Temat interpretacji

UZASADNIENIE

W dniu 18 sierpnia 2008r. wpłynął wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie uznania za koszt uzyskania przychodów zapłaconych przez Spółkę odszkodowań wraz z odsetkami za bezumowne korzystanie z cudzych gruntów.

W przedmiotowym wniosku został przestawiony następujący stan faktyczny:

Przedsiębiorstwo X budowało (m.in. w latach 70, 80 i 90-tych XX wieku) sieci elektroenergetyczne przesyłowe zasilające w energię elektryczną. Części sieci elektroenergetycznych (np. słupy energetyczne) zostały postawione na gruntach należących do osób fizycznych, bez uzyskiwania zgody właścicieli tych gruntów. P Spółka z o. o. z siedzibą w W zawiązana została przez P S.A. (P S.A. powstała z przekształcenia Przedsiębiorstwa X) dnia 03.04.2001r. na mocy art. 19 ustawy z dnia 8 września 2000r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego Polskie... (Dz. U. z 2000r. Nr 84 poz. 948 ze zm.). Działalność operacyjną Spółka rozpoczęła z dniem 01.10.2001r.

Spółka stanowi samodzielny podmiot prawa. Do nowo powstałej Spółki zostały wniesione w postaci wkładu niepieniężnego środki trwałe, tworzące sieci elektroenergetyczne, m.in. znajdujące się na gruntach należących do osób fizycznych, które nie wyrażały zgody na postawienie na ich gruncie części sieci elektroenergetycznych. Obecnie właściciele gruntów rozpoczęli na drodze sądowej domagać się od Spółki odszkodowań za bezumowne korzystanie z nieruchomości, przy czym roszczenia powodów dotyczą zarówno okresu, w którym ,P Spółka z o.o. była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych znajdujących się na gruncie tych osób, jak i lat wcześniejszych, kiedy to właścicielem sieci elektroenergetycznych było Przedsiębiorstwo X lub Polskie Spółka Akcyjna. W wyniku prowadzonych postępowań sądy zasądzają od Spółki odszkodowania (wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości) wraz z odsetkami na rzecz powodów. Sądy zasądzają odszkodowania (wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości) za okresy kilku lat, obejmujące zarówno okres, w którym właścicielem elementów sieci elektroenergetycznej była Spółka, jak i za okres wcześniejszy, obejmujący nawet lata przed powstaniem Spółki. Spółka zaznacza, że nie zalicza do kosztów uzyskania przychodów wydatków związanych z kosztami procesowymi oraz kosztami sądowymi, jakie ponosi w związku z toczącymi się postępowaniami.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie:

Czy Spółka może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na wypłatę odszkodowań za bezumowne korzystanie z gruntów, jak również wydatki na wypłatę odsetek od tych odszkodowań...

Zdaniem Wnioskodawcy zgodnie z przepisem art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 ww. ustawy. Zdaniem Podatnika, Spółka może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na wypłatę odszkodowań za bezumowne korzystanie z gruntów dotyczące okresu od wniesienia do niej aportem elementów sieci elektroenergetycznej, jak również wydatki na wypłatę odsetek od tych części odszkodowań, które dotyczą okresu, w którym Spółka była właścicielem przedmiotowych sieci. Spółka może również zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki na wypłatę odszkodowań za bezumowne korzystanie z gruntów dotyczących okresu trwającego do wniesienia do niej aportem elementów sieci elektroenergetycznej, jak również wydatki na wypłatę odsetek od tych części odszkodowań, które dotyczą okresu, w którym Spółka nie była właścicielem przedmiotowych sieci.

Zdaniem Spółki koszty przez nią poniesione w związku z wypłatą odszkodowań za bezumowne korzystanie z nieruchomości są dla niej kosztem pośrednio związanym z prowadzoną działalnością gospodarczą. Kosztami pośrednimi są bowiem koszty, których nie można bezpośrednio powiązać z konkretnym przychodem podatkowym. Niewątpliwie korzystanie przez Spółkę z gruntu, na którym znajdowały się elementy sieci elektroenergetycznych, wiązało się z uzyskiwaniem przez Spółkę przychodów podatkowych z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji energii elektrycznej. Nie budziłoby wątpliwości zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów wynagrodzenia wypłacanego właścicielowi nieruchomości, w przypadku zawarcia z właścicielem nieruchomości stosownej umowy, na mocy której Spółka mogłaby korzystać z części nieruchomości. Zdaniem Podatnika, takich wątpliwości nie powinno być również w przypadku wypłaty odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Ekonomiczny skutek obu wymienionych wyżej sytuacji jest bowiem identyczny. To, że Spółka nie dopełniła pewnych wymogów formalnych i nie zawarła z właścicielem nieruchomości stosownej umowy, nie może powodować utraty prawa do zaliczenia opłaty za korzystanie z gruntu do kosztów uzyskania przychodów. Nie wskazuje bowiem na to żaden z przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Kosztami, które Spółka nie zalicza do kosztów uzyskania przychodów są koszty procesowe oraz koszty sądowe, które to koszty są poniesione w następstwie zaniedbań Spółki. Nie można natomiast uznać, że zasądzone wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości jest kosztem, który Spółka musi ponieść w wyniku zaniedbań, identyczny koszt poniosłaby Spółka zawierając z właścicielem gruntu stosowna umowę. Zdaniem P Spółka z o.o. art. 16 ust. 1 ww. ustawy nie przewiduje wyłączenia tego typu wypłat z kosztów. Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (sygn. akt III SA/Wa 511/08).

Zgodnie z treścią art. 15 ust. 4d ww. ustawy koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami powinny być potrącane w dacie ich poniesienia. Należy również zauważyć, iż zgodnie z treścią art. 15 ust. 4e ww. ustawy za dzień poniesienia kosztu uzyskania przychodów uważa się dzień, na który ujęto koszt w księgach rachunkowych (zaksięgowano) na podstawie otrzymanej faktury (rachunku) albo dzień, na który ujęto koszt na podstawie innego dowodu w przypadku braku faktury. Dniem tym będzie dzień zapłaty odszkodowania. Zdaniem Podatnika również ta część odszkodowania (wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości), która dotyczy okresu przed uzyskaniem przez Spółkę tytułu własności do przedmiotowych elementów sieci elektroenergetycznej powinna stanowić dla Spółki koszt uzyskania przychodów. Jest to bowiem odszkodowanie nakładane na Spółkę wyrokiem sądu, które nie zostało wymienione w art. 16 ust. 1 ww. ustawy. Ponieważ odszkodowanie to dotyczy okresu, w którym Spółka nie istniała, nie można zarzucić Spółce, że nie dopełniła obowiązku formalnego uregulowania korzystania z cudzych nieruchomości. Nie można negatywnymi konsekwencjami podatkowymi obciążać Spółki, która w żaden sposób nie przyczyniła się do zajmowania bez tytułu prawnego części cudzego gruntu, które to zdarzenie miało miejsce przed powstaniem Spółki. Spółka ponosi ten koszt w związku z prowadzoną przez Spółkę działalnością gospodarczą. Według opinii Spółki również odsetki od zasądzonych odszkodowań będą stanowiły dla Spółki koszt uzyskania przychodów. Odsetki nie stanowią bowiem samodzielnej wierzytelności, lecz są ściśle związane z należnością główną w takim znaczeniu, że gdyby nie należność główna nie powstałby również obowiązek zapłaty odsetek. W związku z powyższym, skoro należność główna stanowi dla Spółki koszt uzyskania przychodów, również przynależne jej odsetki będą stanowiły dla Spółki koszt uzyskania przychodów. Zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt 11 ww. ustawy nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów). Należy zatem a contrario stwierdzić, iż odsetki będą stanowiły dla Spółki koszt uzyskania przychodów w momencie gdy zostaną zapłacone.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w części dotyczącej odszkodowań wraz z odsetkami wypłacanych za okres, w którym Spółka nie była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, uznaje się za nieprawidłowe, natomiast w części dotyczącej odszkodowań wraz z odsetkami wypłacanych za okres, w którym Spółka była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz. U. z 2000r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust.1. Interpretacja pojęcia koszty uzyskania przychodów zawartego ww. art. 15 ust. 1 ustawy, prowadzi do wniosku, że podatnik ma prawo zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów, wszelkich wydatków, pod warunkiem że:

1. są to koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów,
2. są to koszty poniesione w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów,
3. nie są wydatkami wymienionymi w art. 16 ust. 1 ustawy.
   
   

Koszty ponoszone przez podatnika należy ocenić pod kątem ich celowości, a więc dążenia do uzyskania przychodów. Zatem aby określony wydatek można było uznać za koszt uzyskania przychodu, między tym wydatkiem, a osiągnięciem przychodu musi zachodzić związek przyczynowy tego typu, że poniesienie wydatku ma wpływ na powstanie lub zwiększenie tego przychodu. Zauważyć należy, iż zdefiniowanie celu osiągnięcia przychodu nie może być traktowane jedynie w kategoriach formalnych, ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych w powołanym przepisie art. 15 ust. 1 ww. ustawy nie wymaga wskazania, że konkretny przychód jest skutkiem poniesienia określonego kosztu. Zaznaczyć jednak należy, iż możliwość kwalifikowania konkretnego wydatku jako kosztu uzyskania przychodu uzależniona jest od rzetelnej i całościowej oceny tego, czy w świetle wszystkich występujących w sprawie okoliczności, przy zachowaniu należytej staranności podatnik w momencie dokonywania wydatku mógł i powinien przewidzieć, iż wydatek ten spodziewanego przychodu nie przysporzy.

Katalog wydatków nie stanowiących kosztów uzyskania przychodów został zwarty w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. I tak do kosztów uzyskania przychodów nie mogą zostać zaliczone następujące kary i odszkodowania:

1. jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowa składka ubezpieczeniowa w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy (pkt 16),
2. kary, opłaty i odszkodowania z tytułu nieprzestrzegania przepisów w zakresie ochrony środowiska i niewykonania nakazów właściwych organów nadzoru i kontroli dotyczących uchybień w dziedzinie BHP oraz odsetki od tych zobowiązań (pkt 19),
3. kary umowne i odszkodowania z tytułu wad dostarczonych towarów, niewykonania robót i usług oraz zwłoka w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoka w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług (pkt 22).
   
   

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż Przedsiębiorstwo X budowało w latach 70-90 - tych sieci elektroenergetyczne przesyłowe zasilające w energie elektryczną. Części sieci elektrycznych np. słupy energetyczne zostało powstaniowych na gruntach należących do osób fizycznych, bez zgody ich właścicieli. Spółka została zawiązana przez P S.A., która z kolei powstała z przekształcenia Przedsiębiorstwa X. Do Spółki zostały wniesione w postaci wkładu niepieniężnego środki trwałe tworzące sieci elektroenergetyczne, m.in. znajdujące się na gruntach należących do osób fizycznych. Obecnie właściciele gruntów dochodzą na drodze sądowej odszkodowań za bezumowne korzystanie z nieruchomości zarówno za okres, w którym Spółka była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, jak i lat wcześniejszych. Zdaniem Spółki zasądzane przez sąd na rzecz właścicieli gruntów odszkodowania wraz z odsetkami za bezumownie korzystanie z gruntów stanowią koszty uzyskania przychodów w momencie zapłaty przedmiotowych odszkodowań.

Należy wskazać, iż przedmiotowe odszkodowania wraz z pochodnymi zasądzane wyrokami sądów, nie są wyłączone z kosztów na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zatem aby zakwalifikować wydatki w postaci odszkodowań wypłacanych w związku z bezumownym korzystaniem z gruntów, należy rozważyć, czy zachodzą przesłanki zawarte w art. 15 ust. 1 ww. ustawy, czyli związek wydatku z przychodem lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów. Zdaniem tut. organu, w zakresie ponoszonych przez Spółkę kosztów w postaci zapłaconych odszkodowań wraz z pochodnymi obejmującymi okres, w którym Spółka nie była właścicielem sieci elektroenergetycznych, nie można zakwalifikować do kosztów podatkowych. W omawianym okresie, wykorzystując grunty należące do osób trzecich, przychody osiągał inny podmiot gospodarczy tj. S.A. (powstały z efekcie przekształcenia Przedsiębiorstwa X). Zatem to ten podmiot mógłby zakwalifikować przedmiotowe wydatki do kosztów podatkowych. Argument Spółki, iż z tego powodu nie mogła dopełnić formalności związanych z korzystaniem z nieruchomości, natomiast wyrokami sądowymi zmuszona jest do ponoszenia odszkodowania wraz z odsetkami, nie jest wystarczający, by uznać te wydatki za koszty uzyskania przychodów. Ponadto należy zauważyć, iż Spółka może wystąpić o zwrot zapłaconych odszkodowań wraz z odsetkami od Polskich S.A., za okres, w którym nie była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, a więc nie osiągała przychodów ze sprzedaży energii elektrycznej. A zatem należy stwierdzić, iż stanowisko Spółki w części dotyczącej odszkodowań wraz z odsetkami wypłacanych za okres, w którym Spółka nie była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, jest nieprawidłowe.

Zapłacone przez Spółkę odszkodowania wraz należnymi odsetkami obejmujące okres, w którym Spółka była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, a więc osiągała przychody z prowadzonej działalności gospodarczej, można uznać za koszty uzyskania przychodów. Nie ulega wątpliwości, iż bezumowne korzystanie z gruntów jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego, w którego efekcie właściciel nie otrzymuje spodziewanych korzyści jakie by mu przysługiwały, gdyby np. zawarł ze Spółką umowę najmu lub dzierżawy. Jak wynika z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego Spółka w momencie zawiązania nie dopełniła obowiązku podpisania umów z właścicielami nieruchomości. Z drugiej strony wykreowana w poprzednim systemie ustrojowym polityka energetyczna państwa, zobowiązywała właścicieli gruntów do nieodpłatnego udostępniania nieruchomości zakładowi energetycznemu. Jednocześnie Spółka kontynuuje działalność gospodarczą i osiąga przychody z tytułu sprzedaży energii elektrycznej i świadczenia usług dystrybucji energii elektrycznej, a więc zmuszona będzie do ponoszenia wydatków związanych z korzystaniem z cudzych gruntów. Zatem stwierdzić należy, iż wydatki w postaci zapłaty należnych właścicielom gruntów odszkodowań wraz z pochodnymi za bezumowne korzystanie z gruntów, mają związek z funkcjonowaniem - działalnością gospodarczą - Spółki, tym samym są pośrednio związane z uzyskiwanymi przez Spółkę przychodami.

Zgodnie z art. 15 ust. 4d ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych koszty uzyskania przychodów inne niż koszty bezpośrednio związane z przychodami, są potrącalne w dacie ich poniesienia. Jeżeli koszty te nie dotyczą okresu przekraczającego rok podatkowy, a nie jest możliwe określenie, jaka cześć dotyczy danego roku podatkowego, w takim przypadku stanowią koszty uzyskania przychodów proporcjonalnie do długości okresu, którego dotyczą. Zatem dzień zapłaty odszkodowania i odsetek będzie dniem poniesienia kosztu podatkowego. Tym samym stanowisko Spółki w części dotyczącej odszkodowań wraz z odsetkami wypłacanych za okres, w którym Spółka była właścicielem elementów sieci elektroenergetycznych, jest prawidłowe.

W tym miejscu należy podkreślić, iż ciężar co do prawidłowego udokumentowania wydatku, jak i wykazania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a uzyskaniem przychodu spoczywa na podatniku. Podatnik bowiem musi wykazać, że poniósł koszt celowy i zasadny z punktu widzenia prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, a przy zachowaniu należytej staranności nie mógł zapobiec okolicznościom, które doprowadziły do wypłaty odszkodowania. Podobnie jak wykazanie związku poniesionych kosztów z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz okoliczności, że ich poniesienie ma wpływ na wysokość osiąganych przychodów obciąża podatnika.

Interpretacja dotyczy przedstawionego stanu faktycznego przez wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Warszawie Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Płocku, ul. 1-go Maja 10, 09-402 Płock.