W zakresie zaliczenia wypłaconej renty, renty wyrównawczej, zadośćuczynienia z odsetkami, odszkodowania i kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodów.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

14 czerwca 2022 r. wpłynął Pani wniosek z 7 czerwca 2022 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy zaliczenia wypłaconej renty, renty wyrównawczej, zadośćuczynienia z odsetkami, odszkodowania i kosztów sądowych do kosztów uzyskania przychodów. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 19 lipca 2022 r. (wpływ 19 lipca 2022 r.) oraz pismem z 22 sierpnia 2022 r. (wpływ 22 sierpnia 2022 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

(…), którego dotyczy sprawa o odszkodowanie, był zatrudniony w firmie (…). (…) 2011 roku Pan (…) wraz z pięcioma współpracownikami wykonywał pracę na posesji położonej przy ul. (…) w (…), przy budowie ogrodzenia. Około godziny 14.00 na teren budowy przyjechał samochód ciężarowy z pompą do podawania betonu z wysięgnikiem zamontowanym do podwozia samochodu. Kierowcą samochodu i zarazem operatorem pompy był (…) - pracownik firmy (…). Operator ustawił auto na podporach zabezpieczających, pod boczne podpory włożył podkładki, a następnie wysunął ramię pompy do betonu w stronę budowanego ogrodzenia. Gdy pompa została uruchomiona i zaczęła podawać beton, boczna podpora na której stał samochód z pompą zapadła się w miękkim gruncie. Spowodowało to wywrócenie się urządzenia i w konsekwencji uderzenie elementem wysięgnika pompy (…) w głowę.

Wskutek wypadku poszkodowany doznał ciężkich obrażeń czaszkowo - mózgowych. W wyniku wypadku poszkodowany doznał cierpień natury fizycznej i psychicznej.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał poszkodowanemu świadczenie rehabilitacyjne oraz uznał go za częściowo niezdolnego do pracy i kilkoma orzeczeniami przyznał rentę, która obecnie wynosi (…) zł.

Poszkodowany wystąpił z pozwem o wypłacenie zadośćuczynienia, odszkodowania i uznania renty wyrównawczej.

Prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego (…) z (…) 2015 roku sygn. akt (…) uznano, że (…) jest winny tego, że w dniu (…) 2011 roku będąc kierowcą - operatorem pompy do betonu z wysięgnikiem, działając nieumyślnie, nie zapewnił stabilności podpór zabezpieczających, co spowodowało przewrócenie urządzenia i uderzenie elementem wysięgnika (…), tj. czynu z art. 156 § 1 pkt 2 k.k. w zw. z art. 156 § 2 k.k., a za zaniedbania pracownika na podstawie art. 430 k.c. odpowiedzialność ponosi jego pracodawca. (…) nie zachował należytej staranności w zakresie podjęcia czynności zapobiegających możliwości powstania zagrożenia dla życia lub zdrowia człowieka, co uzasadnia Pani odpowiedzialność odszkodowawczą wobec poszkodowanego powoda.

Wyrokiem z dnia (…) 2020 r. sprostowanym postanowieniem z dnia (…) 2021 r., Sąd Okręgowy (…) w (…):

- w punkcie pierwszym zasądził od Pani na rzecz (…) (…) zł tytułem zadośćuczynienia wraz z ustawowymi odsetkami za okres od (…) 2015 r. do (…) 2015 r. oraz ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia (…) 2016 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie drugim zasądził od Pani na rzecz (…) (…) zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia (…) 2016 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie trzecim zasądził od Pani na rzecz (…) comiesięczną rentę wyrównawczą w kwocie (..) zł za okres od dnia (…) 2013 r. do (…) 2016 r. płatną z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia (…) 2016 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie czwartym zasądził od Pani na rzecz (…) comiesięczną rentę wyrównawczą w kwocie (…) zł za okres od dnia (…) 2017 r. do (…) 2018 r. płatną z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia z zapłatą którejkolwiek z miesięcznych rat;

- w punkcie piątym zasądził od Pani na rzecz (…) comiesięczną rentę wyrównawczą w kwocie (…) zł za okres od dnia (…) 2019 r. do (…) 2019 r. oraz w kwocie (…) zł za okres od (…) 2019 r. płatne z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia z zapłatą którejkolwiek z miesięcznych rat;

- w punkcie szóstym zasądził od Pani na rzecz (…) comiesięczną rentę w kwocie (…) zł z tytułu zwiększonych potrzeb od dnia (…) 2013 r. płatną z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia (…) 2016 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie siódmym zasądził od Pani na rzecz (…) comiesięczną rentę w kwocie (…) zł z tytułu zmniejszonych widoków powodzenia na przyszłość od dnia (…) 2013 r. płatną z góry do 10 dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia (…) 2016 r. do dnia zapłaty;

- w punkcie ósmym oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

- w punkcie dziewiątym obciążył Panią w całości obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda i pozostawił szczegółowe wyliczenie tych kosztów referendarzowi sądowemu;

- w punkcie dziesiątym obciążył Panią wydatkami poniesionymi tymczasowo przez Skarb Państwa Sąd Okręgowy (…) w (…) i pozostawił szczegółowe wyliczenie tych wydatków referendarzowi sądowemu.

Złożyła Pani apelacje od tego wyroku. Ta jednak wyrokiem z dnia (…) 2022 r. sygn. akt (…) została oddalona i Sąd Apelacyjny w (…) zasądził na rzecz poszkodowanego (…) zł tytułem zastępstwa procesowego.

Wobec powyższego z tytułu szkody powstałej wskutek nieprawidłowego wykonywania swoich obowiązków przez kierowcę samochodu musiała Pani ponieść koszty zadośćuczynienia, renty i renty wyrównawczej.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu stanu faktycznego

Prowadzi Pani pozarolniczą działalność gospodarczą pod firma (…), NIP (…), Regon (…) i rozlicza się Pani na zasadach ogólnych.

Pytanie

Czy do kosztów uzyskania przychodów można zaliczyć wypłaconą rentę, rentę wyrównawczą, zadośćuczynienie z odsetkami, odszkodowanie i koszty sądowe?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, kwotę wypłaconych na rzecz poszkodowanego świadczeń z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania rent, rent wyrównawczych oraz odsetek za opóźnienie od tych świadczeń a także odszkodowań i uiszczonych kosztów sądowych, których podstawę stanowią wskazane wyżej wyroki sądowe może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 ww. ustawy.

W świetle powyższego, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:

‒został poniesiony przez podatnika,

‒jest definitywny,

‒pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

‒został właściwie udokumentowany,

‒poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

‒nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Pierwsze cztery z wyżej wymienionych przesłanek mają charakter bezdyskusyjny, Wnioskodawca jest bowiem podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych, ww. wydatki są definitywne, odpowiednio udokumentowane oraz mają związek z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą.

Generalnie należy przyjąć, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie i gospodarczo uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, których celem jest osiągnięcie przychodów bądź też zabezpieczenie lub zachowanie tego źródła przychodów, o ile w myśl przepisów ww. ustawy nie podlegają wyłączeniu z tychże kosztów, przy czym, związek przyczynowy pomiędzy poniesieniem wydatku a osiągnięciem przychodu bądź zachowaniem lub zabezpieczeniem jego źródła należy oceniać indywidualnie w stosunku do każdego wydatku.

Koszty związane z zachowaniem źródła przychodu to koszty, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu uzyskiwano oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast za koszty służące zabezpieczeniu źródła przychodów należy uznać koszty poniesione na ochronę istniejącego źródła przychodów w sposób gwarantujący bezpieczne funkcjonowanie tego źródła. Istotą tego rodzaju kosztów jest więc ich obligatoryjne poniesienie w celu nie dopuszczenia do utraty źródła przychodu w przyszłości.

Z kolei z treści art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wynika, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy.

Przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2015 r. poz. 1242 ze zm.).

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ww. ustawy, z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

‒jednorazowe odszkodowanie- dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,

‒jednorazowe odszkodowanie - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Zgodnie natomiast z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

‒podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

‒podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

‒w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Podkreślić należy, że wypadek przy pracy może stanowić czyn niedozwolony w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2016 r. poz. 380 ze zm.). W Tytule VI Księgi Trzeciej Kodeksu cywilnego określone zostały zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym oraz świadczenia zmierzające do naprawienia szkody. Świadczeniami przysługującymi w takiej sytuacji jest m. in. kwota pieniężna jako zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy.

Na gruncie prawa cywilnego rozróżnia się szkodę majątkową i szkodę niemajątkową. W przeciwieństwie do szkody na mieniu, szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia, a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka.

Zasady naprawienia szkody regulują przepisy art. 444 § 1 i art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego. Pracownicy, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, oprócz świadczeń określonych w ustawie o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, mogą domagać się przyznania od pracodawcy świadczeń uzupełniających oraz kwoty pieniężnej, jako zadośćuczynienia z tytułu doznanej krzywdy.

Na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

Przepis art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego stanowi natomiast, że w przypadkach przewidzianych w art. 444 tej ustawy sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Reasumując, przedstawione wyżej definicje „jednorazowego odszkodowania” oraz „wypadku przy pracy” wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych używa wspomnianych pojęć, oznacza to, że przepis ten odnosi się, jak wspomniano wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w powołanej powyżej ustawie o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, nie zaś do odszkodowań wypłacanych przez pracodawców na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w 2011 roku na terenie budowy realizowane przez Pani firmę pracownik innej firmy realizującej tam swoje zadania został poszkodowany i sąd przyznał mu zadośćuczynienie, rentę i rentę wyrównawczą.

Mając na względzie cyt. wyżej przepisy wydatek w postaci zadośćuczynienia, renty i renty wyrównawczej za doznany uszczerbek na zdrowiu, należy poddać analizie w kontekście postanowień przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W tym miejscu należy wyjaśnić, że nie każdy wydatek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, to wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodów lub zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów. Jednak wydatki poniesione z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wiążą się z prowadzoną działalnością gospodarczą jako wydatki będące konsekwencją wypadków przy pracy. Przedmiotowe wydatki są konsekwencją zatrudnienia pracowników („wydatki pracownicze”, dotyczą całokształtu działalności gospodarczej, a obowiązek ich poniesienia wynika wprost z przepisów prawa - art. 444 - 446 Kodeksu cywilnego).

Jednocześnie przez fakt, że wywiązuje się Pani z ciążących na Pani obowiązków w sytuacji, gdy pracownicy ulegną wypadkom przy pracy, pozostałe zatrudnione u Pani osoby mają pewność, że w podobnej sytuacji również nie zostaną pozbawione należnych im świadczeń.

Tym samym, tego rodzaju wydatki związane z funkcjonowaniem podatnika pośrednio przyczyniają się do uzyskiwania przychodów.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku, jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z treścią art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2021 r. poz. 1128 ze zm.):

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Powyższa definicja ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie zawiera wykazu wydatków, który przesądzałby o ich zaliczeniu do kosztów uzyskania przychodów, zatem przyjmuje się, że kosztami uzyskania przychodów są wszelkie racjonalnie uzasadnione wydatki związane z prowadzoną działalnością, których celem jest osiągnięcie, zabezpieczenie i zachowanie źródła przychodów.

Innymi słowy oznacza to, że dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy. W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania ustawodawca wyróżnia koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami i inne niż bezpośrednio z nimi związane, których nie można wprost przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako zmierzające do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Uznanie danego wydatku za koszt uzyskania przychodów jest możliwe tylko wtedy, gdy z prawidłowo i rzetelnie udokumentowanych zdarzeń wynika ponad wszelką wątpliwość, że jest to wydatek celowy i racjonalnie uzasadniony. Podatnik zobowiązany jest więc wykazać nie tylko fakt poniesienia danego wydatku, ale także jego celowość i racjonalność. Przy ustalaniu kosztów uzyskania przychodów, nie można uznać za koszt wydatków, których charakter budzi wątpliwości.

Ustawodawca nie definiuje, co należy rozumieć pod pojęciami: „w celu” osiągnięcia przychodu, jak i „zachowanie” lub „zabezpieczenie” źródła przychodów.

Zgodnie z definicjami zawartymi w Słowniku języka polskiego PWN, pojęcie:

a.„celowość” oznacza: „przydatność do jakichś potrzeb”, „świadome zmierzanie do celu”, „taki przebieg zjawisk, zdarzeń, działań ludzkich, jakby w swym rozwoju zmierzały one do określonego celu”,

b.„zabezpieczyć” oznacza: „zapewnienie ochrony przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym”, „uczynienie bezpiecznym”, „zapewnienie utrzymania czegoś w dotychczasowym stanie”, „zapewnienie komuś środków do życia”, „zapewnienie zaspokojenia roszczenia lub wykonanie kary”, natomiast

c.„zachować” oznacza: „pozostać w posiadaniu czegoś”, „dochować coś w niezmienionym stanie mimo upływu czasu lub niesprzyjających okoliczności”, „uchronić przed zapomnieniem”.

Zaliczenie poszczególnych wydatków do kosztów podatkowych jest możliwe, jeżeli zostaną spełnione kryteria wynikające z wyżej wymienionego przepisu.

W świetle powyższego, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:

‒został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),

‒jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

‒pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

‒poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

‒został właściwie udokumentowany,

‒nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu wydatków enumeratywnie wymienionych w przywołanym art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowić mogą koszty uzyskania przychodu, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Kosztami będą zarówno koszty pozostające w bezpośrednim związku z uzyskiwanymi przychodami, jak i pozostające w związku pośrednim, jeżeli zostanie wykazane, że zostały w sposób racjonalny poniesione w celu osiągnięcia przychodów, nawet wówczas, gdy z obiektywnych powodów przychód nie zostanie osiągnięty.

Zatem do kosztów uzyskania przychodów podatnik ma prawo zaliczyć wszystkie koszty, zarówno te bezpośrednio, jak i pośrednio związane z przychodami, o ile zostały one prawidłowo udokumentowane, za wyjątkiem kosztów ustawowo uznanych za niestanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Bezpośrednimi kosztami uzyskania przychodów są wydatki, które mogą przyczynić się do powstania konkretnego przychodu osiągniętego w danym momencie.

Pośrednimi kosztami uzyskania przychodów są wydatki związane z całokształtem działalności podatnika i wywiązywaniem się przez niego z obowiązków nałożonych innymi przepisami prawa. W konsekwencji, możliwość zaliczania danych wydatków do kosztów uzyskania przychodów ma przede wszystkim skłaniać podatników do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych, w tym znaczeniu, że przysparzać one będą konkretne przychody podatkowe lub też zachowają źródło przychodów w niezmienionym stanie albo zabezpieczą to źródło przed uszczupleniem, czy też zmniejszeniem.

Katalog wydatków wyłączonych z kategorii kosztów podatkowych został zawarty w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W myśl pkt 13:

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów: jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy.

Zauważyć należy, że przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2019 poz. 1205 ze zm.), w której określono rodzaje i zasady przyznawania jednorazowych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Powyższa ustawa używa pojęcia jednorazowego odszkodowania w dwóch znaczeniach.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5:

Z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługują następujące świadczenia:

4) „jednorazowe odszkodowanie” - dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu;

5) „jednorazowe odszkodowanie” - dla członków rodziny zmarłego ubezpieczonego lub rencisty.

Ustawa ta przewiduje również możliwość przyznania renty, bowiem w myśl art. 6 ust. 1 pkt 6 z tytułu wypadku przy pracy lub innej choroby zawodowej przysługuje:

renta z tytułu niezdolności do pracy - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Z kolei w art. 3 ust. 1 ww. ustawy,

Za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

1)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika zwykłych czynności lub poleceń przełożonych;

2)podczas lub w związku z wykonywaniem przez pracownika czynności na rzecz pracodawcy, nawet bez polecenia;

3)w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji pracodawcy w drodze między siedzibą pracodawcy a miejscem wykonywania obowiązku wynikającego ze stosunku pracy.

Odpowiedzialność odszkodowawcza pracodawcy ma charakter uzupełniający, można się domagać jej realizacji dopiero po uzyskaniu świadczenia z ubezpieczenia wypadkowego wypłacanego przez ZUS. Podstawą roszczeń pracowników są przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1360).

Przedstawione wyżej definicje „jednorazowego odszkodowania”, „wypadku przy pracy”, „choroby zawodowej” wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych używa wspomnianych pojęć, oznacza to, że przepis ten odnosi się, jak już wspomniano, wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w powołanej powyżej ustawie z dnia 30 października 2002 r., nie zaś do odszkodowań wypłacanych przez pracodawców na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

Przedstawiła Pani informacje, z których wynika, że:

1.prowadzi Pani działalność gospodarczą związaną z produkcją betonu i usługami transportowymi opodatkowaną na zasadach ogólnych;

2.podczas budowy ogrodzenia w wyniku błędu spowodowanego przez pracownika Pani firmy, pracownik innej firmy realizującej swoje zadania na terenie budowy, został poszkodowany;

3.Pani pracownika uznano za winnego, a poszkodowanemu w wyniku prawomocnego wyroku sądu zostało przyznane od Pani zadośćuczynienie, odszkodowanie, renta i renta wyrównawcza;

4.ponadto sąd obciążył Panią obowiązkiem zwrotu kosztów procesu na rzecz powoda.

Nie ulega wątpliwości, że winę za zaniedbania pracownika ponosi jego pracodawca, bowiem w myśl art. 430 ustawy Kodeks cywilny:

Kto na własny rachunek powierza wykonanie czynności osobie, która przy wykonywaniu tej czynności podlega jego kierownictwu i ma obowiązek stosować się do jego wskazówek, ten jest odpowiedzialny za szkodę wyrządzoną z winy tej osoby przy wykonywaniu powierzonej jej czynności.

Powzięła Pani w wątpliwość, czy do kosztów uzyskania przychodów może Pani zaliczyć odszkodowanie, zadośćuczynienie z odsetkami, rentę, rentę wyrównawczą, jak również poniesione przez Panią koszty sądowe.

Mając na uwadze cytowane powyżej przepisy należy stwierdzić, że wypłacone przez Panią świadczenia na rzecz poszkodowanego nie spełniają definicji „jednorazowego odszkodowania”, zawartej w art. 23 ust. 1 pkt 13 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przedmiotowe wydatki powinny być zatem poddane analizie w zakresie postanowień cytowanego na wstępie przepisu art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Do stwierdzenia, czy wydatki, o które Pani pyta, mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, istotnym jest ustalenie, czy ich poniesienie przyczyni się do osiągnięcia przychodu bądź służyć będzie zachowaniu lub zabezpieczeniu źródła Pani przychodów.

Podstawą roszczenia o zadośćuczynienie, odszkodowanie i rentę jest krzywda, czyli szkoda niemajątkowa. Świadczenia te mogą być przyznane poszkodowanemu tylko w wypadkach wyraźnie wskazanych w ustawie.

Zgodnie z art. 444 cytowanej ustawy:

§ 1. W razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu.

§ 2. Jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty.

§ 3. Jeżeli w chwili wydania wyroku szkody nie da się dokładnie ustalić, poszkodowanemu może być przyznana renta tymczasowa.

Stosownie zaś do art. 445:

§ 1. W wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

§ 2. Przepis powyższy stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności oraz w wypadku skłonienia za pomocą podstępu, gwałtu lub nadużycia stosunku zależności do poddania się czynowi nierządnemu.

§ 3. Roszczenie o zadośćuczynienie przechodzi na spadkobierców tylko wtedy, gdy zostało uznane na piśmie albo gdy powództwo zostało wytoczone za życia poszkodowanego.

Instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje natomiast art. 359 § 1 Kodeksu cywilnego, w myśl którego:

Odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub z decyzji innego właściwego organu.

Zgodnie z art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego:

Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Z kolei stosownie do art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.):

Strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu).

W przepisie tym ustawodawca wyraził przy okazji określenia ww. pojęcia zasadę odpowiedzialności za wynik procesu, co oznacza, że strona przegrywająca sprawę zwraca na żądanie przeciwnika koszty procesu. W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone.

Zgodnie z art. 100 Kodeksu postępowania cywilnego:

W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.

Natomiast art. 108 § 1 cytowanej ustawy wskazuje, że:

Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Sąd może jednak rozstrzygnąć jedynie o zasadach poniesienia przez strony kosztów procesu, pozostawiając szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu; w tej sytuacji, po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wydaje postanowienie, w którym dokonuje szczegółowego wyliczenia kosztów obciążających strony.

Zgodnie zaś z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 1125 ze zm.):

Kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu.

Omawiając podatkowe skutki wypadków przy pracy w pierwszej kolejności rozgraniczyć należy odpowiedzialność pracodawcy opartą na zasadzie ryzyka i odpowiedzialność wynikającą z winy pracodawcy.

Zauważyć należy, że prowadzenie działalności gospodarczej niesie ze sobą określone ryzyko zaistnienia wypadków przy pracy. Wówczas odpowiedzialność za wypadek przy pracy jest oparta na zasadzie ryzyka związanego z prowadzeniem na własny rachunek przedsiębiorstwa. Wypłata odszkodowania za wypadek przy pracy oparta na zasadzie ryzyka jest wydatkiem mieszczącym się w pojęciu tzw. kosztów pracowniczych, niezbędnych do osiągnięcia celu w postaci uzyskania przychodu. Przy odpowiedzialności pracodawcy opartej na zasadzie ryzyka, wypłata świadczeń za doznaną krzywdę spowodowaną wypadkiem przy pracy pracownika, nie wykracza poza zakres działalności gospodarczej. Mieści się w pojęciu kosztów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Nie wykracza także poza cel działalności jakim jest osiągnięcie przychodu lub zabezpieczenie jego źródła, gdyż możliwość zaistnienia wypadku, w przypadku którego odpowiedzialność jest oparta na zasadzie ryzyka, jest nierozerwalnie związana z normalnym funkcjonowaniem przedsiębiorstwa.

Inaczej natomiast kształtują się skutki podatkowe kiedy mamy do czynienia z istnieniem winy pracodawcy. Zaistnienie wypadku ma wtedy swe źródło w zawinionym zachowaniu pracodawcy, polegającym na niezachowaniu należytej staranności w ramach wykonywania działalności gospodarczej. Winą pracodawcy będzie przede wszystkim zaniedbanie obowiązków związanych z zapewnieniem pracownikowi bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Istotne jest przy tym, że pracodawca odpowiada nie tylko za naruszenie przepisów bhp, ale także za złamanie ogólnych zasad bhp, wynikających z doświadczenia życiowego czy reguł bezpiecznego wykonywania określonego rodzaju pracy. W sytuacji gdy mamy do czynienia z odpowiedzialnością na zasadzie winy wypłacone przez pracodawcę świadczenie za wypadek przy pracy nie może być uznane za koszt uzyskania przychodu. Pamiętać należy bowiem, iż wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania podatnika, a nie skutkiem zaniedbań, czy braku staranności.

Zgodnie z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 11 stycznia 2011 r. sygn. akt I SA/Łd 1313/10:

„Nie jest bowiem celem i nie mieści się w najszerszym nawet pojęciu prowadzenia działalności gospodarczej powodowanie (zawinienie) wypadków przy pracy i wypłacanie z tego tytułu odszkodowań. Nie sposób więc przyjmować, że wypłacenie odszkodowania w takim przypadku ma związek z osiąganiem przychodu, który jest celem działania pracodawcy.”

Nie każdy wydatek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, to wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodów lub zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów.

Wydatki poniesione przez Panią z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia, renty i kosztów sądowych nie zostały ujęte w katalogu wydatków nieuznawanych za koszt uzyskania przychodów, zawartym w treści art. 23 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Nie stanowi to jednak wystarczającej przesłanki do zaliczenia poniesionych wydatków z tym związanych do kosztów uzyskania przychodów. Pomimo że wiążą się one się co prawda pośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, to jak już wcześniej wskazano, konieczne jest również wykazanie związku przyczynowego między poniesionymi wydatkami, a celem - jakim jest osiągnięcie przychodu lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodu.

Pamiętać również należy, iż uznanie za koszt uzyskania przychodów wszystkich wydatków niewymienionych w art. 22 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oznaczałoby przerzucenie na Skarb Państwa ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.

W przypadku wydatków wskazanych przez Panią, takich jak odszkodowanie, zadośćuczynienie, renta i koszty sądowe - oceniając ich charakter, nie można wykazać związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy ich wypłatą, a uzyskanym przez Panią przychodem. Biorąc pod uwagę przyczynę wystąpienia ww. wydatków, ich poniesienie nie ma na celu uzyskania przychodów ani zachowania czy też zabezpieczenia źródła przychodów, bowiem celem zapłaty przedmiotowych świadczeń jest zwolnienie się Pani jako pracodawcy ze zobowiązania wynikającego z prawomocnego orzeczenia sądowego, będącego następstwem szkody wyrządzonej poszkodowanemu.

Wobec powyższego nie może Pani wymienionych wydatków zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Pani sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i musi się Pani zastosować do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.).