozliczona na podstawie ugody z Bankiem 1 nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Państwa majątku, a Bank 1 nie ma podstawy uznać, że ciąży na nim obowiązek sporządzenia informacji PIT-11. Podkreślić należy, że w ogólnym rozrachunku rozliczona kwota 364 295,57 zł nie przysporzy Państwa majątku, ponieważ we wcześniejszych latach wpłacili Państwo do Banku kwotę znacząco większą (1 067 795,59 zł). Łącznie na przestrzeni lat spłacili Państwo w ratach kredytowych kwoty:

• 1 027 289,17 PLN tytułem rat kapitałowo - odsetkowych;
• 39 099,42 PLN tytułem składek na poczet ubezpieczenia;
• 1 407,00 PLN tytułem opłaty i prowizje związanej z kredytem.

Państwa zdaniem, kwota rozliczona w ramach Ugody jest ściśle powiązana z kredytem obarczonym niezgodnymi z prawem rozwiązaniami. W szczególności nie ulega wątpliwości, że bez wcześniejszego zawarcia umowy kredytu i terminowej spłaty rat nie zaistniałaby Ugoda oraz wiążące się z nią rozliczenie. W związku z powyższym wskazali Państwo, iż uznać należy, że kwota rozliczenia wzajemnych roszczeń jest jedynie formą zwrotu rat wpłaconych w ramach kredytu będącego przedmiotem Ugody. Na tej podstawie rozliczona kwota nie zwiększy definitywnie Państwa majątku, więc nie zwiększy ona Państwo przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Powyższe stanowisko znalazło już potwierdzenie w aktualnych interpretacjach indywidualnych, w tym między innymi w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 1 sierpnia 2024 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.535.2024.3.DJ, gdzie stwierdzono, że: „Odnosząc się zatem do skutków podatkowych otrzymania przez Panią dodatkowej kwoty na podstawie planowanej ugody z bankiem wyjaśniam, że zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego. W opisie sprawy wskazała Pani, że w związku z zawarciem ugody bank zwróci Pani kwotę (...) zł oraz dokona dodatkowej wypłaty w wysokości (...) zł. Przy czym jak Pani wyjaśniła w uzupełnieniu podania: Kwota (...) zł będzie stanowiła zwrot wcześniej wpłaconych środków pieniężnych z tytułu spłaty zaciągniętego kredytu. Ponadto poinformowała Pani, że: suma Pani wpłat ((...) zł) pomniejszona o zwrot proponowany przez bank ((...) zł) daje kwotę (...) zł. Kwota ta jest wyższa niż kwota otrzymanego przez bank kapitału, tj. (...) zł. Zatem w analizowanej sprawie po Pani stronie w związku z otrzymaniem od banku ww. kwoty dodatkowej nie dojdzie do powstania przysporzenia majątkowego. Na mocy zawartej ugody otrzyma Pani zwrot środków pieniężnych, które wcześniej przekazała Pani na rzecz banku w ramach spłaty udzielonego kredytu hipotecznego. A zatem otrzyma Pani środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pani własnych środków. Kwota dodatkowa otrzymana na podstawie ugody z bankiem nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Pani majątku. Wypłata ta będzie dla Pani neutralna podatkowo. Dlatego stwierdzam, że zwrot przez bank części kwoty uiszczonej tytułem s płaty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego (tj. będącej przedmiotem Pani zapytania kwoty dodatkowej) nie będzie stanowił dla Pani przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanego do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zatem nie będzie Pani miała obowiązku zapłaty podatku od wypłaconej Pani przez bank ww. kwoty dodatkowej”.

Tożsame stanowisko co do kwoty rozliczonej przez bank w ramach ugody Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej zajął w interpretacji indywidualnej z dnia 1 marca 2024 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.75.2024.1.MKA, gdzie czytamy, że: „O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe. Zatem w analizowanej sprawie po Pan stronie nie doszło do powstania przysporzenia majątkowego. W związku z zawarciem ugody otrzymał Pan zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazał Pan na rzecz banku w ramach spłaty części rat udzielonego kredytu mieszkaniowego. A zatem otrzymał Pan środki będące ekwiwalentem wydatków, które były uprzednio poniesione z Pana własnych środków. Kwota otrzymana na podstawie ugody z bankiem nie spowoduje więc faktycznego przyrostu w Pana majątku. Wypłata ta będzie dla Pana neutralna podatkowo. W konsekwencji, zwrot przez bank części kwoty uiszczonej tytułem spłaty zaciągniętego kredytu mieszkaniowego nie będzie stanowił dla Pana przychodu w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, klasyfikowanego do źródła, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ww. ustawy, podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zatem nie ma Pan obowiązku zapłaty podatku od zwróconej przez bank kwoty”.

Co więcej, biorąc pod uwagę najnowsze, pozytywne dla podatników stanowiska organów podatkowych w zakresie omawianego zagadnienia (między innymi interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z dnia 21.10.2024 r., nr 0112-KDIL2-1.4011.596.2024.2.MKA czy interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z dnia 16.10.2024 r. 0112-KDIL2-1.4011.658.2024.1.MKA) należy uznać kwotę rozliczenia wzajemnych roszczeń za niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią: Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy: Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 23o, art. 23u, art. 24-24b, art. 24c, art. 24e, art. 30ca, art. 30da oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych: Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną, jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika. Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Przepis art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy źródłem przychodów są inne źródła. Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy: Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wy płaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Jak dowodzi użycie sformułowania "w szczególności" definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. W związku z tym każde świadczenie mające realną korzyść finansową, o ile nie stanowi konkretnej kategorii przychodu zaliczanego do jednego ze źródeł wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ww. ustawy, jest dla świadczeniobiorcy przychodem z innych źródeł.

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.). Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy: Przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Podkreśliła Pani, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

W związku z propozycją ugody otrzyma Pani zwrot środków pieniężnych, które wcześniej na mocy umowy przekazała Pani na rzecz Banku 1 w ramach spłaty rat udzielonego kredytu. Kwoty otrzymane na podstawie ugody z bankiem nie spowodują więc faktycznego przyrostu w Pani majątku. W konsekwencji zwrot ten nie będzie dla Pani przychodem w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegającym opodatkowaniu. Zatem w Pani sprawie nie dojdzie do powstania przysporzenia majątkowego z tytułu zwrotu rat kapitałowo-odsetkowych, jak i składek ubezpieczenia.

W odniesieniu do zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, zwrot ten także nie stanowi dla Pani przysporzenia majątkowego i nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w związku z dokonanym zwrotem kosztów nie wystąpiło po Pani stronie realne przysporzenie majątkowe. Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z Pani własnych środków, a następnie na podstawie ugody zostaną Pani zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów - nie jest więc przychodem podlegającym opodatkowaniu.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Podstawową zasadą obowiązującą w przepisach ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.) jest zasada powszechności opodatkowania, która wyrażona została w art. 9 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z jego treścią:

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika. Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Jak stanowi art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;
• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika – tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie, że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. W języku powszechnym mianem „źródła” określane jest „to, co stanowi początek czegoś”, „przyczyna czegoś”, a synonimami tego pojęcia są m.in. czynnik sprawczy, powód, pochodzenie.

Źródła przychodów

Źródła przychodów zostały określone przez ustawodawcę w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Potrącenie wierzytelności i wypłata określonej kwoty

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1646 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Stosownie natomiast do treści art. 917 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Powołana definicja ugody pozwala wyróżnić elementy konstrukcyjne tej instytucji. Po pierwsze, ugoda jest zawierana w sytuacji, gdy między stronami stosunku prawnego istnieje niepewność albo spór, co do roszczeń wynikających z tego stosunku. Po drugie, celem zawarcia ugody jest uchylenie tej niepewności lub sporu. Wreszcie po trzecie, strony dążą do osiągnięcia celu przez wzajemne ustępstwa. Tak więc nieodłącznym elementem ugody są wzajemne ustępstwa stron. Poza tym, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie podkreśla się szczególną przyczynę prawną ugody. Oznacza to, że ugoda nie tworzy nowego stosunku prawnego, a jedynie odnosi się do istniejącego stosunku prawnego stanowiącego podstawę powództwa, a tym samym podstawę zawarcia ugody.

Odnosząc się do skutków podatkowych wypłaty ustalonej w ugodzie kwoty wyjaśniam, że zgodnie z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Jednakże jak wyżej wyjaśniłem definicja przychodu podatkowego zawarta w art. 11 ust. 1 wskazuje, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

Umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się – pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie – powoduje, że zobowiązanie wygasa. Zgodnie bowiem z art. 508 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

W związku z tym, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, kredytobiorca uzyskuje przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zaliczany do „innych źródeł”.

Natomiast potrącenie jest jednym ze sposobów dokonywania rozliczeń, które polega na wzajemnym umorzeniu dwóch wierzytelności. W myśl art. 498 Kodeksu cywilnego:

Potrącenie wierzytelności jest jedną z form wygaśnięcia zobowiązania w wyniku wykonania świadczenia przez umorzenie wzajemnych wierzytelności między stronami. Wygaśnięcie zobowiązania przez potrącenie, czyli kompensata wierzytelności, następuje wówczas, jeżeli jedna strona jest w stosunku do drugiej dłużnikiem i jednocześnie wierzycielem, tj. ma zarówno wierzytelność, jak i zobowiązanie względem tej drugiej strony. Potrącenie, mimo że dotyczy świadczeń tego samego rodzaju (z reguły pieniężnych), prowadzi do zaliczenia jednej wierzytelności na poczet drugiej. Dochodzi w ten sposób do zaspokojenia wierzyciela i osiągnięcia tym samym celu zobowiązania. Na skutek potrącenia, wierzytelności obydwu stron umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Instytucja potrącenia jest substytutem świadczenia, dzięki któremu dłużnik płaci swój dług i zwalnia się z zobowiązania. W momencie potrącenia następuje faktyczne spełnienie świadczenia. Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Wprawdzie przez potrącenie strony nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, ale wskutek zaliczenia wierzytelności jednej z nich na poczet wierzytelności drugiej każda ze stron zostaje zwolniona ze swego długu, co pozwala uznać ich długi za spłacone. Tym samym potrącenie jako sposób wygaszenia stosunku zobowiązaniowego uznaje się za równoważny spełnieniu świadczenia (zapłacie).

W sytuacji, gdy dojdzie do potrącenia wierzytelności, u stron nie wystąpi przychód podatkowy. Przychód podatkowy wystąpiłby wówczas, gdy doszłoby do częściowej kompensaty wierzytelności, a wierzyciel zwolniłby dłużnika z pozostałej części długu.

Zatem, uregulowanie przez Bank 1 – w sposób wynikający z zawartej ugody, tj. częściowo w drodze potrącenia wzajemnych roszczeń a częściowo przez zapłatę na Pani rzecz określonej kwoty – zobowiązania do zwrotu świadczeń spełnionych przez Panią jako Kredytobiorcę w wykonaniu Umowy kredytu, nie będzie powodowało powstania przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Otrzymana przez Panią kwota będzie de facto zwrotem zapłaconych Bankowi 1 kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwróconą przez Bank 1 kwotę uznać za przychód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo. Tym samym nie będzie Pani miała obowiązku rozliczenia tych środków dla celów podatkowych.

Jednocześnie wyjaśniam, że w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 102 ze zm.) ustawodawca przewidział możliwość skorzystania z zaniechania poboru podatku dochodowego w odniesieniu do dochodów (przychodów) związanych m.in. z umorzeniem kredytu hipotecznego udzielonego na cele mieszkaniowe.

W związku z tym, podpisana ugoda z bankiem nie spowoduje powstania przychodu po Pani stronie. Kwota wzajemnych roszczeń Pani i banku nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Dla celów podatkowych otrzymana kwota 364 295,57 zł tytułem zwrotu przez bank będzie stanowić jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków – nie będzie więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Zatem, nie powstanie po Pani stronie przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skutki podatkowe zwrotu kosztów zastępstwa procesowego

W kwestii opodatkowania otrzymanej przez Panią kwoty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, wskazuję, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.):

Stosownie do art. 98 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1568 ze zm.):

Z kolei w myśl art. 98 § 3 tej ustawy:

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego:

Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu (w tym zastępstwa procesowego) mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda. Zwrot ten nie rodzi więc obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.

Z opisu wniosku wynika, że kwota kosztów zastępstwa procesowego stanowi zwrot faktycznie poniesionych przez Panią wydatków ze swoich środków pieniężnych. Została ona wydana zanim złożyła Pani z mężem pozew do sądu w celu opłaty obsługi prawnej.

W takim wypadku kwota ta będzie stanowić jedynie zwrot poniesionych wcześniej wydatków – nie będzie więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego będzie obojętna podatkowo.

W konsekwencji zwrot poniesionych przez Panią kwot nie będzie podlegał opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zatem Pani stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Panią i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym.

Powołane przez Panią interpretacje zostały wydane w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do Pani sprawy, ani do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego czy też zdarzenia przyszłego.

Wydając interpretacje indywidualne nie odnoszę się do kwot i nie dokonuję wyliczeń. Zgodnie bowiem z zasadą samoopodatkowania, obowiązującą w polskim systemie podatkowym, na podatniku spoczywa obowiązek określenia podstawy opodatkowania, a prawidłowość takiego wyliczenia podlega weryfikacji przez organ podatkowy w postępowaniu podatkowym.

Wskazać należy, że interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie zainteresowanego, co wynika z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, w związku z czym, niniejsza interpretacja jest wiążąca dla Pani jako osoby występującej z wnioskiem, nie wywiera natomiast skutku prawnego dla innych osób (np. Pani męża).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA) albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego.

Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.