Interpretacja indywidualna - stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

12 czerwca 2025 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

W dniu 26 stycznia 2017 r. Spółka akcyjna w (…) (dalej spółka, wykonawca lub powódka) zawarła ze Spółką B. spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w (…) (dalej zamawiający, pozwana lub inwestor) umowę o roboty budowlane na realizację projektu pn. „(…)”.

Zgodnie z § 3 ust. 1 umowy Spółka miała realizować roboty na podstawie dokumentacji projektowej i wykonawczej. Zgodnie z § 3 ust. 2 umowy Zamawiająca będzie miała prawo do wprowadzenia zmian w dokumentacji projektowej w stosunku do oferty wykonawcy w trakcie realizacji robót. Ewentualne zmiany będą mogły stanowić podstawę do ustalenia przez obie strony dodatkowego wynagrodzenia w formie aneksu kwotowego. Zgodnie z § 6 ust. 3 umowy, Zamawiająca zobowiązała się do przekazania na rzecz Spółki, w terminie 4 miesięcy od daty zawarcia umowy, kompletnego wielobranżowego projektu wykonawczego. Zgodnie z § 6 ust. 5 umowy Zamawiająca miała zapewnić nadzór inwestorski i autorski budowy. Zgodnie z § 6 ust. 6 Zamawiająca zobowiązała się do uzyskania nieodpłatnie dla Spółki zgody właściciela lub użytkownika działek sąsiednich w stosunku do działki, na której prowadzone będą roboty w ramach umowy na zajęcie części tej działki w celu przeprowadzenia czynności niezbędnych do zrealizowania robót. Zgodnie z § 6 ust. 7 Zamawiająca zobowiązała się do współpracy ze Spółką przy realizacji przedmiotu umowy w zakresie określonym jej postanowieniami (...). Zgodnie z § 6 ust. 8 Zamawiająca zobowiązała się do dokonania odbioru prawidłowo wykonanych i zakończonych prac. Zgodnie z § 6 ust. 9 Zamawiająca zobowiązała się do terminowej zapłaty należnego wynagrodzenia określonego w § 14 ust. 2. Termin zakończenia robót objętych umową (zakończenie przedmiotu umowy) strony ustaliły na 31 lipca 2018 r. (§ 10 ust. 2).

W postanowieniach § 11 ust. 1 umowy strony postanowiły, że jeżeli w toku realizacji umowy wystąpi konieczność wykonania robót dodatkowych lub robót zamiennych, wówczas Spółka będzie zobowiązana je wykonać. O konieczności wykonania robót dodatkowych lub zamiennych strona jest obowiązana powiadomić na piśmie (§ 11 ust. 2).

Podstawą rozliczenia robót dodatkowych miał być odpowiedni wpis w dzienniku budowy oraz „Protokół konieczności” zatwierdzony przez Zamawiającą, a wartość robót miała zostać ustalona na podstawie sprawdzonych przez inspektora nadzoru kosztorysów sporządzonych przez Spółkę i zatwierdzonych przez Zamawiającą, w oparciu o przedmiar/obmiar robót (§ 11 ust. 3). Roboty dodatkowe wymagają sporządzenia aneksu do umowy, podpisanego przez obie strony (§ 11 ust. 4). Spółka nie mogła odmówić wykonania robót dodatkowych ani zamiennych, po wcześniejszej akceptacji przez Zamawiającą kwoty i terminu realizacji ww. prac (§ 11 ust. 5).

Za wykonanie robót budowlanych objętych umową i złożoną przez Spółkę ofertą, strony przewidziały wynagrodzenie ryczałtowe w łącznej kwocie (…) zł netto powiększonej o należny podatek VAT (§ 14 ust. 1-2).

W § 14 ust. 3 strony postanowiły, że ryczałtowa kwota wynagrodzenia uwzględnia wszelkie koszty realizacji obiektu, między innymi wydatki poniesione przez wykonawcę:

a.prace przygotowawcze;

b.wykonanie wszystkich niezbędnych projektów warsztatowych;

c.tworzenie dokumentacji budowy;

d.uzyskiwanie opinii, atestów, zaświadczeń i innych wymaganych dokumentów,

e.materiały, sprzęt, urządzenia, robociznę, media;

f.czynności wykonywane w związku z kontrolą uprawnionych organów kontroli zewnętrznej (PSP, sanepid, PIP i dozorów technicznych, PINB);

g.usuwanie awarii, wad w trakcie realizacji robót i w okresie gwarancyjnym;

h.ubezpieczenie majątkowe, społeczne i zawodowe;

i.gwarancje należytego wykonania;

j.próbki i testy, za wyjątkiem testów na żądanie zamawiającego, które nie wykazały wad i materiałów;

k.koszty utrzymania i zabezpieczenia zaplecza i terenu budowy;

l.wszystkie pozostałe koszty związane z kompleksową realizacją Umowy, zgodnie z ofertą powódki.

W przypadku wystąpienia robót dodatkowych, zamiennych i zaniechanych, wynagrodzenia ryczałtowe zostanie powiększone lub pomniejszone (§ 14 ust. 4). Zgodnie z § 16 ust. 1 wykonawca miał dostarczyć zamawiającemu zaakceptowaną przez niego, nieodwołalną, bezwarunkową, przenaszalną (…) i płatną na pierwsze żądanie gwarancję ubezpieczeniową w terminie 21 dni od podpisania umowy, stanowiącą zabezpieczenie prawidłowego, zgodnego z umową i terminowego wykonania inwestycji, w wysokości 0,5 % wynagrodzenia umownego netto określonego w § 14 ust. 1 umowy, ważną do dnia podpisania bezwarunkowego protokołu odbioru końcowego. W przypadku wydłużenia terminu realizacji robót, wykonawca zobowiązał się do przedłożenia - na 1 miesiąc przed upływem terminu jej ważności, aneksu wydłużającego termin ważności gwarancji. W przypadku nieprzedstawienia aneksu w ww. terminie zamawiający uprawniony jest do żądania wypłaty całości kwoty zabezpieczonej gwarancja należytego wykonania umowy, tytułem kary umownej za nieprzedłużenie terminu ważności gwarancji (§ 16 ust. 1).

W § 21 strony zawarły postanowienia związane z ustaniem umowy na skutek odstąpienia.

Zgodnie z § 24 ust. 1 umowy odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań wynikających z umowy skutkować będzie naliczeniem kar umownych.

Zgodnie z § 24 ust. 2 lit. g) umowy, za rozwiązanie lub odstąpienie od umowy z przyczyn zależnych od wykonawcy - zamawiający naliczy karę umowną w wysokości 10 % wynagrodzenia umownego. Zgodnie z § 24 ust. 5 umowy, w przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn zależnych od zamawiającego, Spółka była uprawniona do naliczenia kary umownej w wysokości 10% wynagrodzenia umownego netto.

W dniu 26 stycznia 2017 r. strony zawarły aneks do umowy, na podstawie którego zobowiązały się do dokonania odpowiedniej zmiany w zakresie określonych w umowie terminów zakończenia robót. Na podstawie tego aneksu pozwana zobowiązała się do przekazania powódce, w terminie do 1 sierpnia 2017 r. zamiennej dokumentacji wykonawczej w zakresie garażu podziemnego wraz z prawomocnym zamiennym pozwoleniem na budowę.

W dniu 6 lutego 2017 r. przekazano Spółce dokumentację projektową.

W dniu 27 października 2017 r. strony zawarły aneks nr 1 do umowy związku z koniecznością wykonania robót dodatkowych oraz przy uwzględnieniu robót zamiennych. Rozszerzony zakres robót ujęto w załączniku nr 1 do aneksu.

W związku z dalszą koniecznością wykonania robót dodatkowych oraz przy uwzględnieniu robót zamiennych strony zawarły kolejne aneksy do umowy tj. aneks nr 2 z 17 listopada 2017 r., aneks nr 3 z 21 grudnia 2017 r. oraz aneks nr 4 z 5 lutego 2018 r. W konsekwencji doszło do podwyższenia wysokości wynagrodzenia umownego należnego powódce do kwoty (…) zł netto.

Roboty konstrukcyjne związane z budynkiem na działce 2 powinny zostać zakończone w grudniu 2017 r., a zakończyły się 13 marca 2018 r. (opóźnienie 2 miesiące i 13 dni).

Roboty konstrukcyjne związane z budynkiem na działce 3 zakończyły się 5 kwietnia 2018 r. (opóźnienie 4 miesiące i 5 dni).

Roboty konstrukcyjne związane z budynkiem na działce 1 zakończyły się 8 marca 2018 r. (opóźnienie 2 miesiące i 8 dni).

Do 18 czerwca 2018 r. nie wykonano żadnych prac sanitarnych i elektrycznych.

Roboty budowlane objęte Aneksem nr 1 z 27 października 2017 r. zostały wykonane przez powódkę jeszcze przed zawarciem samego aneksu.

Roboty budowlane objęte Aneksem nr 2 z 17 listopada 2017 r. zostały wykonane przez powódkę jeszcze przed zawarciem samego aneksu.

W piśmie z 12 stycznia 2018 r. powódka zwróciła się do pozwanej z wnioskiem o uzyskanie od właścicieli lub użytkowników działek sąsiednich na zajęcie części terenów przyległych do placu budowy wskazując, że konieczność skorzystania z części działek sąsiadujących przyległych do placu budowy wynika z przyjętej w projekcie technologii wykonania ścianek szczelnych z grodzic stalowych jako zabezpieczenie wykopu. Z uwagi na brak odpowiedzi ze strony pozwanej, powód jeszcze dwukrotnie ponawiał swój wniosek wskazując na brak możliwości kontynuowania robót. W dniu 2 marca 2018 r. inwestor (pozwana) uzyskał pozwolenie na budowę garażu i części pod przyszłe zabiegi.

W dniu 5 kwietnia 2018 r. na zlecenie powódki sporządzony został kosztorys inwestorski dotyczący naprawy wykonanych prac w kwocie (…) zł brutto.

W piśmie z 19 maja 2018 r. pozwana poinformowała powódkę, że uzyskała zgodę na wejście na działkę sąsiadującą pod warunkiem zagwarantowania przez powódkę usunięcia powstałych szkód. Na zlecenie pozwanej sporządzone zostały oceny kosztorysów ofertowych powódki.

W piśmie z 12 kwietnia 2018 r., działając na podstawie art. 649(3) § 1 k.c., powódka zażądała udzielenia przez pozwaną gwarancji zapłaty za roboty budowlane, w terminie 45 dni od daty doręczenia wezwania, w kwocie (…) zł, w formie gwarancji bankowej, gwarancji ubezpieczeniowej, akredytywy bankowej lub poręczenia banku z terminem ważności nie krótszym niż do daty 1 grudnia 2018 r. Ponadto, w przypadku udzielenia gwarancji zapłaty w formie gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, powinna ona być nieodwołalna, bezwarunkowa i płatna na pierwsze żądanie. Wezwanie zostało doręczone pozwanej 13 kwietnia 2018 r.

W piśmie z 27 kwietnia 2018 r. pozwana poinformowała powódkę, że aby mogło dojść do udzielenia żądanej przez gwarancji konieczne jest uzasadnienie przez powódkę tego żądania.

W odpowiedzi, powódka wyjaśniła, że wartość i okres obowiązywania gwarancji mają być takie jakie wynikają z umowy oraz, że charakter udzielonej gwarancji zapłaty musi być taki, aby udzielone zabezpieczenie było realne i stanowiło rzeczywiste zabezpieczenie interesów powódki, a w konsekwencji nie może mieć charakteru warunkowego.

W piśmie z 8 maja 2018 r. pozwana poinformowała powódkę, że bank odmówił wystawienia gwarancji z uwagi na brak informacji w zakresie wysokości wynagrodzenia umownego i terminu wykonania przedmiotu umowy oraz wyraził wolę rozwiązania umowy za porozumieniem stron. Nadto wezwał powódkę do złożenia oświadczenia w zakresie: zobowiązania się przez powódkę do wykonania robót budowlanych w terminie do 30 września 2018 r.; akceptacji przez powódkę wysokości należnego wynagrodzenia na poziomie określonym w umowie; zrzeczenia się przez powódkę wszelkich dotychczasowych roszczeń, w tym roszczeń finansowych oraz o przedłużenie terminu na wykonanie robót objętych umową.

Powódka nie wyraziła zgody na złożenie tych oświadczeń.

Pozwana nie udzieliła powódce żądanej gwarancji.

W piśmie z 12 maja 2018 r. pozwana złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy powołując się na brak współpracy powódki przy udzieleniu gwarancji zapłaty za roboty budowlane, wskazując art. 491 § 1 k.c. oraz art. 493 § 1 k.c. jako podstawy swojego odstąpienia.

Powódka uznała owo oświadczenie za bezzasadne.

W dniu 18 czerwca 2018 r. powódka złożyła pozwanej oświadczenie o odstąpieniu od umowy na podstawie art. 649(4) § 1 k.c. oraz art. 491 § 2 k.c. z winy pozwanej (inwestora) ze skutkiem na dzień odstąpienia.

Przyczyny odstąpienia:

1.nieuzyskanie żądanej gwarancji zapłaty w wyznaczonym terminie 45 dni, liczonym od 30 kwietnia 2018 tj. dnia, w którym sformułowano w sposób ostateczny żądanie uzyskania gwarancji zapłaty pierwotnie złożone pismem z 12 kwietnia 2018 r. (art. 649(4) § 1 k.c.),

2.zamawiający dopuszcza się zwłoki w wykonaniu swoich podstawowych obowiązków z umowy a polegających m.in. na:

• wielokrotnym niewywiązywaniu się przez Inwestora z kilkukrotnie deklarowanych terminów przekazania dokumentacji skierowanej do realizacji, pomimo postanowień zawartych w Umowie (§ 6 ust. 3 Umowy w zakresie przekazania kompletnego Wielobranżowego projektu Wykonawczego, który miał być przekazany w ciągu 4 miesięcy od dnia podpisania Umowy, tj.: do dnia 26 maja 2017 r.), jak i późniejszych uzgodnień Stron;
• niewywiązywaniu się przez Inwestora z zadeklarowanych terminów pomimo postanowień zawartych w aneksie z dnia 26 stycznia 2017 r. do Umowy (§ 2) w zakresie przekazania dokumentacji zamiennej na garaż podziemny wraz z prawomocnym pozwoleniem na budowę, który miał być przekazany do dnia 1 sierpnia 2017 r.;
• niewywiązywaniu się przez Inwestora ze zobowiązań terminowych pomimo postanowień zawartych w porozumieniu z dnia 6 października 2017 r. w których ustalono:
• dostarczenie dokumentacji projektowej w zakresie branży sanitarnej do dnia 15 października 2017 r.
• dostarczenie dokumentacji projektowej w zakresie garażu do dnia 15 października 2017 r.
• dostarczenie dokumentacji projektowej w zakresie branży elektrycznej do dnia 30 października 2017 r.,
• niewywiązywaniu się przez inwestora z kolejnych terminów przekazania dokumentacji projektowej, zadeklarowanych podczas spotkania stron w dniu 6 marca 2018 r., które zgodnie z postanowieniami w propozycji aneksu nr 5 ustalono na termin do dnia 16 marca 2018 r.;
• braku zajęcia stanowiska przez Inwestora do dnia dzisiejszego na propozycję aneksu nr 5 powstałego z jego inicjatywy przesłanego w dniu 26 lutego 2018 obejmującego kwestie robót dodatkowych, których do dnia dzisiejszego, pomimo odbioru przez Inspektora Nadzoru, Wykonawca nie może zafakturować;
• braku zajęcia stanowiska przez Inwestora do dnia dzisiejszego na propozycję aneksu nr 5 powstałego z jego inicjatywy, a przesłanego w dniu 9 marca 2018 r., a stanowiącego znaczące dla budowy ustalenia w zakresie terminów ukończenia Inwestycji oraz kosztów robót dodatkowych;
• niewywiązaniu się przez Inwestora z podstawowych obowiązków umownych pomimo zapisów zawartych w Umowie (§ 6 ust. 4) w zakresie zapewnienia nadzoru autorskiego budowy; na dowód powyższego w dniu 20 marca 2018 r. została przekazana informacja mailowa Wykonawcy o podpisaniu porozumienia pomiędzy autorem projektu (Projektant wiodący), a B. Sp. z o.o., w wyniku którego autor projektu przekazał na rzecz spółki swoje prawa autorskie do projektu. Jednocześnie B. zaangażowało inną firmę jako architekta prowadzącego przedmiotową Inwestycję. Z uwagi na brak decyzji Inwestora dotyczących akceptacji kosztów robót dodatkowych powstałych w wyniku wprowadzanych zmian projektowych, projekty przekazywane przez nowego architekta nie mogą być realizowane przez Wykonawcę,
• niewywiązaniu się przez Inwestora z podstawowych obowiązków pomimo zapisów zawartych w Umowie (§ 6 ust. 6 Umowy) w zakresie uzyskania zgody na wstęp na działki sąsiednie w celu umożliwienia realizacji robót, co stanowi jeden z obowiązków, o których mowa w art. 47 Prawa budowlanego - żądanie uzyskania powyższej zgody przedstawiono wielokrotnie wyznaczając na powyższe kolejne terminy, czemu Zamawiający do dnia dzisiejszego nie zadośćuczynił;
• niewywiązaniu się przez Inwestora z podstawowych obowiązków pomimo zapisów zawartych w Umowie (§ 6 ust. 7 Umowy) w zakresie współpracy Wykonawcy przy realizacji Przedmiotu Umowy;
• braku przekazania przez Inwestora do dnia dzisiejszego kompletnego projektu aranżacji wnętrz,
• braku przekazania przez Inwestora do dnia dzisiejszego kompletnego, spójnego projektu konstrukcji wraz aktualnym opisem technicznym,
• braku przekazania przez Inwestora do dnia dzisiejszego kompletnego projektu architektury (w tym aktualnego opisu technicznego, zestawienia stolarki, ślusarki, podział stref p. poż.),
• braku wystąpienia przez Inwestora o aneks do pozwolenia na budowę, pomimo informowania przez Wykonawcę, iż aktualne projekty mogą być kwalifikowane jako zmiana istotna w myśl Prawa budowlanego;
• braku przekazania przez Inwestora do dnia dzisiejszego decyzji o kwalifikacji dokonanych zmian, o której mowa w art. 36a ust. 6 Prawa budowlanego przez Projektanta zatrudnianego przez Inwestora;
• braku przekazania przez Inwestora do dnia dzisiejszego zamiennego pozwolenia na budowę w zakresie garażu.

Wobec powyższego wykonawca również z uwagi na wyżej wymienione okoliczności odstąpił od umowy z winy inwestora w zakresie niewykonanej jeszcze jej części.

W związku z tym, że odstąpienie od umowy następuje z przyczyn wyłącznie zależnych od zamawiającego, na podstawie § 24 ust. 5 umowy powódka naliczyła pozwanej karę umowną w wysokości 10% wynagrodzenia umownego, tj. w kwocie: 5 455 851,88 zł i wezwała pozwaną do zapłaty ww. kwoty w terminie 3 dni od dnia otrzymania pisma.

W piśmie tym powódka uznała również za nieskuteczne odstąpienie od umowy przez pozwaną bowiem nie doszło do naruszenia przez powódkę obowiązku niezbędnej współpracy przy uzyskaniu przez pozwaną gwarancji zapłaty.

W związku z odstąpieniem od umowy wszelkie prace na inwestycji zostały wstrzymane. Pozwana spółka dokonała w dniu 25 czerwca 2018 r. inwentaryzacji powykonawczej. W dniu 9 lipca 2018 r. powódka przekazała pozwanej dokumentację inwentaryzacyjną. Powódka zeszła z inwestycji i przekazała plac budowy 31 lipca 2018 r.

W dniu 18 lipca 2018 r. pozwana sporządziła stan zaawansowania robót.

W dniu 16 sierpnia 2018 r. została sporządzona na zlecenie pozwanej opinia techniczna dotycząca oceny prawidłowości wykonania ślusarki aluminiowej w budynkach hotelowych.

W trakcie realizacji umowy, rozliczenia robót pomiędzy powódką a pozwaną odbywały się w oparciu o przejściowe faktury VAT wystawiane na podstawie protokołów zaawansowania robót, podpisanych przez inspektora nadzoru i kierownika budowy oraz zatwierdzonych w terminie 7 dni przez pozwaną. W okresie od marca 2017 r. do kwietnia 2018 r. powódka wystawiła 15 faktur na łączną kwotę (…) zł netto, które zostały zapłacone.

Powódka wykonała także prace objęte protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r. w kwocie (…) zł. Pozwana mimo wezwań powódki nie zatwierdziła tego protokołu.

Z tytułu prac wykonanych przez powódkę objętych protokołem zaawansowania nr 16 należne jest następujące wynagrodzenie:

• za roboty budowlane wykonane na budynku na działce 1 - (…) zł netto,
• za roboty budowlane wykonane w budynku na działce 2 - (…) zł netto,
• za roboty budowlane wykonane w budynku na działce 3 - (…) zł netto.

W związku z realizacją umowy powódka ponosiła koszty ogólne związane z zapewnieniem kadry pracowniczej oraz infrastruktury i innych świadczeń niezbędnych w celu prawidłowego wykonywania i organizacji robót. Na koszty ogólne budowy i zarządu składały się koszty wynagrodzenia pracowników, koszty zagospodarowania i utrzymania placu budowy, koszty zapewnienia gwarancji i ubezpieczenia robót oraz koszty utrzymania infrastruktury na potrzeby budowy obiektu.

Koszty te obejmowały: wynagrodzenie pracowników umysłowych, w tym pracowników etatowych i kontraktowych; koszty pojazdów własnych; koszty telekomunikacji; koszty zakwaterowania; koszty zaplecza socjalno-biurowego; koszty zagospodarowania placu budowy; koszty utrzymania placu budowy, w tym wody, prądu, ścieków, śmieci, ochrony, sprzątania bieżącego, obsługi teleinformatycznej, dźwigów wieżowych, operatorów dźwigu oraz usług sprzętowych; koszty gwarancji i ubezpieczenia; koszty zajęcia terenu pod budowę; koszty reklamy; koszty BHP i odzieży; koszty inne - gdzie indziej nie sklasyfikowane; koszty prac porządkowych placu budowy podczas realizacji budowy i robót zabezpieczających; koszty zarządu i gwarancji.

Faktyczne koszty ogólne budowy kształtują się w wartości 10% całej budowy. Koszty ogólne budowy, które zgodnie z porozumieniem z 6 października 2017 r. zostały ustalone w kwocie (…) zł nie pokrywały rzeczywistych kosztów ogólnych budowy, gdyż odnosiły się do dwóch ostatnich miesięcy, kiedy są nie niższe. Za okres 18 miesięcy wyniosłyby one (…) zł, co stanowi 7% ich wartości.

Koszty ogólne budowy i koszty zarządu na inwestycji wyniosły (…) zł netto ((…) zł brutto).

W toku realizacji inwestycji pozwana zleciła powódce a powódka wykonała roboty dodatkowe o wartości (…) zł ((…) zł netto).

Zmiana zakresu robót wynikających z umowy zawartej 26 stycznia 2017 r. spowodowana decyzjami inwestora i projektanta zmieniającymi pierwotne rozwiązania projektowe, spowodowała powstanie robót dodatkowych i zamiennych. Oprócz robót dodatkowych objętych Aneksami nr 1, 2, 3 i 4 do umowy nastąpiły roboty dodatkowe, które powódka wykonała zgodnie z decyzją inwestora oraz projektem.

W dniu 21 listopada 2017 r. powódka zgłosiła pozwanej do akceptacji roboty dodatkowe w zakresie zbrojenia wieńców w stropie nad kondygnacją 1-3, przedstawiając jednocześnie pozwanej do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto. Konieczność realizacji robót dodatkowych wynikała z wprowadzenia już na etapie realizacji umowy zmian w dokumentacji projektowej i przekazania powódce 12 września 2017 r. nowych rysunków. Inwestor zmienił rodzaj stropu nad poziomem „0”. Zmiana ta wymaga wielu projektów uzupełniających, gdyż oba te stropy są stropami prefabrykowanymi o różnych parametrach gabarytowych.

Pozwana zleciła wykonanie prac polegających na zmianie rodzaju stropu nad kondygnacją 0. Roboty te zostały w całości wykonane a ich wartość wyniosła (…) zł. Roboty te zostały wykonane po decyzji inwestora, nie były one przedmiotem oferty pierwotnej.

Pozwana zleciła zmianę płyt balkonowych wylewanych na mokro na płyty prefabrykowane. Prace te zostały wykonane w całości a ich wartość wyniosła (…) zł netto ((…) zł brutto) i stanowi różnicę wynikającą z zamiany tych płyt.

Wartość robót dodatkowych i zamiennych to kwota (…) zł netto.

W dniach 6 i 19 lutego 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej konieczność wykonania robót dodatkowych w zakresie wycięcia słupów żelbetowych, przedstawiając jednocześnie powódce do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto. Roboty te zostały potwierdzone przez pozwaną.

Kosztorys ofertowy z narzutami oraz kosztem roboczogodziny wykonany został zgodnie z umową a inwestor zaakceptował wycenę.

W dniu 8 lutego 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej do akceptacji roboty dodatkowe w zakresie wykonania ścian działowych na kondygnacji -2, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto. Konieczność realizacji robót dodatkowych wynikała z wprowadzenia już na etapie realizacji umowy zmian w dokumentacji projektowej i przekazania powódce 12 września 2017 r. nowych rysunków.

Prace te powódka wykonała w całości. Nie zgłoszono do nich zastrzeżeń.

Kosztorys ofertowy z narzutami oraz kosztem roboczogodziny oraz przedmiar wykonane zostały zgodnie z umową. Zmienione zostały normy katalogowe robocizny (…) rh/m² na wartość (…) rh/m². Zmiana była niezbędna, żeby dostosować faktyczną cenę 1m² muru do cen realnych zgodnych z ofertą. Wartość tych prac to kwota (…) zł netto ((…) zł brutto).

W dniu 12 lutego 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej roboty dodatkowe polegające na wykonaniu zbrojenia stropów monolitycznych, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys różnicowy, w którym przedstawiono wycenę robót dodatkowych na kwotę (…) zł. Jednocześnie, powódka przewidziała obniżenie kosztów wynikające z rezygnacji przez pozwaną z wykonania konstrukcji żelbetowej basenu.

Roboty zostały wykonane zgodnie z dostarczonymi projektami zamiennymi (w toku realizacji prac) w zakresie kondygnacji „+4" i „+5", dotyczącymi zmiany sposobu użytkowania. Kosztorys ofertowy z narzutami oraz kosztem roboczogodziny wykonany został zgodnie z umową. Kosztorys jest wykonany w formie różnicowej i uwzględnia rezygnację z wykonania konstrukcji basenu.

W dniu 24 stycznia 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej do akceptacji roboty dodatkowe w postaci montażu kontaktronów w ramach okiennych pokoi hotelowych, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto.

Kosztorys ofertowy z narzutami oraz kosztem roboczogodziny wykonany został zgodnie z umową. Kosztorys jest zgodny z zaakceptowaną przez inwestora ceną oferty podwykonawcy. Przedmiar jest zgodny ze stanem faktycznym.

W dniu 8 lutego 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej roboty dodatkowe w zakresie wykonania ścian pomieszczenia gospodarczego, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto.

Kosztorys ofertowy z narzutami oraz kosztem roboczogodziny oraz przedmiar wykonany został zgodnie z umową. Powódka dokonała zmiany nakładów robocizny celem urealnienia wartości kosztorysu do złożonej oferty, która jest załącznikiem do umowy.

Łączna kwota netto należna za wykonanie powyższych robót wynosi (…) zł.

W dniu 20 marca 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej roboty dodatkowe polegające na wykonaniu otworów pod wpusty boczne w naciągach, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł. Ponadto, w toku realizacji umowy, powódce została przekazana dokumentacja projektowa zamienna, co skutkowało koniecznością wykonania przez nią robót dodatkowych o wartości (…) zł netto.

Kosztorys ofertowy opracowany został zgodnie z narzutami oraz kosztem roboczogodziny, zgodnie z umową. Przedmiar zgodny jest z rzeczywistym. W trakcie wykonywania konstrukcji wykonawca nie znał położenia tych wpustów i dlatego ich nie wykonał z powodu braku projektów wykonawczych. Łączna kwota netto wymienionych robót dodatkowych wynosi: (…) zł ((…) zł brutto).

W dniu 25 stycznia 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej konieczność wykonania robót dodatkowych związanych ze zmianą ilości oprzewodowania w zakresie pokoi hotelowych, przedstawiając jednocześnie do akceptacji kosztorys ofertowy na kwotę (…) zł netto. Konieczność wykonania robót dodatkowych wynikała z faktu przekazania powódce w trakcie narad koordynacyjnych z 23 i 24 stycznia 2018 r. dokumentacji zamiennej.

Kwota netto do zapłaty z tego tytułu wynosi (…) zł, (…) zł brutto (zaakceptowana przez inspektora nadzoru).

W dniu 23 lutego 2018 r. pozwana przekazała powódce dokumentację zamienną dotyczącą modyfikacji połączenia elementów więźby dachowej, co skutkowało koniecznością wykonania robót dodatkowych. 21 marca 2018 r. powódka zgłosiła pozwanej wykonanie robót dodatkowych w zakresie więźby dachowej oraz przesłała kosztorys ofertowy obejmujący wycenę robót na kwotę (…) zł netto ((…) zł brutto).

Kosztorys został sprawdzony i cena została zaakceptowana przez inspektora nadzoru robót konstrukcyjnych. Kosztorysy zamienne zostały sporządzone prawidłowo.

Roboty żelbetowe powódka miała realizować w okresie od marca do grudnia 2017 r.

W toku realizacji robót, na etapie wykonywania fundamentów, wprowadzono jednak zostały przez pozwaną i nadzór autorski zmiany projektowe. Powódka nie uzyskała od pozwanej niezbędnej do realizacji robót kompletnej dokumentacji projektowej. Powódka informowała pozwaną o braku możliwości realizacji tych robót.

Powódka poniosła dodatkowe koszty z tytułu: dodatkowego wynagrodzenia pracowników produkcyjnych; wydłużonego okresu najmu szalunków; wydłużonego okresu dzierżawy ścianki szczelnej; odwodnienia wykopów i stałej obsługi systemu odwadniającego; wydłużonego okresu najmu sprzętu budowlanego wykorzystywanego do robót żelbetowych.

Brak przekazania kompletnej dokumentacji projektowej wykonawczej uniemożliwił powódce wykonanie tego zakresu przedmiotu zamówienia w terminie. Opóźnienia w realizacji robót wynikają wprost z braku dostarczenia kompletnej dokumentacji. Wielkość opóźnienia w realizacji robót, wynikająca z nieprzekazania powódce w umówionych terminach kompletnej dokumentacji projektowej wynosi w zakresie branży KONSTRUKCJA - 4 miesiące.

Koszt poniesiony przez powódkę w związku z brakiem dostępu do pełnego frontu robót żelbetowych i brakiem możliwości pełnego wykorzystania zakontraktowanych zasobów ludzkich i sprzętowych, wynikiem czego ich realizacja odbyła się w wydłużonym okresie względem harmonogramu, wynosi (…) zł netto, (…) zł brutto.

Powódka poniosła koszty związane z demobilizacją placu budowy, w szczególności z robotami zabezpieczającymi. Należne koszty wynoszą (…) zł brutto ((…) zł brutto - łączne koszty faktur + (…) zł brutto).

Koszty materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy i pozostawionych do wykorzystania przez pozwaną.

W toku realizacji umowy powódka dokonała zakupu materiałów budowlanych przeznaczonych do realizacji robót na tej inwestycji (zakupionych na indywidualne zamówienie). Były to m.in. materiały dachowe, blacha aluminiowa, wełna mineralna, styropian na elewacje, szkło i profile aluminiowe. Z uwagi na odstąpienie od umowy materiały te nie mogły być wykorzystane. Ze względu na zróżnicowany charakter każdej inwestycji, materiałów tych powódka nie mogła już wykorzystać na innych budowach i pozostawiła je pozwanej do wykorzystania. Wartość materiałów zakupionych przez powódkę i przeznaczonych do realizacji umowy, pozostawiona pozwanej do wykorzystania po odstąpieniu od umowy, łącznie z innymi kosztami poniesionymi przez powódkę w tym zakresie, wynosi: (…) zł netto, (…) zł brutto.

W piśmie z 15 października 2018 r. (doręczonym 17 października 2018 r.) powódka wezwała pozwaną do zapłaty kwoty (…) zł, na którą składają się kwoty:

• (…) zł tytułem kary umownej,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia wykonawcy za wykonanie robót dodatkowych,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów ogólnych budowy i zarządu poniesionych przez wykonawcę,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów demobilizacji budowy,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów poniesionych przez wykonawcę za wykonanie robót żelbetowych w okresie wydłużonym,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018r.,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów zakupu materiałów budowlanych na potrzeby wykonania robót budowlanych,
• (…) zł tytułem odszkodowania za utracony zysk w związku z koniecznością odstąpienia od umowy przez wykonawcę z winy zamawiającego,

w terminie 7 dni od doręczenia wezwania.

W piśmie z 19 października 2018 r. pozwana zakwestionowała powyższe żądanie zapłaty.

Wobec zakwestionowania przez pozwaną pismem z 19 października 2018 r. powyższego żądania zapłaty, do dnia wydania wyroku Sądu Apelacyjnego z 11 marca 2025 r. Spółka nie wystawiła faktur w związku z wykonaniem ww. usług i dostawy towarów.

W pozwie z 3 grudnia 2018 r. Spółka akcyjna w (…) wniosła o zasądzenie od B. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (…) kwoty (…) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty (…) zł od 21 czerwca 2018 r. oraz od kwoty (…) od 25 października 2018 r. wraz z kosztami postępowania.

W uzasadnieniu podała, że na dochodzoną kwotę składają się następujące roszczenia:

1.(…) zł tytułem kary umownej za odstąpienie przez powódkę od umowy z winy pozwanej,

2.(…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.,

3.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy,

4.(…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę,

5.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy,

6.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy,

7.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

Strony łączyła umowa z 26 stycznia 2017 r. o roboty budowlane na realizację projektu obejmującego budowę kompleksu hotelowego. Pozwana nie była prawidłowo przygotowana do realizacji inwestycji objętej tą umową a także nie współdziałała z powódką przy jej realizacji i nie wykonywała tym samym zobowiązań umownych oraz zobowiązania wynikającego wprost z art. 647 k.c. tj. nie przekazała powódce w umówionych terminach kompletnej i prawidłowej dokumentacji projektowej, nie reagowała na zgłaszane przez powódkę kolizje, braki i rozbieżności w przekazywanej dokumentacji projektowej, nie zapewniła powódce wstępu na działki sąsiadujące z placem budowy, nie zawierała z powódką aneksów terminowych i zwiększających wynagrodzenie pomimo wystąpienia okoliczności uzasadniających ich zawarcie. Nieprzekazywanie powódce w umówionych terminach kompletnej i prawidłowej dokumentacji miało wpływ na niezapewnienie powódce frontu robót, a w konsekwencji przesunięcia okresów, w których dane roboty miały zostać wykonane, w tym konieczność ponoszenia dodatkowych kosztów, nieobjętych umownych wynagrodzeniem. Powódka zarzuciła też, że przekazywanie jej na etapie realizacji umowy dokumentacji projektowej, w tym rewizji, poprawek, zmian i uzupełnień i uszczegółowień do pierwotnej dokumentacji miało wpływ na brak możliwości zakończenia umowy w pierwotnie umówionym terminie oraz na konieczność wykonania znacznego zakresu robót dodatkowych i zamiennych a w konsekwencji do zwiększenia wartości świadczenia powódki związanego z realizacją umowy. Dalej powódka zarzuciła, że pozwana pozostawała w zwłoce w przekazaniu powódce kompletnego i prawidłowego projektu w zakresie branży elektrycznej, sanitarnej i garażu podziemnego wraz z prawomocnym pozwoleniem na budowę przekraczających okres 300 dni względem terminów umownych. Pozwana nie udzieliła, pomimo ciążącemu na niej obowiązkowi, gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Powódka z uwagi na odstąpienie od umowy z winy pozwanej ze skutkiem ex nunc naliczyła pozwanej karę umowną, której ta nie uiściła. Natomiast według powódki wcześniejsze odstąpienie pozwanej od umowy było nieskuteczne wobec nieziszczenia się wskazanych w tym oświadczeniu podstaw odstąpienia.

Powódka zarzuciła, że mimo skutecznego odstąpienia przez nią od umowy pozwana nie zwróciła jej kosztów demobilizacji placu budowy i kosztów materiałów zakupionych przez powódkę na potrzeby realizacji umowy i pozostawionych do dyspozycji pozwanej. Pozwana nie zwróciła także ogólnych kosztów budowy i kosztów zarządu, nadto nie uregulowała należnego powódce wynagrodzenia z tytułu zleconych i wykonanych robót budowlanych stwierdzonych protokołem zaawansowania robót nr 16 oraz należnego jej wynagrodzenia z tytułu zleconych prac dodatkowych.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego. W uzasadnieniu potwierdziła fakt zawarcia umowy o roboty budowlane wraz z aneksami. Zarzuciła, że powódka formułując żądanie pominęła treść art. 494 k.c. i konsekwencje z niego wynikające oraz, że w związku z odstąpieniem od umowy (bez względu na to, czy powódki czy pozwanej) oświadczenie to wywołuje skutki ex tunc. W niniejszej sprawie nie jest możliwe dokonanie zwrotu wzajemnych świadczeń stąd konieczne jest kompleksowe rozliczenie tego co strony wzajemnie sobie świadczyły do momentu odstąpienia od umowy. W konsekwencji roszczenia powódki za: roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 w kwocie (…) zł netto, tytułem kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w kwocie (…) zł netto, tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe w kwocie (…) zł netto, zwrotu kosztów robót żelbetowych w kwocie (…) zł netto, zwrotu kosztów materiałów budowlanych w kwocie (…) zł, uznać zdaniem pozwanej należy za niezasadne. Powódka jest bowiem uprawniona żądać wyłącznie ewentualnego wynagrodzenia za to co świadczyła i za co dotąd nie otrzymała wynagrodzenia. Pozwana podniosła, że nie można wykluczyć, iż z uwagi na jakość wykonanych dotąd prac dokonała nadpłaty wynagrodzenia. Odnosząc się do robót objętych protokołem nr 16 pozwana nigdy nie zaakceptowała ich w całości nawet pod względem ilościowym, nadto protokół obejmuje prace wykonane już po 19 maja 2018 r. (po odstąpieniu od umowy) a powódka nie wykazała, które prace objęte protokołem wykonała w okresie od 1 maja 2018 r. do 19 maja 2018 r. Jeśli chodzi o roszczenie z tytułu kosztów ogólnych budowy to powódka nie wykazała, że strony wydłużyły okres realizacji umowy o kolejne okresy, z wyjątkiem przewidzianego w porozumieniu z 6 października 2017 r. Zdaniem pozwanej powódka nie wykazała też by właśnie te materiały, o których mowa w pozwie powódka przywiozła na budowę a pozwana je zatwierdziła i przyjęła. Pozwana zakwestionowała też wynagrodzenie za roboty dodatkowe i szczegółowo przedstawiła argumenty w tym zakresie. Odnośnie robót żelbetowych, zdaniem pozwanej roszczenie jest niezasadne bowiem strony uzgodniły wynagrodzenie ryczałtowe, nadto za prace żelbetowe już została wystawiona i rozliczona faktura. Jeśli chodzi o roszczenia odszkodowawcze tj. w zakresie kary umownej i demobilizacji budowy są one niezasadne z uwagi na odstąpienie pozwanej od umowy z winy powódki a zatem powódka nie mogła odstąpić od umowy nieistniejącej i żądać zaspokojenia roszczeń odszkodowawczych. Pozwana podniosła też, że dokonała nadpłaty należnego powódce wynagrodzenia w kwocie (…) zł netto bowiem roboty wykonane zostały przez powódkę wadliwie, część robót została wykonana w mniejszym zakresie niż to zostało w wskazane w poszczególnych protokołach zaawansowania robót bądź wcale. Nadto strony uzgodniły zmianę przedmiotu umowy wiążące się z oszczędnością kosztów.

Jednocześnie złożyła pozew wzajemny, w którym wniosła o zasądzenie od powódki (pozwanej wzajemnej) na rzecz pozwanej (powódki wzajemnej) kwoty (…) zł wraz z odsetkami ustawowymi od wniesienia pozwu wzajemnego oraz kosztami postępowania, w tym kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w (…) wyrokiem z dnia (…) 2024 r. zasądził od Spółki B. spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w (…) na rzecz Spółki akcyjnej w (…) kwotę (…) zł ((…) złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

• (…) złotych od dnia 21 czerwca 2018 roku
• (…) złotych od dnia 25 października 2018 roku

oddalił powództwo Spółki SA w pozostałym zakresie oraz oddalił powództwo wzajemne.

Sąd pierwszej instancji odnosząc się do roszczenia z tytułu kary umownej jako podstawę prawną wskazał przepisy z art. 484 § 1 k.c. w zw. z § 24 ust. 5 umowy z 26 stycznia 2017 r. W ocenie Sądu Okręgowego wobec braku przedstawienia gwarancji po stronie pozwanej zaktualizowało się prawo do odstąpienia od umowy również w oparciu o 649(4) § 1 k.c. Skuteczne odstąpienie od umowy z winy pozwanej spowodowało zrealizowanie się prawa powódki do naliczenia kary umownej zgodnie z postanowieniami § 24 ust. 5 umowy w kwocie (…) złotych stanowiącej 10 % wynagrodzenia umownego, które po modyfikacji w drodze aneksu nr 4 wynosiło (…) zł netto.

Ustosunkowując się do roszczenia z tytułu kosztów poniesionych w związku z realizacją prac na inwestycji, w tym w związku z jej przedłużeniem Sąd Okręgowy wskazał, że żądanie w tym zakresie obejmowało:

1)kwotę (…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.;

2)kwotę (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy;

3)kwotę (…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę;

4)kwotę (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy;

5)kwotę (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy;

6)kwotę (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

Ad 1.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż roszczenie o zapłatę wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r. odnosi się do prac wykonanych jeszcze przed odstąpieniem powódki od umowy bo w okresie od 1 maja 2018 r. do daty wstrzymania robót przez inspektora nadzoru tj. 19 maja 2018 r. Wobec tego ma ono podstawę prawną w art. 647 k.c., zgodnie z którym przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Dalej Sąd wskazał, że fakt i zakres wykonanych robót, za które powódka domaga się wynagrodzenia wynika z protokołu zaawansowania robót nr 16, który został zaakceptowany jedynie przez inspektora robót elektrycznych oraz z dokumentacji z inwentaryzacji przygotowanej przez powódkę po odstąpieniu od umowy, jak również z zeznań świadków strony powodowej. Niezależnie od tego powyższe dowody z dokumentów zostały poddane szczegółowej analizie biegłego sądowego, który w swojej opinii - poprzedzonej wizją lokalną w trybie zabezpieczenia dowodu - potwierdził fakt i zakres wykonanych prac ujętych we wskazanych dokumentach, a odnoszących się do budynku na działce nr 1, budynku na działce nr 2 oraz budynku na działce nr 3. Z opinii tej wynika, że wynagrodzenie za prace wykonane przez powódkę na budynku nr 1 wynosi (…) zł netto, za prace wykonane na budynku nr 2 wynosi (…) zł netto, a za prace wykonane na budynku nr 1 wynosi (…) zł netto.

Sąd Okręgowy w świetle zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności opinii biegłego sądowego, przyjął, że powódka wykazała w całości roszczenie w tym zakresie tak co do zasady jak i wysokości. Tym samym należne powódce wynagrodzenie za prace objęte protokołem zaawansowania robót nr 16 wynosi (…) zł brutto.

Ad 2.

Sąd pierwszej instancji wskazał, że powódka domagała się zasądzenia zwrotu kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy podała, że poniosła te koszty by zapewnić kadrę pracowniczą oraz infrastrukturę a także inne świadczenia niezbędne w celu prawidłowego wykonania i organizacji robót. Wyjaśniła, że na koszty te składały się koszty wynagrodzenia pracowników, koszty zagospodarowania i utrzymania placu budowy, koszty zapewnienia gwarancji i ubezpieczenia robót oraz koszty utrzymania infrastruktury na potrzeby budowy obiektu.

Zdaniem Sądu meriti roszczenie to znajduje oparcie w treści art. 471 k.c., zgodnie z którym dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Oceniając roszczenie w kontekście art. 471 k.c. Sąd ten wskazał, że przesłanką odpowiedzialności odszkodowawczej jest niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, zaistnienie szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania a powstałą szkodą.

Zgodnie z treścią art. 361 § 1 k.c. zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Z kolei według art. 361 § 2 k.c., szkoda polega albo na stracie, którą poniósł poszkodowany (damnum emergens), albo pozbawieniu go korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono (lucrum cessans), gdzie pod pojęciem straty rozumie się pomniejszenie majątku poszkodowanego polegające na uszczupleniu aktywów (np. zniszczenie, utrata lub uszkodzenie określonych składników majątkowych albo obniżenie ich wartości), albo na przybyciu pasywów (np. powstanie nowych zobowiązań albo ich zwiększenie). W myśl art. 6 k.c. przesłanki odszkodowawcze powinien udowodnić poszkodowany - w tym wypadku powódka (pozwana wzajemna), bowiem to ona wywodzi z nich skutki prawne. Chcąc uwolnić się od odpowiedzialności za nienależyte wykonanie umowy pozwana (powódka wzajemna) musiałaby wykazać, że do jej nienależytego wykonania doszło z uwagi na wystąpienie okoliczności, na które nie miała wpływu. W art. 471 k.c. zawarte jest bowiem domniemanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło wskutek okoliczności, za które dłużnik ponosi odpowiedzialność. W świetle tego ciężar dowodu (obalenia domniemania) spoczywa na dłużniku, czyli w niniejszej sprawie na pozwanej.

Zdaniem Sądu pierwszej instancji zgromadzone w sprawie dowody potwierdziły fakt opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy, za który odpowiedzialność ponosiła pozwana. Pierwotny termin zakończenia prac ustalony został na 31 lipca 2018 r., a cała umowa miała zostać zrealizowana w ciągu 18 miesięcy. Powódka przy takich założeniach szacowała, że poniesie przez cały okres trwania umowy koszty ogólne budowy i koszty zarządu w łącznej kwocie (…) zł netto, tj. (…) zł netto miesięcznie. Tym samym szacowała, że stałe koszty ogólne budowy i koszty zarządu będą stanowiły 16,19% pierwotnie określonego w umowie wynagrodzenia netto, z tytułu dokonanych przerobów. Z przedłożonych dowodów na okoliczność poniesionych kosztów tj. oświadczeń z 22 listopada 2018 r. dotyczących kosztów zarządu i przyjętego ryzyka realizacji inwestycji objętej umową oraz dokumentacji kosztowej z podziałem na poszczególne pozycje wynika, że poniosła ona ogólne koszty budowy i koszty zarządu w łącznej kwocie (…) zł netto ((…) zł brutto), tj. (…) zł netto ((…) zł brutto) miesięcznie. Wysokość poniesionych kosztów stanowiła zatem 16,19% określonego w umowie wynagrodzenia netto. W swojej opinii biegły sądowy wyjaśnił, że koszty ogólnobudowlane obciążające budowę są kosztami stałymi. Koszty zarządu stanowią kategorię kosztów pośrednich, związanych z obsługą, utrzymaniem, administrowaniem, zarządzaniem, kierowaniem i organizacją wykonawcy, rozpatrywane jako całe przedsiębiorstwo. Koszty ogólne budowy oraz koszty zarządu wykonawcy są kosztami pośrednimi. Stanowią one składnik kalkulacyjny każdej złożonej oferty, bez względu czy została ona złożona w formie ryczałtowej czy kosztorysowej. Stanowią one, obok kosztów bezpośrednich budowy, drugi największy element struktury kosztów w realizacji inwestycji, przy czym koszty te, ze swej istoty, wzrastają wraz z wydłużaniem się czasu realizacji kontraktu. Z uwagi na to, że są one kosztami stałymi przez czas trwania inwestycji były dofinansowywane z zysku powódki lub innych jej zasobów finansowych. Jednocześnie biegły zwrócił uwagę, że w sytuacji gdy budowa jest realizowana z opóźnieniem duże znaczenie ma zmniejszony przerób, a koszty ogólnobudowlane są ponoszone przez powódkę kosztem jej zysku przez cały okres realizacji inwestycji.

Biegły zakwalifikował koszty ogólnobudowlane oraz koszty zarządu jako zasadne. Wątpliwości jakie powstały w związku z przyporządkowaniem faktur kosztowych do przedmiotowej inwestycji zostały wyjaśnione w oparciu o dowody załączone ponownie przez powódkę i ponowną całościową ich analizę oraz w świetle opinii uzupełniającej korelującej ze zgromadzonym materiałem dowodowym. Dalej Sąd ten wyjaśnił, że koszty pośrednie nie mogą być identyfikowane z korzyścią przedsiębiorcy, lecz, gdy nie zostaną pokryte z uzyskanego przez niego przychodu, stanowią uszczerbek w jego majątku, gdyż i tak muszą być poniesione w celu prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstwa. W takim przypadku gdyby powód ich nie otrzymał musiałby je pokryć z przychodu osiągniętego z innych kontraktów (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5 marca 2021 r., I CSKP 61/21, Lex nr 3148199). W ocenie Sądu Okręgowego ustalona w taki sposób szkoda powódki stanowi jej stratę odpowiadającą poniesionym kosztom uzyskania określonego przychodu z tytułu wykonanych robót budowlanych mająca oparcie w normatywnie określonych zasadach obliczania tych kosztów. Biegły wartość tych kosztów wyliczył na kwotę (…) zł netto ((…) zł brutto). Powódka domagała się kwoty (…) zł brutto, a więc kwoty niższej niż wyliczona przez biegłego zatem żądaną kwotę Sąd uznał za uzasadnioną.

Ad 3.

Odnosząc się do kolejnego roszczenia powódki Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że w sprawie nie było sporne, że strony nie zawarły pisemnego aneksu na prace, których równowartości domaga się powódka choć wymóg taki przewidywał § 11 ust. 4 umowy, przy czym wykazane zostało, że prace te zostały przez pozwaną zlecone. Zresztą w toku przedmiotowego procesu inwestycyjnego pozwana wielokrotnie zlecała prace powódce z pominięciem formalnej procedury, tj. najpierw czyniła ustalenia z powódką, która następnie wykonywała prace i dopiero później strony podpisywały aneks. To zresztą świadczy dodatkowo o tym, że realizacja procesu budowy (jak już wskazywano) budziła zastrzeżenia bowiem inwestor nie panował nad nim w sposób profesjonalny.

Pojęcie „roboty dodatkowe” nie zostało dokładnie zdefiniowane w żadnym akcie prawnym. W orzecznictwie roboty dodatkowe definiuje się jako świadczenia wykonywane poza istniejącym zobowiązaniem dotyczącym robót budowlanych, którego zakres - w myśl art. 649 ustawy Kodeks cywilny - określa projekt. Są to roboty nie ujęte w dokumentacji projektowej i przedmiarze robót. Roboty dodatkowe, to roboty niemożliwe do przewidzenia pomimo zachowania należytej staranności. Nie chodzi zatem o roboty nieprzewidziane na etapie zamówienia podstawowego. Umowa o prace dodatkowe może zostać zawarta tylko wtedy gdy nie były one objęte zamówieniem podstawowym i tylko, gdy ich wykonanie stało się konieczne na skutek sytuacji niemożliwej wcześniej do przewidzenia.

Za kluczową w tej sprawie Sąd Okręgowy uznał opinię biegłego sądowego, z której wynika, że zmiana zakresu robót wynikających z umowy zawartej w dniu 26 stycznia 2017 r. spowodowana była decyzjami inwestora i projektanta zmieniającymi pierwotne rozwiązania projektowe, co skutkowało powstaniem robót dodatkowych i zamiennych. Biegły wprost wskazał, że oprócz robót dodatkowych objętych aneksami nr 1, 2, 3 i 4 do umowy nastąpiły roboty dodatkowe, które powódka wykonała zgodnie z decyzją inwestora oraz projektem.

Nadto, z treści opinii wynika, że roboty dodatkowe nie objęte pierwotnym zakresem umowy i uzgodnioną ceną ryczałtową obejmowały: zbrojenie wieńców nad kondygnacją 1-3, zmiana stropu nad kondygnacją 0, zamiana płyt balkonowym wylewanych na mokro na płyty prefabrykowane, wycięcie słupków żelbetowych, wykonanie ścian działowych na kondygnacji -2, wykonanie zbrojenia stropów monolitycznych, wykonanie kontraktorów w oknach balkonowych, wykonanie ścian pomieszczenia gospodarczego, wykonanie otworów pod wpusty boczne w naciągach, zmiana ilości oprzyrządowania instalacji elektrycznych, korekta konstrukcji połączenia elementów więźby dachowej.

Dalej Sąd ten wyjaśnił, że biegły dokonał analizy kosztorysów prac dodatkowych i zamiennych uznając, że zostały one sporządzone zgodnie z narzutami, kosztami roboczogodziny oraz zgodnie z umową, a przedmiary robót odpowiadają rzeczywistości. Wyjaśnił też szczegółowo powody, dla których uznał, że są to prace mające charakter prac dodatkowych. Żadna ze stron nie podważyła skutecznie opinii biegłego w tym zakresie.

Zdaniem Sądu Okręgowego przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że prace te zostały zlecone przez pozwaną poprzez przekazanie zmian w formie rysunków projektowych. Umowa wprawdzie przewidywała konieczność zawarcia aneksu w zakresie robót dodatkowych na piśmie, jednak co istotne nie zastrzeżono rygoru nieważności wobec jej niedochowania. W tym zakresie Sąd ten przyjął, że strony łączyły ustne umowy obejmujące prace dodatkowe, za wykonanie których domaga się wynagrodzenia, przy czym charakter zleconych prac pozwala przyjąć, iż podstawą prawną tych żądań jest art. 647 k.c.

Niezależnie od tego nawet gdyby przyjąć, że strony nie wiązały ustne umowy w tym zakresie bądź z uwagi na niedochowanie formy pisemnej uznać by należało je za nieważne, to wobec wykazania zarówno faktu wykonania, zakresu jak i charakteru tych prac (jako dodatkowe) to podstawę roszczenia stanowiłby art. 410 k.c. w zw. z art. 405 k.c., przyjmując, że w niniejszej sprawie doszło do sytuacji określonej w art. 410 § 2 k.c. W sytuacji, gdy nieważność umowy o roboty budowlane ze względu na niezachowanie formy, uniemożliwia zasądzenie równowartości robót dodatkowych jako wynagrodzenia, nie ma przeszkód, aby równowartość tych robót uwzględnić na podstawie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu (zob. wyrok SN z 2 lutego 2011 r., II CSK 414/10). Z treści opinii biegłego wynika, że wartość robót dodatkowych łącznie wynosi (…) zł, toteż w takim też zakresie Sąd uznał roszczenie za zasadne.

Ad 4.

Zdaniem Sądu Okręgowego żądanie w zakresie zapłaty kwoty (…) zł tytułem zwrotu kosztów poniesionych przez powódkę w związku z wykonaniem prac żelbetowych w wydłużonym czasie ma oparcie w art. 471 k.c.

Sąd ten uznał, że w świetle opinii biegłego nie budzi wątpliwości, iż opóźnienie w przekazywaniu dokumentacji projektowej wpłynęło na fakt opóźnienia w wykonaniu prac żelbetowych, za które odpowiedzialność ponosi pozwana, a które w zakresie konstrukcji wyniosło 4 miesiące. Sąd ten nie przyjął, że prace te swoje źródło znajdują w umowie. Brak przekazania kompletnej dokumentacji projektowej wykonawczej uniemożliwiał powódce wykonanie przedmiotu umowy w terminie.

Powódka wyliczyła więc koszty poniesione w tym wydłużonym czasie, które stanowiły ubytek w jej majątku w postaci damnum emergens. Na tę okoliczność przedstawiła szereg dowodów, w tym faktur wystawionych w związku z realizacją robót żelbetowych.

Kierując się opinią biegłego sądowego Sąd meriti uznał, że koszty wyliczone przez powódkę nie zasługiwały na uwzględnienie w całości z tej przyczyny, że część tych kosztów powinna zostać skalkulowana na etapie składania oferty i nie powinna być w całości ujęta w związku z przedłużającym się okresem wykonywania prac, które powstały w przedłużonym czasie realizacji umowy. Chodzi tutaj o zbrojenia stropów monolitycznych, o prace odzwierciedlone w fakturach dotyczących prac wykonawców robót żelbetowych i najmu szalunków na łączną kwotę (…) zł netto. Biegły zaliczył je do kwot z tytułu określonej wartości zysku, które powinny być uwzględnione przed przystąpieniem do prac czyli w ofercie pierwotnej.

Koszt poniesiony przez powódkę w związku z brakiem dostępu do pełnego frontu robót żelbetowych i brakiem możliwości pełnego wykorzystania zakontraktowanych zasobów ludzkich i sprzętowych, wynikiem czego ich realizacji odbyła się w wydłużonym okresie względem harmonogramu wynosi (…) zł netto, (…) zł brutto.

Uwzględniając powyższe wyniki opinii biegłego Sąd Okręgowy uznał, że powódce należała się z tego tytułu kwota (…) zł brutto, w pozostałym zakresie powództwo okazało się niezasadne.

Ad 5.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z § 21 ust. 4 pkt. a)-d) umowy, po odstąpieniu od umowy, powódka była zobowiązana do: a) sporządzenia przy udziale pozwanej protokołu inwentaryzacji robót w toku; b) zabezpieczenia przerwanych robót w zakresie wzajemnie uzgodnionym na koszt strony, która spowodowała rozwiązanie od umowy, c) zgłoszenia do dokonania przez pozwaną odbioru robót przerwanych oraz robót zabezpieczających oraz d) usunięcia z placu budowy urządzeń zaplecza, które zostały przez nią dostarczone lub wniesione.

Jak wskazywano wyżej powódka złożyła skuteczne oświadczenie o odstąpieniu od umowy ze skutkiem na 18 czerwca 2018 r. Czynności, do których powódka była zobowiązana w § 21 ust. 4 pkt. a)-d) umowy trwały do 31 lipca 2018 r. z uwagi na skomplikowany charakter inwestycji, zakres robót zabezpieczających koniecznych do wykonania oraz ilość sprzętu podlegającego demobilizacji. Odstępując od umowy przed jej zakończeniem powódka nie była w stanie rozliczyć tych kosztów z uzyskanym wynagrodzeniem, co uzasadnia żądanie zwrotu poniesionych w tym zakresie kosztów. Ponadto, obowiązek zwrotu kosztów robót zabezpieczających po odstąpieniu od umowy, zgodnie z postanowieniami umowy obciążał stronę, z powodu której do odstąpienia doszło, a zatem w tym wypadku pozwaną, Koszty demobilizacji placu budowy stanowią koszty wchodzące w skład kosztów ogólnobudowlanych. Powódka zmuszona była ponieść te koszty w związku z faktem, że roboty zostały zakończone dwa miesiące wcześniej przed umownym ich zakończeniem a więc powinna otrzymać wynagrodzenie proporcjonalne. Koszty demobilizacji stanowią bowiem stratę wynikają z mniejszych przerobów. W ocenie Sądu Okręgowego w sprawie zostało wykazane, że powódka poniosła koszty związane z demobilizacją placu budowy, w szczególności z robotami zabezpieczającymi. Na tę okoliczność powódka przedstawiła szereg faktur. Część pozycji ujęta na fakturach mieściła się w kosztach ogólnych budowy i nie dotyczyła kosztów stricte demobilizacji. Biegły wyszczególnił te koszty tj. koszty ochrony obiektu za maj 2018 r. (są to koszty ogólnobudowlane już rozliczone) oraz koszty odzwierciedlone w fakturach (…) i (…) (rozliczone w kosztach transportu i przechowywania pozostawionych materiałów). W opinii zostały zaakceptowane pozostałe koszty w łącznej kwocie (…) zł brutto. Biegły uwzględnił wartość kosztów z tytułu demobilizacji za 2 miesiące (czerwiec - lipiec 2018 r.) tj. kwotę (…) zł brutto oraz koszty zabezpieczeń w kwocie (…) zł brutto.

Ostatecznie Sąd żądaną kwotę pomniejszył do kwoty (…) zł brutto, w pozostałym zakresie koszty te jako niezasadne nie podlegały uwzględnieniu.

Ad 6.

Sąd pierwszej instancji wyjaśnił, że zgodnie z umową, umówionym przez strony wynagrodzeniem były objęte również koszty związane z zakupem przez powódkę materiałów budowlanych służących do realizacji robót. Koszty w tym zakresie były rozliczane poprzez uzyskiwane przez powódkę wynagrodzenie za wykonanie robót, do których wykonania dane materiały zostały wykorzystane. W związku z tym, że powódka odstąpiła od umowy a tym samym nie wykona już robót budowlanych z wykorzystaniem zakupionych już materiałów, koszt poniesiony przez powódkę w tym zakresie pozostanie nierozliczony. Gdyby powódka dokończyła budowę ta należność zostałaby jej zwrócona. Powódka wykazała, że na potrzeby realizacji umowy dokonała zakupu materiałów wyszczególnionych w dołączonych do pozwu fakturach oraz, że pozostały one na budowie. Te okoliczności zostały zweryfikowane bowiem przez biegłego sądowego, który w opinii potwierdził, że powódka dokonała zakupu materiałów na przedmiotową inwestycję jak i to, że powódka nie mogła już ich wykorzystać na innych budowach ze względu na indywidualne cechy inwestycji i materiałów. Biegły zweryfikował także wartość tych materiałów ustalając ją na kwotę zgodną z żądaniem pozwu tj. (…) zł brutto toteż Sąd Okręgowy w pełni podzielając opinię też uznał ich zasadność (co do zasady i wysokości).

Reasumując, Sąd Okręgowy wskazał, że powódka domagała się pozwem łącznie kwoty (…) zł. Zasądzeniu podlegała kwota (…) zł, na którą składa się kwota (…) zł tytułem kary umownej oraz łączna kwota (…) zł z tytułu kosztów poniesionych w związku z realizacją prac na inwestycji, w tym w związku jej przedłużeniem, na którą składa się kwota (…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r., kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy, kwota (…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

W konsekwencji zasądzeniu podlegała suma tych kwot, czyli (…) zł, o czym Sąd Okręgowy orzekł w sentencji wyroku.

Sąd Okręgowy o odsetkach orzekł na podstawie art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c. przy czym od kwoty (…) zł tytułem kary umownej od 21 czerwca 2018 r. uwzględniając termin wskazany w wezwaniu do zapłaty z 18 czerwca 2018 r., zaś od kwoty (…) zł od 25 października 2018 r. zgodnie z żądaniem pozwu tj. od dnia następnego po upływie terminu wyznaczonego w wezwaniu do zapłaty z 15 października 2018 r.

Od powyższego wyroku apelację złożyła Spółka B. z ograniczoną odpowiedzialnością w (…).

W dniu 11 marca 2025 r. Sąd Apelacyjny w (…) zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na rzecz Spółki akcyjnej w (…) od B. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w Świnoujściu kwotę (…) zł ((…) groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

• (…) zł od dnia 21 czerwca 2018 roku,
• (…) zł od dnia 25 października 2018 roku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego istniała konieczność zmniejszenia zasądzonej przez Sąd pierwszej instancji kwoty o kwotę (…) zł, ze względu na uwzględnienie pozostałych roszczeń odszkodowawczych dochodzonych przez powódkę w niniejszym postępowaniu.

Sąd Apelacyjny podzielił ocenę Sądu Okręgowego co do skuteczności dokonanego przez powódkę odstąpienia od umowy. Oświadczenie o odstąpieniu od umowy złożone przez powódkę wobec pozwanej uznał za skuteczne. Podzielił pogląd sądu I instancji, że oświadczenie o odstąpieniu złożone przez powódkę było skuteczne na zasadach określonych w ustawie, a więc na zasadach regulujących ustawowe prawo odstąpienia od umowy, przewidziane w przepisach ogólnych określających skutki zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania (art. 491- 493 k.c.). Następnie wskazał, iż z chwilą skuteczności oświadczenia o odstąpieniu ustaje więź obligacyjna łącząca dotychczasowe strony, przestaje więc istnieć zarówno przedmiot, jak i strona, do której to oświadczenie miałoby być skierowane. Podzielił też pogląd Sądu Okręgowego i powódki, że oświadczenie powódki o odstąpieniu od umowy wywołało skutek ex nunc. Wobec powyższego zaktualizowało się co do zasady roszczenie powódki do zapłaty kary umownej przewidzianej w umowie stron, w związku z odstąpieniem od umowy z winy zamawiającego.

Sąd przywołał treść § 24 ust. 5 umowy zawartej w dniu 26 stycznia 2017 r. pomiędzy stronami postępowania: „W przypadku odstąpienia od umowy z przyczyn zależnych od Zamawiającego Wykonawca naliczy się karę w wysokości 10% wynagrodzenia umownego.” W myśl zaś § 24 ust. 3 umowy cyt.: „Strony zastrzegają sobie prawo do odszkodowania uzupełniającego, przenoszącą wysokość kar umownych do wysokości rzeczywiście poniesionej szkody.” Zgodnie z przepisem art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). W myśl art. 484 § 1 k.c. w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się wierzycielowi w zastrzeżonej na ten wypadek wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. Żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Kara umowna należy się uprawnionemu według właściwych dla niej przepisów. Żądanie tzw. uzupełniającego odszkodowania opiera się na regułach odpowiedzialności mających zastosowanie do danego zobowiązania. Przy czym co istotne łączna kwota kary umownej i takiego odszkodowania nie może przekraczać wysokości powstałej szkody (por. art. 484 § 1 zd. 2 k.c.), a w zakresie przekraczającym karę umowną wierzyciel musi wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności dłużnika (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2012 r., V CSK 196/11, Legalis; w doktrynie zob. szerzej P. Drapała, w: System PrPryw, t. 5, 2013, s. 1154).

Zakres odpowiedzialności z tytułu kary umownej pokrywa się z zakresem ogólnej odpowiedzialności dłużnika za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania (art. 483 § 1 i art. 484 § 1 w związku z art. 471 k.c.). Przepisy dotyczące kary umownej mają charakter dyspozytywny, zatem stronom przysługuje, zgodnie z art. 353(1) k.c., pewien zakres swobody ukształtowania zakresu kompensacji, rozkładu ryzyka oraz ponoszenia konsekwencji niewykonania zobowiązania. Co do zasady, kara umowna należy się w razie zwłoki dłużnika, stąd ewentualnie rozszerzenie odpowiedzialności w zakresie kary umownej wymaga wyraźnego określenia w umowie. Strony mogą zatem objąć obowiązkiem jej uiszczenia wyrządzenie szkody przyszłej, jednak w sposób wyraźny, gdyż brak podstaw do dorozumiewania rozszerzonej odpowiedzialności dłużnika (art. 473 § 1 k.c.). Kara, jako sposób naprawienia szkody, poprzez umowne zastrzeżenie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego następuje przez zapłatę określonej sumy, zajmuje miejsce odszkodowania (art. 361 § 2 w zw. z 471 k.c.). Niemniej, jakkolwiek fakt powstania i wysokości szkody jest irrelewantny, to przesłanki odpowiedzialności muszą odpowiadać tym, przy ziszczeniu których można dochodzić odszkodowania ex contractu. Kara umowna wpisana jest w reżim odpowiedzialności odszkodowawczej i stanowiąc ryczałtowe odszkodowanie za niewykonanie (niewłaściwe wykonanie) zobowiązania, nie może być oderwana od przesłanek odpowiedzialności kontraktowej wskazanych w art. 471 i nast. k.c. Zgodnie z art. 483 § 1 k.c. kara przysługuje w razie zwłoki dłużnika, stanowiącej kwalifikowane opóźnienie, zawinione bezpośrednio przez dłużnika, bądź osoby którymi posługiwał się przy wykonaniu zobowiązania, również powstałe z innych przyczyn jak te, za które ponosi odpowiedzialność na zasadach ogólnych. Dopuszczalne jest zatem wprowadzenie jej na wypadek naruszenia dowolnego obowiązku, niezależnie od tego, czy jest on funkcjonalnie związany z długiem oraz czy naruszenie skutkuje niewykonaniem, czy jedynie nienależytym wykonaniem zobowiązania, ale takie poszerzenie podstaw wymaga wyraźnego określenia w umowie (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2020 r., IV CSK 579/17, OSNC-ZD 2021, nr 3, poz. 32).

Wśród funkcji kar umownych w nauce i orzecznictwie wymienia się stymulującą wykonanie zobowiązania, represyjną, związaną z sankcjonowaniem naruszenia zobowiązania oraz kompensacyjną, polegającą na naprawieniu szkody wyrządzonej tego rodzaju działaniem. Strony umowy mogą kształtować system zastrzeżonych w niej kar na tyle swobodnie, że przez ich konstrukcję samodzielnie oceniają, której z funkcji chcą dać priorytet. W orzecznictwie przyjęto, że zasada swobody umów pozwala stronom zastrzec karę umowną tzw. wyłączną, należną jednej z nich w ustalonym przez strony wymiarze w związku z naruszeniem zobowiązania przez kontrahenta, niezależnie od tego, czy i w jakiej wysokości szkodę poniosła ze względu na to zdarzenie, karę umowną tzw. kumulatywną, gdy ma się ona należeć obok pełnego odszkodowania, a wówczas dominuje jej funkcja represyjna nad kompensacyjną, oraz tzw. karę umowną zaliczalną na poczet odszkodowania uzupełniającego, gdyby kontrahent chciał go dochodzić (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 2021 roku, III CZP 26/21; wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 maja 2012 r., V CSK 196/11, niepubl., z dnia 11 stycznia 2008 r., V CSK 362/07, niepubl.).

Sąd Apelacyjny wskazał, że jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 stycznia 2020 roku, IV CSK 579/17 „w orzecznictwie i piśmiennictwie powstały wątpliwości co do zastrzeżenia kary umownej na wypadek odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia. Wyjaśniano, że skoro obowiązek zapłaty kary umownej wynika zawsze z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, które może skutkować skorzystaniem przez wierzyciela z powstałego po jego stronie ustawowego lub umownego prawa do odstąpienia od umowy, to zastrzeżenie kary umownej "na wypadek odstąpienia czy wypowiedzenia" należy traktować jako skrót semantyczny, przez który strony zmierzają do nałożenia obowiązku zapłaty kary umownej za niewykonanie lub nieprawidłowe wykonanie takiego zobowiązania, które było podstawą odstąpienia od umowy przez drugą stronę.” Transportując powyższe teoretyczne rozważania na grunt niniejszej sprawy niewątpliwie strony przewidziały w umowie, że oprócz kary umownej wierzyciel może dochodzić także tzw. uzupełniającego odszkodowania (§ 24 ust. 3 umowy). Kara umowna w tym przypadku wyniosła (…) zł (nie kwestionowane przez strony), natomiast wykazana przez powódkę szkoda, jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji stanowi kwotę (…) zł. Dokonując prostych matematycznych wyliczeń ustalić należy, iż tzw. odszkodowanie uzupełniające winno wynieść (…) zł. W konsekwencji uwzględnieniu podlegało roszczenie strony powodowej o zapłaty kary umownej oraz odszkodowanie uzupełniające w powyższej wysokości, co łącznie daje kwotę (…) zł.

W ocenie Sądu Apelacyjnego strony przewidziały w umowie, że oprócz kary umownej wierzyciel może dochodzić także tzw. uzupełniającego odszkodowania (§ 24 ust. 3 umowy). Kara umowna w tym przypadku wyniosła (…) zł (nie kwestionowane przez strony), natomiast wykazana przez powódkę szkoda, jak prawidłowo ustalił Sąd pierwszej instancji stanowi kwotę (…) zł. Dokonując prostych matematycznych wyliczeń ustalić należy, iż tzw. odszkodowanie uzupełniające winno wynieść (…) zł. W konsekwencji uwzględnieniu podlegało roszczenie strony powodowej o zapłaty kary umownej oraz odszkodowanie uzupełniające w powyższej wysokości, co łącznie daje kwotę (…) zł.

Za spóźnione i chybione uznał Sąd Apelacyjny powoływanie się przez powódkę na argumentację, iż zastrzeżona w umowie kara umowna miała stanowić rekompensatę utraconego przez powódkę zysku i tym samym nie powinna być zaliczana na poczet odszkodowania. Po pierwsze bowiem powódka takowych twierdzeń nie podnosiła w pozwie, a co więcej nie wykazała, że w wyniku braku realizacji umowy utraciła zysk w kwocie co najmniej równej wysokości kary umownej. Zaznaczyć przy tym należy, że dochodzone w niniejszej sprawie poszczególne pozycje odszkodowania, w szczególności koszty ogólne budowy, koszty demobilizacji budowy mieszczą się co do zasady w zakładanym zysku powódki z realizacji umowy.

Mając na uwadze powyższe okoliczności Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok, obniżając zasądzoną od pozwanej na rzecz powódki o kwotę (…) zł i oddalając powództwo w pozostałym zakresie.

Pytania

1)Czy zasądzona przez Sąd Apelacyjny na rzecz Spółki od pozwanej kwota (…) zł stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wynagrodzenie za wykonanie na rzecz pozwanej czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które w całości podlega opodatkowaniu tym podatkiem?

2)Czy wobec faktu, że do zakończenia wykonywania przez Spółkę usług na rzecz zamawiającego, jak również do dostawy towarów, a także wezwania go do zapłaty, doszło w 2018 r., Spółka nie była obowiązana do wystawienia faktur dokumentujących wykonanie ww. usług i dostawy towarów po wydaniu w dniu 11 marca 2025 r. prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego?

Państwa stanowisko w sprawie

Ad 1.

W ocenie Spółki zasądzona przez Sąd Apelacyjny na jej rzecz od pozwanej kwota (…) zł stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wynagrodzenie za wykonanie na rzecz pozwanej czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które w całości podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1) przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2) zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3) świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy zwrócić uwagę na to, że usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi zatem co do zasady usługę w rozumieniu ustawy, niemniej jednak muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, nabywca jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki winny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Przy czym z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Powyższe stanowisko potwierdza orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku C-16/93 z 3 marca 1994 r. pomiędzy R. J. Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, Trybunał zauważył, że czynność: „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy”.

Natomiast w wyroku C-90/20 ws. Apcoa Parking Danmark, TSUE wskazał, że aby świadczenie usług można było uznać za odpłatne, i wobec tego opodatkowane podatkiem VAT, to pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą musi istnieć stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych - usługi i wynagrodzenia, między którymi istnieje bezpośredni związek.

W opinii Rzecznika Generalnego w sprawie C-295/17 w pkt 34 czytamy: „Nie ma jednak znaczenia, w jaki sposób prawo krajowe traktuje opłatę wyrównawczą. Jak podkreśliły również Komisja i Portugalia podczas rozprawy, z punktu widzenia przepisów o VAT nie ma znaczenia, czy jest to roszczenie o odszkodowanie z tytułu deliktu czy kara umowna, ani czy jest to określane jako odszkodowanie, rekompensata czy wynagrodzenie. Ocena, czy płatność jest dokonywana w zamian za dostawę lub usługę, jest kwestią z zakresu prawa Unii, która musi być rozstrzygana odrębnie od oceny dokonywanej na mocy prawa krajowego (15)”.

W konsekwencji, aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem i w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem. Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Tym samym, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Charakter zasądzonej prawomocnym wyrokiem kwoty (…) zł należy ocenić również w kontekście wskazania przez Sąd Apelacyjny za sądem pierwszej instancji, że odpowiada ona wykazanej przez powódkę szkodzie, jak również to, że Sąd Apelacyjny uwzględnił roszczenie Spółki o zapłatę kary umownej oraz odszkodowanie uzupełniające w łącznej kwocie (…) zł. W konsekwencji należy ocenić, czy zasądzona kwota nie stanowi niepodlegającego opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług odszkodowania.

W związku z tym należy wskazać, że w świetle art. 353 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, świadczenie może polegać na działaniu albo na zaniechaniu.

Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu, polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia „odszkodowania”. W związku z tym, należy posiłkować się regulacjami zawartymi w ustawie Kodeks cywilny.

Zgodnie z art. 361 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego: Zobowiązany do odszkodowania ponosi odpowiedzialność tylko za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła.

W powyższych granicach, w braku odmiennego przepisu ustawy, lub postanowienia umowy, naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 471 Kodeksu cywilnego: Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie - co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT, należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D'Eugenie-les-Bains stwierdził, że: „Artykuły 2 ust. 1 i 6 ust. 1 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, powinny być interpretowane w ten sposób, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu”.

Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują przepisy Działu II „Skutki niewykonania zobowiązań” ustawy Kodeks cywilny.

I tak, zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego: Można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych. Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę.

Z cyt. wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań. Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne należy wskazać, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

Należy zaznaczyć, że dla ustalenia statusu otrzymywanych (czy wypłacanych) środków pieniężnych bez znaczenia pozostaje to jak strony nazywają daną płatność. Istotnym jest natomiast, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie, czy też jest odszkodowaniem w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Także w przypadku, gdy odszkodowanie wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jego istota sprowadza się do naprawienia wyrządzonej w związku z tym szkody. Innymi słowy, przesłanką odszkodowania przewidzianego w art. 471 Kodeksu cywilnego jest nie samo niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a spowodowanie tym szkody w rozumieniu art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego.

Należy w tym miejscu wskazać na pogląd wyrażony w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 15 grudnia 2022 r. sygn. akt I FSK 1624/19. W wyroku tym NSA wskazał, że podatkowoprawna ocena charakteru kwot należnych w oparciu o art. 471 Kodeksu cywilnego nie może koncentrować się wyłącznie na wykładni tych przepisów w świetle prawa cywilnego. „W świetle uregulowań art. 5 ust. 1 i 2 oraz art. 8 ust. 1 ustawy o VAT - (jak celnie stwierdził WSA we Wrocławiu w prawomocnym wyroku z dnia 10 maja 2017 r., sygn. akt I SA/Wr 1512/16, opubl. CBOSA) - o tym z jaką czynnością opodatkowaną mamy do czynienia w konkretnych okolicznościach faktycznych decyduje nie ocena z punktu widzenia prawa cywilnego, ale rzeczywista treść świadczenia zrealizowanego przez podatnika w ramach działalności gospodarczej, które po stronie przyjmującego świadczenie zrodziło obowiązek zapłaty wynagrodzenia. Nie ma przy tym znaczenia czy usługi są świadczone ściśle na podstawie umowy, czy też nie doszło do skutecznego zawarcia umowy, gdy jednocześnie wykonanie dodatkowych prac, świadczenie dodatkowych usług, okazało się obiektywnie konieczne dla zrealizowania celu określonego w umowie”.

W ocenie Spółki z przedstawionych w opisie stanu faktycznego okoliczności wynika, że żądane przez Spółkę kwoty brutto wskazane w piśmie z 15 października 2018 r., którym wezwano powódkę do zapłaty m.in.:

• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia wykonawcy za wykonanie robót dodatkowych,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów ogólnych budowy i zarządu poniesionych przez wykonawcę,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów demobilizacji budowy,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów poniesionych przez wykonawcę za wykonanie robót żelbetowych w okresie wydłużonym,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów zakupu materiałów budowlanych na potrzeby wykonania robót budowlanych,

stanowią wynagrodzenie za świadczenia zrealizowane przez Spółkę w związku z zawartą pomiędzy stronami umową. Należy ponadto zauważyć, że dochodzone kwoty zostały zasądzone wyrokiem Sądu Okręgowego w kwotach brutto, a ustalenia te zostały przez Sąd Apelacyjny uznane za prawidłowe.

W konsekwencji należy stwierdzić, że zasądzona przez Sąd Apelacyjny na rzecz Spółki od pozwanej kwota (…) zł stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wynagrodzenie za wykonanie na rzecz pozwanej czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które w całości podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Ad 2.

Wobec faktu, że do zakończenia wykonywania przez Spółkę usług na rzecz zamawiającego, jak również do dostawy towarów, a także wezwania go do zapłaty, doszło w 2018 r., Spółka nie była obowiązana do wystawienia faktur dokumentujących wykonanie ww. usług i dostawy towarów po wydaniu w dniu 11 marca 2025 r. prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego.

Zgodnie z art. 19a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 1a, 1b, 5 i 7-11, art. 14 ust. 6, art. 20, art. 21 ust. 1 i art. 138f.

W odniesieniu do przyjmowanych częściowo usług, usługę uznaje się również za wykonaną, w przypadku wykonania części usługi, dla której to części określono zapłatę (art. 19a ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług).

Stosownie do art. 19a ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług usługę, dla której w związku z jej świadczeniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te płatności lub rozliczenia, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi. Usługę świadczoną w sposób ciągły przez okres dłuższy niż rok, dla której w związku z jej świadczeniem w danym roku nie upływają terminy płatności lub rozliczeń, uznaje się za wykonaną z upływem każdego roku podatkowego, do momentu zakończenia świadczenia tej usługi.

Jak stanowi art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury w przypadkach, o których mowa w art. 106b ust. 1, z tytułu świadczenia usług budowlanych lub budowlano-montażowych.

Stosownie natomiast do art. 19a ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług, w przypadkach, o których mowa w ust. 5 pkt 3 i 4, gdy podatnik nie wystawił faktury lub wystawił ją z opóźnieniem, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą upływu terminów wystawienia faktury określonych w art. 106i ust. 3 i 4, a w przypadku gdy nie określono takiego terminu - z chwilą upływu terminu płatności.

Stosownie do art. 106b ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

1)sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem;

2)wewnątrzwspólnotową sprzedaż towarów na odległość, chyba że podatnik korzysta z procedury szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 6a;

3)wewnątrzwspólnotową dostawę towarów na rzecz podmiotu innego niż wskazany w pkt 1;

4)otrzymanie przez niego całości lub części zapłaty przed dokonaniem czynności, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyjątkiem przypadku, gdy zapłata dotyczy:

a)wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,

b)czynności, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 5 pkt 4,

c)dostaw towarów, dla których obowiązek podatkowy powstaje zgodnie z art. 19a ust. 1b.

Fakturę wystawia się nie później niż 30. dnia od dnia wykonania usług - w przypadku, o którym mowa w art. 19a ust. 5 pkt 3 lit. a (art. 106i ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług).

Stosownie do art. 106i ust. 7 ustawy o podatku od towarów i usług, faktury nie mogą być wystawione wcześniej niż 60. dnia przed:

1)dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi;

2)otrzymaniem, przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi, całości lub części zapłaty.

Stosownie do art. 106i ust. 8 ustawy o podatku od towarów i usług, przepis ust. 7 pkt 1 nie dotyczy wystawiania faktur w zakresie dostawy i świadczenia usług, o których mowa w art. 19a ust. 3, 4 i ust. 5 pkt 4, jeżeli faktura zawiera informację, jakiego okresu rozliczeniowego dotyczy.

Spółce znane jest m.in. stanowisko wyrażone w interpretacji indywidualnej Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 18 grudnia 2024 r. nr 0113-KDIPT1-3.4012.810.2024.1.ALN, zgodnie z którym „pomimo wykonania określonych robót budowlanych [inwestycja została zrealizowana w okresie od 30 stycznia 2018 r. do 9 lutego 2020 r.], z uwagi na kwestionowanie przez Zamawiającego zasadności zwiększenia należnego Państwu wynagrodzenia wynikającego z realizacji prac dodatkowych i tym samym braku możliwości ostatecznego ustalenia wartości tego wynagrodzenia, nie mieli Państwo możliwości określenia dla tych prac podstawy opodatkowania. Natomiast w momencie uprawomocnienia się wyroku, tj. 23 lipca 2024 r., wynagrodzenie za roboty budowlane, których przedmiotem była przebudowa i budowa dróg wewnętrznych wraz z infrastrukturą techniczną, uległo zmianie i w tej sytuacji zobowiązani są Państwo do zwiększenia podstawy opodatkowania i tym samym podatku należnego w myśl art. 29a ust. 17 ustawy”.

W świetle jednak opublikowanego w maju 2025 r. uzasadnienia wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 30 stycznia 2025 r. sygn. akt I FSK 1625/20, „jeżeli usługi budowlane są świadczone odpłatnie w oparciu o wiążący strony stosunek prawny (kontrakt), w ramach którego wymieniane są świadczenia wzajemne, w przypadku odstąpienia od realizacji tych usług w wyniku odstąpienia od umowy, usługodawca który ma możliwość określenia, w oparciu o jego dane dokumentacyjne, wartości wyświadczonej na rzecz usługobiorcy usługi na ww. moment, powinien ją zafakturować z uwzględnieniem tej wartości. W przypadku kwestionowania przez odbiorcę tej faktury (usługobiorcę) ustalonej wartości wyświadczonych na jego rzecz usługi i nieuiszczenia stosownej zapłaty, usługodawcy przysługują uprawnienia wynikające z art. 89a u.p.t.u. Nie do przyjęcia jest stanowisko skarżącej, że skonkretyzowanie wykonanego przez nią świadczenia i ustalenia jego wartości podlegającej opodatkowaniu VAT, będą mogły nastąpić ewentualnie dopiero w następstwie prawomocnych rozstrzygnięć sądowych lub zawartych porozumień pomiędzy stronami”.

Spółka w oparciu o swoje dane dokumentacyjne określiła w 2018 r. wartość wyświadczonej na rzecz pozwanej usługi oraz dostawy towarów i wezwaniem z dnia 15 października 2018 r. (doręczonym 17 października 2018 r.) wezwała pozwaną do zapłaty m.in. kwot:

• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia wykonawcy za wykonanie robót dodatkowych,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów ogólnych budowy i zarządu poniesionych przez wykonawcę,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów demobilizacji budowy,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem kosztów poniesionych przez wykonawcę za wykonanie robót żelbetowych w okresie wydłużonym,
• (…) zł netto ((…) zł brutto) tytułem wynagrodzenia za wykonane roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.,
• (…) ((…) zł brutto) tytułem kosztów zakupu materiałów budowlanych na potrzeby wykonania robót budowlanych.

Wobec zakwestionowania przez pozwaną pismem z 19 października 2018 r. powyższego żądania zapłaty, do dnia wydania wyroku Sądu Apelacyjnego z (…) 2025 r. Spółka nie wystawiła faktur w związku z wykonaniem ww. usług i dostawy towarów.

W świetle powołanych przepisów i poglądu wyrażonego przez Naczelny Sąd Administracyjny w ww. wyroku z 30 stycznia 2025 r., nie oznacza to jednak, że nie powstał w 2018 r. obowiązek podatkowy w związku z wykonaniem tych usług i dostawą towarów.

Należy mieć bowiem również na uwadze stanowisko zajęte przez Ministra Finansów w interpretacji ogólnej z 1 kwietnia 2016 r. nr PT3.8101.41.2015.AEW.2016.AMT.141, zgodnie z którym „za datę wykonania usługi budowlanej lub budowlano-montażowej należy przyjąć datę faktycznego wykonania usługi, tj. dzień, w którym - w związku z wykonaniem określonej umową usługi lub jej części (jeżeli usługa jest przyjmowana częściowo) doszło do faktycznego zakończenia prac lub ich części - wykonawca zgłasza je do odbioru (w opinii wykonawcy usługi lub ich część są gotowe do ich przyjęcia przez nabywcę usługi)”.

Biorąc zatem pod uwagę pogląd wyrażony w ww. wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30 stycznia 2025 r. oraz w ww. interpretacji ogólnej z 1 kwietnia 2016 r., w ocenie Spółki obowiązek podatkowy z tytułu usług i dostawy towarów na rzecz pozwanej powstał w 2018 r.

Upływ wynikającego z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług terminu na wystawienie faktury nie oznacza, że na podatniku przestaje ciążyć obowiązek jej wystawienia. Przeciwnie, podatnik nadal ma obowiązek wystawić fakturę dokumentującą dostawę towarów lub świadczenie usług.

Należy mieć jednakże na uwadze, że w odniesieniu do opodatkowania ww. usług i dostawy towarów konieczne jest uwzględnienie regulacji prawnych wynikających z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, odnoszących się do przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej, zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Istotą przedawnienia uregulowanego w art. 70 Ordynacji podatkowej jest to, że na skutek upływu czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa, zobowiązanie podatkowe bowiem przestaje istnieć. Zatem, termin początkowy i końcowy przedawnienia zobowiązania podatkowego wyznacza termin płatności zobowiązania podatkowego (z zastrzeżeniem instytucji zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia, które wpływają na końcowy termin przedawnienia).

W odniesieniu do podatku VAT, w orzecznictwie sądowym jednolicie przyjęty jest podgląd, iż instytucja przedawnienia ma zastosowanie do każdego z osobna rozliczenia w podatku od towarów i usług - niezależnie od jego wyniku (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 marca 2013 r., sygn. I FSK 744/12, podobnie: Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale z 29 czerwca 2009 r., sygn. I FPS 9/08), tj. zarówno do rozliczeń, w których obowiązek podatkowy w podatku VAT przekształcił się w zobowiązanie podatkowe, jak i w kwotę zwrotu różnicy podatku lub nadwyżkę podatku naliczonego nad należnym, która może być zadeklarowana przez podatnika do przeniesienia na następny miesiąc.

Pojęcie zobowiązania podatkowego obejmuje zatem wszystkie zdarzenia rodzące obowiązek podatkowy w ramach tego okresu rozliczeniowego, których suma wyznacza podatek należny, stanowiący nierozerwalną (składową) część tego zobowiązania (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 marca 2014 r., sygn. akt I FSK 500/13). Innymi słowy, w podatku VAT zobowiązanie podatkowe za dany okres rozliczeniowy kształtuje się w następstwie zestawienia w ramach deklaracji kwot podatku należnego i podatku naliczonego.

Przedawnienie zobowiązań podatkowych dotyczy wszystkich zobowiązań, bez względu na sposób ich powstania. Przedawnieniu podlegają zarówno zobowiązania powstałe po doręczeniu decyzji ustalającej, jak i zobowiązania powstające z mocy prawa.

W związku z powyższym należy przyjąć tezę, że jeżeli przedawnia się zobowiązanie podatkowe, to wraz z nim przedawnieniu ulegają także inne elementy danego stosunku prawnopodatkowego. Analiza powyższych przepisów wskazuje, że prawa i obowiązki m.in. w zakresie wystawiania faktur i rozliczenia podatku na ich podstawie, obowiązują podatników dopóty, dopóki zobowiązanie podatkowe określone w tych fakturach nie uległo przedawnieniu. Okres przedawnienia - zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej - co do zasady - wynosi 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku. Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku, a kończy się z upływem 5 lat. Zatem, termin początkowy i końcowy przedawnienia podatkowego wyznacza termin płatności tegoż zobowiązania (z zastrzeżeniem instytucji zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia, które wpływają na końcowy termin przedawnienia). Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu od momentu powstania zobowiązania podatkowego zobowiązanie to wygasa, a organ podatkowy, po upływie terminu przedawnienia, nie może domagać się uregulowania (nie ma możliwości wyegzekwowania) należnego świadczenia. Należy przy tym zauważyć, że przedawnienie następuje z mocy prawa.

Instytucja przedawnienia ma to do siebie, że w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu, nie mogą być dokonywane żadne czynności, ani zwiększające zobowiązanie podatkowe, ani zmniejszające zobowiązanie podatkowe. Z chwilą upływu terminu przedawnienia nie jest możliwa ani modyfikacja już dokonanego rozliczenia podatkowego przez podatnika, ani też kontrola (weryfikacja) jego prawidłowości przez organ podatkowy. Nie ma też możliwości złożenia korekty deklaracji za okresy, w stosunku do których w podatku VAT nastąpiło przedawnienie.

Mając zatem na uwadze przedstawiony we wniosku stan faktyczny oraz przywołane wyżej przepisy należy stwierdzić, że zobowiązanie podatkowe z tytułu wykonania przez Spółkę na rzecz pozwanej usług i dostawy towarów zrealizowanych w 2018 r. uległo przedawnieniu przed wydaniem prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia (…) 2025 r., na mocy art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej.

Zatem zasądzona ww. wyrokiem kwota (…) zł należna Spółce od pozwanej, z uwagi na upływ terminu przedawnienia, nie stanowi już elementu podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług z tytułu wykonania opisanych w stanie faktycznym usług i dostawy towarów, i nie powinna po dniu wydania wyroku Sądu Apelacyjnego z (…) 2025 r. zostać udokumentowana fakturą, ponieważ zobowiązanie podatkowe w momencie wydania tego wyroku było już przedawnione.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 775 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Art. 2 pkt 6 ustawy:

Art. 7 ust. 1 ustawy:

Art. 8 ust. 1 ustawy:

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy zwrócić uwagę na to, że usługą jest tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący z niego korzyść.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi zatem co do zasady usługę w rozumieniu ustawy, niemniej jednak muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

• w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, nabywca jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia;
• świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Przy czym z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Powyższe stanowisko potwierdza również inne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W wyroku C-16/93 z 3 marca 1994 r. w sprawie pomiędzy R. J. Tolsma v. Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden, Trybunał zauważył, że:

Natomiast w wyroku C-90/20 ws. Apcoa Parking Danmark, TSUE wskazał, że aby świadczenie usług można było uznać za odpłatne, i wobec tego opodatkowane podatkiem VAT, to pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą musi istnieć stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych - usługi i wynagrodzenia, między którymi istnieje bezpośredni związek.

W opinii Rzecznika Generalnego w sprawie C‑295/17 w pkt 34 wskazano:

Tym samym, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług będzie podlegało tylko to świadczenie (usługa), w przypadku którego istnieje konsument, tj. odbiorca świadczenia odnoszący  z niego choćby potencjalną korzyść. Dopóki nie istnieje podmiot, który odnosiłby lub powinien odnosić konkretne korzyści o charakterze majątkowym związanym z danym świadczeniem, dopóty świadczenie to nie będzie usługą podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.  W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Z opisu sprawy wynika, że w dniu 26 stycznia 2017 r. zawarli Państwo - jako wykonawca umowę o roboty budowlane. Umowa przewidywała możliwość wykonywania robót dodatkowych lub robót zamiennych, jednocześnie zawierane były aneksy do umowy w związku z koniecznością wykonania robót dodatkowych oraz przy uwzględnieniu robót zamiennych. W związku z okolicznościami powstałymi w trakcie trwania umowy, w piśmie z 12 maja 2018 r. złożyli Państwo oświadczenie o odstąpieniu od umowy powołując się na brak współpracy inwestora przy udzieleniu gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Inwestor uznał owo oświadczenie za bezzasadne. W dniu 18 czerwca 2018 r. złożyli Państwo oświadczenie o odstąpieniu od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia. W związku z odstąpieniem od umowy wszelkie prace na inwestycji zostały wstrzymane. W piśmie z 15 października 2018 r. (doręczonym 17 października 2018 r.) wezwali Państwo inwestora do zapłaty kwoty (…) zł. W piśmie z 19 października 2018 r. inwestor zakwestionował powyższe żądanie zapłaty. Wobec zakwestionowania przez inwestora powyższego żądania zapłaty nie wystawili Państwo faktur w związku z wykonaniem ww. usług i dostawy towarów.

W pozwie z 3 grudnia 2018 r. wnieśli Państwo o zasądzenie od inwestora kwoty (…) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty (…) zł od 21 czerwca 2018 r. oraz od kwoty (…) zł od 25 października 2018 r. wraz z kosztami postępowania.

W uzasadnieniu podali Państwo (powódka), że na dochodzoną kwotę składają się następujące roszczenia:

1.(…) zł tytułem kary umownej za odstąpienie przez powódkę od umowy z winy pozwanej,

2.(…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.,

3.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy,

4.(…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę,

5.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy,

6.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy,

7.(…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

Sąd Okręgowy w (…) wyrokiem z dnia 17 kwietnia 2024 r. zasądził od inwestora na Państwa rzecz kwotę (…) zł ((…) złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

• (…) złotych od dnia 21 czerwca 2018 roku
• (…) złotych od dnia 25 października 2018 roku.

Sąd Okręgowy wskazał, że domagali się Państwo łącznie kwoty (…) zł. Zasądzeniu podlegała kwota (…) zł, na którą składa się kwota (…) zł tytułem kary umownej oraz łączna kwota (…) zł z tytułu kosztów poniesionych w związku z realizacją prac na inwestycji, w tym w związku jej przedłużeniem, na którą składa się kwota (…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r., kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy, kwota (…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy, kwota (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

W dniu (…) 2025 r. Sąd Apelacyjny (…) zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na Państwa rzecz od inwestora kwotę (…) zł ((…) złotych (…) groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot:

• (…) zł od dnia 21 czerwca 2018 roku,
• (…) zł od dnia 25 października 2018 roku.

W ocenie Sądu Apelacyjnego istniała konieczność zmniejszenia zasądzonej przez Sąd pierwszej instancji kwoty o kwotę (…) zł, ze względu na uwzględnienie pozostałych roszczeń odszkodowawczych dochodzonych przez powódkę w niniejszym postępowaniu.

Do dnia zakończenia postępowania nie wystawili Państwo faktur w związku z wykonaniem ww. usług i dostawy towarów.

W sprawie zasadne jest powołanie przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym.

Art. 353 § 2 Kodeksu cywilnego:

Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu, polegające na działaniu (dokonanie czynności na rzecz innego podmiotu) albo na zaniechaniu (zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji). Na świadczenie mogą się również składać jednocześnie zachowania polegające na działaniu oraz na zaniechaniu.

Przepisy podatkowe nie definiują pojęcia „odszkodowania”. W związku z tym, należy posiłkować się regulacjami zawartymi w Kodeksie cywilnym.

Art. 361 § 1 i 2 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Art. 471 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika. Istotny jest też adekwatny związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania. Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę.  W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie  w zamian za wynagrodzenie - co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się  z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana  z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Ustalanie statusu wypłacanej rekompensaty, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT, należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D`Eugenie-les-Bains stwierdził, że:

Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują przepisy Działu II „Skutki niewykonania zobowiązań”  Kodeksu cywilnego.

Art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych. Odstąpienie od umowy stanowi realizację uprawnień związanych z określonymi wypadkami niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązań z umów wzajemnych i skuteczne odstąpienie od umowy stanowi w pewnym sensie potwierdzenie, że istotnie miał miejsce przypadek niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez drugą stronę.

Z cyt. wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań. Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne należy wskazać, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań. Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

Dla ustalenia statusu otrzymywanych (czy wypłacanych) środków pieniężnych bez znaczenia pozostaje to jak strony nazywają daną płatność. Istotnym jest natomiast, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie, czy też jest odszkodowaniem w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Jeżeli płatności o charakterze odszkodowawczym nie będą miały bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony podmiotu zobowiązanego, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT.

Odwołując się zatem do art. 361 i art. 471 Kodeksu cywilnego należy stwierdzić, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie występuje świadczenie w zamian za wynagrodzenie, a zatem otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Także w przypadku, gdy odszkodowanie wynika z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, jego istota sprowadza się do naprawienia wyrządzonej w związku z tym szkody. Innymi słowy, przesłanką odszkodowania przewidzianego w art. 471 Kodeksu cywilnego jest nie samo niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, a spowodowanie tym szkody w rozumieniu art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego.

Uwzględniając powyższe przepisy w kontekście okoliczności sprawy przedstawionych we wniosku stwierdzić należy, że w przedmiotowej sprawie przepisy Kodeksu cywilnego dot. szkody czy kar umownych nie mają zastosowania, gdyż przepis art. 361 Kodeksu cywilnego dotyczy szkody wyrządzonej na majątku, a art. 471 Kodeksu cywilnego dotyczy szkody z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy - a z takimi przypadkami nie mamy do czynienia w opisanej sytuacji.

Mają Państwo wątpliwości czy zasądzona przez Sąd Apelacyjny kwota (…) zł stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wynagrodzenie za wykonanie na rzecz inwestora czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które w całości podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Z opisu sprawy wynika, że Strony zawarły umowę oraz aneksy, które regulowały wzajemne stosunki Stron, tj. zobowiązywały obie Strony do określonych działań czy zaniechań oraz regulowały kwestie rozliczeń. W konsekwencji braku porozumienia Stron co do kontynuacji umowy doszło do jej rozwiązania, zaś dalszy spór toczył się przed sądami I i II instancji. Wynikiem sporu jest kwota zasądzona na rzecz Państwa - wykonawcy robót budowlanych. Za wskazaniem sądów zasądzona kwota (…) zł, to kwota  z tytułu kosztów poniesionych w związku z realizacją prac na inwestycji, w tym w związku jej przedłużeniem, na którą składają się kwoty:

• (…) zł tytułem wynagrodzenia za wykonane przez powódkę roboty budowlane stwierdzone protokołem zaawansowania robót nr 16 z 31 maja 2018 r.,
• (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów ogólnych budowy i kosztów zarządu w związku z realizacją umowy,
• (…) zł tytułem wynagrodzenia za roboty dodatkowe zlecone przez pozwaną i wykonane przez powódkę,
• (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów wykonania robót żelbetowych w wydłużonym okresie realizacji umowy,
• (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powoda kosztów demobilizacji umowy, w tym kosztów robót zabezpieczających, po odstąpieniu od umowy,
• (…) zł tytułem zwrotu poniesionych przez powódkę kosztów materiałów budowlanych kupionych na potrzeby realizacji umowy a niewykorzystanych i pozostawionych do wykorzystania pozwanej z uwagi na odstąpienie od umowy przez powódkę.

Z przedstawionych we wniosku okoliczności wynika zatem, że w rozpatrywanym przypadku mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie. Kwota pieniężna, którą inwestor zobowiązany jest Państwu zapłacić, nie posiada cech odszkodowania za poniesioną szkodę, gdyż nie zaistniały okoliczności, które w rozumieniu Kodeksu cywilnego powodowałyby szkodę i determinowały wypłatę odszkodowania. Płatność ta stanowi należność wynikającą wprost z łączącego Państwa i inwestora stosunku zobowiązaniowego (umowy cywilnoprawnej), w wyniku którego doszło do realizacji określonych prac, i którą potwierdziły sądy obu instancji.

Zatem, wypłatę kwoty zasądzonej na Państwa rzecz należy traktować jako wynagrodzenie za świadczenie wykonywane przez Państwa na rzecz inwestora, co wypełnia wskazaną przesłankę uznania czynności wykonywanych przez Państwa za czynności podlegające opodatkowaniu w myśl art. 5 ust. 1 ustawy, tj. usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy.

W konsekwencji zasądzona przez Sąd Apelacyjny kwota (…) zł stanowi na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług wynagrodzenie za wykonanie na rzecz inwestora czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które w całości podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Państwa stanowisko w zakresie pytania 1 jest prawidłowe.

W dalszej części sformułowali Państwo pytanie, czy wobec faktu, że do zakończenia wykonywania przez Państwa usług na rzecz zamawiającego, jak również do dostawy towarów, a także wezwania go do zapłaty, doszło w 2018 r., nie byli Państwo obowiązani do wystawienia faktur dokumentujących wykonanie ww. usług i dostawy towarów po wydaniu w dniu 11 marca 2025 r. prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego.

Art. 19a ust. 1 ustawy:

Art. 19 ust. 3 ustawy:

Art. 19a ust. 5 pkt 3) lit. a ustawy:

Art. 19a ust. 7 ustawy:

Zasady dokumentowania czynności podlegających opodatkowaniu regulują przepisy art. 106a-106q ustawy.

Art. 2 pkt 22 i 31 ustawy:

Art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:

Art. 106i ust. 3 pkt 1) ustawy:

Faktura jest dokumentem potwierdzającym zaistnienie zdarzenia gospodarczego (potwierdzeniem nabycia określonych towarów i usług lub też otrzymania zaliczki) i nierozerwalnie związana jest z powstaniem obowiązku podatkowego. Wystawienie faktury należy rozumieć jako sporządzenie ww. dokumentu oraz jego przekazanie innemu podmiotowi (nabywcy), a przez to wprowadzenie faktury do obrotu prawnego.

Zgodnie z art. 21 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.), zwanej dalej „Ordynacją podatkową”:

Art. 59 § 1 pkt 9 Ordynacji podatkowej:

Art. 70 § 1, § 6, § 7 Ordynacji podatkowej:

Z opisu sprawy wynika, że w dniu 26 stycznia 2017 r. zawarli Państwo - jako wykonawca umowę o roboty budowlane. W dniu 18 czerwca 2018 r. złożyli Państwo oświadczenie o odstąpieniu od umowy z winy inwestora ze skutkiem na dzień odstąpienia. W związku z odstąpieniem od umowy wszelkie prace na inwestycji zostały wstrzymane. W pozwie z 3 grudnia 2018 r. wnieśli Państwo o zasądzenie od inwestora kwoty (…) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty (…) zł od 21 czerwca 2018 r. oraz od kwoty (…) zł od 25 października 2018 r. wraz z kosztami postępowania. Sąd Okręgowy w (…) wyrokiem z dnia (…) 2024 r. zasądził od inwestora na Państwa rzecz kwotę (…) zł ((…) złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

W dniu (…) 2025 r. Sąd Apelacyjny w (…) zmienił zaskarżony wyrok i zasądził na Państwa rzecz od inwestora kwotę (…) zł ((…) złotych (…) groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

Od dnia wykonania do dnia zakończenia postępowania nie wystawili Państwo faktur w związku z wykonaniem ww. usług i dostawy towarów.

Jak już wskazano Państwa wątpliwości budzi obowiązek wystawienia faktur dokumentujących wykonanie w 2018 roku usług i dostawy towarów po wydaniu w 2025 r. prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego.

Za datę wykonania usługi budowlanej lub budowlano-montażowej należy przyjąć datę faktycznego wykonania usługi, tj. dzień, w którym - w związku z wykonaniem określonej umową usługi lub jej części (jeżeli usługa jest przyjmowana częściowo) doszło do faktycznego zakończenia prac lub ich części - wykonawca zgłasza je do odbioru (w opinii wykonawcy usługi lub ich część są gotowe do ich przyjęcia przez nabywcę usługi).

Zatem obowiązek podatkowy z tytułu usług i dostawy towarów na rzecz inwestora powstał w 2018 r. Upływ wynikającego z przepisów ustawy o podatku od towarów i usług terminu na wystawienie faktury nie oznacza, że przestał ciążyć na Państwu obowiązek jej wystawienia. Przeciwnie zobowiązani byli Państwo wystawić fakturę dokumentującą dostawy towarów i świadczenie usług.

Niemniej jednak, w zaistniałej sytuacji należy przeanalizować regulacje prawne dotyczące instytucji przedawnienia.

Zgodnie z instytucją przedawnienia w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu nie mogą być dokonywane żadne czynności ani zwiększające zobowiązanie podatkowe, ani zmniejszające zobowiązanie podatkowe ani potwierdzające za pomocą faktur wykonanie czynności (dostaw/usług). Podatnik nie jest tym samym zobowiązany do wystawiania, posiadania dokumentów oraz ewidencji prowadzonych dla celów rozliczania podatku za okresy, które uległy przedawnieniu.

Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu od momentu powstania zobowiązania podatkowego zobowiązanie to wygasa, a organ podatkowy, po upływie terminu przedawnienia, nie może domagać się uregulowania (nie ma możliwości wyegzekwowania) należnego świadczenia. Należy przy tym zauważyć, że przedawnienie następuje z mocy prawa.

Jak Państwo wskazali, fakt wykonania prac został potwierdzony - przy pomocy środków dowodowych - przez sądy obu instancji. Prace zostały wykonane w 2018 r.

Termin przedawnienia zobowiązania podatkowego zaczyna biec od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności, czyli z pierwszym dniem następnego roku, a kończy się z upływem 5 lat. Zatem termin początkowy i końcowy przedawnienia podatkowego wyznacza termin płatności tegoż zobowiązania (z zastrzeżeniem instytucji zawieszenia i przerwania biegu przedawnienia, które wpływają na końcowy termin przedawnienia).

Zatem zobowiązanie podatkowe w podatku VAT za okres rozliczeniowy 2018 r. uległo już przedawnieniu zgodnie z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej (przy założeniu, że w sprawie nie wystąpiły okoliczności powodujące przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia, a zobowiązanie podatkowe nie jest zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym).

Z opisu sprawy wynika, że nie wystąpiły okoliczności przerywające lub zawieszające bieg przedawnienia przewidziane przez przepisy prawa podatkowego. Na powyższe nie ma także wpływu toczące się przez Sądem Okręgowym oraz Sądem Apelacyjnym postępowanie.

Zatem zasądzenie na Państwa rzecz wyrokiem z (…) 2025 r. kwoty (…) zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot: (…) zł od dnia 21 czerwca 2018 roku, oraz (…) zł od dnia 25 października 2018 roku (tj. po okresie 7 lat od faktycznego wykonania robót budowlanych) nie będzie skutkowało powstaniem obowiązku podatkowego, a tym samym obowiązkiem wystawienia faktury.

Istotą przedawnienia jest bowiem to, że wskutek upływu określonego czasu zobowiązanie podatkowe wygasa z mocy prawa (przestaje istnieć stosunek zobowiązaniowy pomiędzy wierzycielem publicznoprawnym a podatnikiem). Tym samym podatnik po upływie terminu z art. 70 § 1 Ordynacji podatkowej nie ma obowiązku i nie ma możliwości wykazania podatku należnego z tytułu wykonanych czynności (nie można wykazać podatku należnego z tytułu zdarzenia objętego zobowiązaniem podatkowym, które uległo już przedawnieniu). Podatnik (usługodawca) nie ma również prawa do wystawienia faktury dokumentującej te czynności (wystawiona w tej sytuacji faktura dotyczyłaby bowiem okresu przedawnionego). Prawa i obowiązki w zakresie rozliczenia podatku należnego (w tym poprzez korektę deklaracji podatkowej) i wystawienia faktury dokumentującej wykonane czynności podlegające opodatkowaniu VAT istnieją dopóty, dopóki zobowiązanie podatkowe za dany okres rozliczeniowy nie ulegnie przedawnieniu. Jeżeli bowiem przedawnia się zobowiązanie podatkowe, to wraz z nim przedawnieniu ulegają także inne elementy danego stosunku prawno-podatkowego.

Zobowiązanie podatkowe kształtuje się za dany okres rozliczeniowy w następstwie zestawienia w ramach deklaracji kwot podatku należnego i podatku naliczonego. Instytucja przedawnienia ma to do siebie, że w odniesieniu do okresu, który uległ przedawnieniu, nie mogą być dokonywane żadne czynności, ani zwiększające zobowiązanie podatkowe, ani zmniejszające zobowiązanie podatkowe. Z chwilą upływu terminu przedawnienia nie jest możliwa ani modyfikacja już dokonanego rozliczenia podatkowego przez podatnika, ani też kontrola (weryfikacja) jego prawidłowości przez organ podatkowy. Nie ma też możliwości złożenia korekty deklaracji za okresy, w stosunku do których w podatku VAT nastąpiło przedawnienie zobowiązania podatkowego.

Tym samym wobec faktu, że do zakończenia wykonywania przez Państwa usług na rzecz inwestora, jak również do dostawy towarów, a także wezwania go do zapłaty, doszło w 2018 r., nie są/ nie będą Państwo zobowiązani do wystawienia faktur dokumentujących wykonanie ww. usług i dostawy towarów po wydaniu w dniu 11 marca 2025 r. prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego. Faktura taka nie niosłaby żadnych konsekwencji prawno-podatkowych, gdyż zobowiązanie podatkowe uległo przedawnieniu.

Państwa stanowisko w zakresie pytania 2 jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2025 r. poz. 111 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/wnioski albo /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.