Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

Dnia 10 marca 2025 r. wpłynął Pani wniosek z 5 lutego 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełniła go Pani pismami z 14 kwietnia 2025 r. (wpływ 22 kwietnia 2025 r.) oraz z 29 kwietnia 2025 r. (wpływ 5 maja 2025 r.) – w odpowiedzi na wezwanie. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Zwraca się Pani z prośbą o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych w związku z otrzymaniem kwoty, którą uzyskała Pani w wyniku egzekucji komorniczej.

W dniu (...) października 2016 r. Sąd Okręgowy w (...) wydał wyrok orzekający na Pani rzecz kwoty (…) zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia (...) lutego 2016 r. Następnie została wszczęta egzekucja, która początkowo okazała się bezskuteczna. Dopiero ponowny wniosek o wszczęcie egzekucji przyniósł oczekiwany rezultat i tak w dniu (...) grudnia 2014 r., zostało wydane postanowienie o przyznaniu wierzycielowi kosztów wobec wyegzekwowania całości roszczenia. Następnie w wyniku postępowania egzekucyjnego komornik ściągnął należne Pani kwoty, które zostały następnie przekazane na Pani rachunek bankowy przez Pani pełnomocnika.

Otrzymanie tych środków miało miejsce po 8 latach od wyroku.

Pani ogromną wątpliwość budzi kwestia, czy otrzymana kwota powinna być traktowana jako przychód podlegający opodatkowaniu. Z perspektywy Pani sytuacji, środki te nie stanowią dochodu w sensie przepisów podatkowych, ponieważ nie są wynikiem Pani działalności gospodarczej ani zysków, a jedynie odzyskaniem środków, które wcześniej poniosła Pani w wyniku nieuczciwego działania innej osoby. Przez wiele lat zmagała się Pani z konsekwencjami tego oszustwa, a otrzymana kwota jest po prostu zwrotem Pani własnego, wcześniej utraconego majątku.

Z tego powodu, w Pani ocenie, nie powinna Pani być zobowiązana do zapłaty podatku od tych środków, które w Pani ocenie nie są Pani dochodem, lecz zwróconymi Pani należnościami.

W załączniku przesyła Pani kserokopię wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia (...) października 2016 r., oraz postanowienie KS przy SR w (...) z dnia (...) grudnia 2024 r.

Uzupełnienie wniosku

Czy prowadzi Pani działalność gospodarczą, jeżeli tak – to proszę wskazać w jakim zakresie?

Nie prowadzi Pani i nigdy nie prowadziła Pani działalności gospodarczej.

Z jakiego tytułu i w jakich okolicznościach powstała wierzytelność (proszę opisać)?

Z jakich zdarzeń wynika ta wierzytelność (proszę opisać)?

Wyrokiem z dnia (...) października 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...) Sąd Okręgowy w (...) zasądził od pozwanej (...) na rzecz powódki (...) kwotę (…) zł z ustawowymi odsetkami od dnia (...) lutego 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę (…) zł, a w niej kwotę (…) zł podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego powódce z urzędu.

Przedmiotowy wyrok został wydany w stanie faktycznym opisanym w dalszej części niniejszego pisma.

Na mocy ustaleń poczynionych z dłużniczką — (...) w dniu (...) stycznia 2011 r. Wnioskodawczyni (...) zawarła umowę kredytu konsumpcyjnego nr (...) z (...) Bank na kwotę (…) złotych. Przedmiotowa kwota została przekazana przez Bank bezpośrednio na dwa rachunki bankowe, których posiadaczem była (...), uwidocznione w podpisanej przez Wnioskodawczynię dyspozycji uruchomienia kredytu.

Zgodnie z ustaleniami (...) i (...) udzielona kwota kredytu miała zostać przekazana (...) na pokrycie kosztów związanych z prowadzeniem kurzej fermy przez (...) oraz jej ojca. (...) zobowiązała się wobec Wnioskodawczyni do spłaty zaciągniętego kredytu w miesięcznych ratach po (…) złotych, płatnych do 14-go dnia każdego miesiąca na rachunek bankowy (...) Banku wskazany w umowie, począwszy od dnia (...) r. do dnia (...) r. Niestety, po pięciu terminowych spłatach (...) zaprzestała dokonywania regularnych spłat swoich zobowiązań, by następnie wpłacać je okazjonalnie lub w niższej kwocie aniżeli ustalona wysokość raty.

W związku z zaprzestaniem dokonywania spłat kredytu, (...) Bank uzyskał tytuł wykonawczy w postaci nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w (...) w dniu (...) lipca 2012 r. w sprawie o sygn. akt (...), a następnie złożył wniosek o wszczęcie egzekucji przeciwko (...). Postępowanie egzekucyjne było prowadzone przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...), a następnie przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...), z lokalu mieszkalnego położonego przy (...), stanowiącego Pani własność. Postanowieniem z dnia 12 października 2015 r. Sąd Rejonowy w (...) przysądził prawo własności lokalu mieszkalnego na rzecz (...) Sp. z o.o. z siedzibą w (...) za kwotę (…) złotych.

Podnieść należy, iż przedmiotowy lokal mieszkalny był w bardzo dobrym stanie technicznym i został wyceniony na kwotę (…) złotych. Eksmisja była dla Pani bardzo trudnym doświadczeniem, bowiem zamieszkiwała Pani w przedmiotowym lokalu przez 30 lat, zaś zaistniała sytuacja nie została zawiniona przez Panią, lecz została spowodowana oszustwem, jakiego dopuściła się (...). Znalazła się Pani wówczas na skraju załamania nerwowego.

W związku z zerwaniem umowy kredytowej poniosła Pani ogromne koszty związane z naliczeniem przez (...) Bank odsetek umownych w kwocie (…) złotych oraz innego oprocentowania. Co więcej, poniosła Pani koszty procesu sądowego i koszty egzekucyjne – przez okres 3 lat, tj. od grudnia 2012 r. do grudnia 2015 r., z pobieranej przez Panią renty rodzinnej potrącano kwotę (…) złotych miesięcznie tytułem kosztów postępowania komorniczego. Nadto, została Pani zmuszona do poniesienia kosztów związanych z przeprowadzeniem się do innego, mniejszego lokalu mieszkalnego.

Podstawą prawną zasądzenia od dłużniczki (...) na rzecz Pani odszkodowania był art. 415 k.c. w zw. z art. 471 k.c.

Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2024 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...) komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym w (...) wobec ukończenia egzekucji wskutek wyegzekwowania roszczenia wierzyciela w całości, postanowił:

1)  przyznać wierzycielowi koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w wysokości (…) zł,

2)  ustalić koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji na kwotę (…) zł i w całości obciążyć nimi dłużnika,

3)  rozliczyć zaliczkę wyasygnowanej na tymczasowe pokrycie wydatków od Prezesa Sądu Rejonowego w (...) w kwocie (…) zł w ten sposób, że kwotę (…) zł przeznaczyć na pokrycie wydatków postępowania, a kwotę (…) zł zwrócić do Sądu Rejonowego w (...)

4)  rozliczyć zaliczkę uiszczoną przez wierzyciela w kwocie (…) zł i w całości przeznaczyć na pokrycie wydatków postępowania.

W treści tegoż postanowienia wskazano: „Wierzyciel otrzymał łącznie na swoje roszczenie kwotę (…), która została wyegzekwowana od dłużnika”, przy czym kwota (…) złotych stanowi wynagrodzenie należne Pani pełnomocnikowi z tytułu reprezentowania jej w postępowaniu egzekucyjnym, wobec czego przedmiotem wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej jest kwota (…) zł, która to kwota stanowi różnicę pomiędzy należnością wypłaconą przez organ egzekucyjny (… zł) oraz kosztami zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym (… zł).

Kto był dłużnikiem i czy występują jakieś powiązania między Panią a dłużnikiem?

Dłużnikiem Pani jest (...). Pomiędzy Panią oraz (...) nie występują żadne powiązania. (...) jest Pani znajomą – kuzynką swatowej.

Czy opisana we wniosku kwota (wierzytelność) stanowi odszkodowanie/rekompensatę; proszę wskazać podstawę prawną tego odszkodowania/rekompensaty?

Opisana we wniosku wierzytelność stanowi odszkodowanie zasądzone na Pani rzecz wyrokiem Sądu Okręgowego w (...) z dnia (...)(...) października 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...). Przedmiotowa należność obejmuje poniesioną przez Panią szkodę w postaci:

a)  poniesionych przez Powódkę kosztów z tytułu zerwania umowy kredytowej, naliczonych przez Bank odsetek umownych w kwocie (…) złotych, innego oprocentowania, kosztów procesu sądowego, egzekucyjnego, pobranych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w (...) w okresie od grudnia 2012 r. do grudnia 2015 r. świadczeń z Pani renty rodzinnej w kwocie (…) złotych tytułem kosztów komorniczych, innych kosztów komorniczych, jak również kosztów związanych z przeprowadzeniem się do nowego wynajętego lokalu mieszkalnego, co daje kwotę (…) złotych;

b)  oszacowanej w postępowaniu egzekucyjnym wartości mieszkania, tj. (…) złotych pomniejszonej o ustaloną przez komornika kwotę podlegającą zwrotowi tytułem nadpłaty na podstawie postanowienia o sporządzeniu projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości z dnia (...) grudnia 2015 r., tj. (…) złotych, co daje kwotę (…) złotych;

c)  odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 22 lutego 2016 r. do dnia zapłaty.

Czy opisana we wniosku kwota (wierzytelność) powstała w związku z udzieleniem przez Panią pożyczki osobie fizycznej; jeśli tak, to:

a)  czy była ona oprocentowana; czy zasądzona kwota (…) zł obejmuje wyłącznie należność główną czy również należne odsetki od tej pożyczki,

b)  czy otrzymana kwota należności głównej stanowiła zwrot przekazanych przez Panią osobie fizycznej środków pieniężnych,

c)  czy otrzymane przez Panią odsetki stanowią odsetki za zwłokę, o których mowa w art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego?

Przedmiotowa kwota nie powstała w związku z udzieleniem przez Panią pożyczki.

Pytanie

Czy uzyskana na skutek prowadzonej egzekucji komorniczej kwota, tj. (…) zł, podlega w całości zwolnieniu od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych bądź na jakiejkolwiek innej podstawie prawnej?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie – odszkodowanie wypłacone na podstawie wyroku Sądu Okręgowego w (...) z dnia (...) października 2016 r. wydanego w sprawie o sygn. akt (...), na podstawie art. 415 K.c. w zw. z art. 471 K.c., zgodnie z postanowieniem komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) z dnia 2 grudnia 2024 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...), w kwocie (…) złotych podlega w całości zwolnieniu od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Powyższe dotyczy także odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia 22 lutego 2016 r. do dnia zapłaty.

W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 z późn. zm.): Wolne od podatku dochodowego są: inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sadowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Podnieść należy, iż uzyskana przez Panią kwota jest odszkodowaniem, podstawą jej zasądzenia jest wyrok sądowy, a ponadto nie dotyczy ona działalności gospodarczej prowadzonej przez Panią ani korzyści, które mogłaby osiągnąć gdyby jej szkody nie wyrządzono.

Nadto, jak wskazał Wojewódzki Sąd Administracyjny (...) w wyroku z dnia (...) marca 2017 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...) (numer (...)): „W świetle art. 481 KC należy uznać, że odsetki za opóźnienie mają charakter akcesoryjny względem długu głównego i dzielą jego los. Z faktu zaś, że odsetki w chwili powstania uzyskują byt niezależny od długu głównego, nie można wywodzić odmiennej kwalifikacji na gruncie przepisów ustawy dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tj. Dz. U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.). Wprawdzie ustawa przewiduje prawo do żądania zapłaty odsetek, jednakże niezmiennym elementem tego prawa jest niewykonanie świadczenia przez dłużnika. Skoro w przedmiotowej sprawie odsetki pełnią funkcje odszkodowawczą, a z okoliczności sprawy wynika, że zostały zasądzone na mocy ugody sądowej, to należy uznać, że dzielą los świadczenia głównego i powinny zostać zwolnione na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób Fizycznych”.

Przedkładając powyższe na kanwę niniejszej sprawy, wskazać należy, iż w Pani ocenie, odszkodowanie zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego (...) z dnia (...) października 2016 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...), w kwocie (…) zł  z ustawowymi odsetkami od dnia (...) lutego 2016 r. do dnia zapłaty i wypłacone Pani na mocy postanowienia komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) z dnia (...) grudnia 2024 r. wydanym w sprawie o sygn. akt (...), w kwocie (…) złotych, podlega w całości zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 163 ze zm.):

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z tego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w ww. ustawie, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika, realną korzyścią majątkową podatnika. Ustawodawca przyjął zasadę, że przychodami są:

1)  pieniądze i wartości pieniężne, które:

·   zostały otrzymane przez podatnika – czyli takie pieniądze i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął w posiadanie”;

·   zostały postawione do dyspozycji podatnika – czyli takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tych pieniędzy i wartości pieniężnych i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika;

2)  wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń – czyli takie przysporzenia majątkowe, które mają postać:

·   świadczeń w naturze (otrzymane rzeczy lub prawa);

·   nieodpłatnych świadczeń innych niż świadczenia w naturze (np. otrzymane usługi).

Źródła przychodów zostały określone w art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Jednym z nich są „inne źródła”, czyli źródła inne niż wymienione w art. 10 ust. 1 pkt 1-8b ustawy (art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy).

W myśl art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Użycie w tym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ustawodawca sformułował bowiem tak wskazany przepis, aby stanowił on kategorię otwartą. Zatem, o przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Różnego rodzaju świadczenia, w tym m.in. odszkodowania czy zadośćuczynienia stanowią – co do zasady – przychód w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie odszkodowania i zadośćuczynienia podlegają opodatkowaniu. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 cyt. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku. Zaznaczam również, że korzystanie z każdej preferencji podatkowej, w tym zwolnienia od podatku, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy spełnione są wszelkie przesłanki określone w przepisie stanowiącym podstawę prawną danej preferencji.

I tak, zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 oraz z 2024 r. poz. 878, 1222, 1871 i 1965), z wyjątkiem:

a) określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

b) odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

c) odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

d) odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

e) odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą,

f)  odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

g) odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.

Natomiast w przypadku, gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw lub aktów administracyjnych wydanych na podstawie tych przepisów, oraz gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania lub zadośćuczynienia nie wynikają wprost z postanowień układów zbiorowych pracy, innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów lub statutów, o których mowa w art. 9 § 1 ustawy Kodeks pracy, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie może korzystać ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z wyjątkiem odszkodowań w tym przepisie wymienionych.

Stosownie bowiem do art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

a) otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

b) dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono;

To zwolnienie przedmiotowe obejmuje swym zakresem odszkodowania lub zadośćuczynienia przyznane na podstawie wyroku lub ugody sądowej, których wysokość lub zasady ustalania nie wynikają wprost z regulacji wskazanych w art. 21 ust. 1 pkt 3 komentowanej ustawy. Przy czym ze zwolnienia, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, są wyłączone świadczenia otrzymane w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz świadczenia dotyczące korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Zauważam, że ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie definiuje pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Podkreślam, że to nie nazwa, lecz rzeczywisty charakter świadczenia decyduje o tym, czy przybiera ono cechy odszkodowania/zadośćuczynienia, czy też nie.

W orzecznictwie sądów administracyjnych zauważa się, że jakkolwiek ustawodawca nie zdefiniował w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych pojęcia szkody czy odszkodowania, to rozumienie tych pojęć nie może odbiegać od przyjętego w systemie prawa cywilnego ich znaczenia.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.) także nie zawiera legalnej definicji odszkodowania, jednak można ją wywieść z jej regulacji.

Stosownie do art. 361 § 1 i § 2 ustawy – Kodeks cywilny:

§1. Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

§2. W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W myśl art. 363 § 1 Kodeksu cywilnego:

Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu.

Przy czym, zgodnie z art. 363 § 2 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili.

Na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego:

Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia.

W myśl art. 471 Kodeksu cywilnego:

Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

O odszkodowaniu możemy mówić wyłącznie w przypadku powstania konkretnej szkody, która wywołana została określonym działaniem lub zaniechaniem drugiej strony, której można przypisać odpowiedzialność za jej powstanie. Odszkodowanie to rodzaj świadczenia, które należy się za wyrządzenie szkody (odpowiednio zadośćuczynienie za doznane krzywdy) od podmiotu, który szkodę wyrządził lub ponosi za nią odpowiedzialność. Odszkodowanie stanowi pieniężną równowartość szkody majątkowej lub szkody na osobie, natomiast zadośćuczynienie jest pieniężną formą zrekompensowania szkody niemajątkowej.

Bezsporne jest, że zakres zwolnienia wynikający z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych dotyczy odszkodowań, które otrzymane są na podstawie wyroku lub ugody sądowej. Przy czym przepis ten obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą, czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści. Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych przez poszkodowanego strat i odszkodowanie z tytułu utraconego zysku. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści, jakich poszkodowany mógł się spodziewać, gdyby mu szkody nie wyrządzono, podlega bowiem opodatkowaniu podatkiem dochodowym jako wyłączone ze zwolnienia na mocy lit. b) tego przepisu.

Aby wypłacona kwota korzystała ze zwolnienia na podstawie ww. przepisu, muszą zostać spełnione łącznie następujące warunki:

1)  kwota ta musi być odszkodowaniem lub zadośćuczynieniem,

2)  podstawą jej przyznania musi być wyrok lub ugoda sądowa,

3)  nie może dotyczyć działalności gospodarczej prowadzonej przez podatnika ani korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z wniosku wynika, że wyrokiem sądowym Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powódki (tu: Pani) kwotę (…) zł z ustawowymi odsetkami od 22 lutego 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę (…) zł, a w niej kwotę (…) zł podatku VAT, tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej Pani przez radcę prawnego z urzędu. Podstawą prawną zasądzenia od dłużniczki na Pani rzecz odszkodowania był art. 415 K.c. w zw. z art. 471 K.c. Postanowieniem z 2 grudnia 2024 r. wydanym w sprawie komornik sądowy przy Sądzie Rejonowym wobec ukończenia egzekucji wskutek wyegzekwowania roszczenia wierzyciela w całości, postanowił:

·   przyznać wierzycielowi koszty zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym w wysokości (…) zł,

·   ustalić koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji na kwotę (…) zł i w całości obciążyć nimi dłużnika,

·   rozliczyć zaliczkę wyasygnowanej na tymczasowe pokrycie wydatków od Prezesa Sądu Rejonowego w kwocie (…) zł w ten sposób, że kwotę (…) zł przeznaczyć na pokrycie wydatków postępowania, a kwotę (…) zł zwrócić do Sądu Rejonowego,

·   rozliczyć zaliczkę uiszczoną przez wierzyciela w kwocie (…) zł i w całości przeznaczyć na pokrycie wydatków postępowania.

W postanowieniu wskazano: „Wierzyciel otrzymał łącznie na swoje roszczenie kwotę (…) zł, która została wyegzekwowana od dłużnika”, przy czym kwota (…) złotych stanowi wynagrodzenie należne Pani pełnomocnikowi z tytułu reprezentowania jej w postępowaniu egzekucyjnym, wobec czego przedmiotem wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej jest kwota (…) , która to kwota stanowi różnicę pomiędzy należnością wypłacona przez organ egzekucyjny (… zł) oraz kosztami zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym ((...) zł). Opisana we wniosku wierzytelność stanowi odszkodowanie zasądzone na Pani rzecz wyrokiem Sądu Okręgowego wydanym w Pani sprawie. Należność ta obejmuje poniesioną przez Panią szkodę w postaci:

·   poniesionych przez Powódkę kosztów z tytułu zerwania umowy kredytowej, naliczonych przez Bank odsetek umownych w kwocie (…) złotych, innego oprocentowania, kosztów procesu sądowego, egzekucyjnego, pobranych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w (...) w okresie od grudnia 2012 r. do grudnia 2015 r. świadczeń z Pani renty rodzinnej w kwocie (…) złotych tytułem kosztów komorniczych, innych kosztów komorniczych, jak również kosztów związanych z przeprowadzeniem się do nowego wynajętego lokalu mieszkalnego, co daje kwotę (…) złotych.

·   oszacowanej w postępowaniu egzekucyjnym wartości mieszkania, tj. (…) złotych pomniejszonej o ustaloną przez komornika kwotę podlegającą zwrotowi tytułem nadpłaty na podstawie postanowienia o sporządzeniu projektu planu podziału sumy uzyskanej z egzekucji nieruchomości z dnia (...) grudnia 2015 r., tj. (…) złotych, co daje kwotę (…) złotych;

·   odsetek ustawowych za opóźnienie za okres od dnia (...) lutego 2016 r. do dnia zapłaty.

Zatem, będące przedmiotem Pani pytania odszkodowanie w wysokości (…) zł, nie dotyczy korzyści, które mogłaby Pani osiągnąć, gdyby nie wyrządzono Pani szkody, lecz została otrzymana przez Panią w związku z uszczupleniem Pani majątku. Dlatego też korzysta ze zwolnienia na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Podsumowanie: uzyskana przez Panią na skutek prowadzonej egzekucji komorniczej kwota, tj. (…) zł, podlega w całości zwolnieniu od opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła, i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·   Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·   Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

·   Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·   w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·   w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.