Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

30 stycznia 2025 r. wpłynął Pana wniosek z 23 stycznia 2025 r. o wydanie interpretacji indywidualnej. Uzupełnił go Pan pismem złożonym 29 marca 2025 r. oraz pismem złożonym 9 kwietnia 2025 r. –  w odpowiedzi na wezwania.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Podatnik 23 lutego 2006 r. zawarł umowę kredytu hipotecznego …. w walucie CHF w Banku …... Dnia 4 września 2024 r. wyrokiem Sądu Rzeczypospolitej Polskiej umowa została uznana za nieważną od początku. Sąd ustalił nieistnienie między stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytowej, z uwagi na jej nieważność. Bank wyrokiem tym został zobowiązany do zwrotu nadpłaconej kwoty kredytu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 1 maja 2021 r. do dnia zapłaty. Podatnik otrzymał wpływy z tytułu stwierdzenia nieważności umowy kredytowej wraz z ustawowymi odsetkami.

W uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca nadmienia, że umowa kredytu mieszkaniowego  …. nr ……… z dnia 23 lutego 2006 r. zawarta pomiędzy ….. z siedzibą w …….  (adres: …., ul. ………..) a … i ….  Umowa zawarta na okres do dnia 3 lutego 2036 r.

Jako kredytobiorcy (każdy oddzielnie) Wnioskodawca wraz z drugim kredytobiorcą podpisał oświadczenie o poddaniu się egzekucji do łącznej kwoty zadłużenia 512 350,00 zł, na którą składa się należność główna oraz należności uboczne wynikające z zabezpieczonej wierzytelności. Celem zaciągnięcia kredytu była rozbudowa i nadbudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego  na działce (nr ewidencyjny …, mapa ….), położonej w ………. przy ul. …….., z przeznaczeniem na potrzeby własne (obecnie nieruchomość o nr ……..).

Pozew z dnia 20 sierpnia 2021 r. wniesiony do Sądu ……. w ……… …. Wydziału Cywilnego (adres: …., ul. ………) przez Wnioskodawcę  i ………….

Jako powodowie - Wnioskodawca i ……. - wniósł o zasądzenie od …………. 160 458,27 zł oraz 508 CHF z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej, w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od 5 września 2011 r. do 4 stycznia 2021 r., z ustawowymi odsetkami  za opóźnienie od 31 kwietnia 2021 r. oraz o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu nr….. z dnia  23 lutego 2006 r. Ponadto Wnioskodawca i drugi kredytobiorca wniósł o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym zastępstwa procesowego w podwójnej stawce.

Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów:

• 42 817,11 zł i 508 franków szwajcarskich z ustawowymi odsetkami za opóźnienie  od dnia 1 maja 2021 r. od obu tych kwot oraz
• ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 117 641,16 zł za okres od 1 maja 2021 r.  do 2 maja 2024 r., a w pozostałej części powództwo o zapłatę kwoty należności głównej  w wysokości 117 641,16 zł, oddala. Zał. nr 1 - Wyrok wraz z uzasadnieniem: Sąd …. …. Wydział Cywilny (…………, ……….) - sygn. akt Sądu I instancji: ….., sygn. akt: … … Wyrok z dnia 4 września 2024 r.

Skład wypłaconej kwoty - Zał. nr 2 - Rozliczenie wpływu (dokumenty przygotowane przez kancelarię prawną ………., która reprezentowała kredytobiorców w postępowaniu sądowym  I i li instancji).

Na pytanie Organu: „Czy odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa we wniosku, dotyczyły nieterminowej wypłaty należności (odsetki ustawowe za opóźnienie w wypłacie należności) czy były to odsetki ustawowe należne od sumy pieniężnej (tzw. odsetki kapitałowe)?”, Wnioskodawca wskazał: „Rodzaj odsetek - wskazano w Zał. nr 1 - Wyrok wraz z uzasadnieniem: Sąd ……  w ………. … Wydział Cywilny (……) - Sygn. akt  Sądu I instancji: ………, Sygn. akt: ………... Wyrok z dnia 4 września 2024 r.”.

Sąd Apelacyjny w ……… ……… Wydział Cywilny (…………). Orzeczenie podlega wykonaniu jako prawomocne z dniem 4 września 2024 r.

Na pytania Organu:

·„W związku z jakimi okolicznościami oraz na podstawie jakich przepisów Sąd orzekł,  że umowa o ww. kredyt została unieważniona; z jakiego powodu doszło do unieważnienia umowy kredytu”,

·„Jakie konkretnie ustalenia były zawarte w ww. wyroku Sądu?”,

·„W związku z jakimi okolicznościami została zasądzona kwota do wypłaty oraz odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa we wniosku?”,

·„W jaki sposób i na podstawie jakich przepisów prawa została określona wysokość należnej Panu kwoty do wypłaty oraz kwoty odsetek, o których mowa we wniosku,  tj. jakie kryteria i okoliczności oraz przepisy prawa spowodowały określenie wysokości  ww. kwot?”,

Wnioskodawca odpowiedział: „Wskazano w: Zał. nr 1 - Wyrok wraz z uzasadnieniem: Sąd ……. w ………. ……. Wydział Cywilny (……., ………) wraz  z uzasadnieniem - Sygn. akt Sądu I instancji: ………, Sygn. akt: …….. Wyrok z dnia 4 września 2024 r.”

Na pytanie Organu o: „Dokładną datę (daty) wypłaty przez bank zasądzonej na Pana rzecz kwoty oraz odsetek ustawowych za opóźnienie, o których mowa we wniosku; czy ww. kwoty zostały Panu wypłacone jednorazowo, czy cyklicznie w określonych terminach?”, Wnioskodawca odpowiedział: „Rozliczenie wpływu z dnia 19.09.2024 r. (PLN) oraz dnia 23.09.2024 (CHF) -  Zał. nr 2 - Rozliczenie wpływu (dokumenty przygotowane przez kancelarię prawną …….., która reprezentowała nas w postępowaniu sądowym w I i II instancji. Nadmieniam,  że nie otrzymaliśmy żadnego innego dokumentu z Banku ………. stanowiącego potwierdzenie rozliczenia - tzn. wskazania składowych przelanych kwot). Wpłata na nasz rachunek bankowy nastąpiła w dniu 30.09.2024 r. (79 543,18 zł) oraz dnia 04.10.2024 r. (684,99 CHF) - Zał. nr 3 (potwierdzenia przelewów na rachunek powodów).”

…….. Bank …… nie wystawił informacji PIT-11 za rok 2024.

Formując wniosek o wydanie Interpretacji indywidualnej Wnioskodawca wraz z drugim kredytobiorcą widzi analogię ich sytuacji do rozstrzygnięcia Krajowej Informacji Skarbowej - Interpretacja Indywidualna nr 0115-KDIT3.4011.613.2023.1.DP z dnia 17 listopada 2023 r. -  Zał. nr 4.: Cyt. „ Stanowisko w sprawie Uważa, Pani że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy  o podatku dochodowym od osób fizycznych odsetki otrzymane od banku po unieważnieniu kredytu nie są opodatkowane.

Ocena stanowiska: Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.”

W kolejnym uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca nadmienia, że odsetki ustawowe za opóźnienie dotyczyły nieterminowej wypłaty należności tzw. odsetki ustawowe za opóźnienie w wypłacie należności (art. 481 § 1 kc).

Art. 481 § 1 kc: Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Na pytania Organu:

• „W związku z jakimi okolicznościami oraz na podstawie jakich przepisów Sąd orzekł, że umowa o kredyt została unieważniona; z jakiego powodu doszło do unieważnienia umowy kredytu?” i
• „Jakie konkretnie ustalenia były zawarte w ww. wyroku Sądu?”, Wnioskodawca wskazał: Podstawa prawna wyroku

Podstawą wydanego wyroku są przepisy: art. 189 kpc, art. 58 § 1 i 2 kc, art. 385¹ § 1 i 2 kc,  art. 410 § 1 kc w zw. z art. 405 kc, art. 481 § 1 i 2 kc, art. 3 ust 2, art. 4 ust. 2 i art. 5 dyrektywy  93/13 EWG (w spr. nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich) oraz wyroki  Sądu Najwyższego i TSUE.

Przyczyny (powody) i okoliczności unieważnienia umowy kredytu – ustalenia Sądu ….  w … ….. Wydziału Cywilnego zawarte w uzasadnieniu do wyroku:

1.Wadliwa konstrukcja umowy kredytu ….. nr …………  z dnia 23 lutego 2006 r.

2.Brak wpływu Wnioskodawcy i drugiego kredytobiorcy (jako konsumentów) na zakres  zobowiązania.

3.Nierównomierne rozłożenie ryzyka (niemalże całe ryzyko związane ze zobowiązaniem było przeniesione na konsumentów) – naruszenie zasady równorzędności stron stosunku  prawnego.

4.Brak możliwości (ze strony Wnioskodawcy i drugiego z kredytobiorców) negocjowania warunków umowy o kredyt hipoteczny.

5.Brak dopełnienia obowiązku informacyjnego po stronie Banku.

W zakresie punktów od 1 do 5 – Wnioskodawca zaznacza – poniżej - konkluzje/wnioski/uzasadnienia Sądu. Nie da się wyciągnąć samych fragmentów dotyczących dowodów potwierdzających powyższe punkty z uzasadnienia sędziego, bez wpływu na utratę kontekstu i sensu argumentacji.

Sąd Apelacyjny podzielił w całości ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego przyjmując je za własne. Poczynione w sprawie ustalenia okazały się wystarczające, odnosząc się do wszystkich dowodów mających istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Apelacja zresztą nie czyniła zarzutu błędnego ustalenia stanu faktycznego w myśl art. 233 § 1 kpc, co tym bardziej czyni je kompleksowymi.

W pierwszej kolejności należało zauważyć, że sąd meriti zbędnie rozpoznał sprawę pod kątem jej nieważności na podstawie art. 58 § 1 lub 2kc z uwagi na naruszenie przepisów art. 69 ustawy - prawo bankowe. Zauważyć bowiem należało, że art. 385¹ § 1 k.c. jest przepisem szczególnym do art. 58 kc. W konsekwencji uznać należało, że należało zbadać poszczególne postanowienia umowne wyłącznie pod kątem zgodności z art. 385¹ kc i nast.

Na wstępie Sąd Apelacyjny wskazuje, że umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, np. franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 pr. bank. Orzecznictwo Sądu Najwyższego w tym zakresie jest już utrwalone (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r.,  IV CSK 28 5/16). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. Ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353¹ kc.),  a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r.,  II CSK 805/18). W dalszej kolejności wskazać należało, że analizowana umowa była umową kredytu denominowanego do CHF. W tego rodzaju umowie kwota kredytu jest wprawdzie wyrażona  w walucie obcej, lecz zostaje wypłacona w walucie krajowej według klauzuli umownej opartej na kursie kupna waluty obcej obowiązującym w dniu uruchomienia kredytu. Świadczył o tym zapis  § 5 ust. 3 pkt  2) w zw. z § 5 ust.4 umowy. Kredyt bowiem został przeznaczony na rozbudowę  i nadbudowę budynku mieszkalnego jednorodzinnego na terenie Zawiercia, a zatem służył na sfinansowanie zobowiązań na terenie RP. Podsumowując, wprawdzie kwota kredytu została wyrażona w walucie obcej, co nie znaczyło, że jest to kredyt walutowy. Tym samym należało przyjąć, w ślad za stanowiskiem sądu meriti, że był to w rzeczywistości kredyt w polskich złotych. Należało podzielić stanowisko sądu niższej instancji, że poddał analizie w szczególności postanowienia umowy kredytu z dnia 23.02.2006 r. zawarte w § 1 pkt 9, § 5 ust. 4, czy § 13 ust. 7 umowy, pod kątem zgodności z normą z art. 385¹ § 1 kc i nast.

Mechanizm waloryzacyjny implementowany w przywołane postanowienia umowne, pozwalający jednocześnie pozwanemu na stosowanie własnych kursów waluty przeliczeniowej (§ 1 pkt 9) umowy), należało zatem zakwalifikować do głównych warunków umowy, skoro wpływał w sposób bezpośredni na wysokość zobowiązania powodów wynikającego z umowy kredytowej (zarówno  w zakresie salda kredytu na dany moment obowiązywania umowy, jak i wysokość poszczególnych rat kredytu, a co za tym idzie całkowity koszt kredytu), a z drugiej strony na wysokość osiąganych przez pozwanego przychodów z tytułu wykonywania umów, a w konsekwencji i zysków. Taki warunek może jednak zostać zwolniony z oceny jego nieuczciwego charakteru tylko wówczas, gdy został wyrażony w sposób jednoznaczny i zrozumiały (art. 385¹ § 1 kc). Sąd Apelacyjny podzielił w pełni zajęte przez sąd niższej instancji stanowisko, że ten warunek nie został określony w analizowanej umowie kredytowej w sposób transparentny, tj. jednoznaczny i zrozumiały dla powodów (pkt 1).  Na wstępie wskazać należało, że zgodnie z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13 EWG taki warunek umowny musi być wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, który to wymóg powinien być rozumiany jako nakazujący nie tylko, by dany warunek był zrozumiały dla konsumenta z gramatycznego punktu widzenia, ale także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu wymiany waluty obcej, do którego odnosi się ów warunek, a także związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach dotyczących uruchomienia kredytu, tak by rzeczony konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. W szczególności należy badać, czy w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, w tym form zachęty (reklamy) stosowanych przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy i dostarczonych na tym etapie informacji, właściwie poinformowany oraz dostatecznie uważny i rozsądny przeciętny konsument mógł nie tylko dowiedzieć się o istnieniu różnicy, ogólnie obserwowanej na rynku walutowym, między kursem sprzedaży a kursem kupna waluty obcej, ale również oszacować - potencjalnie istotne - konsekwencje ekonomiczne, jakie niosło dla niego zastosowanie kursu sprzedaży przy obliczaniu rat kredytu, którymi zostanie ostatecznie obciążony, a w rezultacie także całkowity koszt zaciągniętego przez siebie kredytu (wyrok TSUE z dnia 30 kwietnia 2014 r., C-26/13; wyrok TSUE z dnia z dnia  20 września 2018 r., C-51/17; wyrok z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20, pkt 50). TSUE ponadto  w wyroku z dnia 10 czerwca 2021 r., C-776/19 - C-782/19 (por. także pkt 78 tego wyroku) wskazał,  że aby konsument mógł ponosić konsekwencje wynikające z ryzyka walutowego również muszą być mu przekazane wystarczające i dokładne informacje pozwalające to ryzyko uwzględnić w kalkulacji opłacalności zaciągnięcia tego rodzaju zobowiązania kredytowego. W tym zakresie TSUE odnosi się także do obowiązku przestrzegania przez przedsiębiorcę wymogu przejrzystości, o którym mowa  w art. 5 dyrektywy 93/13, który należy oceniać w świetle informacji, którymi ten przedsiębiorca dysponował w chwili zawarcia urnowy z konsumentem (postanowienie z dnia 3 marca 2021 r., ….., C-13/19, niepublikowany, EU:C:2021:158, pkt 57 i przytoczone tam orzecznictwo), (por. także wyrok z dnia 18 listopada 2021 r., C-212/20, pkt. 52). Oczywiście, Sąd .... zdaje sobie sprawę, co zresztą również wyraził TSUE w wyroku C-212/20 (pkt.51), że w przypadku zobowiązań trwających kilkadziesiąt lat nie da się przewidzieć drobnych zmian kursów waluty denominacyjnej (indeksacyjnej) - CHF do kursu polskiej złotówki, w której kredyt był spłacany,  ale z pewnością opierając się na dotychczasowych danych historycznych, w tym obserwowanych trendach rynkowych, bank jako profesjonalista, był w stanie w momencie zawierania umowy kredytowej poinformować konsumenta o dotychczasowym zachowaniu obu walut względem siebie oraz przeprowadzić symulację spłaty kredytu w sytuacji, kiedy CHF umocni się względem PLN  np. o 20, 40, 60, 100%, itp. Bez wątpienia takie zobrazowanie, jaki wpływ na saldo kredytu, będzie miało umocnienie się waluty denominacyjnej (indeksacyjnej) o określony pułap, z pewnością mogłoby uzmysłowić kredytobiorcy, czy będzie w stanie spłacić kredyt, uwzględniając swoje aktualne i przewidywane możliwości zarobkowe. Jak wyjaśnił to TSUE w wyroku z dnia 18 listopada 2021 r.,  C-212/20 (pkt 50 i tam przywołane orzecznictwo) konsument ma prawo dowiedzieć się o istnieniu wahań kursów wymiany ogólnie obserwowanych na rynku walutowym, w szczególności kiedy mamy do czynienia z indeksacją (denominacją) do waluty zaliczanej do grona walut najbardziej mocnych na świecie; zyskujących w szczególności w okresach niepewności na rynkach światowych. Przenosząc powyższe wskazówki, na tło sprawy, Sąd …. doszedł do trafnych wniosków, że pozwany bank nie wyjaśnił powodom zarówno działania mechanizmu przeliczeniowego (waloryzacyjnego), który poprzez stosowanie własnych kursów waluty denominacyjnej (umowa nie zawierała postanowień wskazujących na metodologię ustalania tych kursów), umożliwiał pozwanemu, kosztem powodów, osiąganie także dodatkowych korzyści finansowych (wynikających z zastosowanych spreadów walutowych). W tym miejscu należało podzielić stanowisko sądu niższej instancji, że wskazane powyżej postanowienia umów odsyłające do Tabeli kursów, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut, są nietransparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku. W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron. Takie uregulowanie umowne należy uznać za niedopuszczalne (pkt 1 i 3) niezależnie od tego, czy swoboda przedsiębiorcy (banku) w ustaleniu kursu jest pełna, czy też w jakiś sposób ograniczona, np. w razie wprowadzenia możliwych maksymalnych odchyleń od kursu ustalanego z wykorzystaniem obiektywnych kryteriów (zob. wyroki Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 19 września 2018 r.,  I CNP 39/17; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17; z 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17;  z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18;  z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 30 września 2020 r.,  I CSK 556/18; z dnia 27.07.2021 r., V CSKP 49/21; z dnia 2 czerwca 2021 r., I CSKP 55/21; uzasadnienie postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2022 r., I CSK 2912/22 i tam przywołane orzecznictwo)). Należało w tym miejscu podkreślić, że Sąd Najwyższy w najnowszej uchwale z dnia 28.04.2022 r., III CZP 40/22 podkreślił, że sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385¹ kc. Jak wynikało z uzasadnienia przywołanego orzeczenia, postanowienie (w zakresie ustalania przez kredytodawcę jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu) wykraczające poza granice swobody umów w rozumieniu art. 353¹ kc., które z tej przyczyny może być jednocześnie zakwalifikowane jako niedozwolone postanowienie umowne, nie jest bezwzględnie nieważne, ale nie wiąże konsumenta w rozumieniu art. 385¹ § 1 kc. Wbrew stanowisku apelującego, sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów powodów, jako konsumentów polegała  w tym przypadku na uzależnieniu wysokości świadczenia banku oraz wysokości świadczenia konsumenta od swobodnej decyzji banku, w zakresie kształtowania kursów waluty przeliczeniowej, przy czym dla tej oceny nie ma znaczenia, czy bank w rzeczywistości z tej swobody korzystał, niekorzystnie kształtując pozycję powoda, co trafnie podkreślił sąd meriti (pkt. 3). Sankcja wypływająca z omawianego przepisu oznacza, że kwestionowane postanowienie nie wywołuje skutków prawnych od samego początku i z mocy prawa, co sąd ma obowiązek wziąć pod uwagę  z urzędu, chyba że konsument następczo udzieli „świadomej, wyraźnej i wolnej zgody” na to postanowienie i w ten sposób zapewni jego skuteczność (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, OSNC 2021, nr 9, poz. 56 i cytowane w jej uzasadnieniu obszerne orzecznictwo). Ze zgromadzonego materiału dowodowego nie wynikało, aby powodowie  ze skutkiem wstecznym wyrazili zgodę na dalsze obowiązywanie któregokolwiek z abuzywnych postanowień umownych. W tej sytuacji wszelkie zarzuty pozwanego mające wskazywać na to,  że miał stosować obiektywne kursy waluty denominacyjnej (przeliczeniowej) nie zasługiwały  na uwzględnienie. Ponownie należało podkreślić, że analizowana umowa kredytowa nie określała jakichkolwiek obiektywnych elementów (czynników) mających wpływ na kształtowanie się kursu waluty przeliczeniowej. (pkt 1). W tej sytuacji zarzut opisany w pkt II ppkt 4). b) tiret pierwszy apelacji nie zasługiwał na uwzględnienie.

Powracając do zasadniczego nurtu rozważań, w ocenie Sądu …… najistotniejszym aspektem w sprawie pozostawało to, że wprowadzenie mechanizmu waloryzacyjnego (w formie kredytu denominowanego do CHF), naraziło powodów na o wiele istotniejsze konsekwencje finansowe,  o których nie zostali w sposób należyty poinformowani, a mianowicie wynikające z drastycznego umocnienia się waluty denominacyjnej (ryzyko kursowe) (pkt 5). Podkreślić należało, że wypełnienie przez Bank obowiązku informacyjnego wymagało udzielenia powodom pełnych danych o ryzyku kursowym zarówno w odniesieniu do wysokości raty, jak i kapitału pozostałego do spłaty, możliwej do zakomunikowania w dacie zawarcia umowy, w przypadku znaczącej zmiany warunków rynkowych, w szczególności istotnego umocnienia się waluty, do której kredyt został denominowany. Przekaz kierowany do konsumenta musi być jasny i zrozumiały, a udzielenie informacji powinno nastąpić w podwójnej formie: zarówno poprzez wskazanie nieograniczonego charakteru ryzyka walutowego, jak i zobrazowanie na konkretnych przykładach (zabezpieczonych dla celów dowodowych w formie pisemnej), jak będzie kształtowało się zarówno saldo kredytu, jak i wysokość poszczególnej raty, przy znaczącym umocnieniu się waluty denominacyjnej. Wysokość obu pozycji jest bowiem uzależniona od kursu waluty. Przykładowo pozwany mógł zaprezentować powodom informacje o wysokości raty i salda zadłużenia w zależności od rosnącego kursu waluty obcej (CHF), zawierającej wyliczenie raty miesięcznej i salda zadłużenia np. przy kursie 2 PLN, 2,50 PLN, 3 PLN,  czy nawet 4 PLN za 1 CHF. Bierna postawa pozwanego banku, stała w rażącej sprzeczności, z tym,  że instytucje kredytowe powinny wyjaśniać co najmniej, jak na wysokość raty kredytu wpłynęłyby silna deprecjacja środka płatniczego państwa członkowskiego, w którym kredytobiorca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę, a także wzrost zagranicznej stopy procentowej (pkt 5) (wyrok z dnia  20 września 2017 r., Andriciuc i in., C-186/16, EU:C:2017:703, pkt 49). (por. uzasadnienie wyroku TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, pkt 74). Z uwagi na to, że ustanowiony przez dyrektywę 93/13 system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca między innymi ze względu na stopień poinformowania, omawiany wymóg przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (uzasadnienie wyroku TSUE z dnia  30 kwietnia 2014 r. C-26/13, pkt. 72). Natomiast jak wynikało z ustaleń poczynionych w sprawie, żadna z tych sytuacji nie miała miejsca, skoro pozwany nie zaoferował żadnego dowodu  z dokumentów przedstawiających powodom pełne konsekwencje wpływu na saldo kredytu, a w dalszej kolejności na wysokość kolejnych rat kredytowych, znaczącego umocnienia się waluty denominacyjnej (CHF). Zawarte w § 30 ust. 1 umowy z 23.02.2006 r. (k. 25) oświadczenie  o poinformowaniu powodów o ryzyku kursowym, miało charakter oświadczenia blankietowego, gdyż nie zostało poparte jakimikolwiek przykładami (symulacjami) wpływu na saldo zadłużenie, wysokość poszczególnej raty, a w konsekwencji całkowite koszty kredytu znaczącego umocnienia się waluty CHF względem PLN trwające przez określony czas obowiązywania umowy. Analiza zeznań powodów (k. 110-112), które nie były kwestionowane w apelacji poprzez podniesienie zarzutu naruszenia  art. 233 § 1 kpc, również nie wskazywała, aby pracownik pozwanego poinformował kredytobiorców  o powyższych kwestiach, w tym o metodologii kształtowania kursów waluty, do której kredyt był denominowany, ryzyku kursowym, jak i całkowitych kosztach kredytu, gdyby doszło w trakcie wykonywania umowy do istotnego umocnienia się CHF względem PLN (pkt 5). Sąd ……podziela bowiem stanowisko, że gdyby rzeczywiście pozwany należycie wyjaśnił powodom znaczenie zmiany kursu waluty i ponoszonego ryzyka, to racjonalny kredytobiorca nie decydowałby się na kredyt powiązany z kursem waluty obcej w sposób wadliwy w perspektywie jego spłacania przez kilkadziesiąt lat, chyba żeby z okoliczności sprawy wyraźnie wynikało co innego. Po drugie, gdyby kredytujący bank zamierzał wystarczająco poinformować kredytobiorcę będącego osobą fizyczną - konsumentem o niebezpieczeństwach wynikających z kredytu powiązanego z kursem waluty obcej, to nie proponowałby w ogóle zawierania takich umów kredytowych, zdając sobie sprawę jako profesjonalista, że umowa taka może zostać łatwo oceniona jako nieuczciwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2019 r., IV CSK 309/18). Na marginesie zauważyć także należało, że gdyby pozwany bank w sposób uczciwy zachował się względem powodów, mógłby im zaproponować ubezpieczenie od ryzyka walutowego, bądź inną formę zabezpieczenia się przed nim, poza akceptowany przez nich poziom, co jednak nie miało miejsca. Zatem, umowa nie zawierała symetrycznych mechanizmów pozwalających obu stronom ograniczyć ryzyko związane ze zmiennością kursu walutowego, (pkt 2 i 3) chociażby z tego względu, że zdecydowana większość kredytów indeksowanych do CHF była udzielana wyłącznie w okresie silnego umocnienia się PLN względem CHF nie tylko w Polsce, ale w szczególności w całej Europie Środkowo-Wschodniej,  co już z tego powodu ograniczało ewentualne ryzyko banku z powodu dalszej deprecjacji CHF. Ponadto dodatkowo należało podkreślić, że skarżący jako profesjonalista mógł na rynku międzybankowym zabezpieczyć ewentualne ryzyko dalszego osłabienia CHF względem PLN  np. w oparciu o kontrakty terminowe, natomiast powodowie nie dysponowali żadnymi możliwościami w tej kwestii (nie wspominając o braku wiedzy, jak i doświadczenia w odniesieniu do tej problematyki). Również pozwany nie zadbał, aby zaoferować swoim długoletnim klientom jakiegokolwiek produktu finansowego (np. w formie ubezpieczenia), który mógłby zabezpieczyć ich, chociażby w części przed tym ryzykiem umocnienia się CHF ponad akceptowany przez niego poziom (pkt 3). 

W tej sytuacji nie może budzić zaskoczenia stanowisko Sądu ……., który opierając się przede wszystkim na treści zeznań powoda, że kredytobiorcy byli zapewniani, iż proponowanym im kredyt będzie dla nich najlepszym rozwiązaniem.

Sąd ……. również w sposób przekonywujący wskazał, że powodowie, nie mieli możliwości indywidualnej negocjacji warunków umowy, które odnosiły się zarówno do wprowadzonego do umowy mechanizmu przeliczeniowego (waloryzacyjnego), z którym w sposób immanentny wiązało się ryzyko walutowe, jak i określenia dogodnego kursu waluty przeliczeniowej, po której saldo kredytu będzie ustalane, a następnie spłacane, co wynikało w sposób jednoznaczny z zeznań powoda (pkt 2 i 4). W zakresie rozstrzygnięcia, czy powodowie mieli możliwość negocjowania warunków umowy, należy przywołać także ogólną regułę interpretacyjną, wypływającą z art. 3 ust. 2 omawianej dyrektywy, który stanowi, że warunki umowy zawsze zostaną uznane za niewynegocjowane indywidualnie, jeżeli zostały sporządzone wcześniej i konsument nie miał w związku z tym wpływu na ich treść (por. uzasadnienie wyroku TSUE z dnia 20 września 2018 r., C-51/17, pkt. 47). Pozwany nie wykazał, aby w omawianym przypadku sytuacja przedstawiała się odmiennie od zaprezentowanego stanowiska sądu niższej instancji. W analizowanej sprawie, nie zachodziła możliwość uzupełnienia abuzywnych postanowień umownych z odwołaniem się do zwyczaju czy zasad współżycia społecznego (art. 56 kc., art. 65 § 1 i 2 kc., 354 kc). Nie ustalono bowiem, aby na rynku kredytów bankowych, czy też szerzej na rynku finansowym istniały zwyczaje, które pozwoliłyby na ustalenie wysokości kursu waluty obcej na potrzeby obliczenia wysokości zobowiązania i rat kapitałowo – odsetkowych (pkt 1). Zatem, nie można było w sytuacji uznania niedozwolonych postanowień umownych za abuzywne zastępować ich żadnymi innymi, mając na względzie stanowisko wyrażone przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z 3 października 2019 r., C-260/18  (w str. 7 sprawie …. i ……. przeciwko …………, ECLI:EU:C:2019:819) (por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 września 2021 r., I CSKP 74/21). Nie powinno budzić wątpliwości, że o zaniknięciu ryzyka kursowego można mówić w sytuacji, w której skutkiem eliminacji niedozwolonych klauzul kształtujących mechanizm indeksacji jest przekształcenie kredytu złotowego denominowanego do waluty obcej w zwykły (tzn. nieindeksowany) kredyt złotowy, oprocentowany według stawki powiązanej ze stawką LIBOR. Zarazem należy uznać, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu denominowanego (indeksowanego) do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, iż należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 2016 r.,  I CSK 1049/14, OSNC 2016, nr 11, poz. 134). Zatem, eliminacja niedozwolonych postanowień umownych prowadzi do takiej deformacji regulacji umownej, o czym szeroko wypowiedział się już sąd meriti, co zasługuje na pełną aprobatę, że na podstawie pozostałej jej części nie da się odtworzyć treści praw i obowiązków stron (por. wyrok SN z dnia 29.10.2019 r., IV CSK 309/18; wyrok SN z dnia 7.11.2019 r., IV CSK 13/19; wyrok z 4.04.2019 r., III CSK 159/17). Ponadto z klauzulą indeksacyjną pozostają inne postanowienia umowne, które bez tej klauzuli tracą sens i operatywność, np. poprzez określenie wysokości oprocentowania kredytu przy użyciu wskaźnika LIBOR (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 11.12.2019 r., V CSK 382/18). W konsekwencji unieważnienie umowy łączącej strony nastąpiło na podstawie przepisów art. 385¹ kc i nast.

Na pytanie Organu: „W związku z jakimi okolicznościami została zasądzona kwota do wypłaty oraz odsetki ustawowe za opóźnienie, o których mowa we wniosku?”,

Wnioskodawca wskazał:

Okoliczności zasadzenia kwoty do wypłaty wraz z odsetkami - poniżej Wnioskodawca przytacza, krok po kroku, działania Sądu prowadzące do ostatecznego rozliczenia kredytobiorców z bankiem  (od kwoty zawartej w pozwie do kwoty zapłaconej przez bank kancelarii ….., która ostatecznie spłynęła na nasz rachunek - zaznaczone na żółto teksty sądu):

I. Kwota z pozwu 253 028,68 zł (kwota ulega umorzeniu o część nie dochodzoną postępowaniem w łącznej kwocie 135 387,52 zł)

II. Kwota po redukcji 117 641,16 zł (253 028,68 zł - 135 387,52 zł) (pozostała część kapitału kredytu uległa umorzeniu o odpowiadającą jej wierzytelnością główną zasadzoną na rzecz powodów w pkt 2 zaskarżonego wyroku)

III. Kwota 42 817,11 zł (160 458, 27 zł - 117 641,16 zł) oraz 508 CHF + odsetki ustawowe.

Tym samym sąd meriti prawidłowo zastosował wynikającą z art. 405 kc. w zw. z art. 410 § 1 kc. podstawę rozliczenia unieważnionej umowy. W sprawie nie znajdował zastosowania przepis art. 411 pkt 2 kc., który odnosi się do sytuacji, kiedy spełniający świadczenie nie wiedział, że nie był do świadczenia zobowiązany. Bez wątpienia powodowie takiej wiedzy nie posiadali w momencie wykonywania umowy. Ponadto przepis ten nie ma zastosowania, gdy świadczenie jest spełniane bez podstawy prawnej, a z taką sytuacją mamy do czynienia w analizowanym przypadku. Sąd …., w związku z treścią pisma procesowego pozwanego z dnia 20.06.2024 r. (por. k. 201-206) stanął na stanowisku, że nie mieliśmy do czynienia z klasycznym przypadkiem złożenia przez pozwanego zarzutu potrącenia, gdyż to nie pozwany składał materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu, następnie podnosząc procesowy zarzut potrącenia, lecz z sytuacją, kiedy to pozwany powołał się  w procesie na złożone przez powodów poza procesem materialnoprawne oświadczenie o potrąceniu, które wywiera wpływ na niniejsze postępowanie. Oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa  w art. 499 kc., jest czynnością materialnoprawną powodującą - w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 kc. - odpowiednie umorzenie wzajemnych wierzytelności. Skoro pozwany powołał się na oświadczenie o potrąceniu złożone przez powodów poza procesem, podnosząc jednocześnie, że w wyniku jego złożenia doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności, tym samym nie kwestionował co do zasady jego skutku wynikającego z art. 498 § 2 kc., a jedynie wskazywał w końcowym fragmencie omawianego pisma procesowego, że skutek potrącenia ma moc wsteczną, co oznacza, że powodom nie powinny przysługiwać odsetki za opóźnienie za okres od 1.05.2021 r. Jak wskazał to Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 9.08.2019 r., II CSK 551/18 do powołania się na potrącenie w postępowaniu sądowym dochodzi w drodze zarzutu procesowego, który zmierza do wykazania, że dochodzona wierzytelność wygasła na skutek umorzenia będącego konsekwencją potrącenia. Podniesienie tego zarzutu sprowadza się do sformułowania określonych twierdzeń faktycznych i powołania środków dowodowych w celu ich udowodnienia, co w ocenie sądu odwoławczego pozwany wypełnił w dostatecznym zakresie.

Na wstępie wskazać należało, że jeżeli potrącenie było skuteczne i doprowadziło do umorzenia wierzytelności, to chwilę umorzenia określa prawo materialne (art. 499 kc.).

W piśmiennictwie, jak również orzecznictwie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2004 r., IV CK 362/02, nie publ.), przyjmuje się, że pomimo treści art. 498 kc. wymagającego do potrącenia, aby wymagalne były obie potrącane ze sobą wierzytelności, wystarczy, aby wymagalna była wierzytelność potrącającego (por. także wyrok SN z dnia 3.04.2014 r., V CSK 242/13). W niniejszym przypadku powodów, skoro to powodowie złożyli poza procesem materialnoprawne oświadczenie  o potrąceniu, to należało ustalić, czy ich wierzytelność w momencie złożenia oświadczenia  o potrąceniu, tj. w dniu 11.06.2024 r. była już wymagalna, skoro uprzednio powodowie pismem  z dnia 26.04.2024 r. wezwali pozwanego do dobrowolnego uregulowania długu (k. 204). Bezsprzecznie, co potwierdził Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22, jeżeli w wykonaniu umowy kredytu, która nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bank wypłacił kredytobiorcy całość lub część kwoty kredytu, a kredytobiorca dokonywał spłat kredytu, powstają samodzielne roszczenia o zwrot nienależnego świadczenia na rzecz każdej ze stron. Świadczenie każdej ze stron jest zatem świadczeniem nienależnym i aby każda ze stron mogła dochodzić zwrotu tego świadczenia, czy to na drodze sądowej, czy też poza procesem, wskutek doprowadzenia jej do jej umorzenia w drodze kompensacji roszczeń (art. 498 kc.) musi zaistnieć stan wymagalności. Zgodnie  z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądowym i nauce, wymagalność oznacza stan, w którym wierzyciel ma prawną możliwość żądania zaspokojenia przysługującej mu wierzytelności, a dłużnik ma obowiązek spełnienia świadczenia. Jest to stan potencjalny o charakterze obiektywnym, rozpoczynający się w chwili, w której wierzytelność zostaje uaktywniona. Roszczenie może stać się wymagalne w dniu oznaczonym przez ustawę lub czynność prawną, albo w dniu wynikającym  z właściwości zobowiązania, w tym również niezwłocznie po jego powstaniu. Początku wymagalności nie da się ująć w jedną regułę obowiązującą dla wszystkich stosunków prawnych, zależy on bowiem od charakteru zobowiązań i ich właściwości. Z nadejściem wymagalności roszczenia wierzyciel może, w razie niespełnienia przez dłużnika świadczenia, wystąpić z powództwem o przymusowe zaspokojenie, nie narażając się na jego oddalenie z powodu przedwczesności (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 22 października 2021 r., III CZP 78/20). Bezsprzecznie wierzytelność powodów zarówno dochodzona w niniejszym postępowaniu, jak i nim nie objęta została uaktywniona (postawiona w stan wymagalności), zgodnie z powyższymi uwagami. Jak wynika z treści oświadczenia o potrąceniu (k. 202), powodowie wyraźnie wskazali kolejność, w jakiej wzajemne wierzytelności główne stron mają ulec potrąceniu. Skoro w pierwszej kolejności, powodowie wskazali, że z wzajemną wierzytelnością pozwanego z tytułu wypłaconego kapitału kredytu (253 028,68 zł), mają ulec umorzeniu wierzytelności powodów nie dochodzone w niniejszym postępowaniu (w łącznej kwocie 135 387,52 zł), oznaczało to, że redukcji uległa wzajemna wierzytelność pozwanego z tytułu wypłaconego kapitału kredytu do kwoty 117 641,16 zł. Oczywiście sąd odwoławczy w niniejszym postępowaniu nie przesądza o skuteczności umorzenia wzajemnych wierzytelności stron we wskazanym powyżej zakresie, gdyż może to przesądzić sąd w innym postępowaniu, gdyby pomiędzy stronami istniał spór. W drugiej kolejności pozostała część kapitału kredytu (117 641,16 zł), uległa umorzeniu z odpowiadającą jej wierzytelnością główną zasądzoną na rzecz powodów w pkt 2) zaskarżonego wyroku, co sprawia, że zaskarżony wyrok w trybie 386 § 1 kpc musiał ulec zmianie, poprzez obniżenie zasądzonej kwoty należności głównej do kwoty 42 817,11 zł (160 458,27 zł – 117 641,16 zł) oraz 508 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie  od 1.05.2021 r. od obu tych kwot.

Sąd odwoławczy uznał ponadto, że powodom przysługują również odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 117 641,16 zł za okres od 1.05.2021 r. do dnia 2.05.2024 r., gdyż z tą datą zaistniał stan potrącalności w świetle dowodów zaprezentowanych przez strony. Pozwany bowiem w dniu 2.05.2024 r. odebrał datowane na 26.04.2024 r. (k. 227-228) wezwanie do zapłaty (k. 226) wystosowane przez powodów. Wprawdzie jak wynika z tezy uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22, jeżeli umowa kredytu nie wiąże z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, bieg przedawnienia roszczenia banku  o zwrot kwot wypłaconych z tytułu kredytu rozpoczyna się co do zasady od dnia następującego  po dniu, w którym kredytobiorca zakwestionował względem banku związanie postanowieniami umowy, nie oznacza to jednak, że już wtedy istnieje wzajemna wierzytelność banku o zwrot wypłaconej kwoty kredytu jako świadczenia nienależnego, uzasadniająca naliczanie na rzecz pozwanego odsetek za opóźnienie. Pozwany bank do momentu złożenia pisma procesowego z dnia 20.06.2024 r., stał bowiem na stanowisku, że umowa jest ważna i winna być wykonywana zgodnie  z jej postanowieniami. Zatem nie można było zaaprobować stanowiska, że już w momencie wystosowania przez powodów przedsądowego wezwania do zwrotu nienależnych świadczeń (Reklamacji z dnia 13.04.2021 r., k. 40-42) lub nawet w chwili odebrania przez pozwanego odpisu pozwu, istniała uaktywniona wzajemna wierzytelność banku z tytułu zwrotu wypłaconego kapitału kredytu, co jest pierwotnym warunkiem potrącenia wzajemnych wierzytelności, a tym samym, aby skutki potrącenia zrealizowanego przez powodów cofnęły się do tego momentu, tj. do dnia 1.05.2021 r., a tym samym, aby powodowie w ogóle zostali pozbawieni możliwości otrzymania odsetek ustawowych za opóźnienie od spełnionego świadczenia, które nie zostało zwrócone przez pozwanego w terminie ustalonym przez sąd meriti. Ponadto zwrócić należało uwagę, że pozbawienie powodów należności ubocznych zasądzonej kwoty byłoby również niesprawiedliwe dla powodów  z tego względu, że bank już od dnia 1.05.2021 r. do momentu potrącenia przez powodów wzajemnych wierzytelności we wskazanym zakresie, korzystał bez podstawy prawnej ze środków wpłaconych przez powodów na poczet realizacji umowy, osiągając z tego tytułu korzyści majątkowe. Powracając ponownie do uchwały pełnego składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia  25 kwietnia 2024 r., sygn. akt III CZP 25/22, sąd ten wskazał, że jeżeli umowa kredytu nie wiąże  z powodu niedozwolonego charakteru jej postanowień, nie ma podstawy prawnej do żądania przez którąkolwiek ze stron odsetek lub innego wynagrodzenia z tytułu korzystania z jej środków pieniężnych w okresie od spełnienia nienależnego świadczenia do chwili popadnięcia w opóźnienie co do zwrotu tego świadczenia, tj. do dnia 30.04.2021 r. Tym samym a contrario brak jest przeszkód, aby za późniejszy okres powodów miało się pozbawić należności ubocznych od świadczenia, które nie jest spełniane przez pozwanego w terminie (art. 455 kc. w zw. z art. 481 § 1 kc.), tym bardziej,  że pozwany do momentu złożenia pisma procesowego z dnia 20.06.2023 r., w którym wnosił, aby sąd II instancji uwzględnił fakt wzajemnego umorzenia wierzytelności stron wobec złożenia przez powodów poza niniejszym postępowaniem oświadczenia o potrąceniu (podniósł zarzut wygaśnięcia roszczenia powodów), stał na stanowisku, że ma względem powodów jedynie wierzytelność z tytułu wykonywania umowy kredytowej.

Na pytanie Organu: „Czy odsetki, o których mowa we wniosku, zostały wypłacone przez Bank  na podstawie art. 481 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r.  poz. 1061 ze zm.)?, Wnioskodawca wskazał: „Na drodze postępowania sądowego reprezentowała nas (w obu instancjach) kancelaria ………, ul. …….., …….  (…………..).

Tak - Wypłata nastąpiła zgodnie z wyrokiem Sądu ………… w ……… ……….. Wydziału Cywilnego  z dnia 4 września 2024 r. (tytuł przelewu: świadczenie zgodne z umową ……..)  na podstawie art. 255 kc w zw. z art. 481 §1 kc. Ponadto, w uzasadnieniu treści wyroku wskazano wprost podstawę prawną wypłaty odsetek, cyt.: „Tym samym a contrario brak jest przeszkód,  aby za późniejszy okres powodów miało się pozbawić należności ubocznych od świadczenia, które nie jest spełniane przez pozwanego w terminie (art. 455 kc. w zw. z art. 481 § 1 kc.).”

Pytanie

Czy uzyskany wpływ w związku ze stwierdzeniem nieważności umowy oraz ustawowe odsetki wypłacone przez bank za opóźnienie w związku z unieważnieniem umowy kredytu hipotecznego podlega opodatkowaniu podatkiem od osób fizycznych i należy je uwzględnić w zeznaniu podatkowych za 2024 r.?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, kwota uzyskanych odsetek za opóźnienie w ramach unieważnienia umowy frankowej nie jest opodatkowana, a zatem nie trzeba uwzględniać jej w deklaracji rocznej. Zwolnienie podatkowe dotyczy zarówno kwoty związanej ze stwierdzeniem nieważności umowy,  jak i odsetek.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych  (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Powołany przepis wyraża tzw. zasadę powszechności opodatkowania. Regułą jest, że każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną podlega opodatkowaniu, wyjątkiem zaś jest sytuacja, gdy dochód opodatkowaniu nie podlega. Wyjątki od omawianej zasady dotyczą:

• dochodów, które zostały wprost wymienione przez ustawodawcę w art. 21, 52, 52a i 52c ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jako zwolnione z podatku oraz
• dochodów, od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia ministra  właściwego do spraw finansów publicznych wydanego na podstawie art. 22 ustawy Ordynacja podatkowa (rozporządzenie takie może być wydane w przypadkach uzasadnionych interesem publicznym lub ważnym interesem podatników).

Ogólne określenie „przychodów” zawiera art. 11 ust. 1 ww. ustawy. Stosownie do tego przepisu:

Jak wynika z powołanego przepisu, ustawodawca przyjął zasadę, że przychodem są:

• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały otrzymane przez podatnika – tj. takie pieniądze  i wartości pieniężne, które podatnik rzeczywiście „dostał, odebrał, zainkasował, objął  w posiadanie”;
• pieniądze i wartości pieniężne, które zostały postawione do dyspozycji podatnika– tj. takie przysporzenia, które zostały mu faktycznie udostępnione/przekazane do odbioru; takie pieniądze i środki pieniężne, które podatnik ma możliwość włączyć do swojego  władztwa, a więc ma możliwość skorzystania z tychże pieniędzy i wartości pieniężnych  i nie jest to uzależnione od dodatkowej zgody osoby stawiającej określone pieniądze  i wartości pieniężne do dyspozycji podatnika.

Pojęcie przychodu wiąże się zatem z przysporzeniem majątkowym po stronie podatnika, z wartością wchodzącą do jego majątku. Przychodami w rozumieniu art. 11 ustawy o podatku dochodowym  od osób fizycznych mogą być tylko takie świadczenia, które nie mają charakteru zwrotnego. Skoro bowiem przychód jest określonym przyrostem majątkowym po stronie podatnika jego otrzymanie musi mieć charakter definitywny.

Ustawodawca tworząc system opodatkowania dochodów osób fizycznych miał na względzie,  że przysporzenia uzyskiwane przez osoby fizyczne mogą być skutkiem różnych rodzajów czynności  i zdarzeń. Stworzył więc klasyfikację tych przysporzeń w oparciu o kryterium źródła przychodów i system ich opodatkowania uwzględniający specyfikę poszczególnych źródeł przychodów. Katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych zawiera art. 10 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 9 tego artykułu, do źródeł przychodów zalicza się inne źródła.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Z opisu stanu faktycznego wynika, że 23 lutego 2006 r. wraz z drugim kredytobiorcą zawarł Pan umowę kredytu hipotecznego w Banku ….. Celem zaciągnięcia kredytu była rozbudowa  i nadbudowa budynku mieszkalnego jednorodzinnego na działce, z przeznaczeniem na potrzeby własne. 20 sierpnia 2021 r. Pan wraz z drugim kredytobiorcą wniósł pozew do Sądu o zasądzenie  od Banku kwoty 160 458,27 zł oraz 508 CHF z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej,  w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od 5 września 2011 r. do 4 stycznia 2021 r., z ustawowymi odsetkami za opóźnienie  od 31 kwietnia 2021 r. oraz o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu z dnia 23 lutego 2006 r.

Dnia 4 września 2024 r. prawomocnym wyrokiem Sądu umowa została uznana za nieważną  od początku. Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów:

• 42 817,11 zł i 508 franków szwajcarskich z ustawowymi odsetkami za opóźnienie  od dnia 1 maja 2021 r. od obu tych kwot oraz
• ustawowe odsetki za opóźnienie od kwoty 117 641,16 zł za okres od 1 maja 2021 r.  do 2 maja 2024 r., a w pozostałej części powództwo o zapłatę kwoty należności głównej  w wysokości 117 641,16 zł.

Otrzymał Pan wpływy z tytułu stwierdzenia nieważności umowy kredytowej wraz z ustawowymi odsetkami. Wpłata na rachunek bankowy nastąpiła w dniu 30 września 2024 r. (79 543,18 zł) oraz dnia 4 października 2024 r. (684,99 CHF).

Wskazać należy, że stosownie do art. 410 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny  (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.):

Należy wyjaśnić, że instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy  z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2488 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy:

Podkreślić należy, że otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym  od osób fizycznych).

Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

Skoro zatem mamy do czynienia ze zwrotem nienależnie pobranych świadczeń, to należy uznać,  że zwrot ten nie stanowi dla Pana przychodu.

W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnej umowy kredytowej, klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał – zwrot zapłaconych bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo. Zatem, po Pana stronie jako kredytobiorcy nie powstał przychód  w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W złożonym wniosku Pana wątpliwości dotyczą również kwestii opodatkowania zasądzonych wyrokiem odsetek ustawowych za opóźnienie.

Wskazać należy, że różnego rodzaju świadczenia, w tym m.in. odszkodowania, zadośćuczynienia  oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń stanowią – co do zasady – przychód  w rozumieniu cytowanego wyżej art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych określonym w art. 21 ust. 1 ww. ustawy, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego.

Wyjaśnić zatem należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 i § 2 ustawy Kodeks cywilny:

Nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje tylko wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1  pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z przepisem art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy:

Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:

1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,

2)świadczenia, od których są naliczane nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej  zaniechano od nich poboru podatku.

Skoro zatem, zwrot nienależnie pobranych rat kredytu, które Pan otrzymał, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone od tego odsetki ustawowe za opóźnienie korzystają ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie  art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W konsekwencji, zasądzone wyrokiem sądu odsetki ustawowe za opóźnienie będą zwolnione  z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ww. ustawy.

Wobec powyższego, Pana stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Procedura wydawania indywidualnych interpretacji przepisów prawa podatkowego nie podlega regułom przewidzianym dla postępowania podatkowego, czy kontrolnego. Wydając interpretacje opieram się wyłącznie na opisie stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku – nie prowadzę postępowania dowodowego. Przedmiotem interpretacji wydanej na podstawie art. 14b ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.) jest sam przepis prawa. Rolą postępowania w sprawie wydania indywidualnej interpretacji przepisów podatkowych nie jest ustalanie stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego), stanowi to bowiem domenę ewentualnego postępowania podatkowego. To na podatniku ciąży obowiązek udowodnienia w toku tego postępowania okoliczności faktycznych, z których wywodzi on dla siebie korzystne skutki prawne. Jeżeli zatem, przedstawiony we wniosku stan faktyczny będzie różnił się od występującego w rzeczywistości, wówczas wydana interpretacja nie będzie Pana chroniła w zakresie zaistniałego stanu faktycznego.

Końcowo wskazać należy, że z uwagi na to, że interpretacje prawa podatkowego wydawane są w indywidualnej sprawie zainteresowanego, co wynika z art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa – niniejsza interpretacja dotyczy wyłącznie Pana. Nie wywołuje skutków prawnych dla innych osób (np. drugiego kredytobiorcy).

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia  29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …., ul. ……….., ………. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo  o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.